Στάσεις & αντιλήψεις των εμπλεκομένων για την ανάπτυξη σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας

Στάσεις & αντιλήψεις των εμπλεκομένων για την ανάπτυξη σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας Παναγιώτα Ναούμ, Κώστας Αθανασάκης, Γιάννης Κυριόπουλος Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας Τομέας Οικονομικών της Υγείας Ιούλιος 2018

Εισαγωγή Τα συστήματα υγείας διεθνώς βρίσκονται υπό διαρκή πίεση για τον έλεγχο των δαπανών τους, καθώς από τη μία πλευρά η δημογραφική γήρανση οδηγεί σε αυξημένες ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης, ενώ η συνεχής πρόοδος της τεχνολογίας υγείας οδηγεί στη δημιουργία καινοτόμων φάρμακων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων υψηλού κόστους 1,2. Σε αυτό το πλαίσιο, η λήψη αποφάσεων για το μίγμα των φαρμακευτικών και ιατροτεχνολογικών προϊόντων που θα καλύπτεται από την συχνά προκαθορισμένη δαπάνη για έναν πληθυσμό αποτελεί πολύπλοκη και επίπονη διαδικασία. Ως εκ τούτου, προκειμένου οι αποφάσεις αυτές να λαμβάνονται με τον βέλτιστο τρόπο, τα συστήματα υγείας αξιοποιούν το εργαλείο της Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας για τη βέλτιστη τεκμηρίωσή τους. Η Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας αποτελεί μορφή διαδικασίας λήψης αποφάσεων η οποία εξετάζει τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες της εφαρμογής μιας τεχνολογίας υγείας 3. Στόχος της αξιολόγησης τεχνολογίας υγείας είναι η παροχή πληροφοριών στους φορείς χάραξης πολιτικής υγείας σχετικά με εναλλακτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση ενός νοσήματος ή ενός παράγοντα κινδύνου. Διεθνώς, αρκετές χώρες έχουν δημιουργήσει ειδικούς οργανισμούς, οι οποίοι έχουν ως αντικείμενο την αξιολόγηση της τεχνολογίας υγείας τόσο για την αποζημίωση όσο και για την τιμολόγηση των νέων φαρμακευτικών και ιατροτεχνολογικών προϊόντων 4. Στην Ελλάδα, οι προσπάθειες για εισαγωγή του εργαλείου της Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας στη λήψη αποφάσεων τις τελευταίες δεκαετίες δεν ήταν αποτελεσματικές 5. Εν τούτοις, πρόσφατα έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς στο μνημόνιο συνεννόησης του 2015 προβλέπεται η ίδρυση οργανισμού Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την αξιολόγηση των φαρμακευτικών προϊόντων. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντική η ύπαρξη ενός παραγωγικού διαλόγου μεταξύ των 1 Yang Z, Norton E, Stearns S. (2003) Longevity and Health Care Expenditures: The Real Reasons Older People Spend More. Journal of Gerontology: SOCIAL SCIENCES, Vol. 58B, No. 1, S2 S10. 2 Sorenson C, Drummond M, Bhuiyan Khan B. (2013) Medical technology as a key driver of rising health expenditure: disentangling the relationship. Clinicoecon Outcomes Res, 5: 223 234 3 Κυριόπουλος Η, Ντεμούσης Φ, Αθανασάκης Κ. (2016) 100 βασικές έννοιες φαρμακοοικονομίας και αξιολόγησης τεχνολογίας υγείας. Τομέας Οικονομικών της Υγείας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας. Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 4 Sorenson C. (2009) The role of HTA in coverage and pricing decisions: A cross-country comparison. Euro Observer, Spring 2009 Volume 11, Number 1 5 Armataki E, Karampli E, Kyriopoulos J, Pavi E. (2014) Health technology assessment of medicines in Greece: Pharmaceutical industry executives views. International Journal of Technology Assessment in Health Care, 30(2):1-7 1

μερών που εμπλέκονται στο περιβάλλον της Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, καθώς οι απόψεις και οι προτάσεις τους θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού και επιτυχούς σχήματος. 2

Σκοπός Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αποτύπωση των απόψεων και των αντιλήψεων των εμπλεκομένων στη διαδικασία Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, προκειμένου να αποσαφηνιστούν τα προβλήματα και οι αστοχίες που υπάρχουν στο υπάρχον περιβάλλον στο οποίο καλείται να αναπτυχθεί το εθνικό σχήμα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, καθώς και οι προτάσεις για τη μορφή και τη δομή του. 3

