Journal of Financial Accounting Research Vol. 9, No.2, Ser No. (32) Summer 207 The Impact of Mental Accounting on the Investor s Behavior: Financial Reporting Perspective Alireza Kian Instructor in Accounting, Department of Accounting, Payame Noor University,Tehran, Iran &Ph.D. Student, University of Mazandaran, Baboolsar, Iran * Omid Pourheydari Professor in Accounting, Faculty of Manegment and Economics, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran. Yahya Kamyabi Assistant Prof. in Accounting, Faculty of Economics and Administrative Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran Abstract Although mental accounting theory was developed to explain consumer and household decisionmaking, we believe that its ideas are applicable to preparers and external users of financial reports and voluntary disclosures. The three central features of mental accounting theory (namely, coding, categorization, and evaluation) match up with important features in financial reporting and voluntary disclosure. Investors are sensitive to how financial reporting and voluntary disclosure in order to decide financial decision and economic analysis of the events. But in recent decades, some anomalies behavior in financial markets has been happen that the classical financial theory has not been able to explain them. Therefore, some concepts such as mental accounting in behavioral finance has been raised that researches have paid attention to them. As a result, this research attempts to explain the role of mental accounting in financial reporting from investors' perspective. Required data were collected from a sample of 20 of companies listed in Tehran Stock Exchange during 2006-205. Results show that losses have moderating effect on the relationship between net profit and stock price. Therefore, it is expected to confirm the mental accounting theory in the income statement. Therefore, the samples of 20 companies listed in the Tehran Stock Exchange during the years 2006-205 were analyzed. Keywords: Mental Accounting Theory, Income Statement, Investors' Behavior * opourheidari@uk..ac.ir
پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره دوم پياپی )32( تاریخ وصول: 396/0/28 تاریخ پذیرش: 396/06/20 صص: -22 تابستان 396 بررسی تأثیر حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی ** * علیرضا کیان امید پورحیدری یحیی کامیابی * مربی گروه حسابداری دانشگاه پيام نور تهران و دانشجوی دکتری حسابداری دانشکدۀ علوم اقتصادی و چکیده اداری دانشگاه مازندران بابلسر ایران - نشانی مکاتباتی نویسندۀ مسئول: کرمان دانشگاه شهيد باهنر کرمان دانشکده مدیریت و اقتصاد Copyright 207, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they can t change it in any way or use it commercially ** اگرچه نظریۀ ایدههای آن برای هستند. استاد گروه حسابداری دانشگاه شهيد باهنر کرمان کرمان ایران استادیار گروه حسابداری دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران بابلسر ایران حسابداری ذهنی تهيهکنندگان و سه ویژگی اصلی نظریۀ بهمنظور توضيح استفادهکنندگان حسابداری )یعنی گزاشگری مالی و افشاگری اختياری مطابقت دارند. تصميمگيریهای مشتری و خانوار ایجاد شده بود اما گزارشهای مالی و کدگذاری سرمایهگذاران طبقهبندی افشاگریهای اختياری نيز برای و ارزیابی( با اجراشدنی ویژگیهای اصلی اتخاذ تصميمات مالی و تحليل رویدادهای اقتصادی به نحوۀ گزارشگری مالی و افشای اختياری اطالعات ازسوی واحدهای تجاری حساسيت ویژهای دارند اما طی دهههای اخير رفتارهای خالف قاعدهای در بازارهای مالی بهوجود آمده است که نظریه- های مالی کالسيك قادر به توضيح و تبيين آنها نيستند. به همينرو مفاهيمی مانند حسابداری ذهنی که در زمينۀ مالی- رفتاری مطرح شده است بيش از پيش توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در نتيجه این پژوهش درصدد است تا به تبيين نقش حسابداری ذهنی در گزارشگری مالی از دیدگاه سرمایهگذاران بپردازد. از اینرو 20 نمونۀ آماری از شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 385-394 باشد. تجزیه و تحليل شدهاند. نتایج پژوهش بيانگر اثر تعدیلی گزارش زیان بر ارتباط بين سود خالص و قيمت سهام است که انتظار میرود در راستای تأیيد نظریۀ حسابداری ذهنی در صورت سود و زیان واژههای کلیدی: حسابداری ذهنی صورت سود و زیان رفتار سرمایهگذاران
2/ پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره اول پياپی )32( تابستان 396 مقدمه سررمایهگرذاران بررای اتخراذ تصرميمات مرالی و تحليل رویدادهای اقتصادی به نحوۀ گزارشگری مرالی و افشرای اختيراری اطالعرات از واحردهای تجراری حساسر يت ویر ژهای دارنر د. برر همرين مبنر ا نحروۀ گزارشگری و افشرای اطالعرات بررای جلرب اعتمراد سرمایهگذاران توجه سياستگذاران مراجر حرفرهای و تدوینکنندگان استانداردهای حسابداری را به خرود جلب کرد. یکی از موضوعاتی که در این راستا کانون توجه چنين نهادهایی بروده اسرت نحروۀ طبقرهبنردی اطالعر ات اسرت. فنمرا و کرونس ]4[ طبقرهبنردی اطالعات را مشتمل بر ادغام تفکيرك و تنراو ارائرۀ اطالعات تعریف میکنند و از آنهرا برا عنروان اجرزای اصلی تصرميمگيرریهرای سررمایهگرذاران برر مبنرای گزارشگری مالی یاد کردهاند. به همين دليل بوده است کر ه هير أت اسر تانداردهای بر ين المللر ی حسر ابداری )IASB( رویکرد تفکيك ارائۀ اطالعات را در تردوین استانداردهای برينالمللری گزارشرگری مرالی )IFRS( برگزیررده اسررت. نمونررههررایی از چنررين رویکررردی طبقهبندی بهرۀ پرداختشده با عنروان جریران نقردی عملياتی یا جریان نقدی تأمين مالی در صورت جریان وجه نقد است و یا اینکره در صرورت سرود و زیران اجزای سود پيشبينیشده بهطور مجرزا تفکيرك شرود.]4[ با وجود چنين نحروۀ گزارشرگری اسرتاندارد کره هرردف آن تسررهيل فراینررد تصررميمگيررری برررای استفادهکنندگان بهویژه سرمایهگذاران است در برخری موارد این رویکردها نيز از توانایی اندکی بررای تبيرين برخرری از رفتارهررای سرررمایهگررذاران برخوردارنررد. رفتارهایی که از الگوهای منطقری و اقتصرادی پيرروی نمیکنند و تاب سوگيریهرای ذهنری سررمایهگرذاران است. مبحررر سرمایهگذاری از مباح علررروم رفتررراری در حررروزۀ مرررالی و جدیدی است کره برهترازگی در علوم سرمایهگذاری و مالی مطرح میشود. مرالی- رفتاری را میتوان انگارهای )پارادایمی( دانست که برا توجه به آن بازارهای مالی برا اسرتفاده از مردلهرایی مطالعه میشوند که دو فرر اصرلی و محدودکننردۀ انگارۀ )پارادایم( سنتی یعنی بيشرينهسرازی مطلوبيرت مورد انتظار و عقالنيت کامل را کنار میگرذارد ]4[. از همينرو مفاهيمی مانند حسابداری ذهنی که در زمينۀ مالی- رفتاری مطرح مریشرود بريش از پريش توجره پژوهشگران را به خود جلب کرده است. بر طبق ایرن نظریه بهجای گروهبندی تمامی تصرميمات برا هرم و بهينهسازی انتخا های مصرف در طی چرخرۀ عمرر افراد به طبقهبندی فعاليتهای خرود در حسرا هرای ذهنی اقدام و تصميمات خود را در درون چرارچو محدود طبقهبنردیشرده اتخراذ مریکننرد ]8[. برراین اسراس ایرن پرژوهش درصردد اسرت ترا بره تبيرين حسررابداری ذهنرری بررهعنرروان رویکرررد نرروینی در تصميمگيری مرالی کره برا رفترار منطقری و اقتصرادی سرررمایهگررذاران همسررو و هماهنرر نيسررت در گزارشگری مالی از دیدگاه سرمایهگذاران بپردازد. بررسی ادبيات پژوهش نشان میدهرد اگرچره در ابتدا مبنای نظریۀ حسابداری ذهنری توضريح و تبيرين تصميمگيریهای فردی و گروهی بوده است اما فنمرا و کونس ]4[ معتقدند سازوکارهای این نظریره بررای اسررتفادهکننرردگان درونسررازمانی و برررونسررازمانی صورتهای مالی نيز قابليت اجرا دارد. اسرتدلل آنهرا بر پایرۀ چنرد عامرل نهادینره شرده اسرت عامرل اول شررباهت قابررل مالحظرره بررين حسررابداری ذهنرری و
