Ιδιοκτησία: Εκδότης: Σύνταξη: HELMEPA HELMEPA Δημήτρης Κ. Μητσάτσος Τομέας Ενημέρωσης Κοινού - Παιδική Απαγορεύεται η ολική ή μερική αναδημοσίευση όλων ανεξαιρέτως των κειμένων και φωτογραφιών χωρίς την γραπτή έγκριση του εκδότη. HELMEPA JUNIOR September 2015 HELMEPA 2015-2016 Copyright All Rights Reserved
(Έργο παιδιών-μελών Παιδικής HELMEPA)
(Έργο παιδιών-μελών Παιδικής HELMEPA)
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α σελίδα 1. Εισαγωγή.................................................................... 7 2. Προς Εκπαιδευτικούς............................................................ 8 3. Τι είναι η Παιδική ΗELMEPA;...................................................... 9 4. Περιβαλλοντικές Εκθέσεις....................................................... 10 5. Σχέδιο ράσης Παιδική ΗELMEPA................................................. 12 (α) Συµµετοχή............................................................ 12 (β) Λειτουργία Οµάδας...................................................... 13 (γ) ραστηριότητες......................................................... 15 Μαθαίνω για το Περιβάλλον µε Παιχνίδια και Πειράµατα........................ 17 Από τη θεωρία στην πράξη............................................... 21 Ενηµερώνω τους γύρω µου............................................... 26 Σαλπάρω για τη Γνώση - Μαθαίνω για τη Ναυτιλία........................... 27 Καλλιτέχνης για το Περιβάλλον.......................................... 32 (δ) Υποστήριξη Οµάδων..................................................... 35 (ε) Συµβούλιο Παιδιών-Αντιπροσώπων......................................... 36 6. ιαγωνισµός Ζωγραφικής...................................................... 38 7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ................................................................ 39 Επεξήγηση ραστηριοτήτων.................................................. 39 Αφίσα Τα σκουπίδια δεν είναι άχρηστα υλικά - Χρόνοι διάλυσης απορριµµάτων στη θάλασσα............................. 43 Αφίσα Ο θαλάσσιος κόσµος................................................... 44 Αφίσα Απειλούµενα είδη των Ελληνικών Θαλασσών.......................... 45 Αφίσα «Ανθρώπινες απειλές για το θαλάσσιο περιβάλλον Τι προφέρουν οι θάλασσες και οι ωκεανοί».................................. 46 Αίτηση Συµµετοχής........................................................ 47 Έντυπο Αξιολόγησης Προγράµµατος......................................... 49
(Έργο παιδιών-μελών Παιδικής HELMEPA)
1 Εισαγωγή Η Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (HELMEPA) ιδρύθηκε το 1982 ως μη-κυβερνητικός, μη-κερδοσκοπικός οργανισμός από τους ανθρώπους της Ελληνικής Ναυτιλίας με σκοπό την ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης στο χώρο της ναυτιλιακής βιομηχανίας από πλοιοκτήτη μέχρι ναύτη. Καθώς οι άνθρωποι της Ελληνικής Ναυτιλιακής Οικογένειας κατάγονται παραδοσιακά από παράκτιες και νησιωτικές περιοχές που έχουν δημιουργήσει ιστορικούς