ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑ Σπουδαστής: Γογόπουλος ΠαναγιώτηςΑΕΜ: 853/1042 Επιβλέπων Καθηγητής: Ναμλής Κ. Θεόφιλος ΚΑΒΑΛΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ευχαριστήριο Θα ήθελα να εκφράσω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον κ. Ναμλή Θεόφιλο, για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε και μου ανέθεσε το συγκεκριμένο θέμα. Με εκτίμηση Γογόπουλος Παναγιώτης Γογόπουλος Παναγιώτης i

Contents ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ... 9 1.1 ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ-ΕΡΓΑΣΙΑ... 9 1.2 ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΑ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑ... 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Σ.Η.Ε... 14 2.2 ΜΕΣΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ... 15 2.3 Ασφάλειες Μέσης Τάσης... 17 2.3.1 Ασφάλεια Σκόνης... 17 2. 4 Ασφάλεια Εκτόνωσης... 22 2.5 Διακόπτες ΜΤ... 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ... 26 3.1. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ... 26 3.2 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΩΝ... 26 3.2.1 ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 778/1980... 26 3.2.2 ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 1073/1981... 27 3.2.3 ΝΟΜΟΣ 1396/1983... 27 3.2.4 ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ A ΑΠΟΦΑΣΗ 130646/1984... 27 3.2.5 ΝΟΜΟΣ 1430/1984... 27 3.2.6 NΟΜΟΣ 1568/1985... 27 3.2.7 ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 294/1988... 27 3.2.8 ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 225/1989... 27 3.2.9 ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 395/1994... 27 3.2.10 ΠPOEΔPIKO ΔIATAΓMA 396/1994... 28 Γογόπουλος Παναγιώτης ii

3.2.11 ΠPOEΔPIKO ΔIATAΓMA 16/1996... 28 3.2.12 ΠPOEΔPIKO ΔIATAΓMA 17/1996... 28 3.2.13 ΠPOEΔPIKO ΔIATAΓMA 305/1996... 28 3.2.14 ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 14/1937... 28 3.2.15 ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 19/1938... 28 3.2.16 ΝΟΜΟΣ 4483/1965... 28 3.2.17 ΝΟΜΟΣ 1337/1983... 29 3.2.18 ΝΟΜΟΣ: 1577/85... 29 3.2.19 ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 70/1990... 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΛΟΤ HD 384 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... 30 4.1 ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΛΟΤ HD 384... 30 4.2 ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΕΛΟΤ HD 384... 31 4.3 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΕΛΟΤ HD 384... 31 4.3.1 ΜΕΡΟΣ 1 ΓΕΝΙΚΑ... 32 4.3.2 ΜΕΡΟΣ 2 ΟΡΙΣΜΟΙ... 33 4.3.3 ΜΕΡΟΣ 3 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ... 34 4.3.4 ΜΕΡΟΣ 4 ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ... 34 4.3.5 ΜΕΡΟΣ 5 ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ... 36 4.3.6 ΜΕΡΟΣ 6 ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ... 38 4.3.7 ΜΕΡΟΣ 7 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ... 40 4.4 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΕΛΟΤ HD 384 ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ (Κ.Ε.Η.Ε.)... 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑΣ... 48 5.1 ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ... 48 Γογόπουλος Παναγιώτης iii

5.2 ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑΣ... 48 5.3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑΣ. 49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.. 71 6.1 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ... 71 6.1.1 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1522/1988... 72 6.1.2 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 5/1991... 73 6.1.3 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1255/1993... 74 6.1.4 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 364/1995... 75 6.1.5 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 653/1995... 75 6.1.6 ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ 230/1996... 76 6.1.7 ΕΦΕΤΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 296/1996... 77 6.1.8. ΕΦΕΤΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 3555/1996... 78 6.1.9 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 200/1998... 79 6.1.10 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 848/1998... 80 6.1.11 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1826/1999... 80 6.1.12 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 108/2000... 81 6.1.13 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 230/2000... 82 6.1.14 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1116/2000... 83 6.1.15 ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 2424/2000... 84 6.1.16 ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 52/2001... 85 6.1.17 ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΒΟΛΟΥ 165/2001... 85 6.1.18 ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 206/2001 ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ 126/2003... 86 6.1.19 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 906/2001... 87 6.1.20 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1357/2001 ΕΦΕΤΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 111/2003... 88 6.1.21 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1609/2001... 90 6.1.22 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 413/2002... 91 Γογόπουλος Παναγιώτης iv

6.1.23 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1373/2002... 92 6.1.24 ΕΦΕΤΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1479/2002 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1085/2003 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1086/2003... 93 6.1.25 ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΑΡΤΑΣ 103/2003... 94 6.1.28 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 778/2003... 95 6.1.29 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1073/2003... 96 6.1.32 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1201/2003... 97 6.1.33 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1255/2003... 98 6.1.34 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1472/2004 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1530/2004... 99 6.1.36. ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1636/2004... 100 6.1.37 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1863/2004... 101 6.1.38 ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1327/2006... 102 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 103 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ... 120 7.1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ... 120 7.1.1 ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΝΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ... 120 7.1.2 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΑΝΑ ΕΤΟΣ... 120 7.1.4 ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ... 121 7.1.5 ΠΙΝΑΚΑΣ 7:ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΙ ΑΝΑ ΥΠΟΘΕΣΗ... 121 7.1.8 ΠΙΝΑΚΑΣ 8: ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΠΑΘΟΝΤΟΣ... 122 7.1.10 ΠΙΝΑΚΑΣ 10: ΕΙΔΟΣ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ... 122 7.1.11 ΠΙΝΑΚΑΣ 11: ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΑΘΟΝΤΩΝ ΑΝΑ ΑΤΥΧΗΜΑ... 122 7.1.12 ΠΙΝΑΚΑΣ 12 : ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΤΟ ΑΤΥΧΗΜΑ... 123 7.1.13 ΠΙΝΑΚΑΣ 13: ΤΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ... 123 7.1.15 ΠΙΝΑΚΑΣ 15: ΥΠΑΡΞΗ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΟΣ... 123 Γογόπουλος Παναγιώτης v