Υλικό και μέθοδος Προκειμένου να υλοποιηθεί ο σκοπός της παρούσας μελέτης, δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις κλειστού τύπου, όπου οι συμμετέχοντες κλήθηκαν (α) να αξιολογήσουν διάφορες πτυχές του περιβάλλοντος στο οποίο θα λειτουργήσει το επικείμενο σχήμα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, όπως η πληροφόρηση, το κλίμα συζήτησης και διαλόγου, ο βαθμός συναίνεσης των εμπλεκομένων μερών και ο βαθμός εφικτότητας επίτευξης των κριτηρίων της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της ισότητας, καθώς και τη σημασία των βασικών κριτηρίων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας, όπως η κλινική αποτελεσματικότητα, η ασφάλεια, η ποιότητα ζωής, η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας, η επίπτωση στον προϋπολογισμό, η ισότητα στην πρόσβαση, ο βαθμός καινοτομικότητας και οι ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας, (β) να εκφράσουν την άποψή τους για την οργανωτική δομή, το βαθμό ανεξαρτησίας, τα αντικείμενα λειτουργίας και τα πεδία παρέμβασης του σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας και (γ) να αξιολογήσουν και να κρίνουν την αποτελεσματικότητα και την επίδραση των μέτρων για τον έλεγχο της δαπάνης. Η συλλογή των δεδομένων έγινε κατά τη διάρκεια του 17ου Healthworld Conference, το οποίο πραγματοποιήθηκε 11-12 Ιουνίου 2018 στο ξενοδοχείο Athenaeum Intercontinental στην Αθήνα. 4

Αποτελέσματα Το τελικό δείγμα της μελέτης αποτελείται από 102 άτομα, 61,3% των οποίων ήταν άνδρες και 38,7% γυναίκες, με μέση ηλικία τα 48,4 έτη (SD=8,790). Επιπλέον, οι πιο συχνές επαγγελματικές ιδιότητες του δείγματος είναι διοικητικός (23,3%) και οικονομολόγος (21,1%), ενώ η πλειοψηφία του συνολικού δείγματος εργάζεται στη φαρμακευτική βιομηχανία (65,6%) (Πίνακας 1). Πίνακας 1: Βασικά χαρακτηριστικά του δείγματος Μεταβλητή Συχνότητα (%) Φύλο Άνδρας 61,3% Γυναίκα 38,7% Επάγγελμα Γιατρός/οδοντίατρος 2,2% Φαρμακοποιός 5,6% Νοσηλευτής 2,2% Βιολόγος/χημικός 13,3% Διοικητικός 23,3% Οικονομολόγος 21,1% Άλλο 32,2% Τομέας εργασίας Κεντρική διοίκηση 0,0% Δημόσιος τομέας παροχής υπηρεσιών υγείας 1,1% Ιδιωτικός τομέας παροχής υπηρεσιών υγείας 7,5% Κοινωνική ασφάλιση 0,0% Ιδιωτική ασφάλιση 0,0% Φαρμακευτική βιομηχανία 65,6% Επιχειρήσεις βιοϊατρικής τεχνολογίας 23,7% Ακαδημαϊκό/ερευνητικό ίδρυμα 3,2% Στο Διάγραμμα 1 παρουσιάζονται οι απόψεις των ερωτώμενων αναφορικά με το βαθμό έγκυρης και έγκαιρης ενημέρωσης πληροφόρησης για τις εξελίξεις στην Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας που θεωρούν ότι έχουν από τις αρμόδιες δημόσιες πηγές (Υπουργείο Υγείας, ΕΟΠΥΥ, ΕΟΦ, ΗΔΙΚΑ κ.α.). Όπως είναι εμφανές, ο βαθμός έγκυρης και έγκαιρης ενημέρωσης από τις αρμόδιες δημόσιες πηγές θεωρείται ανεπαρκής, καθώς περισσότερα από 8 στα 10 άτομα δηλώνουν ότι είναι λίγος και καθόλου. 5