δεσμούς με τη θάλασσα, ήταν φυσικό να απαιτήσουν όλοι από την αρχή να αναλάβει η HELMEPA πρωτοβουλίες για την περιβαλλοντική ενημέρωση και της ευρύτερης κοινωνίας. Η απαίτηση αυτή αποτελεί και αναγνώριση του γεγονότος ότι το 90% της θαλάσσιας ρύπανσης προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες στη στεριά και όχι στη θάλασσα. Έτσι, από το 1983 η HELMEPA πραγματοποιεί ετήσιες εκστρατείες ενημέρωσης κοινού με μέσα όπως περιβαλλοντικές εκθέσεις σε διάφορες περιοχές της χώρας, εθελοντικούς καθαρισμούς ακτών, τηλεοπτικά μηνύματα, έντυπο υλικό και μαθητικούς διαγωνισμούς αφίσας. Σύμβολο αυτών των εκστρατειών είναι ο γνωστός σε όλους μας Γλάρος της HELMEPA. Από το 1993 οι πρωτοβουλίες της HELMEPA για την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού έχουν επικεντρωθεί στη λειτουργία ενός πρότυπου Προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για παιδιά 5-13 ετών με τίτλο «Παιδική HELMEPA». Το Πρόγραμμα αυτό έχει πλέον υιοθετηθεί και εφαρμόζεται και σε άλλες χώρες, από την Κύπρο μέχρι και τη μακρινή Αυστραλία, όπου η HELMEPA έχει προωθήσει την ίδρυση παρόμοιων με αυτήν Ενώσεων. Σεπτέμβριος 2015 7
2 Προς Εκπαιδευτικούς Τα μέλη της HELMEPA, Έλληνες ναυτικοί και πλοιοκτήτες μαζί με εταιρείες και οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, προσφέρουν στη μαθητική κοινότητα της χώρας μας το περιβαλλοντικό εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Παιδική HELMEPA. Το Πρόγραμμα υλοποιείται με το ετήσιο Σχέδιο Δράσης από ομάδα επιστημονικών στελεχών της HELMEPA στον Τομέα Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης. Όπως η HELMEPA βασίζεται στην εθελοντική δέσμευση όσων θέλουν να βοηθήσουν να επικρατήσει περιβαλλοντική συνείδηση στη ναυτιλιακή βιομηχανία, έτσι και το Πρόγραμμα αυτό αποτείνεται στους Εκπαιδευτικούς που θέλουν κάτι να αλλάξει στην συμπεριφορά μας προς το περιβάλλον. Λάθη των παλαιότερων γενεών είτε από άγνοια, είτε από αδιαφορία οδήγησαν στη ρύπανση του περιβάλλοντος που, αν δεν περιοριστεί, οι αυριανοί κάτοικοι του πλανήτη θα αντιμετωπίσουν προβλήματα που η λύση τους μπορεί να είναι αδύνατη. Ειδικότερα, το θαυμάσιο θαλάσσιο περιβάλλον της Ελλάδας, της οποίας το πλούσιο πολιτιστικό παρελθόν συχνά προσβάλλουμε με τις πράξεις μας, έχει ανάγκη από τη δική μας προστασία. Το Σχέδιο Δράσης βρίσκεται στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA www.helmepajunior.gr μαζί με λεπτομέρειες και χρήσιμες πληροφορίες για τη λειτουργία του Προγράμματος. Αποστέλλεται σε όσους συμπληρώσουν Αίτηση για συμμετοχή στο Πρόγραμμα, καθώς και σε Διευθυντές σχολείων που ενδιαφέρονται να ενημερώσουν Εκπαιδευτικούς. Όλοι μας στη HELMEPA εκφράζουμε την ευχή όπως τα σημερινά παιδιά αποκτήσουν εκείνες τις γνώσεις και ικανότητες που θα τα κάνουν υπεύθυνους και περιβαλλοντικά συνειδητούς πολίτες. 8