[ بررسی تأثير حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی / 3 گزارشگری مالی است ]3 یعنی استفادهکننردگان از صورتهای مالی نيرز همسرو برا واحردهای تجراری معامالت و رویدادها را ثبرت طبقرهبنردی تجزیره و تحليرل مریکننرد و هماهنر برا انگيرزۀ حسرابداری شرررکتهررا هسررتند تررا از ایررن طریررق بتواننررد برره سرمایهگرذاری مطلرو دسرت یابنرد. در واقر سره ویژگرری اصررلی نظریررۀ حسررابداری ذهنرری )شررامل کدگذاری طبقهبندی و ارزیابی( با ویژگریهرای مهرم گزارشگری مالی )شامل ثبت طبقهبنردی تلخريص و گزارشگری( مطابقت دارند. عامرل دوم ایرن اسرت کره ارزشگرذاری سرهام شرکتهرا برا برهکرارگيری اسرتانداردها و روشهرای حسابداری تناسرب نردارد. مررور پرژوهشهرا نشران میدهد زمانیکه رویهها و شيوههای گوناگونی بررای پرردازش رویردادها و اطالعرات مرالی وجرود دارد گرایش به استفاده از حسرابداری ذهنری بيشرتر اسرت ]4[. تالر و سانستاین ]33[ نشان دادهاند حسرابداری ذهنی به افزایش بريش از حرد قيمرت سرهام در دهرۀ 990 کمك کرده است زیرا سرمایهگرذاران برا سرود سالهای گذشرته ریسرك بيشرتری را مریپذیرفتنرد. همچنين تالر ]30[ حسابداری ذهنی را مبنرایی بررای معمای صررف سرهام تلقری کررد. وی بيران داشرت حساسيت بيش از حد به زیران برا تمایرل بيشرتر بره ارزیابی سهام بهوسيلۀ سرمایهگذاران ترکيب میشود. عامل سوم مبين این مطلب اسرت کره بسرياری از اطالعات حسابداری این قابليت را دارنرد کره فراینرد حسابداری ذهنی را هم برای تهيهکنندگان و هم بررای استفادهکنندگان صورتهای مالی تسهيل کننرد. بررای نمونه این فرایند در مورد تهيهکنندگان صرورتهرای مالی از طریق تفکيك اجزای سود پيشبينریشرده در یادداشتهای توضيحی و در مورد سرمایهگرذاران از طریق ارزیابی اوراق بهادار قابل تبدیل انجام میگيررد ]36[. هاتن و همکاران ]9[ معتقدند پيشبينری سرود بهصورت تفکيكشده باع میشود تا سرمایهگرذاران احتمال مدیریت سود را ضعيف ارزیرابی کننرد زیررا توانایی چنين فعاليتی با ارا ۀئ پيشبينی دقيرق محردود میشود. فنما و کونس ]4[ اثر مطلرو در رابطره برا تفکيرك اجرزای سرود را تراب عالمرت آنهرا قلمرداد کردهاند. بدین معنا که با توجه بره نظریرۀ حسرابداری ذهنی تفکيکی مطلو تر است که اقرالم درآمردی آن بيش از اقالم هزینهای سود باشد. با توجه به آنچره گفتره شرد و اینکره حسرابداری ذهنی در ابتدا در حوزۀ اقتصاد و تبيين رفتار مصرف- کنندگان بررسی شرده اسرت امرا شرواهد انردکی در رابطه با نقش این نظریه در قلمرو حسرابداری وجرود دارد. عالوهبراین با وجود شرباهت برين حسرابداری ذهنی و گزارشگری مالی شواهد بسيار اندکی دربرارۀ نقش حسابداری ذهنی در گزارشگری مالی بهویرژه از دیدگاه سرمایهگذاران وجود دارد. در چنرين شررایطی طرح این پرسش حایز اهميت است که آیا حسابداری ذهنری در افرزایش درا گزارشرگری مرالی ازسروی سرمایهگذاران در بازار نوظهور ایران کاربرد دارد. مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش انگارۀ مالی رفتاری انگارۀ اقتصاد و مالی کالسيك مبتنی بر این فر است که کارگزار یا عامل اقتصادی عقالیی است. این فرر مبرين دو نکتره اسرت نخسرت آنکره وقتری اطالعات جدیدی به عامرل اقتصرادی مریرسرد وی باورهایش را بهدرستی تصحيح میکنرد. دوم آنکره در -equity premium
[ 4/ پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره اول پياپی )32( تابستان 396 موضوع تعيين باورها عامالن اقتصادی گزینههرایی را برمیگزینند که به شکل هنجاری قبولکردنی باشرند. بدان معنا که باید حواس پنجگانۀ انسران سرازگار برا 2 تفکر بدوی مطلوبيت انتظاری ذهنی باشرد. واقعيرت ایرن اسرت کره اغلرب مردلهرای قيمرتگرذاری از چارچو تعادل انتظارات عقالیی 3 استفاده میکنند که نهتنها فر میکند افراد عقالیی رفتار میکنند بلکره فر میکنرد باورهایشران نيرز سرازگار اسرت ]26[. سازگاری باورها بدان معناست که باورهای کارگزار یا عامل اقتصادی هنگامی درست است که توزی ذهنری مورد استفادۀ آنان برای فهرم متیيرهرای ناشرناخته در آینده همان توزیعی باشد که در صورت فهرم کنرونی آنها قابل ترسيم است. این موضوع مسرتلزم آن اسرت که نهفقط فرایند کسب اطالعات جدیرد بررای عامرل درست باشد بلکه اطالعات به غایت و کرافی دربرارۀ سراختار اقتصراد )بررای توانمنردی در ترسريم ذهنری توزی درست متیيرها( فراهم باشد. چارچو اقتصاد و مالی متعارف بهشدت فریبنده است حتری ممکرن است قان مسجل شوند ]4[. کننده باشد اگر پريشبينریهرایش محررز و طی دهههای اخير رفتارهای خرالف قاعردهای در بازارهای مالی بهوجود آمده است که نظریههای مرالی کالسيك قادر به توضيح آنها نبودهانرد از جملره ایرن خالف قاعدهها خودهمبستگی منفی و مثبت سرهام در کوتر اهمر دت واکر نش بر يش )کمتر ر( از انر دازۀ سرمایهگذاران اثر اندازۀ شرکتهرا در برازده نسربت 4 قيمت بره سرود هرر سرهم و اثرر آن برر برازدههرای غيرعادی در اوایل ماه ژانویه )اثرر ژانویره( اثرر آخرر هفته اثر آخرماه اثر آخر سال و معرامالت انجرامشردۀ درونشرکتی است. این بیقاعدگیها نشان میدهد که سرمایهگذاران فقط از متیيرهای مرتبط با نظریرههرای عقالیری ترأثير نمریگيرنرد و متیيرهرای رفتراری و روانشناختی نيز بر تصميمگيرری آنهرا ترأثير دارد ]2 بنابراین پس از سراليان سرال کوشرش و پرژوهش از برخی حقایق بنيادی دربارۀ بازارها بهویژه بازار سرهام چشمپوشری شرد از جملره اینکره ميرانگين مقطعری بازدهها و رفتار معامالتی افرراد برهسرادگی برهوسريلۀ چارچو سنتی قابل تبيين نيستند. برهعبرارت دیگرر جریانی کره بره شراخهشراخهشردن و تفکيرك علروم مختلف منجر شده بود برر اسراس دسرتیافترههرای جدید این علوم دوباره پيوند بين آنها را ایجا کرده است اما اینبار با این تفاوت کره حرد دخالرت آنهرا مشخص است. واضح است که این راهبرد در اقتصراد و روانشناسی با ظهرور اقتصراد و مرالی رفتراری نيرز پيگيری شده است. مروری بر زمینۀ شکلگیری نظریۀ چشمانداز نگاه جدی به مالی- رفتاری بهعنوان یك موضوع دانشرگاهی و حتری فراترر از آن 5 یرك نحلره منتقرد اقتصرراد متعررارف برریگمرران مرردیون و مرهررون پژوهشهای کانمن و تورسکی است. در واق نظریرۀ چشمانداز )PT( بر اساس پاسرخ بره ابهامرات نظریرۀ مطلوبيرت مرورد انتظرار )EU( شرکل گرفتره اسرت. تناقضاتی که از نظریرۀ مطلوبيرت مرورد انتظرار )EU( گزارش شد رفتهرفته به شکل معمای بریپاسرخی در آمد از اینرو تالش برای حل این معمرا آغراز شرد. 6 کانمن و تو رسکی ]20[ دریافتند در شرایط نامطمئن 5- نحله مکتبی فلسفی است که زمانی فيلسوفان تأیيدش میکنند که نوآوری در آن وجود داشته باشد. 6 -Tevrsky.& Kahneman - Normatively Acceptable 2- Subjective Expected Utility (SEU) 3- Rational Expectations Equilibrium (REE) 4- Price-Earnings Ratio (P/E)