Διάγραμμα 1: Σε τι βαθμό θεωρείτε ότι έχετε, από τις αρμόδιες δημόσιες πηγές (Υπουργείο Υγείας, ΕΟΠΥΥ, ΕΟΦ, ΗΔΙΚΑ κ.α.) έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση/πληροφόρηση για τις εξελίξεις στην Αξιολόγηση της Τεχνολογίας Υγείας; Πάρα πολύ 1.0% Πολύ 2.9% Αρκετά 12.7% Λίγο 57.8% Καθόλου 25.5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Στο Διάγραμμα 2 απεικονίζονται οι απόψεις των ερωτώμενων σχετικά με το αν υπάρχει κατάλληλο κλίμα συζήτησης, διαλόγου και διαβούλευσης με τις δημόσιες αρχές στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας. Οι απόψεις του δείγματος είναι αρνητικές, καθώς σχεδόν 8 στα 10 άτομα κρίνουν ότι το κλίμα συζήτησης, διαλόγου και διαβούλευσης είναι λίγο και καθόλου κατάλληλο. 6

Διάγραμμα 2: Πιστεύετε ότι στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας υπάρχει κατάλληλο κλίμα συζήτησης, διαλόγου και διαβούλευσης με τις δημόσιες αρχές; Πάρα πολύ 3.0% Πολύ 0.0% Αρκετά 17.2% Λίγο 56.6% Καθόλου 23.2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Αναφορικά με το βαθμό συναίνεσης που επιτυγχάνεται για τη συγκρότηση φορέα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, η πλειοψηφία των ερωτώμενων κρίνει ότι είναι λίγο (58,2%) και καθόλου (21,4%) ικανοποιητικός, όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 3. Διάγραμμα 3: Με βάση την εμπειρία σας, κρίνετε ότι είναι ικανοποιητικός ο βαθμός συναίνεσης που επιτυγχάνεται για τη συγκρότηση φορέα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Πάρα πολύ 1.0% Πολύ 5.1% Αρκετά 14.3% Λίγο 58.2% Καθόλου 21.4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Στη συνέχεια, οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να αξιολογήσουν την ύπαρξη της απαραίτητης επάρκειας σε απόθεμα γνώσης, εμπειρίας, τεχνικών, κουλτούρας και η απαραίτητη τεχνική 7

υποστήριξη για τη λήψη αποφάσεων στη χώρα αναφορικά με την ανάπτυξη διαδικασιών Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας. Στην πλειοψηφία τους οι ερωτώμενοι θεωρούν ότι υπάρχει λίγη και καθόλου επάρκεια, ενώ μικρή μερίδα των ερωτώμενων την κρίνει ως αρκετή (Διάγραμμα 4). Διάγραμμα 4: Θεωρείτε ότι υπάρχει η απαραίτητη επάρκεια σε απόθεμα γνώσης, εμπειρίας, τεχνικών, κουλτούρας και η απαραίτητη τεχνική υποστήριξη για τη λήψη αποφάσεων στη χώρα αναφορικά με την ανάπτυξη διαδικασιών Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Πάρα πολύ 0.0% Πολύ 7.1% Αρκετά 30.3% Λίγο 47.5% Καθόλου 15.2% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Επιπλέον, όσον αφορά στην εφικτότητα της επίτευξης των κριτηρίων της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της ισότητας στη χώρα από την εφαρμογή διαδικασίας Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, στο Διάγραμμα 5 φαίνεται ότι η πλειοψηφία των ερωτώμενων θεωρεί ότι, υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, τα παραπάνω κριτήρια μπορούν να επιτευχθούν σε λίγο (61,0%) και αρκετό βαθμό (21,0%), ενώ ακολουθεί μικρή μερίδα του δείγματος (14,0%) που θεωρεί ότι δεν μπορούν να επιτευχθούν καθόλου. 8

Διάγραμμα 5: Υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι είναι εφικτή η επίτευξη των κριτηρίων της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της ισότητας στη χώρα από την εφαρμογή διαδικασίας Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Πάρα πολύ 1.0% Πολύ 3.0% Αρκετά 21.0% Λίγο 61.0% Καθόλου 14.0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Στο Διάγραμμα 6 απεικονίζονται τα αποτελέσματα της αυτοαξιολόγησης της επάρκειας των ερωτώμενων προκειμένου να συμμετέχουν δημιουργικά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, όπου περισσότερα από 2 στα 10 άτομα θεωρούν ότι έχουν πολύ και πάρα πολύ ικανότητα/επάρκεια, ενώ η πλειοψηφία των ερωτώμενων εκφράζει πιο συγκρατημένη θετική άποψη, δηλώνοντας αρκετή ικανότητα/επάρκεια. 9