3 Τι είναι η Παιδική HELMEPA ; Είναι ένα Πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που προσφέρει κάθε χρόνο τη δυνατότητα σε περίπου 6.000 μικρούς μαθητές που γίνονται εθελοντικά μέλη του, να ενημερωθούν και αναλάβουν δράση για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της πατρίδας μας. Οργανωμένοι σε Ομάδες των 10 και υπό την επίβλεψη ενός Εθελοντή Εκπαιδευτικού, οι μαθητές επιλέγουν και πραγματοποιούν δραστηριότητες του Προγράμματος για διάστημα ενός έτους. Ίδρυση Η Παιδική HELMEPA δημιουργήθηκε το 1993 ύστερα από προτάσεις 150.000 μαθητών που επισκέφθηκαν τις περιβαλλοντικές εκθέσεις της HELMEPA την περίοδο 1983-1992 και ενημερώθηκαν για τη σημασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και για τους κινδύνους που το απειλούν. Η συντονισμένη έρευνα που έγινε μεταξύ των παιδιών έδειξε ότι οι ηλικίες 5-13 ετών είναι το πιο δεκτικό τμήμα της νεολαίας στο περιβαλλοντικό μήνυμα της HELMEPA. Επίσης, προτάσεις πολλών μαθητών έδειξαν ότι τα παιδιά ζητούσαν να τους δοθεί ένα βήμα από όπου να μπορούν να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για το περιβάλλον, να προβάλλουν ιδέες τους και να διεκδικούν από τους μεγαλύτερους το σεβασμό που δικαιούνται. Σκοπός Να δώσει τη δυνατότητα στα παιδιά που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα να γίνουν υπεύθυνοι, περιβαλλοντικά ενήμεροι και ενεργοί αυριανοί πολίτες. Με τη συμμετοχή τους αυτή, τα παιδιά γνωρίζουν το φυσικό περιβάλλον της πατρίδας μας μαθαίνοντας πόσο σημαντικό είναι και γιατί πρέπει να το προστατεύουμε. Μέσα από τις δραστηριότητες του Προγράμματος αναδεικνύεται η σχέση μεταξύ της καθημερινής ατομικής συμπεριφοράς και ρύπανσης του περιβάλλοντος. Τα παιδιά ανακαλύπτουν ότι η λύση σημαντικών περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως είναι τα σκουπίδια στις ακτές, δε δίνεται μόνο από ΟΤΑ και κυβερνήσεις αλλά και από την περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά του καθενός μας. Το Πρόγραμμα στοχεύει ακόμη και στη δημιουργία συλλογικού πνεύματος ανάμεσα στους εθελοντές-μέλη του. Μέσα στην Ομάδα, τα 10 μέλη της μαθαίνουν να συνεργάζονται μεταξύ τους, να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και να αναπτύσσουν ικανότητες οργάνωσης και συντονισμού. Έτσι, μέσα από το συναγωνισμό μεταξύ των Ομάδων, τα παιδιά αναπτύσσουν αρχές ευγενικής μεταξύ τους άμιλλας. Με τις εμπειρίες που αποκτούν από τη συμμετοχή τους στο Πρόγραμμα, τα μέλη του ευαισθητοποιούνται και γίνονται οι πιο αποτελεσματικοί φορείς σωστών περιβαλλοντικών μηνυμάτων στην τοπική τους κοινωνία. Οι Εκπαιδευτικοί που επιθυμούν να πάρουν μέρος στο Πρόγραμμα της Παιδικής HELMEPA και θέλουν περισσότερες πληροφορίες μπορούν να επισκεφθούν το διαδικτυακό τόπο www.helmepajunior.gr ή να επικοινωνήσουν με τους υπεύθυνους του προγράμματος: e-mail: helmepajunior@helmepajunior.gr τηλ: 210-9343088, fax: 210-9407327. 9
