Η αξιοποίηση εκπαιδευτικών λογισμικών στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Γνώσεις και απόψεις εκπαιδευτικών

Η αξιοποίηση εκπαιδευτικών λογισμικών στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Γνώσεις και απόψεις εκπαιδευτικών Εφόπουλος Βασίλειος 1, Δανιηλίδου Ευγενία 2, Κουτσοκώστα Βασιλική 3, Σταγιόπουλος Πέτρος 4 efopoulos@gmail.com, daniieugenia@gmail.com, vaspag@yahoo.gr, pstagios@nured.auth.gr 1 Σχολ. Σύμβουλος ΠΕ19, 2 Σχολ. Σύμβουλος ΠΕ02, 3 Σχολ. Σύμβουλος Ειδικής Αγωγής, 4 Σχολ. Σύμβουλος Π.Ε. Περίληψη Στο πλαίσιο της ένταξης των Νέων Τεχνολογιών στην ελληνική εκπαίδευση, έχουν σχεδιασθεί ειδικά εκπαιδευτικά λογισμικά για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση, με στόχο τη διευκόλυνση και ποιοτική βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας στη σχολική τάξη. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται τα αποτελέσματα έρευνας για την αξιοποίηση των λογισμικών αυτών, που πραγματοποιήθηκε σε αναπληρωτές εκπαιδευτικούς διαφόρων ειδικοτήτων που εργάζονται σε Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΣΜΕΑΕ) Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Κεντρικής Μακεδονίας, οι οποίοι απάντησαν σε ερωτηματολόγιο με κλειστές και ανοικτές ερωτήσεις. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν, μεταξύ άλλων, ότι οι εκπαιδευτικοί στην πλειοψηφία τους χρησιμοποιούν τα λογισμικά αυτά αρκετά συχνά στην εκπαιδευτική διαδικασία, θεωρούν ικανοποιητική την ποιότητά τους και εκτιμούν ότι συμβάλλουν θετικά στην καλύτερη διεξαγωγή του μαθήματος. Στόχος της έρευνας είναι η αξιοποίηση των ευρημάτων στη συμβολή και διαμόρφωση στοχευμένων επιμορφωτικών δράσεων καθώς και προτάσεων για τη βέλτιστη αξιοποίηση του εκπαιδευτικού λογισμικού στη σχολική μονάδα. Λέξεις κλειδιά: έρευνα, ειδικό και προσβάσιμο εκπαιδευτικό λογισμικό, Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση, Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΣΜΕΑΕ), Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας Εισαγωγή Η ένταξη των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) και η χρήση των εκπαιδευτικών λογισμικών και του διαδικτύου στην εκπαιδευτική διαδικασία προωθούν την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό της διδακτικής των μαθημάτων όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης και συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη μάθηση και στην απόκτηση κοινωνικογνωστικών δεξιοτήτων καθώς και δεξιοτήτων αυτορρυθμιζόμενης μάθησης, σημαντικών και για τη μετέπειτα μαθησιακή πορεία των μαθητών. Όπως βεβαιώνουν μελέτες των τελευταίων ετών, η χρήση στην εκπαιδευτική διαδικασία των Νέων Τεχνολογιών και της πληροφορικής, βελτιώνει τη διαδικασία μάθησης, κάνει τη μάθηση πιο ενδιαφέρουσα και διασκεδαστική και συμβάλλει στη αλλαγή του παραδοσιακού τρόπου διδασκαλίας, οδηγώντας τους μαθητές σε πληρέστερη κατανόηση των εννοιών (Βοσνιάδου, 2006; Papert, 1993). Οι Νέες Τεχνολογίες στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση Στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση, ο υπολογιστής, εξοπλισμένος με κατάλληλο εκπαιδευτικό λογισμικό και προσαρμοσμένος στις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών, συμβάλλει στην εκπαιδευτική διαδικασία παρέχοντας νέες αναπαραστάσεις και βιωματικές εμπειρίες. Η θετική συνεισφορά της πληροφορικής και των Νέων Τεχνολογιών στη μαθησιακή διαδικασία, για μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, επιβεβαιώνεται από πλήθος ερευνών (Wilkinson - Tilbrook, 1995; Πρακτικά Εργασιών 8 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Καθηγητών Πληροφορικής, Βόλος, 28-30 Μαρτίου 2014