Διάγραμμα 6: Πώς αξιολογείτε την ικανότητα/επάρκειά σας να συμμετέχετε δημιουργικά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Πάρα πολύ 8.1% Πολύ 14.1% Αρκετά 40.4% Λίγο 30.3% Καθόλου 7.1% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Στη συνέχεια, οι ερωτώμενοι αξιολόγησαν τη σημασία που θα πρέπει να έχουν ορισμένα βασικά κριτήρια στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την Αξιολόγηση των Τεχνολογιών Υγείας. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 2, την υψηλότερη συχνότητα αξιολόγησης ως πολύ και πάρα πολύ σημαντικό αθροιστικά συγκεντρώνει το κριτήριο της ασφάλειας (82,3%), το οποίο ακολουθείται με μικρή διαφορά από την κλινική αποτελεσματικότητα (81,3%) και τις ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας (80,2%), ενώ τη χαμηλότερη συχνότητα συγκεντρώνει το κριτήριο της επίπτωσης στον προϋπολογισμό (52,0%). Πίνακας 2: Βαθμολογήστε, από το 1 έως το 5 (όπου 1 σημαίνει καθόλου και 5 πολύ σημαντικό), τη σημασία που θα πρέπει να έχει καθένα από τα παρακάτω κριτήρια στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την Αξιολόγηση των Τεχνολογιών Υγείας: Κριτήριο Καθόλου σημαντικό Λίγο σημαντικό Αρκετά σημαντικό Πολύ σημαντικό Πάρα πολύ σημαντικό Κλινική 2,9% 2,9% 12,7% 33,3% 48,0% αποτελεσματικότητα Ασφάλεια 1,0% 4,9% 11,8% 29,4% 52,9% Ποιότητα ζωής 2,0% 4,9% 16,7% 30,4% 46,1% Σχέση κόστουςαποτελεσματικότητας Επίπτωση στον προϋπολογισμό 1,0% 2,9% 28,4% 41,2% 26,5% 0,0% 11,8% 36,3% 42,2% 9,8% 10

Ισότητα στην πρόσβαση Βαθμός καινοτομικότητας Ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας 2,9% 7,8% 13,7% 37,3% 38,2% 1,0% 9,9% 17,8% 34,7% 36,6% 2,0% 5,0% 12,9% 33,7% 46,5% Αναφορικά με το ρόλο των ασθενών για τα ζητήματα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, οι περισσότεροι ερωτώμενοι αποκρίθηκαν θετικά, ενώ αρνητική άποψη (λίγο και καθόλου) εξέφρασαν λιγότερα από 1 στα 10 άτομα (Διάγραμμα 7). Διάγραμμα 7: Πρέπει οι ασθενείς να έχουν γνώμη για τα ζητήματα Αξιολόγησης της Τεχνολογίας Υγείας; Πάρα πολύ 21.0% Πολύ 39.0% Αρκετά 33.0% Λίγο 5.9% Καθόλου 1.0% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν στις απόψεις των ερωτώμενων για την οργανωτική μορφή του σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας. Σχεδόν τα μισά άτομα του δείγματος θεωρούν ότι το σχήμα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας θα πρέπει να είναι ανεξάρτητο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (47,3%) ενώ σχεδόν 4 στα 10 άτομα θεωρούν ότι θα πρέπει να είναι ανεξάρτητο νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου (37,6%). Πίνακας 3: Ποια θεωρείτε ότι θα πρέπει να είναι η οργανωτική μορφή του σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Συχνότητα (%) Υπηρεσία του Υπουργείου Υγείας 6,5% Διεύθυνση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων 5,4% Ανεξάρτητο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου 47,3% Ανεξάρτητο Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου 37,6% 11