4 Περιβαλλοντικές Εκθέσεις Η HELMEPA λειτουργεί δύο μόνιμες Περιβαλλοντικές Εκθέσεις, που φιλοξενούνται από την Εταιρεία-Μέλος Costamare Shipping Company SA στο Παλαιό Φάληρο και στο κτίριο Ceres στον Πειραιά. Την τελευταία πενταετία πάνω από 13.500 μαθητές επισκέφθηκαν τις παραπάνω Εκθέσεις από σχολεία της Αθήνας και του Πειραιά, ενώ την Έκθεση στον Πειραιά επισκέπτονται επίσης σπουδαστές Ναυτικών Ακαδημιών, φοιτητές Πανεπιστημίων και στελέχη της ελληνικής και διεθνούς ναυτιλίας. Oι ενδιαφερόμενοι Εκπαιδευτικοί μπορούν να επικοινωνούν στο 210 9343088 για να προγραμματίσουν επισκέψεις στις Περιβαλλοντικές Εκθέσεις. Τις δαπάνες μεταφοράς μαθητών των Δημόσιων Σχολείων από Αθήνα και Πειραιά, προσφέρει η HELMEPA. 10
(Έργο παιδιών-μελών Παιδικής HELMEPA)
5 Σχέδιο ράσης Παιδικής HELMEPA Το Πρόγραμμα της Παιδικής HELMEPA εκτελείται με ένα Σχέδιο Δράσης που θέτει τους κανόνες για να λειτουργήσει όσο γίνεται καλύτερα προς όφελος των παιδιών, του περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών. Το Σχέδιο Δράσης ανανεώνεται κάθε χρόνο με βάση την εμπειρία που αποκτάται, τις συνθήκες που επικρατούν και τις προτάσεις για αλλαγές που γίνονται από παιδιά, Εκπαιδευτικούς και γονείς. Στο τέλος του Σχεδίου Δράσης βρίσκεται το Έντυπο Αξιολόγησης του Προγράμματος «Παιδική HELMEPA». Η συμπλήρωση του από τους εθελοντές Εκπαιδευτικούς και αποστολή του στη HELMEPA είναι σημαντική για την περαιτέρω βελτίωση του Προγράμματος. (α) Συµµετοχή Το ετήσιο εύρος συμμετοχής των 600 Ομάδων με 6.000 περίπου παιδιά, τέθηκε ώστε η «Παιδική HELMEPA» να καλύπτει σε λογικά πλαίσια τις δαπάνες των δράσεων των Ομάδων Δημόσιων Δημοτικών Σχολείων και Νηπιαγωγείων, που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα και να παρέχει την απαραίτητη υποστήριξη σε όλες τις Ομάδες Δημόσιων και Ιδιωτικών Σχολείων. Κάθε μαθητής/μαθήτρια ηλικίας 5-13 ετών, από οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας, μπορεί να γίνει μέλος της Παιδικής HELMEPA συμμετέχοντας σε μια Ομάδα 10 παιδιών ίδιας ηλικίας και ίδιου σχολείου. Οι Ομάδες των παιδιών διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες και ηλικίες: Κατηγορία Α Β Γ Δ Παιδιά Μέλη 6-7 ετών 8-9 ετών 10-11 ετών 12-13 ετών Ειδικές Κατηγορίες Ε μαθητές διαφόρων ηλικιών (μονοθέσια ή διθέσια σχολεία) Ν παιδιά Νηπιαγωγείων* Κ μαθητές Κέντρων Ειδικής Αγωγής* Οι Ομάδες δραστηριοποιούνται και συναγωνίζονται μεταξύ τους στις 13 γεωγραφικές περιοχές που φαίνονται στο χάρτη. 12 *Στις κατηγορίες (Ν) και (Κ ) τα παιδιά συμμετέχουν με ευθύνη των Νηπιαγωγών και Εκπαιδευτικών τους, οι οποίοι και αλληλογραφούν με τη HELMEPA.
(β) Λειτουργία Οµάδας Για να σχηματιστεί μία Ομάδα Παιδικής HELMEPA με εθελοντική συμμετοχή 10 μαθητών χρειάζεται τα παιδιά αυτά να έχουν τη διάθεση να πάρουν μέρος στις κοινές προσπάθειες για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή συμμετοχή της Ομάδας στο Πρόγραμμα είναι η εθελοντική συνδρομή ενός Εκπαιδευτικού που θα επιβλέπει και θα συμβουλεύει την Ομάδα στις δραστηριότητές της. Στόχος κάθε Ομάδας είναι να πραγματοποιήσει 15 ή και περισσότερες από τις 30 δραστηριότητες του Προγράμματος και τουλάχιστον μία από κάθε θεματική ενότητα, ώστε να είναι υποψήφια για το Συμβούλιο Αντιπροσώπων. Κάθε Ομάδα εκλέγει την/τον Αρχηγό της, που είναι ο σύνδεσμός της με την «Παιδική HELMEPA». Ο/Η Αρχηγός