2 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής MacArthur, 1996; Ράπτης και Ράπτη, 2001). Ειδικότερα, η χρήση των υπολογιστών από τα παιδιά που έχουν μαθησιακές δυσκολίες προσφέρει δυνατότητες ανάπτυξης και εξέλιξης σε νοητικό επίπεδο (Ράπτης & Ράπτη, 1997), αποτελεί ισχυρό κίνητρο για μάθηση (Brooks, 1997) και προσφέρει αυτό που τα παιδιά έχουν πραγματικά ανάγκη, να εκτελούν εργασίες σε μικρά διαδοχικά βήματα (Detheridge, 1996). Επιπλέον, η τεχνολογία µπορεί να υποκαταστήσει σε µεγάλο βαθµό στοιχεία της μειονεξίας ή της αναπηρίας, φέρνοντας το µαθητή πιο κοντά στο γνωστικό αγαθό αλλά και στην κοινωνική πραγματικότητα, αφού του δίνει τη δυνατότητα της επικοινωνίας µε το περιβάλλον του και της αλληλεπίδρασής του µε αυτό (Φύτρος, 2005). Σε διεθνές επίπεδο έχουν γίνει αξιόλογες παραγωγές εκπαιδευτικού λογισμικού στον χώρο της Ειδικής Αγωγής και υπάρχουν εξειδικευμένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό. Στη χώρα μας έχουν γίνει κάποιες μεμονωμένες προσπάθειες δημιουργίας ειδικού λογισμικού αλλά στην ουσία δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερο ενδιαφέρον από εταιρείες δημιουργίας εκπαιδευτικού λογισμικού, ίσως λόγω και του μικρού μεγέθους της ελληνικής αγοράς. Η μόνη περίοδος που ασχολήθηκαν οι δημιουργοί εκπαιδευτικού λογισμικού με την Ειδική Αγωγή ήταν την περίοδο 2007-2008, όταν το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προμηθευθεί, μετά από ανοιχτό δημόσιο διαγωνισμό, στο πλαίσιο της πράξης του έργου «Δράσεις Υποστήριξης Μαθητών ΑμεΑ» (http://www.pi-schools.gr/erga_ktp/page2.html), άδειες χρήσης ειδικού και προσβάσιμου εκπαιδευτικού λογισμικού για ένα μεγάλο αριθμό θεματικών ενοτήτων για τις σχολικές μονάδες Ειδικής Αγωγής (ΣΜΕΑ) καθώς και για τα τμήματα ένταξης που λειτουργούσαν στις σχολικές μονάδες της γενικής εκπαίδευσης. Στη συνέχεια, στο πλαίσιο της ίδιας πράξης, ακολούθησε «Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για τη βέλτιστη αξιοποίηση του ειδικού και προσβάσιμου εκπαιδευτικού λογισμικού». Πρόθεση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ήταν, τα - υπό προμήθεια τότε - λογισμικά, να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό στη διδασκαλία του αντίστοιχου μαθήματος στο σχολείο, να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του μαθητή και να ενισχύσουν την ενεργητική προσέγγιση της γνώσης. Σύμφωνα με τις αναλυτικές προδιαγραφές, η χρήση των εκπαιδευτικών λογισμικών δε στόχευε μόνο στη μετάδοση της γνώσης και γι αυτό το λόγο δεν έπρεπε να έχουν «φροντιστηριακό χαρακτήρα», που καλλιεργεί τη μηχανιστική μάθηση. Σκοπός ήταν τα εκπαιδευτικά λογισμικά να αποτελέσουν βοηθητικό μέσο του εκπαιδευτικού για την ποιοτική αναβάθμιση της διδασκαλίας στη σχολική τάξη στα πλαίσια μιας μαθητοκεντρικής εκπαίδευσης που ευνοεί την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της συμμετοχικής συνεργατικής μάθησης. Ως αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής, προέκυψε ένα σύνολο 45 διακριτών τίτλων ειδικού & προσβάσιμου εκπαιδευτικού λογισμικού. Οι 45 τίτλοι απεστάλησαν στα σχολεία (αρχικά σε όσα διέθεταν σύγχρονα εργαστήρια Η/Υ), προκειμένου να εγκατασταθούν και να χρησιμοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς στη διδασκαλία τους. Οι 39 τίτλοι απευθύνονταν σε σχολεία με τμήματα ένταξης (28 για το Δημοτικό και 11 για το Γυμνάσιο), ενώ 6 τίτλοι αφορούσαν σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής. Πίνακας 1. Τα ειδικά λογισμικά, ταξινομημένα ανά ειδική εκπαιδευτική ανάγκη Ειδική εκπαιδευτική ανάγκη Αριθμός Ποσοστό % Κινητικά προβλήματα 16 35.55 Προβλήματα ακοής 12 26.66 Προβλήματα όρασης 13 28.88 Αυτισμός - Νοητική υστέρηση 4 0.08 Σύνολο 45 100.0 Κάθε εκπαιδευτικό πακέτο που στάλθηκε στα σχολεία περιείχε: Οπτικό δίσκο (CD ή DVD) με το λογισμικό Οδηγίες εγκατάστασης - απεγκατάστασης και χρήσης (έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή)