بررسی تأثير حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی / 5 تصميمگيری انسان به شکلی نيست که در نظریههرای اقتصاد متعارف پريشبينری مریشرود. آنران پریبردنرد قضراوت بشرری ميرانبرهرای شرهودی یرا ذهنری و ابتکاری دارد که با اصرول مترداول نظریرۀ احتمرالت بيانکردنی نيستند. این اعتقراد آنران در قالرب نظریرۀ چشمانداز تکوین و بهمرور تکميل شد ترا جرایگزین مردل مطلوبيرت مرورد انتظرار اسرتفاده شرود. نظریرۀ چشمانداز ساده و نظریۀ توسعهدادهشدۀ چشمانداز برا عنر وان نظریرۀ»چشر مانر داز 2 تجمعری» را کرانمن و تو رسکی بهترتيب در سرالهرای 979 و 992 ارائره کردند. کررانمن و تو رسررکی ]20[ معتقدنررد انتخررا در شرایط نامطمئن برآیندی از چندین اثر فراگير منتج از رفتار افراد است. نحوۀ اسرتدلل و کوشرش کرانمن و تورسکی در سرال 979 بررای معرفری نظریرۀ خرود شنيدنی بود. آنران از ادبيرات روانشناسری کره ترا آن هنگرام اسرتفادۀ چنردانی در اقتصراد نداشرت بررای نظریهپردازی اقتصادی استفاده کردنرد. بيران موضروع کموزندهی به پدیدههای دارای احتمال وقوع برال در مقابل بيشوزندهی به پدیدههای دارای احتمال وقوع پایين همچنين 3 مطرحکردن اثر قطعيت یرا اطمينران که بدان واسطه افراد هميشره گزینرههرایی را تررجيح میدهند که قطعی هستند از نکات جذا ایدۀ ایشان بود. آنان با اشاره 4 به اثرر تفکيرك عملکررد متنراق افراد در انتخا همزمان با تیيير موقعيت را توضريح دادند. کانمن و تورسکی بيان میکنند اثرر تفکيرك در تصميم به انتخا باع مریشرود افرراد از پيامردهای مشترا چشم بپوشند. بهعبارت دیگر افراد برهمنظرور سادهسازی فرایند انتخا اجزای مشترا بين حالت ها را نادیرده برين حالرتهرای مختلرف مری انگارنرد و فقط به اجزائی توجه می کنند که در هر حالت متمرایز اسرت. درنتيجره انتخرا هرای آنران برا ترجيحرات تعریفشدهای )نظير آنچره در اقتصراد متعرارف گفتره میشود( سرازگار و منطبرق نيسرت. از سروی دیگرر مهمترین قسمت نظریره بره موضروع روانری»زیران- گریزی«اشاره دارد. زیانگریزی راهکاری جالب برای توضريح پدیردۀ ریسركپرذیری و ریسركگریرزی در نظریۀ اقتصاد متعارف است. بر اساس این مفهوم همۀ افراد در برخی لحظات برخروردار از حرس ریسرك- گریرزی و گراهی ریسركپرذیری هسر تند و عمومرا هنگامیکه پای زیران در ميران اسرت روحيرۀ زیران- گریزانه باع میشود تصميمات پرمخاطرهتری اتخراذ شود ( هب اصطالح ریسكپرذیری افرزایش مرییابرد( و هنگامیکه پای منفعت در ميان است تمایرل برر ایرن است که کمترین ميزان سود از دسرت رود برههمرين علت تصميمات ریسكگریزانهای اتخاذ میشود. بيان تاب ارزش حسابداری ذهنی اثر چارچو و تعيرين نقطۀ مرج که نسبت به آن تصرميمات ممکرن اسرت کامال متفاوت اتخاذ شوند از دیگر اقدامات کرانمن و تورسکی بوده است ]4[. مالا اساسی اقتصاد نئوکالسيك در رویارویی برا موضوع نامطمئن تکيه بر نظریۀ مطلوبيت مورد انتظار است. بر طبق ایرن نظریره گزینرههرای مختلرف برر حسب مطلوبيتهای مورد انتظاری رتبهبندی میشرود که ارائه میدهند. برر اسراس نظریرۀ مطلوبيرت مرورد انتظار اگر کسی مطلوبيت مورد انتظار خود را بيشرينه کند و )شکل( تاب مطلوبيتش در همرۀ وضرعيتهرای - Prospect Theory ممکن برای وقوع یکسان باشرد در حالرت ریسرك- 2 - Cumulative Prospect Theory 3 -Certainty Effect 4- Isolation Effect
6/ پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره اول پياپی )32( تابستان 396 گریرزی تراب مطلوبيرت کراو )مقعرر( و در حالرت 2 ریسكپذیری تاب مطلوبيت کروژ )محرد ) خواهرد بود. بر اساس این نظریه در صورتی هر اقدامی )طرح یا پروژهای( انتخا میشود که بالترین ارزش مرورد انتظار آتری را داشرته باشرد امرا ایرن نظریره برا ایرن ویژگیها دارای نقدهای فراوانی است که سراماندادن بره ایرن انتقادهرا برا در نظرر گررفتن دسرتاوردی از روانشناسی یعنی ميل به زیانگریزی در انسران آغراز شد ]4[. نظریۀ مطلوبيت مورد انتظار مطلوبيت هر انتخا را بر اسراس احتمرال تحقرق آن P 3 )احتمرال عينری ) میسنجد در حالیکه نظریۀ چشرمانرداز تررجيح هرر انتخرا را برر اسراس وزن تصرميم (P) π )احتمرال 4 5 ذهنی ) میسنجد کره برا احتمرال تحقرق آن متفراوت است. وزن تصميم به احتمرالت کوچرك بيشرتر وزن میدهد و آن را بيشتر تخمين میزند در حالیکره بره احتمالت متوسط و بزرگ کمتر وزن میدهرد و آن را کمتر تخمين مریزنرد. نظریرۀ چشرمانرداز بره جرای»مطلوبيت )u(«به»ارزش )v(«میپردازد و بره جرای تمرکز بر مطلوبيتی که بر اساس ثروت خالص تعریف شده است ارزشی بر اسراس تیييرر در سرود و زیران )تیيير از نقطۀ مرج ) معرفی مریکنرد بنرابراین اگرر مقدار برونداد )سود یا زیران( x واحرد باشرد بره آن بهصورت مجرد توجه نمیشود بلکه به تفاوت آن ترا نقطۀ مرج )z( توجه مریشرود )z x(. - تراب ارزش برای شرایط سود و زیران شرکلهرای متفراوتی دارد برای زیان محد و دارای شيب بيشتر و بررای سرود مقعر است. به بيان دیگر زیان بيش از سرود برر تراب ارزش تأثير دارد و همين مفهوم زیانگریزی را نشران میدهد ]4[. شکل. تابع ارزش نظریۀ دورنما در این نظریه چشماندازها و پيامردهای تصرميم بر حسب همرۀ ثرروت یرك فررد تعریرف مریشرود همچنين این چشماندازها بر اسراس سرود زیران یرا خنثیبودن نسبت به یك نقطۀ مرج بررسی میشروند که مؤید وضعيت کنونی هر فرد است. بر اسراس ایرن نظریره تصرميمگيرنرده پيامردهای متصرور از نتيجرۀ تصميمش را بررسی میکند و بر حسب تراب ارزشری آنان را نسبت به نقطۀ مرج میسرنجد. ایرن موضروع نيز طی دو مرحله انجام مریپرذیرد در گرام اول وی با پدیدۀ چارچو تصميمگيری و موضوعات مربروط به حسابداری ذهنری روبرهروسرت. در گرام بعرد بره ارزیرابی ارزش پيامردهای متصرور بررای هرر گزینره میپردازد. در واقر برر اسراس مردعای ایرن نظریره تصرميمگيرنردگان نسربت بره پيامرد تصرميم خرود پيشسنجی میکنند و فقط به پيامد تصميم نمینگرند بلکه به ویرایش مقایسه و ارزیابی آنها نيز میپردازند. - Concave 2- Convex 3- Objective probabilities 4- Decision weight 5 -Subjective probabilities
بررسی تأثير حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی / 7 همانگونه که گفته شد این نظریه فراینرد انتخرا در دو مرحله معرفی میکند: ویرایش 2 ارزیابی را در طی مرحلۀ ویرایش گزینهها بر طبرق قواعرد 3 سر انگشتی )به شکل ابتکاری و شهودی( رتبهبنردی میشوند. در ویرایش افراد نتایج را به جای وضرعيت نهایی ثرروت و رفراه برهعنروان سرود یرا زیران درا میکنند. سود یا زیان با توجه به برخری نقراط مرجر تعریف مریشروند. در نتيجره موقعيرت نقطرۀ مرجر مشاهده بر نتایج بهعنوان سود یا زیان تأثير میگذارد. مشاهده و بررسی معامالت از نظر سود و زیان نسبت به نقاط مرج متفاوت از نظریۀ مطلوبيت مورد انتظرار است که در آن نتایج بر اساس کل ثروت یرا موقعيرت نهایی دارایی ارزیابی میشوند. در مرحلۀ ارزیرابی برا اسرتفاده از نقراط مرجر رابطهای اساسی برای ارزیرابی سرود و زیران طراحری میشرود و تصرميم نهرایی اتخراذ مریگرردد. در ایرن مرحله افراد بهگونهای رفتار میکنند که گرویی ارزش )یا مطلوبيت( را بر اساس نترایج برالقوه و احتمرالت مربوطۀ آنها محاسربه مریکننرد و سرپس گزینرهای را انتخا میکنند که ارزش بالتری دارد. با وجود ایرن افراد در نظریۀ چشمانداز از منحنری سرنتی مطلوبيرت»استفاده«نمیکنند که هم برای سود و هم زیان مقعرر است. در عو نظریۀ چشمانداز تاب ارزش سرود و زیان مربوط به برخی نقاط مرج را توضيح میدهرد. شکل این تاب ارزش به گونهای است کره حساسريت نزولی وجود دارد. برای مثال تفاوت بين 20 ریرال و 30 ریال بيشتر از تفراوت برين.020 ریرال و.030 ریال در نظر گرفته میشود. این نوع حساسيت نزولری هم برای سود و هم برای زیان صدق میکند. حسابداری ذهنی در ادبيرات اقتصرادی مفهروم اساسری و بنيرادی نظریررۀ مطلوبيررت مررورد انتظررار مبتنرری بررر قابليررت جایگزینی تبيين میشود. بر اساس این مفهروم ارزش یك واحد پول مشابه ناشری از رویردادهای گونراگون برای تصميمگيریها یکسان فر میشود. بره بيران دیگر پول قابليت جایگزین دارد. در مقابل تالر ]30[ بيان داشرت ایرن دیردگاه سرنتی اقتصراد پاسرخگوی خصوصيات متنوع رفتار سرمایهگذاران در حوزۀ مالی و اقتصادی نيست و قابليت جایگزینی پرول را نقر میکند. تالر ]30[ معتقد بود دیدگاه سنتی اقتصاد قادر به توصيف رفتارهای غيرعقالیی سرمایهگذاران نيست که مبتنی بر عوامل روانشناختی است. به همين دليل وی نظریهای توصريفی بره نرام حسرابداری ذهنری را مطرررح کرررد کرره دامنررۀ وسرريعی از رفتارهررای سرمایهگذاران را توضيح میدهرد کره از اصرول علرم اقتصاد پيرروی نمریکننرد. نظریرۀ حسرابداری ذهنری توصيف نظاممنرد روشهرایی اسرت کره در راسرتای نق مفهوم قابليت جایگزینی نظریۀ مطلوبيرت عمرل میکند. اگرچه ایرن نظریره در ابتردا برهسرمت رفترار مصرفکنندگان )خانوارهرا( تمایرل داشرت امرا ایرن نظریه در زمينۀ تأمين مالی ]23[ و فعاليتهرای مرالی مانند بيمه ]8[ نيز استفاده میشود. حسابداری ذهنی بخشری از نظریرۀ چشرمانرداز اسرت کره گررایش افرراد بره قرراردادن رویردادهای مخصوص به حسا های ذهنی متفراوت برر اسراس - Edition 2- Evalution 3 -Rule of thumb
