Επώνυµο Όνοµα Υπογραφή Κουντουριώτης Λάζαρος Υπογραφές Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, ΙΕΕΕ, Αθήνα, 1984 Σφραγίδα Ιδιότητα Προεστός, πλοιοκτήτης, έµπορος Τόπος Γέννησης Ύδρα Χρόνος Γέννησης 1769 Τόπος Καταγωγής Κρανίδι Αργολίδας Τόπος Θανάτου Ύδρα Χρόνος Θανάτου 6 Ιουλίου 1852 Βιογραφικά Στοιχεία Σφραγίδες Ελευθερίας, ΙΕΕΕ, Αθήνα 1983 Γόνος αρβανίτικης οικογένειας της Ύδρας µε καταγωγή από το Κρανίδι, της οποίας το προγενέστερο επώνυµο ήταν Ζέρβας. Η οικογένεια, πήρε το επώνυµο "Κουντουριώτης" από τον Χατζή-Γιώργο Ζέρβα, που στα µέσα του 18ου αιώνα είχε φιλοξενηθεί στο σπίτι πατρικού φίλου στα Κούντουρα της Μεγαρίδας, ο οποίος είχε αναλάβει την κηδεµονία του Γιώργου Ζέρβα. Ο τελευταίος κληρονόµησε την περιουσία του άκληρου κηδεµόνα του και στις αρχές του 18ου αιώνα εγκαταστάθηκε στην Ύδρα, πιθανόν ως πρόσφυγας του Βενετουρκικού Πολέµου. Εκεί, ο Ζέρβας έγινε γνωστός µε το επώνυµο "Κουντουριώτης" είτε λόγω της περιοχής από την όποία µετοίκησε ή/και από την κουντουριώτικη ενδυµασία του. Ο γιος του Ανδρέας Κουντουριώτης ασχολήθηκε µε τη ναυτιλία και το εµπόριο και αύξησε τον πλούτο και την επιρροή του στην τοπική κοινωνία µέσω του γάµου του µε την Μαρία, κόρη του πλούσιου πλοιοκτήτη Λάζαρου Κοκκίνη. Ο Ανδρέας απέκτησε έξι παιδιά: τον Λάζαρο, τη Σκεύω Τζάνη, την Ελένη Δρίτσα, την Αικατερίνη Ν. Βώκου, τη Φλωρού Ι. Ορλάνδου και τέλος τον Γεώργιο. Κατά µία άλλη πηγή, πατέρας του Λάζαρου και του Γιώργου δεν ήταν ο Ανδρέας Κουντουριώτης, αλλά ο Αναγνώστης Χατζη-Γεωργίου Κουντουριώτης, ο οποίος φαίνεται να έχει οκτώ και όχι έξι παιδιά και συγκεκριµένα τα παραπάνω και επιπλέον δύο κόρες: την Σκεύω και την Κονδύλω. Οι πηγές συµφωνούν πάντως ότι τόσο ο Ανδρέας όσο και ο Αναγνώστης είχαν ασχοληθεί µε επιτυχία σε ναυτιλιακές και εµπορικές επιχειρήσεις. Η οικογένεια Κουντουριώτη αύξησε περαιτέρω την ισχύ και τον πλούτο της (υπολογίζεται ότι τα ιδιόκτητα πλοία της µαζί µε εκείνα στα οποία είχε µερίδια ήταν ο µισός περίπου υδραϊκός
στόλος) µέσω γαµήλιων συµµαχιών µε σηµαντικές οικογένειες όπως η οικογένεια Κανακάρη Ρούφου, Βώκου-Μιαούλη, Βούλγαρη, Ορλάνδου κλπ. *** Ο Λάζαρος Κουντουριώτης, γιος του Ανδρέα Κουντουριώτη, απέκτησε σχετική µόρφωση και "εδιδάχθη ευδοκίµως τα ελληνικά γράµµατα... καλώς έγραφε κα καλώς ελάλει την Ελληνικήν γλώσσαν" Το 1783, ο πατέρας του εγκαταστάθηκε για επιχειρηµατικούς λόγους στη Γένοβα, αφήνοντας στον ηλικίας 14 ετών Λάζαρο, την αρχηγία της οικογένειας και τη διαχείριση των επιχειρήσεων της. Ο Λάζαρος στο επόµενο διάστηµα, διατηρώντας επαφές µε τον πατέρα του θα επιτύχει να εξελιχτεί σε ισχυρό πολιτικό και οικονοµικό παράγοντα του νησιού. Δεν εγκατέλειψε ποτέ την Ύδρα, παρά µόνον σε δύο περιπτώσεις: το 1802 όταν ανέλαβε Μπας - κοτζάµπασης (διοικητής-αρχιπροεστός) του νησιού ο πιστός στην οθωµανική εξουσία ο Γέωργιος Δήµα Βούλγαρης, που κατέφυγε για ένα µικρό διάστηµα στα Κύθηρα: το 1802, και το 1817 ή 1818 και στις δύο περιπτώσεις για να