συμπληρώνει με τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού την Αίτηση Συμμετοχής Ομάδας (με μικρά γράμματα) που βρίσκεται στο τέλος του Σχεδίου Δράσης ή στην ιστοσελίδα του Προγράμματος www.helmepajunior.gr και τη στέλνει στην «Παιδική HELMEPA». Οι Αιτήσεις Συμμετοχής Ομάδας γίνονται δεκτές στην «Παιδική HELMEPA» από την αρχή του σχολικού έτους μέχρι και την 31η Ιανουαρίου. Εφόσον ο αριθμός των 6.000 παιδιών συμπληρωθεί πριν την 31η Ιανουαρίου, δεν θα γίνονται δεκτές άλλες Αιτήσεις. 13
Υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ι ς Α ρ χ η γ ο ύ Συµπληρώνει λεπτοµερώς και µε καθαρά γράµµατα την Αίτηση Συµµετοχής Οµάδας. Μοιράζει στα µέλη της Οµάδας τις ταυτότητες και τις κονκάρδες της Παιδικής HELMEPA και τους προτρέπει να τις φορούν κατά τις δραστηριότητες. ιαχειρίζεται την αλληλογραφία της Οµάδας µε την «Παιδική HELMEPA» και ενηµερώνει τα µέλη της Οµάδας. Ενηµερώνει την «Παιδική HELMEPA» κάθε τρίµηνο, µε Εκθέσεις του για τις δραστηριότητες της Οµάδας. Ενηµερώνει την «Παιδική HELMEPA» αν κάποιο µέλος της Οµάδας αποχωρήσει ή αλλάξει διεύθυνση. Οι εκθέσεις δραστηριοτήτων πρέπει να είναι τακτοποιημένες σε μορφή τετραδίου, ντοσιέ ή ακόμα να αποσταλούν με e-mail ή με cd. Οι δραστηριότητες περιγράφονται συνοπτικά στην αρχή της έκθεσης και ακολουθούν με την ίδια σειρά δείγματα και σχετικό υλικό, (π.χ. φωτογραφίες, αντίτυπα εργασιών, ηχογραφήσεις κλπ). Κάθε Σεπτέμβριο, οι Ομάδες της προηγούμενης σχολικής χρονιάς αυτομάτως διαλύονται. Τα μέλη τους διατηρούν τις κονκάρδες τους και αν θέλουν δηλώνουν συμμετοχή σε νέα Ομάδα σύμφωνα με την ηλικία τους, σε επόμενη σχολική χρονιά.
(γ) ραστηριότητες Τα μέλη της Ομάδας εκτελούν δραστηριότητες που τα βοηθούν να κατανοήσουν τα περιβαλλοντικά ζητήματα, να μάθουν για τη ναυτιλία και να έρθουν σε μια πρώτη επαφή με τις επιστήμες. Για ορισμένες δραστηριότητες είναι απαραίτητο η Ομάδα, με τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού, να εξασφαλίζει τη συνδρομή και συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και φορέων της Πολιτείας. Οι Δημόσιοι αυτοί Οργανισμοί μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην επιτυχία του Προγράμματος προβάλλοντας συγχρόνως την περιβαλλοντική ευαισθησία των κρατικών φορέων της χώρας μας, ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές. Ακολουθούν οι δραστηριότητες ομαδοποιημένες σε 5 θεματικές ενότητες. Ειδικό Παράρτημα για τους Εθελοντές Εκπαιδευτικούς στο τέλος του Σχεδίου Δράσης παρέχει υποστηρικτικές πληροφορίες για την καλύτερη επεξήγηση ορισμένων δραστηριοτήτων, ενώ στο φάκελο «Υποστηρικτικό του υλικό Σχεδίου Δράσης» υπάρχει χρήσιμο υλικό. Για κάποιες από τις δραστηριότητες μπορείτε να ενημερώσετε τα τοπικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν το γεγονός. Οι θεματικές ενότητες είναι: Μαθαίνω για το Περιβάλλον µε Παιχνίδια και Πειράµατα Από τη θεωρία στην πράξη Ενηµερώνω τους γύρω µου Σαλπάρω για τη Γνώση - Μαθαίνω για τη Ναυτιλία Καλλιτέχνης για το Περιβάλλον Οι πιο πρωτότυπες από τις δραστηριότητες, θα φιλοξενούνται στην τριμηνιαία εφημερίδα Τα Γλαρόπουλα ή/και στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA www.helmepajunior.gr 15
