1 τοπία αυτοσχεδιασµού: Tόµος Ι:...Εισαγωγή στις βασικές αρχές της προοπτικής Gestalt,...Η µέθοδος PSP Τόµος ΙΙ:...Το Playback Θέατρο στην PSP ένα βιβλίο του Πέτρου Θεοδώρου (ψυχοθεραπευτή Gestalt) Το βιβλίο αυτό, του ψυχοθεραπευτή Gestalt Πέτρου Θεοδώρου, κυκλοφορεί σε Ελληνική έκδοση την άνοιξη του 2016, και σε Αγγλική στο τέλος του 2016 - αρχές του 2017. Κάποια από τα θέµατά του, καθώς και η συνάρθρωσή τους, ανοίγουν σε πολλά σηµεία µία κατεύθυνση µελέτης που εµφανίζεται για πρώτη φορά στην Ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία. Στον Τόµο Ι υπάρχει µία εισαγωγική αναφορά στις βασικές αρχές της προσέγγισης (ή προοπτικής) Gestalt. Πρόκειται για ένα αµάλγαµα θεωρητικών και πρακτικών ιδεών, ψυχολογικών εννοιών και φιλοσοφικών ρευµάτων, που ως επί το πλείστον προϋπήρχαν µεµονωµένα σε πολλές περιοχές γνώσης. Όλα αυτά τα στοιχεία, ενοποιήθηκαν σε µία ενιαία θέαση του ανθρώπου και του κόσµου από τους δηµιουργούς της ψυχοθεραπείας Gestalt. Σταδιακά όµως, αυτό το σύνολο αρχών και ιδεών ξεπέρασε ως δυνατότητα εφαρµογής τον χώρο της ψυχοθεραπείας. Η συνολικότερη προοπτική Gestalt έγινε ήδη ένας τρόπος να βλέπει κάποιος όχι µόνο τον άνθρωπο, τον κόσµο, τα πράγµατα, αλλά και τους διάφορους χώρους στους οποίους κινείται ο άνθρωπος όντας µέσα στον κόσµο: τον χώρο της εκπαίδευσης, της εργασίας και των Οργανισµών, την οικογένεια, τις κάθε λογής σχέσεις, την τέχνη, την κοινωνική οργάνωση, και ένα σωρό άλλους τοµείς ανθρώπινης διάδρασης. Έτσι, στο µεγαλύτερο µέρος του Τόµου Ι, γίνεται µία εισαγωγή σε αυτήν την προοπτική Gestalt, χωρίς όµως καµία αναφορά στην ψυχοθεραπευτική της εφαρµογή. Μία από τις καινοτοµίες της µελέτης αυτής όσον αφορά τον Τόµο Ι, είναι ότι µία τέτοια αυτόνοµη µατιά Gestalt χωρίς την ψυχοθεραπευτική της αφετηρία, δεν έχει επιχειρηθεί ξανά στην Ελληνική βιβλιογραφία, και µόνον αποσπασµατικά στην διεθνή. Κάτι άλλο επίσης καινούριο, είναι ότι η προοπτική Gestalt παρουσιάζεται και στο φόντο άλλων τοµέων γνώσης. Ένας από αυτούς, που βρίσκεται σε µία απόµακρη περιοχή του φόντου της προοπτικής Gestalt, είναι η σύγχρονη φυσική. Στον Τόµο Ι αφιερώνονται (χωρίς µαθηµατικά) πάρα πολλές σελίδες στις εικόνες της φυσικής πραγµατικότητας που αναδύονται από τη σύγχρονη φυσική. Ένας άλλος τέτοιος τοµέας είναι η συνάντηση της νευροφυσιολογίας και της φαινοµενολογίας, σε θέµατα που έχουν να κάνουν µε τις διαδικασίες σύνθεσης και νοηµατοδότησης της ανθρώπινης εµπειρίας, ως προς (α) τη χρονικότητά της σε