αποφύγει διώξεις λόγω των εσωτερικών διεξέξεων που εκδηλώθηκαν στο νησί. Ο Λάζαρος Κουντουριώτης ήταν ήδη από τις παραµονές της επανάστασης ο πλουσιότερος πλοιοκτήτης και εµπορος της Ύδρας, και παράλληλα από το 1807, όταν ως ηγέτης της "ρωσόφιλης" φατρίας αναγκασε τον Γιώργο Βούλγαρη να εγκαταλείψει το νησί, καθιερώθηκε ως ο πολιτικός ηγέτης "του οποίου η υπεροχή υπήρξε µεταξύ των συγχρόνων του αδιαφιλονείκητος." Απέναντι στην Επανάσταση, κράτησε επιφυλακτική στάση όταν όµως µέσα σε ένα κλίµα επαναστατικού αναβρασµού ο Αντώνης Οικονόµου µε την υποστήριξη πλοιάρχων και του λαού κήρυξε την επανασταση ο Κουντουριώτης βλέποντας τη γενική τάση εντάχθηκε στον αγώνα και υποσχέθηκε στον Οικονόµου οικονοµική ενίσχυση για τις ανάγκες του υδραϊκού στόλου. Η διοίκηση, ωστόσο, του νησιού από τον Οικονόµου συνεπαγόταν ανατροπή των έως τότε καθιερωµένων εξουσιαστικών σχέσεων και συµφερόντων τα οποία εκπροσωπουσε ο Λάζαρος Κουντουριώτης. Έτσι, στις 12 Μαϊου 1821 επέτυχε να ανατρέψει τον Οικονόµου και να αναλάβει εκ νέου την ηγεσία. Ο Λάζαρος Κουντουριώτης υπήρξε µία πολύ ενδιαφέρουσα και ασυνήθιστη προσωπικότητα. Άτοµο µε εξαιρετικές ηγετικές ικανότητες, ευφυής, συνετός, διαλλακτικός αλλά και αµετακίνητος σε βασικές αρχές, αποδεκτός από τους οµολόγους του οικοκυραίους και σεβαστός στο λαό, επέτυχε να περάσει στη συνείδηση των Υδραίων, ανεξαρτήτως τάξης και συµφερόντων, ως το πρόσωπο που θα µπορούσε να διαχειρίζεται τις εσωτερικές κρίσεις να εξασφαλίζει την ευηµερία του νησιού και να προφυλλάσσει το νησί εξωτερικές απειλές. Παρά το γεγονός ότι καθόλη τη διάρκεια του Αγώνα δεν µετακινήθηκε από το νησί του, "δεν ευρέθη ποτέ εις τα πεδία του Άρεως, ξένος υπήρξε και αυτού του στοιχείου δια του οποίου ιδίως επενήργησεν εις την σωτηρίαν της πατρίδος, του ναυτικού ούτε πολιτικώς διεύθυνε τας ηνίας του κράτους, ούτε διπλωµατικώς διεξήγαγεν επωφελείς µετά ξένων επικρατειών διαπραγµατεύσεις. Θέσιν δηµόσιον δεν κατέλαβεν
ποτέ ", και ωστόσο αυτός ο ιδιώτης -ιδιαίτερα από το 1823- επέτυχε να εξελιχτεί στη σηµαντικότερη και ισχυρότερη πολιτική προσωπικότητα της περιόδου είχε θέσει υπό τον έλεγχο και την καθοδήγησή του τα πολιτικά πράγµατα της επανάστασης µέσω του αδελφού του Γεωργίου Κουντουριώτη (προέδρου του Εκτελεστικού), του γαµπρού του Ιωάννη Ορλάνδου (αντιπροέδρου του Εκτελεστικού και προέδρου του Βουλευτικού), του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου (προέδρου και γενικού γραµµατέα του Εκτελεστικού) και µίας οµάδας προεστών και, βεβαίως, µε σιδηρού βραχίονα τα χρηµατοδοτούµενα από τη φατρία του σώµατα των ρουµελιωτών οπλαρχηγών δια των οποίων επικράτησε στις δύο εµφύλιες συγκρούσεις της περιόδου. Η µοναδική περίπτωση κατά την οποία δέχτηκε -ή καλύτερα επιδίωξε, για προφανείς λόγους- την τοποθέτησή του σε ένα διοικητικό όργανο ήταν όταν συµµετείχε µαζί µε το λόρδο Βύρωνα και το βρετανό συνταγµατάρχη Στάινχοπ, στην επιτροπή διαχείρισης του αγγλικού δανείου. Ελέγχοντας τη διακίνηση