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 3 Έντυπο βιβλίο δασκάλου Διαδικασία αυτόματης εκκίνησης (AUTORUN) Διαδικασία εγκατάστασης-απεγκατάστασης ή εκτέλεσης της εφαρμογής Βοηθητικά προγράμματα (π.χ. acrobat reader, flash player, κ.ά) Αρχεία βοήθειας (σε μορφή.pdf ή.doc) Στόχοι της έρευνας Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει κάποια έρευνα για το αν και πόσο αξιοποιήθηκαν από την εκπαιδευτική κοινότητα τα εν λόγω λογισμικά. Αυτό ήταν και το έναυσμα για την έρευνά μας. Θέλαμε να προκύψουν απαντήσεις σε ερευνητικά ερωτήματα όπως τα παρακάτω: Υπάρχουν οι τίτλοι (CD-ROM ή DVD-ROM) αυτοί στα σχολεία; Οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν την ύπαρξή των λογισμικών αυτών; Έχουν επιμορφωθεί - γνωρίζουν τη χρήση τους; Χρησιμοποιούν εκπαιδευτικό λογισμικό στη διδασκαλία; Εκτός από αυτά τα 45, ποια άλλα λογισμικά είναι αυτά που χρησιμοποιούν στην εκπαιδευτική διαδικασία; Στόχοι της έρευνας είναι αφενός μεν η αξιοποίηση των ευρημάτων στη συμβολή και διαμόρφωση στοχευμένων επιμορφωτικών δράσεων, αφετέρου δε η διαμόρφωση προτάσεων για τη βέλτιστη αξιοποίηση του εκπαιδευτικού λογισμικού στη σχολική μονάδα. Μεθοδολογία της έρευνας Δείγμα της έρευνας Στην έρευνα συμμετείχαν 166 εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, διαφόρων ειδικοτήτων, οι οποίοι παρακολούθησαν σεμινάριο επιμόρφωσης για αναπληρωτές εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής (στο πλαίσιο υλοποίησης της Πράξης Πρόγραμμα μέτρων εξατομικευμένης υποστήριξης μαθητών με αναπηρίες ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες για τη μεγιστοποίηση της ακαδημαϊκής και κοινωνικής τους ανάπτυξης με τη χρήση Νέων Τεχνολογιών και Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού, των Αξόνων Προτεραιότητας 1 και 2 του Ε.Π. Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και της σχετικής έγκρισης με αρ. πρωτ. 7628/21-5-13 Απόφ. Έγκρισης Περ. Δ/νσης Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης Κεντρικής Μακεδονίας). Οι 100 από τους εκπαιδευτικούς απασχολούνται στη Δευτεροβάθμια και οι υπόλοιποι 66 στη Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Οι 36 είναι άνδρες και οι 130 γυναίκες. Οι ηλικίες τους κυμαίνονται από 22 μέχρι και 51 έτη. Εργαλεία έρευνας και συλλογή δεδομένων Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη χρήση ερωτηματολογίου, το οποίο περιελάμβανε ένα μέρος που αφορούσε δημογραφικά στοιχεία και ένα δεύτερο μέρος με 10 κλειστές ερωτήσεις και μία ανοικτή. Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε από τους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στο πρόγραμμα επιμόρφωσης. Η διαδικασία ήταν ανώνυμη και προαιρετική. Ευρήματα Η πλειονότητα των αναπληρωτών εκπαιδευτικών που συμμετείχε στην έρευνα (67%) δεν διαθέτει πιστοποίηση στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Το 31% διαθέτει πιστοποίηση Α' επιπέδου, ενώ μόλις το 2% διαθέτει πιστοποίηση Β' Επιπέδου στις ΤΠΕ. Στην ερώτηση, σε ποιο επίπεδο θα κατέτασσαν οι εκπαιδευτικοί τις γνώσεις που έχουν, σχετικά με τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών, εκτιμούν ότι έχουν πολύ καλό έως άριστο επίπεδο το 41%. Καλό επίπεδο θεωρεί ότι διαθέτει το 37%, ενώ στο βασικό έως μέτριο επίπεδο απαντά ότι βρίσκεται το 22% (Σχήμα 1).