επίπεδο µικροδοµής, καθώς και (β) τη σηµασία της ενσώµατης όψης της (ιδιαίτερα όταν οι άνθρωποι συναντιόµαστε άµεσα, ζωντανά, ή βιώνουµε το φαινόµενο της ενσυναίσθησης). Με τον τρόπο που παρουσιάζεται η προοπτική Gestalt (χωρίς αναφορά στην ψυχοθεραπευτική της εφαρµογή αλλά και σε σχέση µε άλλες περιοχές γνώσης), ο Τόµος Ι αποπειράται να χρησιµεύσει πολλαπλά. Αποπειράται να γίνει µία συνοπτική τράπεζα δεδοµένων σε όποιον θέλει να πληροφορηθεί την όλη φιλοσοφία που διέπει τον βασικό πυρήνα της προοπτικής Gestalt, είτε γιατί οφείλει να τον γνωρίζει εάν ασχολείται µε την ψυχοθεραπεία Gestalt, είτε γιατί απλά ενδιαφέρεται για µία τέτοια γνωριµία για οποιονδήποτε δικό του λόγο. Συνήθως, οι αναφορές στις φιλοσοφικές ιδέες και αρχές της προσέγγισης Gestalt ή στη σχέση της µε έννοιες της σύγχρονης φυσικής, υπάρχουν σε µελέτες που κινούνται στο ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο, και αναγκαστικά είναι µάλλον σχετικά περιορισµένες. Οπότε, ο ενδιαφερόµενος, ανατρέχοντας στις πρωτότυπες πηγές των ιδεών και εννοιών αυτών, συχνά ταλαιπωρείται σε λαβυρίνθους πληροφορίας. Ας πούµε, δεν είναι καθόλου εύκολο να αποκρυπτογραφήσει κάποιος µη ειδικός απευθείας κείµενα φιλοσοφίας ή να κατανοήσει την γλώσσα της σύγχρονης φυσικής. Στη συγκεκριµένη µελέτη, επειδή δεν µας απασχολεί το ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο, υπάρχει αρκετός χώρος. Υπάρχει χώρος επαρκής, ώστε οι αναφορές σε όλη την εννοιολογική βάση της προοπτικής Gestalt να γίνονται µεν πιο περιληπτικά από ό,τι στην αυτόνοµη κατεύθυνση κάθε ιδέας, αλλά και συχνά πιο εκτεταµένα από ό,τι εάν η µελέτη περιλάµβανε και το ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο. Επίσης, στον Τόµο Ι, παρουσιάζεται και η µέθοδος PSP (Process-Stage-Praxis), η οποία είναι ένα συµπληρωµατικό εργαλείο ενσώµατης διαδραστικής δουλειάς σε οποιοδήποτε πλαίσιο ασχολείται βιωµατικά µε την επίγνωση και τις διαδικασίες της ανθρώπινης εµπειρίας (ψυχοθεραπεία, εκπαίδευση, διαφόρων τύπων κοινωνικές παρεµβάσεις, Οργανισµοί και εργασιακός χώρος, καλλιτεχνική δηµιουργία, κλπ). Το θεωρητικό υπόβαθρο στο οποίο στηρίζεται εξ ολοκλήρου η PSP είναι η προοπτική Gestalt - γι αυτό και παρουσιάζονται στον ίδιο Τόµο Ι. Η PSP περιλαµβάνει επιπλέον και ορισµένες ιδιότυπες ιδέες, που επινοήθηκαν ειδικά για την πράξη σε οποιαδήποτε εφαρµογή της και αναπτύσσονται στον Τόµο Ι (το προσωπικό φιλµ, το µοτίβο, η σωµατική πρόθεση, το µοντέλο των 1000+1 ασκήσεων, η αυτοσχεδιαστική βάση της ανθρώπινης ενσώµατης διάδρασης). Ο Τόµος ΙΙ είναι µία ανάγνωση ενός ξεχωριστού είδους αυτοσχεδιαστικού θεάτρου, που λέγεται Playback Θέατρο, µέσα από τη θεωρία και την πράξη της PSP. Το Playback Θέατρο, που φτιάχτηκε στην παγκοσµίως γνωστή µορφή του στη δεκαετία του 1970 από τον Jonathan Fox και τους συνεργάτες του, είναι µία ξεχωριστή µορφή αυτοσχεδιαστικής σκηνικής δράσης χωρίς προϋπάρχον σενάριο, που βασίζεται στην προφορική αφήγηση ιστοριών από τους