Ενσωμάτωση σε υπάρχοντα φορέα (ΙΦΕΤ, ΕΚΑΠΤΥ) 3,2% Επιπρόσθετα, αναφορικά με τον βαθμό ανεξαρτησίας που θα πρέπει να έχει ο εθνικός φορέας Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας από την Κεντρική Διοίκηση, οι απόψεις για σχεδόν 9 στους 10 συμμετέχοντες συγκλίνουν στο ότι θα πρέπει να έχει πολύ και πάρα πολύ μεγάλο βαθμό ανεξαρτησίας (Διάγραμμα 8). Διάγραμμα 8: Τι βαθμό ανεξαρτησίας από την Κεντρική διοίκηση θα πρέπει να έχει ο εθνικός φορέας Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Πάρα πολύ 40.2% Πολύ 37.1% Αρκετά 16.5% Λίγο 3.1% Καθόλου 3.1% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Επιπλέον, ερωτηθέντες για το ποια πρέπει να είναι τα αντικείμενα ενασχόλησης του σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, 9 στους 10 συμμετέχοντες δήλωσαν ότι θα πρέπει να περιλαμβάνει και φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα μαζί (Διάγραμμα 9), ενώ αναφορικά με τα πεδία στα οποία θα πρέπει να μπορεί να παρεμβαίνει το σχήμα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, όπου οι ερωτηθέντες μπορούσαν να επιλέξουν περισσότερα από ένα (1), τις περισσότερες θετικές απαντήσεις συγκέντρωσε η εκτίμηση του βαθμού αποζημίωσης, με 7 στα 10 άτομα να την επιλέγουν, ενώ τις λιγότερες συγκέντρωσε ο προσδιορισμός των τιμών (Διάγραμμα 10). 12

Διάγραμμα 9: Ποια από τα παρακάτω θεωρείτε ότι θα πρέπει να περιλαμβάνει το σχήμα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; 4.0% 4.0% Μόνο φάρμακα Μόνο ιατροτεχνολογικά προϊόντα Φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα μαζί 92.0% Διάγραμμα 10: Σε ποια από τα παρακάτω πεδία θεωρείτε ότι θα πρέπει να μπορεί να παρεμβαίνει το σχήμα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; (πολλαπλή επιλογή) Συνταγογραφικές οδηγίες 51.6% Εκτίμηση βαθμού αποζημίωσης 73.7% Εκτίμηση βαθμού ασφαλιστικής κάλυψης 50.5% Προσδιορισμός τιμών 35.8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Στη συνέχεια, διερευνήθηκαν οι απόψεις των ερωτώμενων για τα μέτρα πολιτικής υγείας. Συγκεκριμένα, για την επίδοση των μέτρων πολιτικής υγείας για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, οι απαντήσεις των ερωτώμενων ήταν κυρίως αρνητικές, με σχεδόν 6 στα 10 άτομα να την κρίνουν «Κακή» και «Πολύ κακή» και λιγότερα από 1 στα 10 άτομα να δίνουν θετική αξιολόγηση (Διάγραμμα 11). 13

Διάγραμμα 11: Πώς κρίνετε μέχρι τώρα την επίδοση των μέτρων πολιτικής υγείας για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Πολύ καλή 3.1% Καλή 4.1% Μέτρια 34.7% Κακή 45.9% Πολύ κακή 12.2% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Αναφορικά με την επίδραση των μέτρων περιστολής της φαρμακευτικής δαπάνης στην πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία, περισσότεροι από 8 στα 10 άτομα την κρίνουν αρνητικά, ενώ την ίδια άποψη εκφράζουν και στην περίπτωση της επίδρασης των μέτρων περιστολής της δαπάνης για ιατροτεχνολογικά προϊόντα υψηλής βιοϊατρικής τεχνολογίας στην πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία (Διάγραμμα 12). Διάγραμμα 12: Αξιολόγηση της επίδρασης των μέτρων περιστολής στην πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία Πολύ θετικά Θετικά 0.0% 1.3% 2.0% 2.6% Ουδέτερα 15.2% 15.4% Αρνητικά 54.5% 52.6% Πολύ αρνητικά 28.3% 28.2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Πώς επέδρασαν τα μέτρα περιστολής της φαρμακευτικής δαπάνης, σε σχέση με την πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία; Πώς επέδρασαν τα μέτρα περιστολής της δαπάνης για ιατροτεχνολογικά προϊόντα υψηλής βιοϊατρικής τεχνολογίας, σε σχέση με την πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία; 14