7.1.16 ΠΙΝΑΚΑΣ 16: ΥΠΑΡΞΗ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ & ΓΙΑΤΡΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 124 7.1.17 ΠΙΝΑΚΑΣ 17: ΛΗΨΗ ΜΕΤΡΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ... 124 7.1.18 ΠΙΝΑΚΑΣ 18: ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΜΕΤΡΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ... 124 7.1.19 ΠΙΝΑΚΑΣ 19: ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΘΕΝΤΕΣ ΑΝΑ ΥΠΟΘΕΣΗ... 125 7.1.20 ΠΙΝΑΚΑΣ 20: ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΘΕΝΤΕΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ... 125 7.1.21 ΠΙΝΑΚΑΣ 21: ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ... 125 7.2 ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 127 7.3 ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΥΧΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ.... 128 7.4 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ... 129 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 132 8.1 ΕΝΤΥΠΗ... 132 8.2 ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ... 134 Γογόπουλος Παναγιώτης vi

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συγκεκριμένη εργασία ασχολείται με ένα πολύ σημαντικό θέμα των εργατικών ατυχημάτωντα οποία οφείλονται σε ηλεκτροπληξία.σκοπός της είναι η λήψησυμπερασμάτων σχετικά με τα γενικά χαρακτηριστικά των ατυχημάτων αυτών, τουςπαράγοντες που οδηγούν στην πρόκληση τους και την αντιμετώπιση τους από την ελληνική δικαιοσύνη. Η μεθοδολογία που θα χρησιμοποιηθεί στηρίζεται στην μελέτηνομολογιακών δεδομένων,στην ανάλυση και στατιστική επεξεργασία τους, στη λήψη συμπερασμάτων και τέλος στηνπαράθεση προτάσεων για τη βελτίωση της κατάστασης που επικρατεί, όσον αφορά τηδιαφύλαξη της ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων. Στο 1 ο κεφάλαιο δίνονται οι ορισμοί της εργασίας και του εργατικού ατυχήματος. Επίσης αναφέρονται οι κατηγορίες κινδύνων που σχετίζονται με την υγεία των εργαζομένων, καθώς και οι παράγοντες και οι συνθήκες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους κατά τη διάρκεια της εργασίας. Τέλος, δίνεται ο ορισμός του ηλεκτρικού ρεύματος και της ηλεκτροπληξίας και παρατίθενται οι σημαντικότερες επιπτώσεις της στο ανθρώπινο σώμα Στο 2 ο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και στα μέσα προστασίας. Ειδικότερα αναφερόμαστε στην μεσαία τάση. Στο 3 ο κεφάλαιο γίνεται αναφορά, κατά χρονολογική σειρά, σε νομοθετικές διατάξεις που σχετίζονται με την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων Στο 4 ο κεφάλαιο παρουσιάζεται το πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 και γίνεται μία σύγκριση του με τον Κανονισμό Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων (Κ.Ε.Η.Ε.), τον οποίο και αντικατέστησε. Στο 5 ο κεφάλαιο γίνεται μια περιληπτική αναφορά στα μέτρα ασφαλείας έναντι ηλεκτροπληξίας, έτσι όπως παρουσιάζονται στα διάφορα νομοθετήματα. Στο κεφάλαιο 6 παρέχεται μία συνοπτική περιγραφή των δικαστικών υποθέσεων που εξετάζονται. Ειδικότερα, εκτός των άλλων, δίδονται πληροφορίες για τις συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη το κάθε ατύχημα, για τους διάδικους, για τη λήψη ή όχι των απαιτούμενων μέτρων ασφαλείας και για την τελική έκβαση της κάθε υπόθεσης. Στο 7 ο κεφάλαιο πραγματοποιείται στατιστική επεξεργασία των νομολογικών δεδομένων που αποτελείται από πίνακες και διαγράμματα για καλύτερη κατανόηση της κατάστασης που επικρατεί στους εργασιακούς χώρους. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τη στατιστική επεξεργασία παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 8. Ταυτόχρονα, στο ίδιο Γογόπουλος Παναγιώτης 7