θεατές. Ωστόσο, διευκρινίζεται πως η ανάγνωση αυτή του Playback Θεάτρου, δεν είναι µία παρουσίαση της πρακτικής του ή ένας εκπαιδευτικός οδηγός, αλλά µία απόπειρα να εµπλουτιστεί η θεωρητική του βάση. Δεν έχει ποτέ µέχρι σήµερα επιχειρηθεί και στην Ελλάδα και διεθνώς κάποια παρόµοια ή τόσο διεξοδική εφαρµογή της προσέγγισης Gestalt (η οποία είναι και η θεωρητική βάση της PSP) στο Playback Θέατρο. Ο στόχος είναι για τον Θεοδώρου διπλός, όπως αναφέρει στην εισαγωγή:... πρωταρχικά, επιθυµώ διακαώς να προσθέσω ένα µερτικό ψυχής στη φιλοσοφική θεµελίωση, τη θεωρία, την πρακτική και την εκπαίδευση του Playback Θεάτρου, ώστε να δυναµώσει ακόµη περισσότερο το όραµα αυτού του τόσο γοητευτικού χώρου. Ο λόγος είναι πως βλέπω το Playback Θέατρο ικανό να µας ταξιδεύει στα βάθη της ανθρώπινης εµπειρίας µε ασφάλεια, απλότητα, ζεστασιά, µε την αµεσότητα του παιχνιδιού που δεν αναιρεί καθόλου την ευθύνη και τη σοβαρότητα της διαδικασίας του. Αλλά εξίσου επιθυµώ, προσεγγίζοντας µε την PSP την µικρή, πανέµορφη και ανεξερεύνητη για την προοπτική Gestalt περιοχή του Playback µέσα στο απέραντο τοπίο της τέχνης, να διαφανούν για µια ακόµη φορά οι πλούσιες δυνατότητες εφαρµογής αυτής της προοπτικής. Άλλωστε, στον εργασιακό χώρο ήδη υπάρχουν πολλά τέτοια µοντέλα εφαρµογών Gestalt. Η προσπάθειά µου γι αυτήν τη δοµηµένη Gestalt πρόταση, είναι συνειδητή σύµπλευση στην τόσο επίκαιρη τάση να θεωρείται η στάση Gestalt µία πραγµατιστική φιλοσοφία ανθρώπινα αληθινής ζωής.... Οι δύο Τόµοι είναι έτσι γραµµένοι που διαθέτουν αυτονοµία, και µπορούν να σταθούν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον. Ουσιαστικά πρόκειται για δύο βιβλία σε ένα, αλλά αν σκεφτούµε την ευρύτατη θεµατολογική παλέτα του Τόµου Ι, µάλλον πρόκειται για πολύ περισσότερα βιβλία σε ένα. Επίσης, καθώς οι δύο Τόµοι παρουσιάζονται µαζί σε µία εκτενή µελέτη 1100 περίπου σελίδων, συναντιούνται δύο µεγάλοι κύκλοι της διαδροµής του συγγραφέα, ο οποίος συσσωµατώνει ιδιότυπα την αποκλειστική τωρινή του πράξη στον χώρο της ψυχοθεραπείας Gestalt µε την κατά το παρελθόν διαδροµή του στην τέχνη (χωρίς όµως να προτείνει κάποιο είδος arttherapy). 2
Επίσης, η ενιαία έκδοση είναι και µία απόπειρα γνωριµίας του χώρου της προοπτικής Gestalt και του χώρου του Playback Θεάτρου, µέσω του ιδιότυπου οικοδεσπότη που συνιστά η µέθοδος PSP - αφού η τελευταία δεν είναι παρά µία Gestalt αντίληψη της αυτοσχεδιαστικής ενσώµατης διάδρασης. Το βιβλίο, παρότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται εξειδικευµένο, απευθύνεται σε πολλούς πιθανούς αποδέκτες. Είναι γραµµένο µε τρόπο που δεν προϋποθέτει καµία σχετική προηγούµενη γνώση. Όλοι οι όροι επεξηγούνται από τη αρχή, και το µόνο που απαιτείται είναι η διάθεση