(Έργο παιδιών-μελών Παιδικής HELMEPA)
Μαθαίνω για το Περιβάλλον µε Παιχνίδια και Πειράµατα 1. Αποικοδόμηση απορριμμάτων στη φύση Πραγματοποιήστε το παρακάτω πείραμα, για να διαπιστώσετε πόσο δύσκολα αποικοδομούνται κάποια απορρίμματα στη φύση. Υλικά: 1 μεγάλος κουβάς (με καπάκι κατά προτίμηση) 1 κουτί (με καπάκι κατά προτίμηση) Θαλασσινό νερό 3 σετ ίδιων απορριμμάτων Διαδικασία: 1. Συλλέξτε διάφορα είδη σκουπιδιών, όπως πλαστικά μπουκάλια, αλουμινένια κουτάκια αναψυκτικού, εφημερίδες, φλούδες από φρούτα, κ.α. Φροντίστε να έχετε 3 από το καθένα. 2. Γεμίστε τον κουβά κατά τα 2/3 με θαλασσινό νερό. Αν είναι δύσκολο να βρείτε θαλασσινό νερό, βάλτε από λίμνη, ποτάμι ή και τη βρύση. 3. Βάλτε το πρώτο σετ στον κουβά με το νερό, το δεύτερο θάψτε το στην αυλή του σχολείου σας και το τρίτο βάλτε το στο κουτί. Τα απορρίμματα στο κουτί (μάρτυρες) θα τα χρειαστείτε για να τα συγκρίνετε με αυτά που θάψατε και αυτά που βάλατε στον κουβά. 4. Παρατηρήστε τη διαδικασία αποικοδόμησης των απορριμμάτων στον κουβά κάθε εβδομάδα για τουλάχιστον 2 μήνες. Στους 2 μήνες ξεθάψτε και αυτά που βάλατε στην αυλή. 5. Μεταφέρετε με γάντια τα 3 σετ σε ένα πάγκο και συγκρίνετέ τα ως προς το σχήμα, το χρώμα, την οσμή και την αντοχή. 17
2. Καθαρισμός της θάλασσας από πετρελαιοκηλίδα Η διαρροή πετρελαίου στη θάλασσα έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Οι πετρελαιοκηλίδες είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν, κάτι που μπορείτε και οι ίδιοι να διαπιστώσετε αν κάνετε το παρακάτω πείραμα. Υλικά: 1 βαθύ πιάτο νερό 1 κουταλιά λάδι βαμβάκι χαρτοπετσέτα σταγονόμετρο κουτάλι Διαδικασία: 1. Ρίξτε σε ένα πιάτο με νερό (αντιπροσωπεύει τη θάλασσα) μια κουταλιά λάδι (αντιπροσωπεύει την πετρελαιοκηλίδα) και ανακατέψτε ελαφρά (όπως κάνουν τα κύματα και ο αέρας). Προαιρετικά μπορείτε να βάλετε άμμο, πέτρες και άλλα αντικείμενα που συναντά κάποιος σε μία ακτή. 2. Προσπαθήστε να διαχωρίσετε το λάδι από το νερό (απομάκρυνση της πετρελαιοκηλίδας). Χρησιμοποιήστε βαμβάκι, χαρτοπετσέτες, σταγονόμετρο και κουτάλι. 3. Συζητήστε τις συνέπειες μιας πετρελαιοκηλίδας σε ένα θαλάσσιο οικοσύστημα. 3. Η κλιματική αλλαγή απειλεί και τους ωκεανούς Οι ωκεανοί έχουν την ικανότητα να απορροφούν θερμότητα και διοξείδιο του Άνθρακα (CO2) από την ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα να δέχονται σημαντικό πλήγμα από την κλιματική αλλαγή. Η αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών μπορεί να προκαλέσει τεράστια προβλήματα στον πλανήτη, ενώ η οξίνισή τους μπορεί να επιφέρει νέκρωση ολόκληρων θαλάσσιων οικοσυστημάτων. 18