κεφάλαιο παρουσιάζονται προτάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διαφύλαξη της ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων. Γογόπουλος Παναγιώτης 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ 1.1 ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ-ΕΡΓΑΣΙΑ Ο όρος εργασία αναφέρεται στη σωματική ή διανοητική προσπάθεια που καταβάλλει ο άνθρωπος, σκόπιμα και συστηματικά, για την επίτευξη ενός ορισμένου σκοπού. Ο σκοπός αυτός σχετίζεται με τη δημιουργία όχι μόνο υλικών αλλά και πνευματικών αγαθών, τα οποία είναι αναγκαία για την εξασφάλιση της ύπαρξης του. Στη σύγχρονη κοινωνία και ειδικότερα σε μία Ευρώπη, η οποία βρίσκεται σε μία φάση μετάβασης, στα πλαίσια των φαινομένων της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και της ανάπτυξης κοινωνιών πολλαπλών ταχυτήτων, οι επερχόμενες μεταβολές στο χώρο της εργασίας είναι ουσιώδεις. Ραγδαία αύξηση παρατηρείται στη συμμετοχή των εργαζομένων σε βιομηχανικές και οικοδομικές δραστηριότητες, η οποία άλλαξε σημαντικά την αναλογία συμμετοχής τους στην παραγωγική δραστηριότητα, σε σχέση με την αγροτική. Παρά το γεγονός αυτό όμως, δεν υπήρξε μία αντίστοιχη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στους συγκεκριμένους τομείς. Στην εργασία αναφέρονται δύο κατηγορίες κινδύνων, σχετιζόμενων με την υγεία: οι επαγγελματικές ασθένειες, συνήθως χρόνιας έκφρασης τα εργατικά ατυχήματα Η αντίληψη, όμως, που έχει διαμορφωθεί σήμερα για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, δεν έχει να κάνει μόνο με την πρόληψη του εργατικού ατυχήματος ή της επαγγελματικής ασθένειας, αλλά και με τη δημιουργία ενός ευχάριστου κλίματος για τους εργαζομένους στο χώρο εργασίας. Όλα αυτά επιτυγχάνονται με την υιοθέτηση προτύπων υγιεινής και ασφάλειας. Ο καθορισμός αυτών των προτύπων πρέπει να εστιάζει στην αντιμετώπιση των κινδύνων, στην πρόληψη τους, καθώς και στη δημιουργία ιδανικών συνθηκών εργασίας. Ειδικότερα, όσον αφορά τον τομέα των εργατικών ατυχημάτων, είναι επιθυμητή και ιδιαίτερα σημαντική η ανάλυση τους, η οποία πρέπει να έχει ως απώτερο στόχο αφενός την πρόληψη τους και αφετέρου, στο άμεσο μέλλον, την αποφυγή παρομοίων γεγονότων. Ως εργατικό ατύχημα ορίζεται το βίαιο συμβάν που επέρχεται κατά την εκτέλεση της εργασίας ή με αφορμή αυτήν και σαν συνέπεια του οποίου εμφανίζεται βλάβη του σώματος ή της υγείας ή απώλεια της ζωής του εργαζομένου. Παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας και την αλλαγή του τρόπου εργασίας (από χειρωνακτική που ήταν παλαιότερα, σε εργασία που εκτελείται κυρίως με μηχανικά μέσα), ο Γογόπουλος Παναγιώτης 9

άνθρωπος εξακολουθεί να παραμένει ο κυρίαρχος παράγοντας. Πολλές φορές κάνει κάποιες ενέργειες που δεν θα έπρεπε να κάνει, σε άλλες περιπτώσεις παραμελεί να κάνει κάποιες ενέργειες που θα έπρεπε να είχε κάνει. Με τον τρόπο αυτό συμβάλλει στο να συμβεί ή να μη συμβεί ένα εργατικό ατύχημα. Σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου στην εργασία είναι: η γνώση του αντικειμένου εργασίας η εμπειρία η ενημέρωση η κατάρτιση η ηλικία η φυσική και ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η εξοικείωση με τον κίνδυνο το επίπεδο της εκπαίδευσης τα κοινωνιολογικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά Πολλά από τα εργατικά ατυχήματα οφείλονται στον εξοπλισμό εργασίας (μηχανήματα, συσκευές, εργαλεία ή εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνται κατά την εργασία). Χαρακτηριστικά παραδείγματα συμβολής στην πρόκληση εργατικών ατυχημάτων είναι οι περιπτώσεις όπου ο εξοπλισμός εργασίας είναι ακατάλληλα σχεδιασμένος ή ακατάλληλα εγκατεστημένος, κακοσυντηρημένος ή ελαττωματικός, χωρίς την ύπαρξη συστημάτων προστασίας, κλπ. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζουν και οι συνθήκες που επικρατούν στην εργασία, δηλαδή όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες εκτός του ανθρώπου και του εξοπλισμού, οι οποίοι μπορεί να αποτελέσουν αιτία για να συμβεί κάποιο εργατικό ατύχημα. Ενδεικτικά, τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι: τα δάπεδα εργασίας η ακαταστασία που πιθανόν να υπάρχει στους χώρους εργασίας οι συνθήκες που επικρατούν (π.χ. θόρυβος, θερμοκρασία, φωτισμός, κλπ.) Τέλος, πολλά εργατικά ατυχήματα, ειδικότερα σε εργοταξιακούς χώρους, οφείλονται στο ότι οι διάφορες εργασίες εκτελούνται κάτω από απρόβλεπτες μεταβολές των καιρικών συνθηκών και απαιτούν σωματική δύναμη και ακρίβεια, ιδιαίτερα όταν πραγματοποιούνται σε μεγάλα ύψη ή υπόγειους χώρους. Επιπλέον, παρουσιάζεται σήμερα έντονα το φαινόμενο της σύνθεσης των συνεργείων, κατά μεγάλο ποσοστό, από αλλοδαπούς και παλιννοστούντες, οι οποίοι δε γνωρίζουν καλά τη γλώσσα και την τεχνική των διαφόρων εργασιών. Το γεγονός Γογόπουλος Παναγιώτης 10

αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα επικοινωνίας, τα οποία αυξάνουν την επικινδυνότητα των εργασιών και την πιθανότητα ατυχήματος. Από οικονομικής πλευράς, τα εργατικά ατυχήματα προκαλούν μείωση της παραγωγικότητας, πτώση της παραγωγής και αύξηση των επιδομάτων ατυχημάτων και συντάξεων. Όλα αυτές οι συνέπειες αποτελούν ένα τεράστιο κόστος για τις επιχειρήσεις και την εθνική οικονομία. Από κοινωνικής πλευράς, ο θάνατος ενός εργαζομένου, καθώς και η προσωρινή ή μόνιμη αναπηρία του λόγω ατυχήματος, προκαλούν μια σειρά από παρενέργειες στον άμεσο κοινωνικό του περίγυρο. Η Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσπάθησε να παράσχει στα κράτη μέλη τα απαραίτητα νομικά μέσα για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Τα κράτη μέλη, με τη σειρά τους, προσπάθησαν να μεταφέρουν αυτά τα νομικά μέσα στην εθνική τους νομοθεσία. Γεγονός είναι, όμως, ότι δε χρησιμεύει σε τίποτα μια πληθώρα νομοθετημάτων, κανονισμών ή ακόμη και κυρώσεων, αν δεν κατανοήσουν οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι ότι είναι απαραίτητο να αλλάξουν συμπεριφορά, σε σχέση με την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, ώστε να προλαμβάνονται οι κίνδυνοι. Το μεγάλο αυτό πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο αν υπάρχει δράση ενημέρωσης και κατάρτισης. 1.2 ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΑ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑ ( ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΡΑΝΤΙΝ ΛΟΡΕΝΤΖΟ, ΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΕΛ. ΙΝ. Ε.Α) Εάν συνδέσουμε δύο σώματα που έχουν διαφορά δυναμικού (διαφορά τάσης) με ένα μεταλλικό σύρμα, θα έχουμε σαν αποτέλεσμα μια ροή ηλεκτρονίων (ηλεκτρικό ρεύμα), μέσω του μεταλλικού αγωγού, από το σώμα με το μικρότερο δυναμικό προς το σώμα με το μεγαλύτερο δυναμικό. Η μονάδα μέτρησης της ηλεκτρικής τάσης είναι το Βολτ (V), ενώ η αντίστοιχη μονάδα της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος είναι το Αμπέρ (Α). Η ένταση του ρεύματος είναι ανάλογη της τάσης και αντιστρόφως ανάλογη της αντίστασης που υπάρχει στο κύκλωμα (Νόμος του Ohm). Υπάρχουν δύο είδη ηλεκτρικού ρεύματος: Το συνεχές και το εναλλασσόμενο. Συνεχές ονομάζεται το ηλεκτρικό ρεύμα τα χαρακτηριστικά του οποίου (η τάση και η ένταση) έχουν σταθερή τιμή και δεν μεταβάλλονται στη μονάδα του χρόνου. Αντιθέτως, η τάση και η ένταση του εναλλασσόμενου ρεύματος μεταβάλλονται συναρτήσει του χρόνου. Στην Ευρώπη π.χ. το εναλλασσόμενο ρεύμα μεταβάλλεται με συχνότητα 50 Hz (1 Hz = 1 κύκλος ανά δευτερόλεπτο), ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες με 60 Ηz. Οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις και γενικότερα οι διάφορες εργασίες, οι οποίες σχετίζονται με το ηλεκτρικό ρεύμα, πρέπει να Γογόπουλος Παναγιώτης 11

πραγματοποιούνται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι που απειλούν τους εργαζόμενους. Οι σημαντικότεροι από αυτούς τους κινδύνους είναι οι εξής: εγκαύματα στο σώμα, λόγω επίδρασης του ηλεκτρικού τόξου (κυρίως σε ατυχήματα εγκαταστάσεων ισχύος υψηλής τάσης) επικίνδυνα ρεύματα που ρέουν μέσα από το ανθρώπινο σώμα, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες, ακόμη και τον θάνατο Ο τελευταίος κίνδυνος είναι αυτός που εμφανίζεται συχνότερα και αποτελεί τη βάση για τα μέτρα προστασίας κατά της ηλεκτροπληξίας. Η ηλεκτροπληξία είναι μία σύνθετη παθολογική κατάσταση που προκαλείται από τη διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος στο σώμα. Ηλεκτροπληξία μπορεί να επέλθει με άμεση ή έμμεση επαφή του ανθρώπου με ένα κύκλωμα. Άμεση επαφή έχουμε όταν ακουμπήσει ο άνθρωπος έναν ηλεκτροφόρο αγωγό. Έμμεση επαφή έχουμε όταν, λόγω καταστροφής της μόνωσης, μεταλλικά αγείωτα μέρη τεθούν υπό τάση, οπότε η επαφή με αυτά μπορεί να προκαλέσει στον άνθρωπο ηλεκτροπληξία. Μία άλλη περίπτωση ηλεκτροπληξίας με έμμεση επαφή μπορεί να προκύψει όταν, μετά από σφάλμα στην εγκατάσταση, τα ρεύματα που ρέουν στη γη προκαλούν μεγάλες πτώσεις τάσης στο έδαφος. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένα άτομο που πατάει στο έδαφος, να υποβάλλεται σε μία τάση μεταξύ των δύο ποδιών του, τη βηματική τάση, η οποία μπορεί να προκαλέσει ηλεκτροπληξία. Η φύση και η βαρύτητα των κακώσεων που προκαλεί το ηλεκτρικό ρεύμα, όταν διαρρέει το ανθρώπινο σώμα, εξαρτάται από τους ακόλουθους παράγοντες: την τάση του ηλεκτρικού ρεύματος (όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο πιο σοβαρή είναι η βλάβη των ιστών) την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος τη φύση του ηλεκτρικού ρεύματος (το εναλλασσόμενο ρεύμα είναι περισσότερο επικίνδυνο από το συνεχές, γιατί προκαλεί ευκολότερα μη αναστρέψιμες διαταραχές του καρδιακού ρυθμού και παράλυση του αναπνευστικού κέντρου) την επιφάνεια και το χρόνο επαφής με το ηλεκτροφόρο αντικείμενο τη διαδρομή που ακολουθεί το ρεύμα μέσα στο ανθρώπινο σώμα και το είδος των εσωτερικών οργάνων που πλήττει κατά μήκος της διαδρομής αυτής την αγωγιμότητα των ιστών του ανθρώπινου σώματος Το φάσμα των κακώσεων, οι οποίες μπορεί να προκληθούν από την ηλεκτροπληξία, ποικίλει από περιορισμένες δερματικές βλάβες μέχρι βαριά πολυσυστηματική νόσο ή άμεσο θάνατο. Πιο συγκεκριμένα, προκαλούνται συνήθως στο θύμα: προσβολή του αναπνευστικού συστήματος, με άμεσο καρδιακό επεισόδιο Γογόπουλος Παναγιώτης 12