8/ پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره اول پياپی )32( تابستان 396 ویژگیهای ظاهری را مطرح میکند ]29[. برهعبرارت دیگر حسابداری ذهنی چارچوبی فراهم مریآورد ترا تصميمگيرندگان مجموعهای از نقاط مرجر هر حسا را بررای تهيه و سرود و زیران آن را تعيرين کننرد و سپس با استفاده از نظریۀ انتخا حسا تفراوت برين انرواع ها را مشاهده کنند و در نهایت تصميم بگيرنرد ]6[. حسابداری ذهنی مفهومی اقتصرادی اسرت کره نخستينبار ریچرارد ترالر آن را در سرال 985 ارائره کرد. این مفهوم نشان میدهد افراد داراییه یا جاری خود را به بخشه یا آتری و غيرقابل انتقال و جداگانره تقسيم میکنند. به عبارت دیگر افراد درجات مختلفی از مطلوبيت را برای هر گروه از داراییهرا تخصريص میدهند. در حسابداری ذهنی بيان میشرود کره مرردم بهطور ذهنی گرایش به تقسيمبندی داراییهایشران بره سبدهای مختلف دارند و مایلاند هر سربد را برهطرور مستقل مدیریت کنند. بهعبارت دیگر مبادلت بهج یا آنکه بهطور پيوسته برا مروارد دیگرر ارزیرا یب بهصورت جداگانه ارزیا یب شروند میشوند ]32[. حسرابداری ذهنی دللت بر این دارد که افراد تمایل به تصرميم- گيری دربارۀ مسرائل مختلرف مرالی در حسرا هرای ذهنی جداگانه دارند برای مثال بعضی افراد در زمران سرمایهگذاری بهدنبال بهينهکردن پرتفوی خود نيستند بلکه سرهام را برهصرورت جداگانره و بردون در نظرر گرفتن ارتباط آنها با همدیگر خریداری میکنند. حسابداری ذهنی از ایدههرای نظریرۀ چشرمانرداز استفاده میکند و آنها را گسترش مریدهرد و برهطرور ویژه بر اساس سه ایدۀ اصلی کدگذاری طبقه بنردی و ارزیابی شکل گرفتره اسرت. کردگرذاری چگرونگی ادراا و تجربۀ نتایج مالی را ثبت میکند و ترا حردود زیادی شامل تعيين نحوۀ ارزیابی فرد از تعرداد نترایج جریانهای ورودی یا خروجی مرورد بررسری )یعنری نحوۀ تفکيك یا ادغام آنها( و همچنرين عالمرت آنهرا )یعنی سود یا زیان( است. طبقهبنردی اختصراصدادن جریانهای ورودی و خروجی به حسا هرای ذهنری خاص مانند حسرا هرای سررمایهگرذاری مخرار درآمرد و ثرروت اسرت. ارزیرابی بره نحروۀ ارزیرابی حسرا هرا پرس از کردگرذاری و طبقرهبنردی آنهرا میپردازد و شرامل توجره بره ميرزان تنراو ارزیرابی حسا های ذهنی است )برای مثال روزانه ماهانره یرا سالنه(. هر کدام از این اجزاء بر نحوۀ تصرميمگيرری مالی افراد تأثير میگذارند. هر کدام از ایدههای اصرلی حسابداری ذهنی در ادامه با جزئيات بيشرتر بررسری شدهاند. نقش کدگذاری نظریۀ مطلوبيت مستلزم ترکيب نتایج رویردادهای مررالی و اقتصررادی گونرراگون اسررت. در حررالی کرره حسابداری ذهنی بر پایۀ روشهایی است که از اصول علم اقتصاد پيروی نمیکند. حسابداری ذهنی برر ایرن فر استوار اسرت کره کسرب حرداکثر ارزش تراب ادغام یا تفکيك اطالعات مورد نياز برای تصميمگيری افراد است. به بيران دیگرر آنهرا نترایج را برر اسراس شرایط خاص خود کدگذاری میکنند. در حالی که از دیدگاه اقتصادی چنين کدگذاری وجود ندارد و افرراد باید تمام اطالعات لزم را بخشری از فراینرد انتخرا خود در نظر بگيرند. افراد بر اساس حسابداری ذهنری بهدنبال تفکيك سود ادغام زیان ادغرام زیران کرم برا سود زیاد و تفکيك زیان بزرگ از سرود کرم هسرتند بنرابراین نقرش کدگرذاری در حسرابداری ذهنری را مریتروان مبتنری برر نحروۀ ادراا اشرخاص از نترایج رویدادهای مالی و اقتصادی تلقی کرد. به بيان دیگرر -Thaler
بررسی تأثير حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی / 9 نحوۀ تفکيرك یرا ادغرام اقرالم صرورتهرای مرالی و همچنررين سررود )زیرران( ایررن اقررالم بررهوسرريلۀ سرمایهگذاران از اهميت ویژهای برخوردار است. ارزشريابی معرامالت و وقرای ترأثير مریگذارنرد. بهطورکلی سرمایهگذاران و اعتباردهندگان داراییهرا را بهتر و مطلو تر از بدهیها تصور میکنند. نقش طبقهبندی یکرری از مفروضررات اصررلی نظریررۀ مطلوبيررت اقتصادی این است که پول قابليت جرایگزین دارد. برا وجود این حسابداری ذهنی بر این اساس اسرت کره افراد تمایل به طبقهبندی پرول دارنرد. در واقر نکترۀ اساسی در حسابداری ذهنی این است کره ابتردا بایرد جریانهای ورودی و خروجی را تعيين کرد و سرپس آنها را به حسا تالر ]3[ معتقد بود سه نوع حسا های مناسرب ذهنری اختصراص داد. وجود دارنرد کره افراد تمایل به استفاده از آنهرا دارنرد. اولرين حسرا مخار است که مبتنی بر طبقهبندی در بودجه اسرت. ثروت دومين حسابی است که براساس نروع حسرا طبقهبندی میشود و در نهایرت درآمرد کره برهوسريله منب و منشأ آن طبقهبندی میگردد. نقش ارزیابی هدف از کدگذاری نتایج برهدسرت افرراد کسرب بيشتری ارزش و سود است. بره همرين دليرل تمایرل دارند سود را به جرای ادغرام تفکيرك کننرد و اینکره معامالت و رویدادهای مالی را در حسا های ذهنری مناسب خود برای کنترل رفتار یا دستيابی بره اهرداف طبقهبندی کنند. در چنين شرایطی چگونگی ارزیرابی معامالت و رویدادهای مالی تحتالشعاع حسرابداری ذهنری قررار مریگيررد. ایرن اقردامات برر چگرونگی - برای آگاهی از مطالرب بيشرتر بره مقالرۀ فنمرا و کرونس )200( رجوع شود. نقش حسابداری ذهنی در گزارشگری مالی گرچرره حسررابداری ذهنرری عمومررا برره تشررریح تصميمات مصرفکننده و خانوار میپردازد اما برخی معتقدند به چندین دليل در حروزۀ گزارشرگری مرالی برونسازمانی و افشای اختياری نيرز کراربرد دارد کره برخی از این دلیل در ادامه آمده است. نخسرت اینکره بره گفترۀ تيلرور همسرویی برين حسابداری ذهنی گزارشگری مالی و افشای اختيراری کامال مشهود است. افراد و خانوارهرا اقردام بره ثبرت تلخيص تحليل و گرزارش نترایج معرامالت و سرایر رویدادهای مالی به دلیل مشابه با انگيزهه یا میکنند و هدف هر دو گروه ردیا یب سرازمان پول خود )منراب مالی خود( و کنترل مصرارف و مخرار اسرت. بایرد توجه داشت که سه ویژگی اصلی نظریرۀ حسرابداری ذهنی )کدگذاری طبقهبندی و ارزیا یب ) با ویژگیه یا مهم گزارشگری مالی و افشای اختياری مطابقت دارد برای مثال تهيهکنندگان صورته یا جریانه یا مالی مرتب اقرالم نقدی و نيز اقالم تعهدی را سود و یا زیان کدگذاری میکننرد. همچنرين آنهرا ایرن اقرالم را برر حسب احتمال وقوع مجددشان کدگذاری میکنند. در برخی موارد عمليات کدگذاری و طبقهبندی باکمرك سيستم حسابداری انجام میگيرد اما در اغلب مروارد لزم اسررت در مررورد چگررونگی گررزارش اقررالم در صورته یا مالی یادداشتها و نيز افشرای اختيراری قضاوت قابل مالحظهای انجام گيرد. از طرفی ممکرن است استفادهکنندگان گزارشات مالی بههنگام ارزیرا یب