Επιπρόσθετα, οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να αξιολογήσουν της αύξηση της συμμετοχής των χρηστών στο κόστος ως μέτρο πολιτικής. Όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 13, τόσο στη φαρμακευτική περίθαλψη όσο και στις εργαστηριακές εξετάσεις, η πλειοψηφία του δείγματος θεωρεί ότι η αύξηση της συμμετοχής των χρηστών στο κόστος θα ήταν από λίγο έως καθόλου ενδεδειγμένο μέτρο πολιτικής. Διάγραμμα 13: Αξιολόγηση της αύξησης συμμετοχής των χρηστών στο κόστος ως μέτρο πολιτικής Πάρα πολύ Πολύ θετικά 2.1% 1.1% 3.1% 2.2% Αρκετά 20.8% 20.4% Λίγο 31.3% 38.7% Καθόλου 37.6% 42.7% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Στην παρούσα συγκυρία, πιστεύετε ότι η αύξηση της συμμετοχής των χρηστών στο κόστος αποτελεί ένα ενδεδειγμένο μέτρο πολιτικής για τη φαρμακευτική περίθαλψη; Στην παρούσα συγκυρία, πιστεύετε ότι η αύξηση της συμμετοχής των χρηστών στο κόστος αποτελεί ένα ενδεδειγμένο μέτρο πολιτικής για τις εργαστηριακές εξετάσεις; 15

Συμπεράσματα Η Αξιολόγηση Τεχνολογίας αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τα φαρμακευτικά και ιατροτεχνολογικά προϊόντα. Στο πλαίσιο της επικείμενης δημιουργίας συγκεκριμένου σχήματος στη χώρα μας, στην παρούσα μελέτη διερευνήθηκαν οι απόψεις για το ζήτημα των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της υγείας, Με βάση τα αποτελέσματα, το υπάρχον περιβάλλον, στο οποίο θα κληθεί να λειτουργήσει το σχήμα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, δεν αξιολογείται θετικά, καθώς περισσότεροι από μισοί εκ των συμμετεχόντων κρίνουν ότι δεν υπάρχει επάρκεια τόσο σε επίπεδο πληροφόρησης, συζήτησης και συναίνεσης όσο και σε επίπεδο γνώσης, εμπειρίας, τεχνικών, κουλτούρας και απαραίτητης τεχνικής υποστήριξης. Επιπλέον, η πλειοψηφία του δείγματος δεν θεωρεί ότι είναι εφικτό να επιτευχθούν τα βασικά κριτήρια της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της ισότητας, εύρημα που αναδεικνύει την έλλειψη κλίματος εμπιστοσύνης στη διαδικασία Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας και την ανάγκη κατάλληλης δραστηριοποίησης της πολιτείας προς βελτίωση αυτής της κατάστασης. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι, παρά τα παραπάνω αρνητικά ευρήματα τόσο για το περιβάλλον όσο και για την επικείμενη αποτελεσματικότητα του σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, περισσότεροι από τους μισούς ερωτώμενους αξιολογούν θετικά την προσωπική τους επάρκεια για να συμμετάσχουν δημιουργικά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τη συγκρότησή του. Αναφορικά με το ποια κριτήρια θεωρούνται πιο σημαντικά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την αξιολόγηση τεχνολογίας υγείας, τα αποτελέσματα της μελέτης ανέδειξαν ως πιο σημαντικά κριτήρια την ασφάλεια, την κλινική αποτελεσματικότητα και τις ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας, ενώ η επίπτωση στον προϋπολογισμό βρέθηκε στην τελευταία θέση. Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο στη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας αποτελεί η οργανωτική του μορφή και η σχέση εξάρτησης που καλείται να έχει με την κεντρική διοίκηση. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, οι περισσότεροι ερωτώμενοι θεωρούν ότι θα πρέπει να είναι ανεξάρτητο νομικό πρόσωπο, με περισσότερους να προτείνουν τη μορφή δημοσίου δικαίου σε σχέση με ιδιωτικού δικαίου. Με βάση αυτή τη 16

διαπίστωση, αναμενόμενη κρίνεται και η άποψη του δείγματος για υψηλό βαθμό ανεξαρτησίας του εθνικού φορέα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας. Όσον αφορά στο αντικείμενο λειτουργίας του σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας, σχεδόν όλοι οι ερωτώμενοι θεωρούν ότι θα πρέπει να περιλαμβάνει και φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα, ενώ η πλειοψηφία κρίνει ότι θα πρέπει να μπορεί να παρεμβαίνει στην εκτίμηση του βαθμού αποζημίωσης, ενώ μόνο μια μικρή μερίδα προτείνει την παρέμβαση στον προσδιορισμό των τιμών. Τέλος, η αξιολόγηση των υφιστάμενων μέτρων πολιτικής υγείας ενισχύει την ήδη αναφερθείσα εικόνα αρνητικού κλίματος, καθώς η πλειοψηφία των ερωτώμενων κρίνει αρνητικά τόσο την επίδοση των μέτρων για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας όσο και τα μέτρα περιστολής της δαπάνης. 17