εξωτερικά ή εσωτερικά εγκαύματα προσβολή του αναπνευστικού συστήματος, με επακόλουθο την αναστολή της αναπνοής, δηλαδή ασφυξία κακοήθεις κοιλιακές αρρυθμίες μυονέκρωση, οξεία νεφρική ανεπάρκεια βλάβες στο νευρικό σύστημα Γογόπουλος Παναγιώτης 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Σ.Η.Ε Εικόνα 1Το σύστημα Ηλεκτρικής Ενέργειας. Ένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας (Σ.Η.Ε) μπορεί να χωριστεί σε τρία επιμέρους τμήματα. Αυτά είναι: η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας η μεταφορά ενέργειας η Διανομή της ενέργειας στους Καταναλωτές Στην πρώτη φάση παράγεται η ηλεκτρική ενέργεια στους Σταθμούς Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (Σ.Π.Η.Ε). Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να προέρχεται από ατμοηλεκτρικά ή υδροηλεκτρικά εργοστάσια, ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκές γεννήτριες κ.α. Ανεξάρτητα όμως από τον τρόπο παραγωγής της, η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται έχει μια συγκεκριμένη τάση. Η τάση εξόδου μια γεννήτριας κυμαίνεται από 6 έως 30 kv. Για παράδειγμα στον Ατμοηλεκτρικό Σταθμό (ΑΗΣ) Καρδίας στην Πτολεμαΐδα η τάση που παράγεται στην έξοδο μιας γεννήτριας είναι 21 kv. Η τάση εξόδου ανυψώνεται μέσω ενός μετασχηματιστή (ΜΣ) στον υποσταθμό ανύψωσης της τάσης, που βρίσκεται στο χώρο της παραγωγής. Στην Ελλάδα η τάση εξόδου ενός ΑΗΣ ανυψώνεται στα 400 kv (υπερυψηλή τάση) ενώ σε έναν υδροηλεκτρικό σταθμό (ΥΗΣ) στα 150 kv ( υψηλή τάση). Στη φάση της μεταφοράς η ηλεκτρική ενέργεια μεταφέρεται υπό τάση 400 ή 150 kv από τους σταθμούς παραγωγής, κυρίως με εναέρια δίκτυα και πυλώνες της Δ.Ε.Η σε μακρινές Γογόπουλος Παναγιώτης 14

αποστάσεις. Για παράδειγμα, η ενέργεια μεταφέρεται από τους ΑΗΣ της Πτολεμαΐδας μέσω μιας γραμμής 400 kv στην Αθήνα. Σε μικρότερες αποστάσεις, η ενέργεια μεταφέρεται συνήθως με δίκτυα των 150 kv. Οι γραμμές μεταφοράς των 400 kv όταν πλησιάζουν στις πόλεις συγκεντρώνονται σε υποσταθμούς υποβιβασμού 400/150 ΚV. Η τάση υποβιβάζεται στα 150 kv μέσω ενός ΜΣ 400/150 kv.από εκεί τροφοδοτούνται κάποιοι καταναλωτές υψηλής τάσης (ΥΤ) με 150 kv ενώ συνεχίζεται η μεταφορά της ενέργειας με γραμμές των 150 kv. Οι γραμμές των 150 kv καταλήγουν σε υποσταθμούς υποβιβασμού 150/20 kv. Στους υποσταθμούς 150/20 kv υποβιβάζονται τα 150 kv μέσω ΜΣ 150/20 kv στα 20 kv (Μέση Τάση). Ωστόσο υπάρχουν και παλιά δίκτυα ΜΤ των 15 kv, όπου εκεί η τάση υποβιβάζεται στα 15 kv. Από τα δίκτυα ΜΤ ξεκινάει η φάση της Διανομής. Η ηλεκτρική ενέργεια υπό ΜΤ διανέμεται τοπικά σε καταναλωτές ΜΤ καθώς επίσης και σε καταναλωτές χαμηλής τάσης (Χ.Τ) εφόσον φυσικά η τάση υποβιβαστεί στα 400V. Οι καταναλωτές MT είναι βιομηχανίες, εργοστάσια κ.α με ισχύ άνω των 135 kva. Oι καταναλωτές ΧΤ είναι οικίες, μαγαζιά, μικρές βιοτεχνίες κ.α με ισχύ μέχρι 135 kva. Ο υποβιβασμός της τάσης στα 400 V για την τροφοδότηση καταναλωτών ΧΤ γίνεται σε υποσταθμούς διανομής 20/0,4 kv της Δ.Ε.Η. Οι υποσταθμοί διανομής τοποθετούνται εξωτερικά πάνω στις κολώνες της Δ.Ε.Η και διαθέτουν ΜΣ 20/0,4 kv. Στο Σχήμα 1 φαίνεται ένα μονογραμμικό σχέδιο που περιγράφει ένα απλοποιημένο Σ.Η.Ε Σχήμα 1Απλοποιημένη διάταξη Σ.Η.Ε 2.2 ΜΕΣΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ Τα μέσα προστασίας, σε οποιοδήποτε επίπεδο τάσης και αν αναφερόμαστε, έχουν ως στόχο την άμεση προστασία ενός ηλεκτρικού φορτίου ή ενός κυκλώματος. Έμμεσα όμως προστατεύουν ολόκληρη την εγκατάσταση και κυρίως τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν Γογόπουλος Παναγιώτης 15