κάποιου να ασχοληθεί µε ούτως ή άλλως σύνθετα και γοητευτικά ζητήµατα της ανθρώπινης φύσης. Επιπλέον, στον Τόµο ΙΙ, υπάρχουν περιληπτικές αναφορές στις πιο πολλές κύριες έννοιες του Τόµου Ι, ώστε ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται επιλεκτικά για τον Τόµο ΙΙ, να µη χρειάζεται να ανατρέχει διαρκώς στον Τόµο Ι. Έτσι, το βιβλίο αυτό προτίθεται να συναντήσει:... Καταρχάς, τον κάθε ένα ανήσυχο και πρόθυµο αναγνώστη, ο οποίος ασχολείται µε οτιδήποτε, υπάρχοντας οπουδήποτε µε τον δικό του, µοναδικά κεντηµένο τρόπο, και αναζητά νέα νήµατα για να εµπλουτίσει την ύφανσή του.... Ψυχοθεραπευτές και ψυχολόγους, επαγγελµατίες ή σπουδαστές κάθε προσέγγισης (και ασφαλώς, ιδιαίτερα αυτούς που ακολουθούν την ψυχοθεραπεία gestalt), οι οποίοι επιθυµούν: (α) να γνωρίσουν τον θεωρητικό - φιλοσοφικό πυρήνα της προοπτικής Gestalt, (β) να εξερευνήσουν τις δυνατότητες εφαρµογής της και στο ψυχοθεραπευτικό και σε οποιοδήποτε άλλο πλαίσιο, (γ) να εξερευνήσουν τους κυριολεκτικά πολύτιµους ορίζοντες που µπορεί να προσφέρει το Playback Θέατρο σε κάθε ψυχοθεραπευτή, προκειµένου να αναπτύξει και να εκλεπτύνει τις ήδη υφιστάµενες δεξιότητές του. Μάλιστα, σε κάθε περίπτωση, αφορά ιδιαίτερα τους υποψήφιους ψυχοθεραπευτές. Ειδικά σήµερα, που τα διάφορα εκπαιδευτικά στην ψυχοθεραπεία κέντρα διαφοροποιούν συνεχώς τόσο τις προϋποθέσεις προηγούµενων σπουδών, όσο και τις βασικές γνώσεις που παρέχουν ως προς τις θεωρητικές - φιλοσοφικές βάσεις της προσέγγισης που είναι το εκάστοτε αντικείµενο εκπαίδευσης. Έτσι, άνθρωποι που ξεκινούν το µονοπάτι της ψυχοθεραπείας Gestalt ή κάποιας άλλης ανθρωπιστικής προσέγγισης προερχόµενοι από πολλούς άλλους χώρους γνώσης, έχουν τη δυνατότητα να βρουν συγκεντρωµένη θεωρητική και φιλοσοφική πληροφορία που προϋποθέτει οπωσδήποτε η εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία Gestalt ή σε οποιαδήποτε άλλη ανάλογη ανθρωπιστική κατεύθυνση.... Σε επαγγελµατίες και σπουδαστές οποιουδήποτε άλλου χώρου σχετικού µε τον άνθρωπο (κοινωνικούς λειτουργούς, όσους ασχολούνται µε την εκπαίδευση και τη τέχνη, τον εργασιακό χώρο και τους Οργανισµούς, κοκ).... Όλα τα πρόσωπα στον θαυµάσιο και συναρπαστικό κόσµο του Playback.... Οποιονδήποτε ασχολείται µε κάθε είδους σκηνικό αυτοσχεδιασµό, και γενικότερα µε κάθε εκδοχή της θεατρικής σκηνής. 3 Για περισσότερες πληροφορίες: petrosthu@gmail.com 2310-262872 6977-210469 Εάν επιθυµείτε να ενηµερωθείτε όταν θα πραγµατοποιηθεί η έκδοσή του, µπορείτε να µε ειδοποιήσετε από τώρα. Υπογραµµίζω ότι αυτό δεν συνιστά σε καµία περίπτωση τη δέσµευση παραγγελίας. Όταν θα πραγµατοποιηθεί η έκδοση, απλά θα λάβετε ένα ενηµερωτικό email, χωρίς καµία απολύτως περαιτέρω υποχρέωση να αγοράσετε το βιβλίο.