Παράρτημα: Το ερωτηματολόγιο της έρευνας 1. Σε τι βαθμό θεωρείτε ότι έχετε, από τις αρμόδιες δημόσιες πηγές (Υπουργείο Υγείας, ΕΟΠΥΥ, ΕΟΦ, ΗΔΙΚΑ κ.α.) έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση/πληροφόρηση για τις εξελίξεις στην Αξιολόγηση της Τεχνολογίας Υγείας; Ø Καθόλου Ø Λίγο Ø Αρκετά Ø Πολύ Ø Πάρα πολύ 2. Πιστεύετε ότι στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας υπάρχει κατάλληλο κλίμα συζήτησης, διαλόγου και διαβούλευσης με τις δημόσιες αρχές; Ø Καθόλου Ø Λίγο Ø Αρκετά Ø Πολύ Ø Πάρα πολύ 3. Με βάση την εμπειρία σας, κρίνετε ότι είναι ικανοποιητικός ο βαθμός συναίνεσης που επιτυγχάνεται για τη συγκρότηση φορέα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Ø Καθόλου Ø Λίγο Ø Αρκετά Ø Πολύ Ø Πάρα πολύ 4. Θεωρείτε ότι υπάρχει η απαραίτητη επάρκεια σε απόθεμα γνώσης, εμπειρίας, τεχνικών, κουλτούρας και η απαραίτητη τεχνική υποστήριξη για τη λήψη αποφάσεων στη χώρα αναφορικά με την ανάπτυξη διαδικασιών Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Ø Καθόλου Ø Λίγο Ø Αρκετά Ø Πολύ Ø Πάρα πολύ 18

5. Υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι είναι εφικτή η επίτευξη των κριτηρίων της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της ισότητας στη χώρα από την εφαρμογή διαδικασίας Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Ø Καθόλου Ø Λίγο Ø Αρκετά Ø Πολύ Ø Πάρα πολύ 6. Πώς αξιολογείτε την ικανότητα/επάρκειά σας να συμμετέχετε δημιουργικά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Ø Καθόλου Ø Μικρή Ø Μέτρια Ø Μεγάλη Ø Πολύ μεγάλη 7. Βαθμολογήστε, από το 1 έως το 5 (όπου 1 σημαίνει καθόλου και 5 πολύ σημαντικό), τη σημασία που θα πρέπει να έχει καθένα από τα παρακάτω κριτήρια στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την Αξιολόγηση των Τεχνολογιών Υγείας: Ø Κλινική αποτελεσματικότητα Ø Ασφάλεια Ø Ποιότητα ζωής Ø Σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας Ø Επίπτωση στον προϋπολογισμό Ø Ισότητα στην πρόσβαση Ø Βαθμός καινοτομικότητας Ø Ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας 8. Πρέπει οι ασθενείς να έχουν γνώμη για τα ζητήματα Αξιολόγησης της Τεχνολογίας Υγείας; Ø Καθόλου Ø Λίγο Ø Αρκετά Ø Πολύ Ø Πάρα πολύ 19

9. Ποια θεωρείτε ότι θα πρέπει να είναι η οργανωτική μορφή του σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Ø Υπηρεσία του Υπουργείου Υγείας Ø Διεύθυνση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων Ø Ανεξάρτητο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου Ø Ανεξάρτητο Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου Ø Ενσωμάτωση σε υπάρχοντα φορέα (ΙΦΕΤ, ΕΚΑΠΤΥ) 10. Τι βαθμό ανεξαρτησίας από την Κεντρική διοίκηση θα πρέπει να έχει ο εθνικός φορέας Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Ø Καθόλου Ø Λίγο Ø Αρκετά Ø Πολύ Ø Πάρα πολύ 11. Ποια από τα παρακάτω θεωρείτε ότι θα πρέπει να περιλαμβάνει το σχήμα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Ø Μόνο φάρμακα Ø Μόνο ιατροτεχνολογικά προϊόντα Ø Φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα μαζί 12. Σε ποια από τα παρακάτω πεδία θεωρείτε ότι θα πρέπει να μπορεί να παρεμβαίνει το σχήμα Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; (πολλαπλή επιλογή) Ø Προσδιορισμός τιμών Ø Εκτίμηση βαθμού ασφαλιστικής κάλυψης Ø Εκτίμηση βαθμού αποζημίωσης Ø Συνταγογραφικές οδηγίες 13. Πώς κρίνετε μέχρι τώρα την επίδοση των μέτρων πολιτικής υγείας για τη συγκρότηση σχήματος Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας; Ø Πολύ κακή Ø Κακή Ø Ουδέτερη Ø Καλή Ø Πολύ καλή 20