την κάθε ηλεκτρική συσκευή. Κατά την διάρκεια λειτουργίας ενός επιμέρους ηλεκτρικού φορτίου μέσα σε μια ηλεκτρική εγκατάσταση μπορεί να συμβεί κάποια βλάβη που να οδηγήσει σε βραχυκύκλωμα. Το βραχυκύκλωμα όμως καταπονεί τα υπόλοιπα στοιχεία του ηλεκτρικού καταναλωτή (αγωγούς, μονώσεις) αυξάνοντας έτσι τη θερμοκρασία τους, αφού διαρρέονται από πάρα πολύ μεγάλο ρεύμα. Η αυξανόμενη θερμοκρασία μπορεί να καταστρέψει τη συσκευή και να προκαλέσει πυρκαγιά, η οποία μπορεί να εξαπλωθεί σε όλη την εγκατάσταση. Τα μέσα προστασίας σε περίπτωση κάποιου σφάλματος έχουν ως σκοπό ναδιακόψουν την τροφοδοσία και να απομονώσουν τη συσκευή, το κύκλωμα ή τηνεγκατάσταση που προκαλεί το σφάλμα. Αυτό πρέπει να πραγματοποιηθεί σε όσο τοδυνατόν μικρότερο χρόνο χωρίς να προκληθεί οποιαδήποτε άλλη βλάβη εξαιτίας τουσφάλματος. Συμπερασματικά, τα μέσα προστασίας έχουν ως στόχο: να περιοριστεί όσο γίνεται περισσότερο η βλάβη του στοιχείου, στο οποίο εκδηλώθηκε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις στο υπόλοιπο σύστημα και να αποφευχθεί ηαπενεργοποίηση και άλλων στοιχείων να αποφευχθούν επικίνδυνες συνέπειες όπως ηλεκτροπληξία, έκρηξη και πυρκαγιά. Στην Μέση Τάση (ΜΤ) χρησιμοποιούνται μηχανήματα (Μετασχηματιστές20000V/400V, πυκνωτές) τα οποία σε περίπτωση σφάλματος μπορούν να εκραγούνκαι να επιφέρουν σοβαρές συνέπειες σε ανθρώπους που βρίσκονται και εργάζονται στοίδιο χώρο. Επομένως, δεν υπάρχουν στην ΜΤ πολλά περιθώρια λάθους. Ένας λάθοςχειρισμός ή μια λανθασμένη ενέργεια (π.χ άνοιγμα ενός διακόπτη ΜΤ ) σε μιαεγκατάσταση μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες σε αυτήν και να προκαλέσει ακόμα καιθανατηφόρα ατυχήματα.. Έτσι τα μέσα προστασίας στην ΜΤ πρέπει να επιλέγονταιμε πολλή μεγάλη προσοχή. Με τον όρο «σφάλμα» εννοούμε μια μη κανονική λειτουργία σε μια διάταξη. Σφάλμα έχουμε είτε όταν υπάρχει βραχυκύκλωμα, λόγω καταστροφής της μόνωσηςμεταξύ 2 φάσεων ή μιας φάσης με την γη, είτε όταν υπάρχει κάποια υπερφόρτιση. Ωςσφάλμα επίσης μπορεί να χαρακτηριστεί η διακοπή της συνέχειας μιας φάσης ή τουουδέτερου. Συνήθως όμως ο όρος σφάλμα αναφέρεται όταν υπάρχει βραχυκύκλωμα. Ένα σφάλμα μπορεί να είναι παροδικό ή μόνιμο. Τα παροδικά σφάλματα διαρκούνελάχιστο χρόνο και αρκεί να διακοπεί η τάση τροφοδοσίας για ελάχιστο χρόνο (π.χ 0,2 sec). Τα σφάλματα αυτά δημιουργούνται στα εναέρια δίκτυα και μπορεί να προκύψουν κατά την πτώση ενός κεραυνού, που μπορεί να προκαλέσει τη διάσπαση του αέραανάμεσα σε 2 φάσεις και την Γογόπουλος Παναγιώτης 16