Αφού παρακολουθήσετε την παρουσίαση που υπάρχει στο φάκελο με το συνοδευτικό υλικό, πραγματοποιήστε το παρακάτω πείραμα για να κατανοήσετε καλύτερα πώς ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας όταν λιώνουν οι πάγοι λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη. Υλικά: Λεκάνη j Μαρκαδόρος Νερό Παγάκια Διαδικασία: 1. Βάλτε σε μια λεκάνη νερό, προσθέστε παγάκια και σημειώστε τη στάθμη του από την εξωτερική πλευρά με το μαρκαδόρο. 2. Αφού λιώσουν τα παγάκια σημειώστε εκ νέου τη στάθμη του νερού. 3. Συζητήστε. 4. Δημιουργώ - παίζω περιβαλλοντικό παιχνίδι Δημιουργήστε το δικό σας περιβαλλοντικό παιχνίδι, τύπου «Μονόπολη», «Φιδάκι» ή παίξτε κάποιο από τα έξι παιχνίδια που υπάρχουν στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης». Τις ερωτήσεις που προτείνουμε, μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε και στα δικά σας παιχνίδια. 5. Πώς φτάνει το νερό από τις ρίζες στο υπόλοιπο φυτό; Όταν έχετε να ποτίσετε πολύ καιρό ένα φυτό τα φύλλα του είναι μαραμένα, ενώ μόλις το ποτίσετε παίρνουν πάλι την κανονική τους μορφή. Πώς όμως το νερό αψηφά τη βαρύτητα και ανεβαίνει από τις ρίζες στο υπόλοιπο φυτό; Με το παρακάτω απλό πείραμα ελπίζουμε να σας λυθεί η απορία. Πραγματοποιήστε το λοιπόν για να γνωρίσετε το «τριχοειδές φαινόμενο»! 19
Υλικά: 1 ποτήρι με νερό 1 άδειο ποτήρι Μερικές χαρτοπετσέτες Διαδικασία: 1. Περιστρέψτε δύο χαρτοπετσέτες μεταξύ τους μέχρι να σχηματιστεί κάτι που να μοιάζει με σχοινί (Αυτό θα είναι το αγγείο που θα μεταφέρει το νερό στο υπόλοιπο φυτό). 2. Τοποθετήστε το ένα άκρο του στο ποτήρι με το νερό και το άλλο άκρο του στο άδειο ποτήρι. 3. Παρατηρήστε τι συμβαίνει (σ αυτό το στάδιο χρειάζεται υπομονή). Για να παρακολουθήσετε καλύτερα την κίνηση του νερού μπορείτε να χρησιμοποιήσετε λευκή χαρτοπετσέτα και να έχετε χρωματίσει το νερό με χρώμα ζαχαροπλαστικής. 6. Ο κύκλος του νερού Μιλήστε για τον υδρολογικό κύκλο και τις διάφορες μορφές που παίρνει το νερό κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του από τη θάλασσα στα σύννεφα και ξανά πίσω στη θάλασσα. Πραγματοποιήστε το παρακάτω πείραμα για να κατανοήσετε καλύτερα πώς λειτουργεί και αποτυπώστε τον σαν ζωγραφιά στο χαρτί. Υλικά: 1 μεγάλο διαφανές γυάλινο δοχείο νερό 1 μικρό ποτήρι πλαστική μεμβράνη σελοτέιπ 20
Διαδικασία: 1. Τοποθετήστε στο κέντρο του μεγάλου γυάλινου δοχείου το μικρό ποτήρι. 2. Ρίξτε νερό στο μεγάλο γυάλινο δοχείο (ως 1/3 περίπου) προσέχοντας να μην μπει νερό μέσα στο μικρό ποτήρι. 3. Σκεπάστε το μεγάλο δοχείο με την πλαστική μεμβράνη και σφραγίστε το με σελοτέιπ. 4. Τοποθετήστε το σε μέρος που να το βλέπει ο ήλιος και αφήστε το για αρκετή ώρα. 5. Παρακολουθήστε και συζητήστε πώς βρέθηκε νερό μέσα στο μικρό ποτήρι. (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτημα) Από τη θεωρία στην πράξη 7. Καθαρίζω την αυλή του σχολείου μου, το δάσος, ή το πάρκο Εκτός από τις θάλασσες, τα σκουπίδια επιβαρύνουν επίσης τα δάση, τα πάρκα, ακόμα και τις αυλές των σχολείων. Προγραμματίστε καθαρισμό των παραπάνω περιοχών και προτρέψτε τους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου να τις διατηρούν καθαρές. Η δράση σας μπορεί να συνδυαστεί με την Ευρωπαϊκή Ημέρα Καθαρισμού που συντονίζει η HELMEPA στην Ελλάδα στις αρχές Μαΐου. Στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» μπορείτε να βρείτε τη Δήλωση Συμμετοχής και το σχετικό Δελτίο Καταγραφής Απορριμμάτων. 8. Γνωρίζω τους «φυσικούς» μου γείτονες Κατανοήστε πώς επιδρά η φύση με τον άνθρωπο, ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα. Όσο ασήμαντα και δεδομένα μπορεί να φαίνονται κάποια πράγματα τόσο σημαντικός μπορεί να είναι ο ρόλος τους. Βήματα: 1. Εξορμήστε σ ένα κοντινό δάσος, πάρκο, ποτάμι, λίμνη ή ακτή. 21