4 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Σχήμα 1. Επίπεδο γνώσεων εκπαιδευτικών σχετικά με τις ΤΠΕ Οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν τον υπολογιστή ως εποπτικό μέσο στη διδασκαλία σε σημαντικό ποσοστό (89%). Οι περισσότεροι (63%) χρησιμοποιούν τον υπολογιστή τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, ενώ σχεδόν ένας στους τέσσερις (23%) τον χρησιμοποιούν σε καθημερινή βάση. Καταγράφεται και ένα σημαντικό ποσοστό (25%) εκπαιδευτικών που χρησιμοποιούν σπάνια τον υπολογιστή, ενώ ένα 11% δεν έχει ποτέ κάνει χρήση του μέσου (Σχήμα 2). Σχήμα 2. Χρήση υπολογιστή στη διδασκαλία Σε ό,τι αφορά την ερώτηση αν γίνεται χρήση ειδικού λογισμικού για ΑμεΑ κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η πλειονότητα των εκπαιδευτικών απαντά θετικά (76%). Ο ένας στους δύο (49%) εκπαιδευτικούς αξιοποιεί το ειδικό λογισμικό στην τάξη τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, ενώ το 10% απαντά ότι το χρησιμοποιεί σε καθημερινή βάση. Υπάρχει όμως ένα

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 5 σημαντικό ποσοστό εκπαιδευτικών (51%) που είτε χρησιμοποιεί σπάνια ειδικό λογισμικό (27%) είτε δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ (24%). Το ποσοστό αυτό, αποδίδεται ενδεχομένως στην αρνητική στάση ορισμένων εκπαιδευτικών προς τις εκπαιδευτικές αλλαγές γενικά και ειδικά στην αλλαγή που έφεραν οι ΤΠΕ, αλλά και σε ενδεχόμενη έλλειψη αυτοπεποίθησης από πλευράς των εκπαιδευτικών στην εφαρμογή των ΤΠΕ στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ανάπτυξη στην Ειδική Αγωγή, 2001). Στην ερώτηση, αν οι εκπαιδευτικοί είναι ενημερωμένοι ότι το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο έχει προμηθευθεί 45 ειδικά λογισμικά για ΑμεΑ, τα οποία μπορούν να αξιοποιήσουν στη διδασκαλία, η πλειονότητα απαντά θετικά (57%). Προβληματίζει όμως το γεγονός ότι είναι μεγάλο το ποσοστό των εκπαιδευτικών (43%) που δηλώνουν άγνοια. Από τους εκπαιδευτικούς που γνωρίζουν την ύπαρξη των 45 ειδικών λογισμικών, οι περισσότεροι τα έχουν χρησιμοποιήσει, ενώ υπάρχουν και εκπαιδευτικοί (8%) που έχουν χρησιμοποιήσει κάποια από τα λογισμικά χωρίς να γνωρίζουν την προέλευσή τους. Στην ερώτηση, πώς αξιολογούν οι εκπαιδευτικοί ως προς την ποιότητα τα συγκεκριμένα ειδικά λογισμικών, το 44% τα κρίνει ικανοποιητικά, ενώ ένα ποσοστό 8% τα θεωρεί πολύ αξιόλογα. Μέτρια κρίνονται από τον έναν στους πέντε εκπαιδευτικούς (21%), ενώ καταγράφεται και ένα πολύ μικρό ποσοστό (3%) που τα θεωρεί ανεπαρκή (Σχήμα 3). Σχήμα 3. Γνώμη εκπαιδετικών για την ποιότητα των λογισμικών για ΑμεΑ Σε ό,τι αφορά τη συμβολή της χρήσης των ειδικών λογισμικών στη διδασκαλία, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί (52%) απαντούν ότι συμβάλλουν αρκετά θετικά (38%) και πολύ θετικά (14%). Λίγο ή καθόλου, απαντούν το 20% και ένα ποσοστό 28% δεν έχει γνώμη ή απαντά ότι δεν γνωρίζει. Στην ανοιχτή ερώτηση αν χρησιμοποιούν κάποιο άλλο εκπαιδευτικό λογισμικό για ΑμεΑ, που δεν βρίσκεται στη λίστα