των χρηµάτων κατόρθωσε να επιβληθεί των αντιπάλων του και να επεκτείνει την επιρροή του εκτός της Ύδρας, στην Πελοπόννησο και τη Στερεά. Μετά την πτώση του Μεσολογγίου και την αρνητική τροπή που είχαν πάρει τα επαναστατικά πράγµατα, πρόκριτοι και κάτοικοι της Ύδρας µελετούσαν το ενδεχόµενο να εγκαταλείψουν το νησί φοβούµενοι επίθεση των δυνάµεων του Ιµπραήµ Πασά. Μάλιστα, σε συνέλευση των κατοίκων είχε επικρατήσει η άποψη της γενικής φυγής. Τότε ο Λάζαρος Κουντουριώτης δήλωσε την αντίθεσή του απευθυνόµενος στους συµπολίτες του: "Αδελφοί, εύχοµαι να ευτυχήσετε εις την ξένην γην και καλήν αντάµωσιν εις τούτον ή εις τον άλλον κόσµον. Ε γώ, η οικογένειά µου, οι συγγενείς µου, οι πλοίαρχοι µου και αι οικογένειαι των πλοιάρχων µου δεν έχοµεν σκοπόν να µετατοπίσωµεν." Τελικώς κατόρθωσε να ανατρέψει την απόφαση επιβεβαιώνοντας το αδιαµφισβητητο κύρος του µεταξύ των συντοπιτών του. Επί Ιωάννη Καποδίστρια, αποδέχτηκε για ένα διάστηµα, τη διοίκηση της Ύδρας αλλά στη συνέχεια πέρασε στην αντιπολίτευση, η οποία περί το 1830 εξελίχθηκε σε πραγµατική στάση έναντι του καθεστώτος καθώς η Ύδρα έπαψε πλέον να συµµετέχει στα όργανα του ελληνικού κράτους και να αποδίδει φόρους στο κεντρικό θησαυροφυλάκιο. Το νησί έγινε κέντρο του αντικαποδιστριακού αγώνα και καθοδηγητικό κέντρο ένοπλων συγκρούσεων µε το καθεστώς (κίνηµα του ΙΔ' ελαφρού τάγµατος του Δηµήτρη Τσάµη Καρατάσου, και η ανταρσία του Πόρου). Επί Όθωνα, εξακολούθησε να επεµβαίνει, πάντα µέσω του αδελφού του στην πολιτική ζωή- εντάσσοντας τη φατρια του στο "Γαλλικό Κόµµα" και µετά την Επανάσταση της Γ Σεπτεµβρίου, το 1844, δέχτηκε το πρώτο και µοναδικό δηµόσιο αξίωµα, του Γερουσιαστή. Πέθανε στην Ύδρα στις 6 Ιουλίου 1852 σε ηλικία 83 ετών. Υπολογίζεται ότι από την περιουσία του, που ανερχόταν σε 800.000 δίστηλα είχε δαπανήσει υπέρ του αγώνα τα 4/5. Ο Λάζαρος Κουντουριώτης ήταν παντρεµένος µε την Σταµατίνα Ευαγγελίδη και απέκτησε οκτώ παιδιά: πέντε γιους (τον Δηµήτρη µετέπειτα γερουσιαστή, τον Παντελή, επανειληµµένα βουλευτή, και τον Ευαγγέλη και τον Ανδρέα που πέθανε το 1827 στη Γενεύη και τον
Ανδρέα) και τρεις κόρες την Μαρία, σύζυγο (Δηµητρίου Βούλγαρη) την Ελένη και την Κονδύλω. Βιβλιογραφία Αγαπητός Σ. Αγαπητός Οι ένδοξοι Έλληνες...,Αθήνα 1877. Αρχεία Λ.και Γ. Κουντουριώτου, Εισαγωγή - Επιµέλεια - Ευρετήρια - Γλωσσάριον υπό Κων. Αθ. Διαµάντη, Δ.Φ., Αναπληρωτού Δ/ντού των ΓΑΚ, Εν Αθήναις 1967-1969. Χρήστος Στασινόπουλος, Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόµος Β', Αθήνα, χ.χ.έ., σσ. 366-369. Ελευθερία Ζέη, Κανάρης, Κουντουριώτης, Τοµπάζης, ΔΟΛ, Αθήνα 2010. Ε.Α. Σίµος Α."Λάζαρος Κουντουριώτης", (Λόγος εκφωνηθείς εις το εν Αθήναις γενόµενον µνηµόσυνον του αοιδίµο Λαζάρου Κουντουριώτη, τη 21 Σεπτεµβρίου 1854 εν τω ναώ της Αγίας Ειρήνης), Εθνικόν Ηµερολόγιον Βρετού, τόµ. 11, αρ. 1 (1871). Εικονογραφία Τσόκος Διονύσιος, Έλαιογραφία Εθνικο Ιστορικό Μουσείο
http://openarchives.gr/view/607459 Συντάκτης: Στέφανος Παπαγεωργίου