4
5 συνοπτικός ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ πρόλογος, και λίγα λόγια για τη δοµή του βιβλίου TOMΟΣ Ι: Εισαγωγή στις βασικές αρχές της προοπτικής Gestalt, Η µέθοδος PSP ΒΙΒΛΙΟ A: Προοπτική Gestalt και ψυχοθεραπεία Gestalt, η µέθοδος PSP: εισαγωγικές έννοιες και ορισµοί... Για την έννοια της ψυχοθεραπείας... Τα συστατικά της προοπτικής Gestalt: η κεντρική της περιοχή, η περιφέρεια και το φόντο... Τα περιεχόµενα των 5 ΒΙΒΛΙΩΝ του Τόµου Ι... Για την καταγωγή και την πορεία της ψυχοθεραπείας και της προοπτικής Gestalt: το πνεύµα της εποχής στο τότε και το τώρα... Μία σύντοµη αναφορά στην ψυχοθεραπεία Gestalt και σε κάποιες από τις κοντινές επιρροές της... Εισαγωγικές πληροφορίες για τη µέθοδο PSP (Process-Stage-Praxis) ΒΙΒΛΙΟ Β: Στα τοπία της σύγχρονης φυσικής: µία απόµακρη περιοχή του φόντου της προοπτικής Gestalt... Ανοίγοντας το πανόραµα των νέων εικόνων του κόσµου: κλασική φυσική και κβαντοµηχανική... Προχωρώντας στο πανόραµα των νέων εικόνων του κόσµου: το σύµπαν του Einstein, χάος, πολυπλοκότητα, εντροπία και το βέλος του χρόνου... Ο γενναίος καινούριος κόσµος: οι φυσικές θεωρίες, µάζα, ύλη, ενέργεια, η κβαντική θεωρία πεδίου... Σύγχρονη φυσική και Αριστοτέλης... Φυσική - µυστικισµός/ανατολικές φιλοσοφίες: συναντήσεις, αυθαιρεσίες και κερδοσκοπία... Συντεταγµένες για την προσεχτική αντιστοίχιση Gestalt - φυσικής: νευτώνεια και µετα-νευτώνεια σκέψη στην προσέγγιση Gestalt. ΒΙΒΛΙΟ Γ: Το κεντρικό οικοδόµηµα της προοπτικής Gestalt... Φαινοµενολογία - Υπαρξισµός... Θεωρία πεδίου - Υπαρξιακός διάλογος... Η έννοια της επίγνωσης και µία δυναµική θεωρία του εαυτού... Η διαδικασία της επαφής και η φύση της ανθρώπινης εµπειρίας ΒΙΒΛΙΟ Δ: Προς τη νέα γη της προοπτικής Gestalt... Η φαινοµενολογία της χρονικότητας και της σύνθεσης της ανθρώπινης εµπειρίας
6 στο συνεχές της µικροδοµής της... Το φαινοµενολογικό σώµα, ο Άλλος, η δια-υποκειµενικότητα, η ενσώµατη ενσυναίσθηση ΒΙΒΛΙΟ Ε: Η µέθοδος PSP... Η έννοια του µοτίβου : µία µονάδα δόµησης της ενσώµατης διάδρασης... Η έννοια του προσωπικού φιλµ και η επίγνωση του πεδίου... Η έννοια της σωµατικής πρόθεσης : ένας τρόπος ενσώµατης έκφρασης όλων των όψεων της επίγνωσης... Το µοντέλο των 1000+1 ασκήσεων για την αυτοσχεδιαστική ενσώµατη αλληλεπίδραση στις εφαρµογές της PSP... Το σώµα στην PSP... Η έννοια του αυτοσχεδιασµού... Περί δηµιουργικότητας TOMΟΣ ΙΙ: το Playback Θέατρο στην PSP... Ο συντονιστής (conductor), η παράσταση... Η ιστορία στο Playback Θέατρο... Προτάσεις για την προσέγγιση της ιστορίας στην πράξη του Playback Θεάτρου... Ο ηθοποιός στο στο Playback Θέατρο... Η φύση και η λειτουργία του Playback Θεάτρου... Playback Θέατρο και ψυχοθεραπεία: πιθανές παρεξηγήσεις