των 45 ειδικών λογισμικών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το 31% απαντά θετικά. Πιο συγκεκριμένα, τα ειδικά λογισμικά που χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί, σύμφωνα με τη σειρά προτίμησης που τα δήλωσαν, είναι: Ενσφηνώματα Λογισμικό της εταιρείας Kidsmedia που, όπως αναφέρει η εταιρεία, είναι κατάλληλο για μαθητές και εκπαιδευτικούς Α Δημοτικού, Ειδικής και Προσχολικής Αγωγής. Σύμφωνα με τις απαντήσεις, στο ερωτηματολόγιο, το χρησιμοποιούν αρκετοί εκπαιδευτικοί. RamKid - Πέρης και Κάτια

6 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Περιοδικό για παιδιά, συνοδευόμενο από CD-ROM, με θέματα από τον κόσμο των νέων τεχνολογιών, του διαδικτύου και των πολυμεσικών εφαρμογών με έμφαση στα εκπαιδευτικά παιχνίδια. Είναι το δεύτερο λογισμικό σε σειρά προτίμησης από τους εκπαιδευτικούς Alexis Σειρά ασκήσεων, για παιδιά με αυτισμό, που βασίζονται στην αντίληψη χώρου, χρόνου, σχημάτων, χρωμάτων, αλλά και σε περισσότερο πολύπλοκες νοητικές λειτουργίες. Στρογγυλά με αξία και Μικροί καλλιτέχνες σε δράση Λογισμικά για την προσχολική αγωγή, τις πρώτες τάξεις δημοτικού, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και ΑμεΑ που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της ενότητας Νηρηίδες του έργου Πλειάδες. Ξεφτέρης Ο μικρός Οδυσσέας Νο1 και Νο2 Έτσι γράφω και διαβάζω (του Ηλία Ράντου) Σωκράτης Sequences Από τη καταγραφή των παραπάνω απαντήσεων διαπιστώθηκε, επίσης, ότι ελάχιστοι εκπαιδευτικοί γνώριζαν: τα ειδικά λογισμικά Ευ-Δομή και Υπερ-Δομή (Λαδιάς κ.α., 2008), που αναπτύχθηκαν από το Εργαστήριο Εικονικής Πραγματικότητας του Παιδαγωγικού Τμήματος Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στο πλαίσιο του έργου Τεχνομάθεια VI, το ειδικό λογισμικό Μαγικό Φίλτρο (Christou et al., 2009), ένα ψηφιακό μαθησιακό παιχνίδι περιπέτειας το οποίο αναπτύχθηκε από το Εργαστήριο Νέων Τεχνολογιών στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση και τα ΜΜΕ στο πλαίσιο του έργου ΕΠΙΝΟΗΣH Εξειδίκευση Εκπαιδευτικών Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού και Παραγωγή Εκπαιδευτικού Υλικού για Ήπια Νοητική Καθυστέρηση. Σε ό,τι αφορά τη χρήση των ειδικών λογισμικών για ΑμεΑ, στη σχολική μονάδα, αυτή υλοποιείται: στο εργαστήριο πληροφορικής (21%) σε αίθουσα με υπολογιστή και προβολικό (17%) σε άλλο χώρο (38%) Να σημειωθεί ότι οι σχολικές μονάδες, σύμφωνα με τις απαντήσεις των εκπαιδευτικών, διαθέτουν εξοπλισμό πληροφορικής σε μεγάλο ποσοστό (91%). Παρατηρείται ότι, ενώ τα περισσότερα σχολεία διαθέτουν εξοπλισμό πληροφορικής, μόνο ένα στα πέντε από αυτά διαθέτει το εργαστήριο πληροφορικής προκειμένου να γίνει ουσιαστική αξιοποίηση του ειδικού λογισμικού με την ενεργητική συμμετοχή όλων των μαθητών. Τέλος, στο ερώτημα σχετικά με το αν βοηθά η αξιοποίηση των λογισμικών για ΑμεΑ, στην καλύτερη διεξαγωγή του μαθήματος, η άποψη των εκπαιδευτικών είναι ιδιαίτερα θετική. Το 96% θεωρεί ότι βοηθά πολύ ή αρκετά, ενώ μόλις το 1% απαντά λίγο ή καθόλου (Σχήμα 4).