δημιουργία ηλεκτρικού τόξου. Τα παροδικά σφάλματαμπορούν να εξαλειφθούν πολλές φορές και μόνα τους χωρίς να διακοπεί καθόλου ητάση. Τα σφάλματα αυτά ονομάζονται τότε «αυτοαποσβενύμενα». Τα μόνιμα σφάλματα υφίστανται συνεχώς μέχρι να διακοπεί η τροφοδοσία στοκύκλωμα, που υπάρχει το σφάλμα, είτε αυτόματα από τα υπάρχοντα μέσα προστασίαςείτε από τον άνθρωπο. Τα σφάλματα που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι μόνιμασφάλματα. Για να γίνει μια σύγκριση με τα παροδικά σφάλματα στα εναέρια δίκτυα αναφέρουμε την πτώση για παράδειγμα κάποιου δέντρου πάνω στις γραμμές, που γιατην απομάκρυνση του πρέπει να υπάρξει ανθρώπινη παρέμβαση. Στα μέσα προστασίας χρησιμοποιούνται επίσης οι όροι «υπερφόρτιση» και«υπερένταση». Υπερφόρτιση συμβαίνει όταν το ρεύμα σε μια διάταξη είναι λίγομεγαλύτερο από το ονομαστικό ρεύμα λειτουργίας (ΙΝ) και μπορεί να πάρει τιμή μέχρικαι το διπλάσια του ονομαστικού. Για ρεύματα μεγαλύτερα από το διπλάσιοονομαστικό ρεύμα ( π.χ 5 φορές το Ι Ν ) χρησιμοποιείται ο όρος «υπερένταση» Υπερένταση έχουμε όταν υπάρχει κάποιο βραχυκύκλωμα. Τα μέσα προστασίας στην Μέση Τάση χωρίζονται σε 2 βασικές κατηγορίες: Ασφάλειες ΜΤ Διακόπτες ΜΤ 2.3 Ασφάλειες Μέσης Τάσης Οι ασφάλειες ΜΤ χρησιμοποιούνται για να προστατεύσουν ένα κύκλωμα ΜΤ ότανσε αυτό υπάρχει βραχυκύκλωμα αλλά και υπερφόρτιση που διαρκεί αρκετή ώρα. Οι ασφάλειες ΜΤ χωρί ονται ζ σε δυο βασικές κατηγορίες: Ασφάλειες Σκόνης Ασφάλειες Εκτόνωσης 2.3.1 Ασφάλεια Σκόνης Οι ασφάλειες σκόνης χρησιμοποιούνται κυρίως για να διακόπτουν ένα κύκλωμαόταν σε αυτό υπάρχει βραχυκύκλωμα αλλά και υπερφόρτιση που διαρκεί αρκετή ώρα. Αποτελούνται από ένα κύλινδρο από πορσελάνη μέσα στον οποίο υπάρχει το τηκτό καιη σκόνη χαλαζία. Το τηκτό, που είναι άργυρος αλλά και κράματα του, είναι τυλιγμένογύρω από ένα κεραμικό υλικό, όπως φαίνεται στο Σχ.2. Η σκόνη βρίσκεται γύρωαπό τον κεραμικό κύλινδρο και σκεπάζει το τηκτό. Γογόπουλος Παναγιώτης 17

Οι ασφάλειες αυτές μειώνουν το ρεύμα βραχυκύκλωσης εξαιτίας της σκόνηςχαλαζία. Η σκόνη βοηθά στην σβέση του τόξου, που δημιουργείται με την τήξη τουαγωγού, λόγου της ψυκτικής της ικανότητας. Ταυτόχρονα όμως δημιουργείται και μιαμεγάλη αντίσταση με αποτέλεσμα να μειώνεται το ρεύμα βραχυκύκλωσης. Έτσι στηνπραγματικότητα το ρεύμα αυτό παίρνει χαμηλότερη τιμή από αυτή που είχευπολογιστεί αρχικά με αποτέλεσμα να υπάρχει μια επιπλέον προστασία τουεξοπλισμού σε μια εγκατάσταση. Η ασφάλεια αυτή είναι ακριβότερη από την ασφάλειαεκτόνωσης και χρησιμοποιείται σε εσωτερικούς χώρους. Σχήμα 2Ασφάλειες Σκόνης Σχήμα 3Βασικά μέρη μιας Ασφάλειας Σκόνη Γογόπουλος Παναγιώτης 18

Σχήμα 4Τομή μιας Ασφάλειας. Σχήμα 5 Πινακίδα με τα ονομαστικάστοιχεία της Ασφάλειας. Στην ασφάλεια υπάρχει μια πινακίδα με τα ονομαστικά στοιχεία της Ασφάλειαςσκόνης. Τα ονομαστικά στοιχεία που υπάρχουν στην πινακίδα, όπως φαίνονται στοσχ.5 είναι τα παρακάτω: Ο τύπος της Ασφάλειας. Υπάρχουν 2 τύποι ασφαλειών ο τύπος CEF που χρησιμοποιείται γενικά για προστασία μια εγκατάστασης ΜΤ σεεσωτερικό ή εξωτερικό χώρο (π.χ προστασία ΜΣ) και ο τύποςcmf,που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για προστασία κινητήρων. Ι Ν : Ονομαστικό ρεύμα Λειτουργίας (I N =40A). Το ρεύμα αυτό είναιτο ρεύμα που μπορεί να διαρρέει συνεχώς την ασφάλεια χωρίς ναλιώνει το τηκτό. Αυτό είναι και το ρεύμα που χαρακτηρίζει τηνασφάλεια ( π.χ ασφάλεια 40 Α ) U N : Η ονομαστική πολική τάση λειτουργίας Ι 3 < 3 * I N : Το ελάχιστο ρεύμα που μπορεί να διακόψει Ι 1 : Το μέγιστο ρεύμα βραχυκύκλωσης το οποίο μπορεί να διακόψει ηασφάλεια και στο οποίο έχει ελεγχθεί (π.χ Ι 1 = 50 ka) Στην πινακίδα υπάρχει και ένα ενδεικτικό «Βέλος» το οποίο δείχνει σε πιο άκρο της ασφάλειας υπάρχει ένα αντικείμενο ηλεκτρομαγνητικής εκτόνωσης, για το οποίο χρησιμοποιείται ο όρος Striker Pin. Το μεταλλικό αυτό αντικείμενο, που μοιάζει σαν χοντρή βελόνα, βρίσκεται εσωτερικά της ασφάλειας. Όταν λιώσει το τηκτό εκτινάσσεται το Γογόπουλος Παναγιώτης 19