14. Πώς επέδρασαν τα μέτρα περιστολής της φαρμακευτικής δαπάνης, σε σχέση με την πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία; Ø Πολύ αρνητικά Ø Αρνητικά Ø Ουδέτερα Ø Θετικά Ø Πολύ θετικά 15. Πώς επέδρασαν τα μέτρα περιστολής της δαπάνης για ιατροτεχνολογικά προϊόντα υψηλής βιοϊατρικής τεχνολογίας, σε σχέση με την πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία; Ø Πολύ αρνητικά Ø Αρνητικά Ø Ουδέτερα Ø Θετικά Ø Πολύ θετικά 16. Στην παρούσα συγκυρία, πιστεύετε ότι η αύξηση της συμμετοχής των χρηστών στο κόστος αποτελεί ένα ενδεδειγμένο μέτρο πολιτικής για τη φαρμακευτική περίθαλψη; Ø Καθόλου Ø Λίγο Ø Αρκετά Ø Πολύ Ø Πάρα πολύ 17. Στην παρούσα συγκυρία, πιστεύετε ότι η αύξηση της συμμετοχής των χρηστών στο κόστος αποτελεί ένα ενδεδειγμένο μέτρο πολιτικής για τις εργαστηριακές εξετάσεις; Ø Καθόλου Ø Λίγο Ø Αρκετά Ø Πολύ Ø Πάρα πολύ 18. Πώς αξιολογείτε την πολιτική μεταρρυθμίσεων του «μνημονίου» (τελευταία τετραετία) στην υγεία ως προς τα αποτελέσματά της στην πρόσβαση των ασθενών στις υπηρεσίες υγείας; Ø Πολύ κακή Ø Κακή 21

Ø Ουδέτερη Ø Καλή Ø Πολύ καλή 19. Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι προτεραιότητες που πρέπει να αναδειχθούν στην προσεχή περίοδο; Παρακαλώ κατατάξτε από 1 την πιο σημαντική έως 9 τη λιγότερο σημαντική: Ø Ενίσχυση δικτύου Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Ø Ανασυγκρότηση (συγχώνευση και αναδιαρθρώσεις) νοσοκομείων Ø Έλεγχος και αξιολόγηση της τεχνολογίας υγείας Ø Εισαγωγή κλειστών προϋπολογισμών Ø Ανεκτές τιμές και προσιτά ποσοστά συμμετοχής στο κόστος για τους χρήστες Ø Εισαγωγή μεθόδων ανταγωνισμού μεταξύ των προμηθευτών Ø Ενίσχυση και βελτίωση της πληροφόρησης των χρηστών Ø Διεύρυνση της χρηματοδοτικής βάσης του ΕΟΠΥΥ Ø Ελαχιστοποίηση του κόστους χρόνου για την πρόσβαση 20. Τι επάγγελμα κάνετε; Ø Γιατρός/οδοντίατρος (1) Ø Φαρμακοποιός (2) Ø Νοσηλευτής (3) Ø Βιολόγος/χημικός (4) Ø Διοικητικός (5) Ø Οικονομολόγος (6) Ø Άλλο (7) Ø Δεν γνωρίζω/δεν απαντώ (99) 21. Πού εργάζεστε; Ø Κεντρική διοίκηση Ø Δημόσιος τομέας παροχής υπηρεσιών υγείας Ø Ιδιωτικός τομέας παροχής υπηρεσιών υγείας Ø Κοινωνική ασφάλιση Ø Ιδιωτική ασφάλιση Ø Φαρμακευτική βιομηχανία Ø Επιχειρήσεις βιοϊατρικής τεχνολογίας Ø Ακαδημαϊκό/ερευνητικό ίδρυμα Ø Άλλο 22. Φύλο Ø Γυναίκα 22

Ø Άνδρας 23. Ηλικία (έτος γέννησης) 23