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 7 Σχήμα 4. Αξιολόγηση της θετικής επίδρασης λογισμικού για ΑμεΑ στη διεξαγωγή του μαθήματος Συμπεράσματα - προτάσεις Τα εκπαιδευτικά λογισμικά στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση λειτουργούν ως εργαλεία για μαθητές και εκπαιδευτικούς, αποτελώντας μέρος του ευρύτερου μαθησιακού περιβάλλοντος, αλλά και ως τεχνολογία υποστήριξης για την ικανοποίηση ιδιαίτερων εκπαιδευτικών αναγκών. Με κατάλληλη αξιοποίηση μπορούν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά την εκπαιδευτική ένταξη των μαθητών με αναπηρίες και ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ανάπτυξη στην Ειδική Αγωγή, 2001). Χωρίς να αποκλείουμε την πιθανότητα τυχαίων απαντήσεων, τα δεδομένα του ερωτηματολογίου δείχνουν ότι οι εκπαιδευτικοί στην πλειοψηφία τους χρησιμοποιούν τα ειδικά λογισμικά αρκετά συχνά στη διδακτική διαδικασία, εκτιμούν ως ικανοποιητική την ποιότητά τους και θεωρούν θετική τη συμβολή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Τα αποτελέσματα της έρευνας συνάδουν με τις επιταγές της σύγχρονης διδακτικής, με δεδομένο ότι η ενεργητική μάθηση με τη χρήση εκπαιδευτικών λογισμικών προτείνονται, γιατί, σε σχέση με δασκαλοκεντρικές πρακτικές, ενεργοποιούν περισσότερο το προσωπικό στυλ μάθησης, τις προτιμήσεις και κλίσεις των μαθητών και υποστηρίζουν μαθητές με αναπηρίες ή και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Ωστόσο, παρατηρούνται ορισμένες διαφοροποιήσεις σε επιμέρους ερωτήματα. Ειδικότερα, διαπιστώνεται ότι δύο στους τρεις εκπαιδευτικούς δεν έχουν πιστοποιημένη γνώση Α ή Β επιπέδου στις ΤΠΕ. Η διαπίστωση αυτή φαίνεται ότι δικαιολογεί την ύπαρξη ενός σημαντικού ποσοστού των εκπαιδευτικών που χρησιμοποιούν σπάνια ή ποτέ τον υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ενδεχομένως, η διαπίστωση αυτή να οφείλεται στη έλλειψη αυτοπεποίθησης των εκπαιδευτικών στην εφαρμογή των ΤΠΕ. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την ανάγκη εξειδικευμένης επιμόρφωσης για τη διδακτική αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική πράξη. Προβληματίζει, επίσης, το γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσοστό εκπαιδευτικών αγνοεί την ύπαρξη των 45 ειδικών λογισμικών για ΑμεΑ. Η άγνοια αυτή ίσως προκύπτει από το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί αυτοί είναι αναπληρωτές, οι οποίοι δεν έχουν πάντα τη βέλτιστη ενημέρωση σε θέματα λειτουργίας της σχολικής μονάδας και δεν τους δίνεται η ευκαιρία να συμμετέχουν σε ανάλογες επιμορφώσεις. Επιπλέον, προβληματίζει το γεγονός ότι ένας μη ευκαταφρόνητος αριθμός εκπαιδευτικών κρίνει ως μέτρια ή και ανεπαρκή τα συγκεκριμένα λογισμικά. Με αφορμή αυτή τη διαπίστωση, εκτιμούμε ότι είναι σημαντικό να επανεξεταστούν οι βασικές παιδαγωγικές αρχές και οι ειδικές προδιαγραφές

8 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής που θα έπρεπε να πληροί η σχεδίαση εκπαιδευτικών λογισμικών, ιδιαίτερα, όταν αυτά προορίζονται για μαθητές ΑμεΑ. Επιπρόσθετα, εκτιμούμε ότι θα πρέπει να διερευνηθεί και ο τρόπος που θα ενταχθούν τα ειδικά λογισμικά στα προγράμματα σπουδών της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης. Σημαντική κρίνεται μια περαιτέρω διερεύνηση των παραγόντων που διευκολύνουν ή εμποδίζουν τους εκπαιδευτικούς να χρησιμοποιήσουν τα εκπαιδευτικά λογισμικά σε μαθησιακά περιβάλλοντα Ειδικής Αγωγής. Στο πλαίσιο αυτό, θεωρούμε