0/ پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره اول پياپی )32( تابستان 396 گزارشات ارائهشده به آنها اصول حسابداری ذهنی را مدنظر قرار دهند. به این معنا که حسابداری ذهنری در مورد ترأثير نحروۀ ارائرۀ اطالعرات مرالی برر ارزیرا یب استفادهکنندگان مطالبی را عنوان میک د.ن برهعرالوه برا تیيير محتروای گزارشرات مرالی ارائرهشرده از طریرق تحليل صورته یا بر حسابداری ذهنی ایجاد شود. مالی ممکن است تصورات مبتنی دوم اینکه پژوهش های پيشين نشان میدهرد برا وجود استانداردهای حسرابداری روشهرای مناسرب تحليرل اعتبرار و ارزیرا یب حقروق صراحبان سرهام و پيشبينی تمایل ذاتی بررای درگيرری در حسرابداری ذهنی بسريار چشرمگير اسرت. بررای مثرال تيلرور و سانستين )2008( استدلل کردند که حسابداری ذهنی ممکن است یکی از عوامل افرزایش قيمرت سرهام در دهۀ 990 باشد آنها معتقد بودند که افراد بسياری برا این توجيه که تنها سودی که در ساله یا کردهاند در معر خطر قرار دارد قبرل کسرب اقدام بره پرذیرش ریسك بيشرتری کردنرد. همچنرين بنرارتزی و تيلرور )997( پيشرنهاد کردنرد حسرابداری ذهنری معمرای صرف حقوق صاحبان سهام را حل میکند. بهنظر آنها حساسيت بال نسبت به زیان زمانی که با تمایرل فررد برای ارزیرا یب موقعي تر وی )ایردهای در حسرابداری ذهنی( ترکيب میشود موجب میشود تا افراد صرف سرمایۀ بزرگتری را تقاضا کنند تا تیييرپرذیری بيشرتر سهام را در مقایسه با اوراق قرضه بپذیرند. به عرالوه کمرررر )200( مثررالهررای مختلفرری را در مررورد حسررابداری ذهنرری در چررارچو چرارچو هررایی برره غيررر از مصررفکننردگان ارائره کررد کره در آنهرا رهنمودها و یا قواعدی در مورد نحروۀ رفترار تعيرين شده بود بنابراین با توجه به مسائل عنوانشرده دور از انتظار نيست که تهيرهکننردگان و اسرتفادهکننردگان گزارشات مالی مفاهيم حسابداری ذهنی را از زندگی شخصی خود به تهيه و ارزیا یب صرورتهرای مرالی و افشای اختياری انتقال دهند. سوم اینکره بررای هرر دو گرروه تهيرهکننردگان استفادهکنندگان گزارشات مالی اطالعات در دسترس حسابداری ذهنی را تسهيل میکند. آشرکار اسرت کره تهيهکنندگان گزارشرات مرالی بره دادههرای زیربنرایی بسرياری دسترسری دارنرد کره مبنرای گرزارشهرا و یاداشتها هستند برای مثال آنها مریتوانرد در مرورد ميزان تفکيك اطالعات موجود در مورد مشتقات مالی در یادداشته یا پيوست شرکت و یا مقدار اطالعرات قابل ارائه در مورد پيشبينی سود شرکت تصميمگيری کنند. اگرچه سرمایهگذاران و اعتباردهندگان به تمرامی اطالعرات زیربنرایی شررکت دسترسری ندارنرد امرا اطالعاتی که در معر دید آنها قرار دارد نيرز قابرل اسرتفاده در حسرابداری ذهنری اسرت بررای مثر ال سهامدار میتواند بههنگام ارزیا یب اوراق قرضره قابرل تبدیل برآوردی در مورد حسرا هرا پرس از تبردیل اوراق قرضره داشرته باشرد. برا وجرود شرباهتهرای عنوانشده بين حسابداری ذهنی گزارشرگری مرالی و افشای اختياری اغلب نظریههرایی کره بررای مطالعرۀ رفتار تهيهکنندگان و استفادهکنندگان گزارشات مالی و نيز افشای اختياری بهکار رفته است بر مبنرای اصرول اقتصادی قرار دارند. این نظریهها درا ما را از اهميت گزارشات مالی و افشای اختياری بهبرود بخشريدهانرد اما چنين نظریههایی به این دليل دارای نقيصه هسرتند که قرادر بره تشرریح کامرل ارزیرا یب سررمایهگرذاران اعتباردهنردگان و سرایرین از گزارشرات مرالی و نيرز موارد افشرای اختيراری نيسرتند بنرابراین برا کراربرد نظریۀ حسابداری ذهنی پژوهشگران پرژوهشهرایی را طراحی میکننرد کره نترایج آنهرا بره تردوینکننردگان
بررسی تأثير حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی / استانداردهای حسرابداری و قانونگرذاران بررای درا بهتر نحوۀ واکنش استفادهکنندگان گزارشرات مرالی در برابر قوانين و استانداردهای تصویبشده و پيشنهادی بيررنش دهررد. لزم برره یررادآوری اسررت گرچرره استانداردهای حسابداری برر پایرۀ چرارچو نظرری هستند اما تدوینکنندگان استاندارد راغب هسرتند ترا پيش از انتشار قوانين جدید حسرابداری از چگرونگی تفسير آنها بهوسيلۀ سررمایهگرذاران و اعتباردهنردگان مطل شوند. عالوه بر این پژوهشگران مریتواننرد برا مرردنظر قرررار دادن نظریررۀ حسررابداری ذهنرری در پژوهشهای خود مردیران را در درا بهينرۀ واکرنش سرمایهگذاران و اعتباردهندگان و سایر افرراد ذینفر در برابر گزارشات مالی یاری کنند ]5[. بازنگری پژوهشه یا انجامشده بيانگر این اسرت که دربارۀ نقش حسابداری ذهنی در گزارشگری مالی شررواهد و پررژوهشهررای بسرريار کمرری در حرروزۀ حسرابداری و گزارشرگری مرالی وجرود دارد. بيشرتر پژوهشه یا انجامشده نيز بره بررسری و بيران مبرانی نظری حسابداری ذهنی پرداختهاند. برا ایرن حرال در این بخش پژوهشهایی مرور میشوند که با موضروع پژوهش ارتباط دارند. دليسل و همکراران ]3[ در مطالعرهای برا عنروان»نظریۀ چشمانرداز حسرابداری ذهنری و قيمرتهرای اختيار معامله«اظهار کردند نظریۀ چشمانداز اسرتدلل میکند فرایند تصميمگيری انسران تمایرل بره ترکيرب نقراط مرجر و وزنکرردن نادرسرت رویردادهایی برا احتمال وقوع کم دارد. نتایج بررسری آنران نشران داد سرمایهگذاران بازار حق اختيار معاملره مران افرزایش قيمتها میشوند و تاب وزندهی احتمالت را ایجراد میکنند که مشابه ترابعی اسرت کره بره وسريلۀ نظریرۀ چشمانرداز ارائره شرده اسرت. زمرانیکره شررکتهرا نوسانات ضمنی نسبتا بال یا پایينی دارند سوگيریهرا منجر بره قيمرتهرای ناکارآمرد بررای اختيرار معاملره میشود. برانر و همکراران ]0[ در مطالعرهای برا عنر وان»حسابداری تفکيك مبتنی بر عالمت و بزرگری اقرالم صرورتهرای مرالی«بره ایرن نتيجره رسريدند کره ترجيحرات مردیران بررای تفکيرك انعکراسدهنردۀ حسابداری ذهنی است. عالوه براین آثار حسرابداری ذهنی فقط زمانی تعدیل میشود که مردیران احسراس فشار زیادی برای شرفافيت گزارشرگری مریکننرد. از همه مهمتر اینکه ارائههرای مررجح مردیران منرتج بره بالترین ارزشگذاری بهوسيلۀ سرمایهگذاران میشود. کيو ]26[ ریسكگریرزی را از بعرد حسرابداری ذهنری بررسری کرررد و توضريح جدیردی در مررورد سوگيری بازنده دلخواه ارائه کرد. نتایج ایرن پرژوهش نشان داد سوگيری یادشده در غيرا میدهد: ترجيح افراد برای هزینهه یا کردن وارد تصميمگيری معامالت احتمالت ریسك پذیرش بهصورت غيرخطی ایرن دلیرل رخ به مدل درجۀ سروگيری نيرز برا توجره بره نروع فراینرد حسابداری ذهنی مورد استفاده متفاوت خواهد بود. هنس و ورمن ]7[ تالش کردند تا صرف حقوق صاحبان سهام را با استفاده از نظریۀ حسابداری ذهنری تشریح کنند. استدلل آنها بر ایرن پایره قررار دارد کره معمررای صرررف حقرروق صرراحبان سررهام از کرراربرد حسابداری ذهنری در آزمرونهرای ریسركگریرزی و کاربردنداشتن آن در مصرف استاندارد مبتنی برر مردل قيمتگذاری داراییه یا سرمایهای ناشی شرده اسرت. نتایج این پژوهش نشان میدهد استفاده از حسابداری
2/ پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره اول پياپی )32( تابستان 396 ذهنی در هر دو محردوده برا درجره ریسركگریرزی بهدست آمده مطابقت دارد و معمرای صررف حقروق صاحبان سهام توجيه میشود. گرینبلت و هن ]6[ تمایل سرمایهگذاران را برای نگهداشت سهام زیانده از بعد نظریهه یا انتظرارات و حسابداری ذهنی بررسری کردنرد. ایرن دو پژوهشرگر بيان کردند بر مبنای این دو نظریه تفراوتی برين ارزش بنيادی و قيمت تعادلی سهام وجرود دارد و همچنرين قيمت سهم در برابر اطالعات واکنشی کمترر از واقر نشان میدهرد. برر اثرر ارزیرا یب تصرادفی ارزشهرای بنيادی و برهروزرسرانی قيمرتهرای مرجر تفراوت پوشش مییابد. بهعبرارت دیگرر در ایرن پرژوهش از یك مدل تعادلی قيمت داراییها که مبتنی بر دو نظریۀ انتظارات و حسابداری ذهنی است بهره گرفتره شرده اسرت. در ایرن مردل برازدهیهرای ی كر سرال قبرل بازدهیه یا آ یت را بهخوبی پيشبينری نمریکننرد. بره عالوه در این مدل راهبرده یا شتا سودده هسرتند. نتایج آزمونه یا مقطعی این دو پژوهشگر با این مدل سازگاری دارد. وبرر و همکراران ]34[ رفترار سررمایهگرذاران آمریکرایی را در یرك شررایط آزمایشرگاهی بررسری کردند. آنها با توجه به اثر تمایلی دریافتند افراد تمایل کمی به فروش سهامی دارند که قيمتش نسبت به قبرل افت کرده و یا به زیر قيمت خرید رسيده است. لا و من ]22[ در بررسی رفتار سررمایهگرذاران در برورس کالی شيکاگو از زاویۀ دیگری به موضوع نگریستند و دورۀ نگهداری سهام را بررسی کردنرد. آنهرا بره ایرن نتيجه رسيدند که متوسط دورۀ نگهداری سهم بهوسيلۀ سرمایهگذاران زیاندیرده طرولنیترر از متوسرط دورۀ نگهداری افرادی است که در موقعيت سود قرار دارند. اوهلرر و همکر اران ]24[ رفتر ار معر امالتی 490 سرمایهگذار آلمانی را بررسی کردند. آنها قيمت خرید و قيمت آخرین دوره را نقطۀ مرج در نظر گرفتنرد و دریافتند که اثر تمایلی شدیدتر است زمانی که قيمت خرید نقطۀ مرج باشد. وبر و ولفنز ]35[ معامالت خرید و فروش 3079 سرمایهگذار آلمانی را بررسی کردند. آنها دریافتند کره گریز از شناسایی زیان یرك اشرتباه مشرترا در برين سرمایهگذاران است در حالی کره در مرورد شناسرایی سود عدم تجانس زیادی وجود