strikerpin με δύναμη προς τα έξω. Έτσι δίνεται μηχανικά εντολή ναανοίξουν οι επαφές ενός διακόπτη. Η ασφάλεια σκόνης, όπως και όλες οι ασφάλειες έχουν κάποια χαρακτηριστικήκαμπύλη λειτουργίας. Στην καμπύλη αυτή φαίνεται ο χρόνος που απαιτείται για ναλιώσει το τηκτό συναρτήσει του ρεύματος που διαρρέει την ασφάλεια. Όσο αυξάνεταιτο ρεύμα τόσο μειώνεται ο χρόνος στον ο οποίο θα λιώσει η ασφάλεια και αντίστροφα. Η ασφάλεια μπορεί να μην λιώσει ακόμα και αν το ρεύμα είναι μεγάλο με την προϋπόθεση ο χρόνος που διαρρέει την Ασφάλεια να είναι μικρός. Για παράδειγμα για μια ασφάλεια σκόνης 40 Α (I N =40A ), ο χρόνος λειτουργίας της είναι περίπου 2,2 sec αν διαρρέεται με ρεύμα έντασης 200 Α (5xI Ν ) και 2 min για ρεύμα 120A (3xI Ν ), όπως φαίνεται στο Σχ.5. Πίνακας 1Προσδιορισμός ασφάλειας για την προστασία ΜΣ Στον πίνακα προσδιορίζεται το μέγεθος της ασφάλειας σε Α που πρέπει να εγκατασταθεί για να προστατεύει. έναν ΜΣ, ανάλογα με την ισχύ του (kva) Στο διάγραμμα του Σχ. 6 φαίνεται πως περιορίζεται το κρουστικό ρεύμα βραχυκύκλωσης (μέγιστη τιμή του ρεύματος βραχυκύκλωσης) με την ασφάλεια σκόνης χωρίς αυτό να φτάσει την μέγιστη τιμή του, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Για παράδειγμα, έστω ότι υπάρχει βραχυκύκλωμα με ρεύμα έντασης 2 ka σε κύκλωμα που προστατεύεται με ασφάλεια σκόνης 40 Α. Η μέγιστη τιμή του ρεύματος περιορίζεται σε 2,5 ka. Αν δεν υπήρχε ασφάλεια σκόνης, η τιμή του κρουστικού ρεύματος θα ήταν 4,5 ka. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της θερμικής και μηχανικής καταπόνησης του ηλεκτρολογικού εξοπλισμού της εγκατάστασης. Γογόπουλος Παναγιώτης 20

Σχήμα 6Χαρακτηριστική καμπύλη ασφάλειας σκόνης Γογόπουλος Παναγιώτης 21

Σχήμα 7Διάγραμμα περιορισμού του ρεύματος Βραχυκύκλωσης 2. 4 Ασφάλεια Εκτόνωσης Η ασφάλεια εκτόνωσης είναι ένας μονωτικός κυλινδρικός σωλήνας μέσα στον οποίο βρίσκεται ένας αγωγός, το τηκτό. Το τηκτό είναι τανυσμένο με ελατήριο ενώ ο σωλήνας είναι ανοιχτός πάνω και κάτω. Εσωτερικά του κυλινδρικού σωλήνα υπάρχει ένα στρώμα από βορικό οξύ. Σε περίπτωση σφάλματος κατά την τήξη του αγωγού το στρώμα του βορικού οξέος βοηθάει στην σβέση του τόξου που δημιουργείται. Το τόξο έρχεται σε επαφή με το βορικό οξύ και δημιουργούνται ατμοί, που ψύχουν το τόξο, έτσι αυτό σταδιακά σβήνει. Κατά την διάρκεια της σβέσης όμως δημιουργούνται τοξικά αέρια, τα οποία εκλύονται στο χώρο που βρίσκεται η ασφάλεια, αφού ο σωλήνας είναι ανοιχτός. Γι αυτό τον λόγο δεν επιτρέπεται η χρήση της συγκεκριμένης ασφάλειας σε κλειστούς χώρους αλλά χρησιμοποιείται μόνο σε εξωτερικούς χώρους, σε υπαίθριες εγκαταστάσεις. Οι ασφάλειες αυτές δεν μειώνουν το ρεύμα βραχυκύκλωσης όπως η ασφάλειες σκόνης. Για παράδειγμα Γογόπουλος Παναγιώτης 22

χρησιμοποιείται για την προστασία Μ/Σ υποβιβασμού της τάσης 20/0,4 kv στα εναέρια δίκτυα διανομής, όπου όλη η εγκατάσταση είναι υπαίθρια πάνω σε στύλους της Δ.Ε.Η. Οι ασφάλειες εκτόνωσης είναι πολύ πιο φθηνές σε σχέση με τις ασφάλειες σκόνης γι αυτό και προτιμούνται σε υπαίθριες εγκαταστάσεις. Οι ασφάλειες εκτόνωσης χωρίζονται σε 2 κατηγορίες: Ασφάλειες εκτόνωσης βραδείας τήξης και χαρακτηρίζονται με το γράμμα Τ Ασφάλειες εκτόνωσης ταχείας τήξης και χαρακτηρίζονται με το γράμμα Κ Επίσης η ασφάλεια εκτόνωσης, σε συνδυασμό με την βάση, στην οποία τοποθετείται, μπορεί να λειτουργήσει και ως αποζεύκτης. Σε περίπτωση σφάλματος και τήξης της ασφάλειας, η ασφάλεια αποσυνδέεται από το ένα άκρο της βάσης, και έτσι μπορεί κάποιος από μακριά να διαπιστώσει ότι η ασφάλεια έχει καεί και το κύκλωμα βρίσκεται εκτός τάσης. Έτσι χρησιμοποιείται ο όρος «ασφαλειοαποζεύκτης». Σχήμα 8Ασφάλεια εκτόνωσης πάνω στη Βάση σε κατάσταση λειτουργίας. Σχήμα 9Ασφάλεια καμένηαποσυνδεδεμένη από τη βάση Γογόπουλος Παναγιώτης 23