ότι πρέπει να διευκολυνθεί η πρόσβαση των μαθητών ΑμεΑ στα εργαστήρια πληροφορικής των σχολικών μονάδων, αρκεί αυτά να διαθέτουν σύγχρονο εξοπλισμό, ώστε να μπορούν να λειτουργούν, τα ειδικά λογισμικά, χωρίς προβλήματα. Τέλος, διαφαίνεται η ανάγκη για μια συστηματική στοχευμένη προσπάθεια επιμόρφωσης και ενδυνάμωσης των εκπαιδευτικών με στόχο την αποτελεσματικότερη ενσωμάτωση και αξιοποίηση των ειδικών λογισμικών και των Νέων Τεχνολογιών στην καθημερινή τους πρακτική. Η αξιοποίηση των ειδικών εκπαιδευτικών λογισμικών στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση παρέχει τη δυνατότητα να αναπτυχθούν εργαλεία, υλικό και διδακτικές πρακτικές που μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες, να εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία, να αναπτύσσουν την αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές τους και τον εκπαιδευτικό, να αναλαμβάνουν εργασίες χρησιμοποιώντας πολλαπλές προσβάσιμες μεθόδους και εργαλεία. Όλα αυτά συντελούν στη διαμόρφωση ενός ευνοϊκού μαθησιακού κλίματος στην τάξη με ποικίλα παιδαγωγικά και μαθησιακά οφέλη για όλους τους μαθητές. Αναφορές Brooks,R. (1997). Special education needs and information technology: effective strategies for mainstream schools, Berkshire National Foundation for Educational Research. Christou, N. Perdikaris, P. Tragazikis, A. Douros, E. Galani, D. Gouscos & M. Meimaris (2009). The magic potion an adventure game for learning, 2nd Workshop on Story-Telling and Educational Games (STEG2009), in conjunction with the 8th International Conference on Web-based Learning (ICWL 2009), Aachen, Germany. Detheridge, T. (1996). Information technology. In Carpenter, B., Ashdow, R. and Bovair, K. (eds) Enabling access: effective teaching and learning for pupils with learning difficulties. London:David Fulton. MacArthur, C. (1996). Using Technology to Enhance the Writing Processes of Students with Learning Disabilities. Journal of Learning Disabilities, Vol. 29, No 4, pp344-354. Papert S. (1993). The children s machine. Rethinking school in the age of the computer, Νew Υork, Basic Books. Wilkinson-Tilbrook, A.(1995). Information Technology and Pupils with Moderate Learning Difficulties. Stafford, NCET & NASEN. Βοσνιάδου, Σ. (2006). Σχεδιάζοντας Περιβάλλοντα Μάθησης Υποστηριζόμενα από τις Σύγχρονες Τεχνολογίες, Αθήνα, Gutenberg. Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ανάπτυξη στην Ειδική Αγωγή (2001). Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην Ειδική Αγωγή. http://dea.sch.gr/er4_gr.pdf Λαδιάς, Α., Καμπούρογλου, Μ., Οικονομίδου, Κ., Βαλάτα, Χ., Γεωργοπούλου, Κ., Σαριδάκη, Α., Χαλκίδης, Α., Δεληγιάννης, Φ., Μπέλλου, Ι., Μικρόπουλος, Τ. Α. (2008). Λογισμικό για οπτική επικοινωνία ΑμεΑ στο φάσμα του αυτισμού, στο Χ. Αγγελή & Ν. Βαλανίδης (επ.) Πρακτικά 6ου Πανελλήνιου Συνέδριου με διεθνή συμμετοχή Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση, τ. 2, 23-30, Λεμεσός, J. G. Cassoulides & Son Ltd. Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (1997). Πληροφορική και Εκπαίδευση: Συνολική Προσέγγιση. Αθήνα, Τελέθριον. Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (2001). Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή της πληροφορικής, Α τόμος. Αθήνα, Ολική προσέγγιση. Φύτρος, Κ. (2005). Η Πληροφορική στην Ειδική Αγωγή, Αθήνα, ΥΠΕΠΘ, Γραφείο της ΚτΠ, http://users.sch.gr/stefanski/amea/fytros_cor1.pdf.