دارد. کرولمن ]2[ در مطالعۀ خود با عنوان»ریسرك و تصرميمگيرری مرالی مدیران«از یك پرژوهش آزمایشرگاهی بررای مطالعرۀ انتخا های مدیران در راهکارهرای ریسرکی اسرتفاده کرد. وی نشان داد مدیران برای دفعرات تکررار نترایج تصميمات و احتمالت آن نتایج از حسا جداگانه استفاده میکنند. در واق آنها کرارکرد و عملکرردش برا حسرا متفاوت است. هرر حسرا های ذهنری ذهنری ذهنری دیگرر برای نخستينبار سلدن ]27[ عوامل روانشناختی در بازار سهام را مطرح کرد. او در کتا خود با عنروان»روانشناسی بازار سرهام» عنروان کررد حرکرتهرای قيمتی اوراق بهادار وابستگی قابل مالحظهای به طررز تفکر ذهنی جامعۀ سرمایهگذاران و معاملرهگرران دارد. اودیرن ]23[ متوسرط قيمرت خریرد هرر یرك از سرمایهگذاران را نقطۀ مرج اثر در نظر گرفت و بين سود و زیان شناساییشده و شناسایینشده تفاوت قایل شد و سپس نسبت سود به زیان شناساییشده را معياری از تمایلی در نظر گرفت. یافتههای اودیرن نشران داد - منظرور از اثرر تمرایلی Effect) (Disposition موقعيرت فررد در هنگام تصميمگيری است برای مثال چنانچه سرمایهگذار در موقعيرت سود باشد به سرعت اقدام به فروش سهام می کند و در مقابل چنانچه که سهام خواهد کرد. در موقعيت زیران باشرد آن را بره مردت طرولنی نگهرداری
بررسی تأثير حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی / 3 سررمایهگرذاران تررجيح مریدهنرد سرهام در سرود را بفروشند و سهامی که در زیان است را نگه دارند. محمدی و همکاران ]7[ در مطالعهای با عنوان تجزیه و تحليل رفتار جمعی سرمایهگذاران در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از مدل فضای جمعی با استفاده از رویکرد اندازهگيری و سنجش رفتار جمعی سرمایهگذاران و بهکارگيری مدل فضای حالت تبعيت جمعی سرمایهگذاران از عوامل بازار ارزش و اندازه را بررسی و مطالعه کردند. نتایج بررسیهای آنان نشان داد سرمایهگذاران در بورس اوراق بهادار تهران بهصورت جمعی و مستمر از عامل بازار تبعيت می- کنند. ضمنا تبعيت جمعی سرمایهگذاران از عامل بازار و نادیدهگرفتن متیيرهای بنيادی بهوسيلۀ سرمایه- گذاران در بورس اوراق بهادار باع میشود تا روابط تعادلی در بورس اوراق بهادار تهران تاحد زیادی تضعيف و بازار به سمت ناکارایی متمایل شود. جهرانگيریراد و همکراران ]3[ در مطالعرهای برا عنوان بررسی رفتار گروهی سرمایهگذاران در برورس اوراق بهادار تهران با استفاده از مالی رفتراری ترالش کردند تا رفتار گروهی سرمایهگرذاران را تبيرين کننرد. نتایج بررسیهرای آنران نشران داد سررمایهگرذاران در بورس اوراق بهادار تهران رفتار گروهی دارنرد و ایرن نوع رفتار در برازار افزایشری بيشرتر از برازار کاهشری است. صالحنژاد و فراهی ]6[ در مطالعرهای برا عنروان مطالعۀ الگوهرای رفتراری سررمایهگرذاران در برورس اوراق بهادار تهران به بررسی این مسئله پرداختند کره چگونه تصرميمات سررمایهگرذاری در برورس اوراق بهادار تهران از رفتارهای متفاوت سرمایهگذاران ترأثير میگيرد. نتایج بررسیهای آنان نشران داد اریربهرای رفتاری مطرحشده در پژوهش دارای رابطۀ معنراداری با تصميمات سرمایهگذاری است. عالوه بر ایرن برين اریب رفتاری فرااعتمادی و خوداسنادی با تصرميمات سرمایهگذاری رابطۀ مستقيم وجود دارد. فرضیۀ پژوهش در راستای پاسخ به پرسش پژوهش فرضريۀ زیرر تدوین شده است: فرضيه: نظریۀ حسابداری ذهنی در شيوۀ اسرتفاده سرمایهگذاران از صرورت سرود و زیران نمرود پيردا میکند. روش پژوهش این پژوهش از نظر هدف ماهيت و نروع دادههرا بهترتيب کاربردی توصيفی مبتنی بر تحليل رگرسيون و ترکيبی است. هدف پژوهش کاربردی توسعۀ دانش کاربردی در یك زمينۀ خاص است. در پرژوهشهرای توصريفی مبتنری برر تحليرل رگرسريون متیير)هرای( وابسته باکمك متیير)های( مستقل پيشبينی میشرود. دادههررای مررورد نيرراز از نرررمافررزار رهآورد نرروین و گزارشهای سازمان بورس اوراق بهرادار جمر آوری شررده اسررت. 20 نمونررۀ آمرراری از شرررکتهررای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طری سرال- های 394-385 با توجه به ایرن معيارهرا انتخرا شدهاند: چون اطالعات مربوط به شرکتهای سرمایه- گذاری و واسطهگری مالی دربرگيرندۀ دادههای سرایر شررکتهاسرت از نمونره حرذف شردهانرد. برهدليرل قابلمقایسهبودن و همچنين همگنی و تعمريم نترایج سال مالی منتهی به پایان اسرفند مراه باشرد. اطالعرات مورد نياز برای سنجش متیيرها بهویژه خرالص سرایر درآمدها و هزینههای عملياتی خالص سایر درآمردها و هزینرههرای غيرعمليراتی و تعردیالت سرنواتی در دسترس باشند. آزمون فرضيه براساس کل نمونههرا و
4/ پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره اول پياپی )32( تابستان 396 همچنين در صنای مختلف بورس اوراق بهادار تهرران از طریق نررمافرزار Eviews8 تجزیره و تحليرل شرده است. مدل پژوهش با توجه به نقش پررن بازار سررمایه در اقتصراد هر کشور لزم است سرمایهگذاران از اطالعات مرالی شرکتها آگاه باشند تا سبب سرمایهگذاری مناسرب و تخصريص بهينرۀ منراب در برازار شروند ][. سرود خالص یکی از مهمترین اطالعات مالی اسرت کره در صورت سود و زیان ارائه میشود و مبنایی اسرت کره برای ارزیابی عملکرد و تعيين ارزش شرکت اسرتفاده میشود. واقعيتهایی همچون برآوردها و روشهرای گوناگون در حسابداری و تضاد مناف برين مردیران و مالکان سبب شده اسرت ترا سرود واقعری یرك بنگراه اقتصادی از سود گزارششدۀ آن در صورتهای مالی متفاوت باشد و کاربرد سود را بهعنوان معيراری بررای تصميمگيری مورد تردید قرار دهد ] [ بنرابراین برا توجه به حساسيت و ابعاد گستردۀ کاربرد سود دقرت در ابعراد مختلرف و بررسری دیردگاههرای گونراگون ضروری به نظر میرسد که در محاسربه و ارائرۀ سرود وجود دارد. یکی از ویژگیهرای مهرم سرود کيفيرت سود است و یکی از مهمترین معيارهای انردازهگيرری کيفيت سود ارتباط ارزشی سود است. پژوهشهرایی در راستای ارتباط ارزشی سرود انجرام گرفتره اسرت مانند مدلهای بال و براون )968( که همبستگی بين سود حسابداری و بازده سهام را بررسی کردند و مدل اولسن )995( که از سود بازار بهعنوان مفهومی نوین از اطالعات حسرابداری بررای انردازهگيرری ارتبراط ارزشی سود بهره برد. اساس این مدلها بر این فرر استوار بوده است که ارقام حسابداری از توانرایی لزم بررای انعکراس اطالعرات لزم بررای ارزیرابی سرهام برخوردارند در نتيجه ارتباط ارزشی سرود از طریرق رابطه بين اطالعات مالی و قيمت یا بازده بازار نيز به- طور تجربی مستند میشود ]4-20[. همچنين بازنگری ادبيرات پرژوهش بيرانگر ایرن است که برای انردازهگيرری ارتبراط ارزشری سرود از رگرسيون خطی چندگانه )معمول شامل ارزش دفتری و سود سهام بهعنوان متیيرهای مستقل و ارزش برازار سهام بهعنروان متیيرر وابسرته( و بررای تعيرين سرطح معناداربودن آماری و مشخص ساختن روند تیييررات ارتباط ارزشی از تحليله یا سرری زمرانی و ضرریب تعي ني استفاده شده و کاهش همبستگی ميان اطالعات حسابداری و قيمت بازار )یا کاهش ضررایب تعيرين( در طول زمان بهعنوان کراهش ارتبراط ارزشری تلقری شده است. واضرح اسرت کره ارتبراط ارزشری سرود توانایی آن بهمنظور تأیيد یا تیييرر انتظرارات سررمایه- گذاران از ارزش شرکت است. اگر سرهام شررکت در ميان سرمایهگذاران داد و ستد میشود قيمت بازار آن سهام باید انتظارات عموم سررمایهگرذاران را از ارزش خالصه کند بنابراین ارتباط ارزشری سرود برهوسريلۀ واکنش در قيمت بازار اندازهگيری شود هنگرامی کره ارقام حسابداری منتشر شدهاند. این امر دللرت برراین ندارد که ارزشگذاری سهام تنها هدف صرورتهرای مالی است امرا چنانکره برار و همکراران ]8[ بيران کردهاند کانون توجه نهادهای ناظر بر بازار سررمایه و تدوینکنندگان استانداردها بر سررمایهگرذاران اسرت. به این ترتيب مدل ارتباط ارزشی سود بر اساس مدل اوهلسون )995( طبق رابطۀ )( برآورد میشود: P i,t = β 0 + β EPS i,t + β 2 BV i,t + ε i,t )( که در آن P: قيمت سهام :EPS سود هر سهم و BV ارزش دفتری هر سهم شرکت i در سال t است.
بررسی تأثير حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی / 5 بنابر ادبيات رویدادهای مالی را میکنند سپس در یك یا چند سودمندی حسا حسا نظریۀ حسابداری ذهنی افراد سودها یا زیانها کدگذاری سودها یا زیانهای حسا ذهنی طبقهبندی کدگذاریشده را و در پایان ذهنی منفرد در مقابل سودمندی های ذهنی چندگانه را با توجه به تاب ارزش نظریۀ چشمانداز ارزیابی میکنند ]29-28[. در نتيجه اگر شرکت در صورت سود و زیان سود خالص گزارش کرده باشد قيمت سهام نيز از گزارششدن یا نشدن زیان در صورت سود و زیان تأثير میپذیرد. از سوی دیگر اگر شرکت سود خالص برای هر سهم گزارش کرده باشد ارتباط بين سود خالص با قيمت سهام شرکت در صورتیکه شرکت هيچگونه قلم زیانی در صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جام گزارش نکرده باشد قویتر از زمانی خواهد بود که در صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جام زیان گزارش شده باشد. خالص سایر درآمدها و هزینههای عملياتی خالص سایر درآمدها و هزینههای غيرعملياتی و تعدیالت سنواتی از جمله مواردی هستند که با استفاده از آنها میتوان به تبيين ارتباط ارزشی سود و همچنين کاربرد حسابداری ذهنی در صورت سود و زیان پرداخت. به این ترتيب منطقی به نظر میرسد که برای آزمون حسابداری ذهنی به بررسی اثر تعدیلی گزارش زیان در اقالم ارزشی سود پرداخته شود. به همين یادشده دليل بر ارتباط از طریق بسط رابطۀ )( و با در نظر گرفتن اثر تعدیلکنندگی )2( رابطۀ زیان برآورد میشود: )2( بهصورت زیر آزمون فرضيه برای که در آن: LPR i, t گزارش دست کم یك قلم زیان تحرت اقالم خالص سرایر درآمردها و هزینرههرای عمليراتی خالص سرایر درآمردها و هزینرههرای غيرعمليراتی و تعدیالت سنواتی در صورت سود و زیران و صرورت سود و زیان جام شررکت i در سرال t اسرت. متیيرر حاصلضر )EPS*LPR( نشاندهنردۀ اثرر تعردیلی گزارش زیان بر ارتبراط برين سرود خرالص و قيمرت سهام است که انتظار میرود در راستای تأیيرد نظریرۀ حسابداری ذهنی در صرورت سرود و زیران باشرد. از لحاظ آماری اگر β 4 کوچكتر از صفر و معنرادار نيرز باشد بيانگر حسابداری ذهنی اسرت بنرابراین متیيرر LPR بدین صورت اندازهگيری مریشرود کره اگرر در اقالم»خالص سایر درآمدها و هزینرههرای عمليراتیخالص سایر درآمدها و هزینرههرای غيرعمليراتی«و»تعدیالت سنواتی«شرکت زیان گزارش شرده باشرد در صورت گزارش سود خالص این متیير برابر یرك قرار داده میشرود و در غيرراینصرورت برابرر صرفر خواهد بود. یافتههای پژوهش آمار توصیفی نتایج آمار توصيفی در نگارۀ )( نشان مریدهرد ميانگين قيمت سهام بيشتر از سود و ارزش دفتری هر سهم بوده است. همچنين ميانگين سود هر سرهم نيرز از ارزش دفتری بيشتر است. این نتایج بيانگر رویکررد محافظهکارانۀ شرکتهای نمونره تلقری مریشرود کره تمایل دارند ارزش دفترری حقروق صراحبان سرهام را کمتر منعکس کنند. بهطورکلی نترایج آمرار توصريفی نشان میدهد ميرانگين و ميانرۀ متیيرهرا بره یکردیگر نزدیررك اسررت و دادههررا تقریبررا از توزیرر نرمررال P i,t = β 0 + β EPS i,t +β 2 BV i,t +β 3 LPR i,t +β 4 EPS*LPR i,t +β 5 BV*LPR i,t + ε i,t
6/ پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره اول پياپی )32( تابستان 396 برخوردارند که احتمال آمار جارکيو- برا نيز ایرن امرر را رد نمیکند. نگارۀ. آمار توصیفی متغیرها متغیر میانگین میانه حداکثر حداقل انحراف معیار جارکیو- برا 0/0895 022/5 27 83784 8782 قیمت سهام 200 0/524 2078/93 34 2548 2527 سود هر سهم 2939 0/452 5/84 409/06 794 333 ارزش دفتری هر سهم 546/928 0/2565 0/407 0 0/79 LPR منبع: یافتههای پژوهش نگررارۀ )2( همبسررتگی بررين متیيرهررا را نشرران میدهد. همانگونره کره نترایج نشران مریدهرد سرایر متیيرهای توضيحی با قيمت سرهام رابطرۀ مثبرت دارد که در این بين سود هر سهم بالترین همبستگی را برا قيمت سهام دارد. ممکن است دليل آن این باشرد کره سود هر سهم بهعنوان یکی از اطالعرات حسرابداری عامل مهمی برای تصميمگيری و پيشبينی سرهامداران از وضرعيت شررکت )پريشبينری یکری از معيارهرای مربوطبودن تلقی میشود( به حسا آید. نگارۀ 2. همبستگی بین متغیرها LPR متغیر قیمت سهام سود هر سهم ارزش دفتری هر سهم قیمت سهام 0/83 سود هر سهم 0/70 0/59 ارزش دفتری هر سهم 0/0 0/0 0/06 LPR منبع: یافتههای پژوهش مانایی متغیرها روش برررآورد حررداقل مربعررات معمررولی در پژوهشه یا تجربی بر این فرر اسرتوار اسرت کره متیيرهای مورد استفاده پایا هستند اما باور غالب ایرن است که بسياری از متیيره یا مالی و اقتصادی بهعلت وجود روندی تصادفی پایا نيستند. برهعبرارت دیگرر ميانگين و واریانس متیيرها در طول زمان ثابت نيست و واریانس بين هر دو مشاهده سری زمانی به فاصرلۀ زمانی بين آنها وابسته نيست بنابراین بررسی پایرایی متیيرهای مورد استفاده در مدلهای سری زمرانی لزم است. زمانیکه وجود ریشۀ واحد یا ناپایایی متیيررهرا اثبات شد باید از روشهایی غير از حرداقل مربعرات معمولی همانند روشه یا همانباشتگی برای بررآورد ضرایب مدل و مطالعۀ رفتار آن استفاده شود. در ایرن پژوهش برای آزمون پایایی متیيرها از دو آزمون ریشۀ واحد پسران و شين و لوین لين و چو اسرتفاده شرده است. همانگونه که نتایج آزمون در نگرارۀ )3( نشران مریدهرد همرۀ متیيرهرا در سرطح ایسرتا برودهانرد.
نام متغیر قیمت سهام سود هر سهم ارزش دفتری هر سهم منبع: یافتههای پژوهش نتایج آزمون فرضیه بررسی تأثير حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی / 7 نگارۀ 3. نتایج آزمون مانایی متغیرها آزمون پسران و شین در سطح و با عرض از مبدأ و روند آماره -6/0 سطح معناداری آزمون لوین لین و چو در سطح و با عرض از مبدأ و روند آماره -25/65 سطح معناداری 0.0000-43/547-89/028-6/42-0/256 از آنجاکه دادههای ایرن پرژوهش برهصرورت ترکيبری هستند برای انتخا مدل تحليل دادههای تابلویی یرا 2 تلفيقی از آزمون چاو استفاده شده است. فر این آزمون استفاده از روش تلفيقی و فر صرفر مقابرل آن مبنی بر استفاده از دادههای تابلویی است. نتایج آزمون مدل نشان میدهرد باتوجره بره آمراره F و همچنرين معنراداری آن بررآورد مردل برا اسرتفاده از دادههرای تابلویی صورت میگيررد. بررای برهکرارگيری تحليرل دادههررای تررابلویی در برررآورد رگرسرريون از آزمررون هاسمن بررای انتخرا روش اثرر ثابرت یرا تصرادفی استفاده شده است که فر استفاده از اثر تصادفی و فر صفر این آزمون مبنی برر مقابل آن براسراس اثرر ثابت مطرح میشود. نتایج این آزمون نيز با توجره بره آمراره کرایدو و معنراداری آن بيرانگر بررآورد مردل پژوهش با استفاده از اثر تصادفی است. قبل از اینکه به تجزیه و تحليل فرضيه بپرردازیم نتایج آزمون بيانگر معناداربودن کل رگرسيون با توجه به آماره F در سطح اطمينان 99 درصد است. نزدیکری آمرراره دوربررين واتسررون برره عرردد 2 بيررانگر نبررود خودهمبستگی سریالی بين اجزای اخالل است. آمراره ضریب تعيين تعدیلشده نيز نشان میدهرد متیيرهرای توضيحی از توان برالیی بررای تبيرين متیيرر وابسرته -Panel Data 2-Pool Data برخوردار بوده است. همچنين از آنجاکه عامل ترورم واریانس همۀ متیيرهای توضريحی کمترر از 0 بروده است نتيجه میگيریم بين متیيرهرای توضريحی مردل همخطی وجود ندارد. فرضيۀ این پژوهش بدینصرورت تردوین شرده اسررت کرره»نظریررۀ حسررابداری ذهنرری در رفتررار سرمایهگذاران برای استفاده از صرورت سرود و زیران مصداق دارد«. نتایح آزمون در نگارۀ 4 نشان مریدهرد ضریب EPS و ضریب BV هر دو مثبت و معنرادار و در این بين ضریب EPS بزرگتر است. از ایرن نترایج چنين استنباط میشود که EPS از محتروای اطالعراتی بيشتری نسبت به BV برای تبيين قيمت سهام بهوسيلۀ سرمایهگذاران برخوردار است. نتایج مربوط به ضریب LPR نيز نشران مریدهرد ایرن متیيرر رابطرۀ منفری و معناداری با قيمت سهام دارد. به بيان دیگرر گرزارش حرداقل یرك رقرم کاهنردۀ سرود )در سرفصرلهرای صورت سود و زیان با عناوین»خالص سایر درآمردها و هزینرههرای عمليراتیخرالص سرایر درآمردها و هزینههای غيرعملياتی«و»تعدیالت سرنواتی«( منجرر به کاهش قيمت سهام میشود اما برای پریبرردن بره این موضوع کره نظریرۀ حسرابداری ذهنری در رفترار سرمایهگذاران برای استفاده از صرورت سرود و زیران مصداق دارد یا نه باید به تفسير ضرریب پژوهش پرداخت. در مردل β 4
8/ پژوهشهای حسابداری مالی سال نهم شماره اول پياپی )32( تابستان 396 متیير نگارۀ 4. نتایج آزمون فرضیه P i,t = β 0 + β EPS i,t +β 2 BV i,t +β 3 LPR i,t +β 4 EPS*LPR i,t +β 5 BV*LPR i,t + ε i,t EPS ضریب 2/27 خطای استاندارد 0/24 آماره t 9/923 معناداری عامل تورم واریانس 2/739 /030 /900 4/0473 2/43 0/0878 0/064 /708-6/466-2/403 /504 0/008 285/67 0/270 0/6 0/04-847/4-0/650 /343 BV LPR LPR*EPS LPR*BV مقدار ثابت ضریب تعيين - 2/258 237/887 5057 0/65 ضریب تعيين تعدیلشده 0/6 6/33 آماره F احتمال آماره F آزمون چاو سطح معناداری منبع: یافتههای پژوهش آماره دوربين واتسون /74 /896 آزمون هاسمن 2/845 0/05 متیيرر حاصرلضرر )EPS*LPR( منفری و از لحاظ آماری معنادار است. این نتيجه نشاندهنردۀ اثرر تعدیلی گزارش زیان )حداقل یك رقرم جداگانره( برر ارتباط بين سود خالص و قيمت سهام است که انتظار میرود در راستای تأیيد نظریرۀ حسرابداری ذهنری در صرورت سرود و زیران باشرد بنر ابراین زمرانیکره شرکتها اقدام بره گرزارش حرداقل یرك رقرم زیران جداگانه در صرورت سرود و زیران برا سرفصرلهرای»خالص سایر درآمدها و هزینههای عملياتیخالص سایر درآمدها و هزینههای غيرعملياتی«و»تعردیالت سنواتی«میکنند قيمتگذاری سهام بهوسيلۀ سرمایه- گذاران از آن ترأثير مریگيررد یعنری سررمایهگرذاران ممکن است انعکاس رقرم زیران در صرورت سرود و زیان را عليرغم اینکه در مجموع سود خالص گزارش شود عالمت رویدادهایی همچون ناپایرداری سرود و مدیریت سود تلقی کنند و بر تصميمگيری آنهرا ترأثير بگذارد. نتایج همچنين نشران داد ضرریب BV*LPR مثبت و از لحاظ آماری معنادار است. بهعبارت دیگرر سطح معناداری 0/7236 ضریب این متیير رابطۀ مستقيم با قيمت سهام دارد. از ترکيب ضریب مثبت ایرن متیيرر و همچنرين ضرریب منفی EPS*LPR چنين استدلل میشود کره گرزارش یك رقم زیان جداگانه در صورت سود و زیان منجرر میشرود ترا سررمایهگرذاران واحرد حسرا خرود را بهعنوان یکری از اجرزای حسرابداری ذهنری از سرود خالص به ارزش دفتری هر سهم تیيير دهند بنابراین ممکن است معيرار تصرميمگيرری سررمایهگرذاران در صورت ارائۀ زیران جداگانره از EPS )اقرالم سرود و زیانی( به BV )اقالم ترازنامرهای( تیييرر یابرد. نترایج مربوط به آزمون فرضيه در نگارۀ )4( ارائه شده است. یافتههای تکمیلی پژوهش از آنجاکه ممکن است یکی از موضوعاتی که بر حسابداری ذهنی تأثير میگذارد نروع صرنعت باشرد بههمين دليل در این بخش برای تکميل یافترههرا بره آزمون فرضيۀ پژوهش در هفت صرنعت طبرق نگرارۀ )5( پرداخته میشود.
بررسی تأثير حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایهگذاران از دیدگاه گزارشگری مالی / 9 ردیف 2 3 4 5 6 7 نگارۀ 5- صنایع مورد مطالعه نام صنعت استخرا کانیهای فلزی ساخت محصولت فلزی فلزات اساسی خودرو و ساخت قطعات محصولت کانی غيرفلزی سيمان کاشی و سراميك سایر معادن غيرفلزی استخرا سایر معادن فرآورده نفتی لستيك و پالستيك محصولت شيميایی ماشينآلت دستگاه برقی ماشينآلت و تجهيزات وسایل اندازهگيری پزشکی و آپتيکی رایانه قند و شکر محصولت غذایی و آشاميدنی بجز قند و شکر مواد و محصولت دارویی مجموع تعداد 6 7 26 3 4 23 20 نتایج مربوط به تفکيك صنای بيانگر این است که ضریب EPS*LPR به استثنای صنعت استخرا کانیهای فلزی ساخت محصولت فلزی و فلزات اساسی و همچنين صنعت خودرو و ساخت قطعات در سایر صنای از لحاظ آماری معنادار بوده با این تفاوت که عالمت آن در صنای محصولت غذایی و محصولت دارویی مثبت بوده است. بررسیهای تکميلی نشان میدهد اگرچه ضریب EPS*LPR در صنای و 2 از لحاظ آماری معنادار نبوده است اما عالمت منفی ضریب این متیير نشان میدهد ممکن است حسابداری ذهنی در اینگونه صنای نيز وجود داشته باشد. عالوه بر این نتایج بيانگر این است که ضریب EPS*LPR در صنای 3 و 4 و 5 منفی و از لحاظ آماری معنادار بوده است در این بين ضریب این متیير در صنعت فرآوردههای نفتی و محصولت شيميایی بيش از بقيۀ صنای بوده است. ممکن است دليل این امر ماهيت فناورانۀ شرکتهای این صنعت و همچنين بهکارگيری رویکرد محافظهکارانه در گزارشگری مالی باشد. صنایعی با چنين ویژگیهایی که بهعنوان صنای با فناوری پيشرفته تلقی میشوند به دليل اینکه اکثر مخار و سرمایهگذاریهایی که ممکن است مناف آتی نيز داشته باشند را بهحسا هزینه منظور میکنند از دیدگاه سرمایهگذاران سود این شرکتها روند ناپایدارتری نسبت به صنای سنتی دارد که بيانگر تأیيد حسابداری ذهنی است. نتایج مربوط به تفکيك صنای در نگارۀ) 6 (ارائه شده است. صنعت )7( 5/462 0/873-256/03 * /709-0/876 08/568 0/7 2/849 2/4 صنعت )6( 0/43 0/493-56/947 3/300 ** /892 4388/092 0/78 25/00 2/3 ** ** نگارۀ 6. نتایح به تفکیک صنایع صنایع مورد مطالعه صنعت )5( صنعت) 4 ( صنعت) 3 ( صنعت )2( صنعت )( متیير 2/4 6/548 5/86 0/234 0/56 EPS 0/02-0/032 0/494 /553 0/003 BV ** -32/749 220/209 524/487 * 53/559-5664/36 LPR ** -/23 ** -3/6 ** -/957-0/52-0/93 EPS*LPR /64 0/500 0/636 * -0/554 3/424 BV*LPR 4084/490 594/649 908/487 584/098 6009/687 C 0/65 0/58 0/62 0/32 0/46 ADJ R 2 5/282 3/439 5/095 4/357 7/995 F STA Prob /52 /87 /73 2/2 2/08 DW منبع: یافتههای پژوهش ** و * بهترتیب بیانگر سطح اطمینان %99 %95 و %90 است.