2. Πάρτε μαζί σας ένα χαρτί και ένα μολύβι και σχηματίστε 3 στήλες. Η πρώτη στήλη θα γράφει «Γείτονας» η δεύτερη «Κοινά χαρακτηριστικά με τον άνθρωπο» και η τρίτη «Τι μου προσφέρει» 3. Παρατηρείστε τη φύση και καταγράψτε τους «φυσικούς» σας γείτονες. Παραδείγματα: Δέντρο: Έχουμε ένα εξωτερικό περίβλημα να μας προστατεύει (φλοιός/δέρμα). Μου προσφέρει οξυγόνο. Έδαφος: Περιέχει και αυτό άλατα. Με βοηθάει να καλλιεργήσω τρόφιμα. Τζιτζίκι: Και οι δύο τραγουδάμε. Μουσική το καλοκαίρι. 22 9. Ανακυκλώνω υλικά Οργανώστε πρόγραμμα ανακύκλωσης υλικών (πχ. αλουμινίου, χαρτιού, γυαλιού, πλαστικού) στο σχολείο και παροτρύνετε τους ενήλικες κατοίκους της περιοχής (οικογένεια, φίλους και γείτονες) να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα. Σε περίπτωση που τα συγκεντρωμένα υλικά είναι πολλά και δεν υπάρχει κοντά κέντρο ανακύκλωσης, κινητοποιήστε την Τοπική Αυτοδιοίκηση προς τη δημιουργία τέτοιων κέντρων. Επίσης, μπορείτε να ξεκινήσετε πρόγραμμα ανακύκλωσης οργανικών απορριμμάτων (αποφάγια, φλούδες, φύλλα, κλαδιά) στο προαύλιο του σχολείου, δημιουργώντας πλούσιο οργανικό λίπασμα, μπαταριών, κινητών τηλεφώνων και ηλεκτρονικών υπολογιστών, ώστε τα χημικά στοιχεία που υπάρχουν σε αυτά τα απορρίμματα να μην προκαλέσουν ρύπανση του περιβάλλοντος. Στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» υπάρχουν οδηγίες για την παρασκευή ανακυκλωμένου χαρτιού μέσα στην Τάξη.
10. Φωτογραφίζω τη ρύπανση - Αναφέρω στους αρμόδιους φορείς Ρύπανση ονομάζεται η εισαγωγή βλαβερών «υλικών» στο περιβάλλον, που ονομάζονται ρύποι και δυστυχώς έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας με αποκλειστικό υπεύθυνο τον άνθρωπο. Μπορεί να πάρει πολλές μορφές και να βλάψει την ποιότητα του αέρα, του νερού και του εδάφους. Πολλά πράγματα που είναι χρήσιμα στους ανθρώπους, όπως τα αυτοκίνητα, οι βιομηχανίες, η γεωργία (με λιπάσματα και φυτοφάρμακα), μπορούν να προκαλέσουν ρύπανση και παρόλο που αυτή εντοπίζεται κυρίως στις μεγαλουπόλεις μπορεί να δηλητηριάσει και απομακρυσμένες περιοχές γιατί ταξιδεύει με τον αέρα και το νερό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συσσώρευση πλαστικών κυρίως απορριμμάτων σε περιοχές των ωκεανών, δημιουργώντας πλωτές νησίδες σκουπιδιών. Κάντε έρευνα στην περιοχή σας, φωτογραφίστε τη ρύπανση και διαπιστώστε τι έχει πληγεί περισσότερο, ο αέρας, το νερό ή το έδαφος; Προτείνετε λύσεις και ζητήστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την καταπολέμησή της από τους αρμόδιους φορείς. Επίσης στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» υπάρχει ένας διασκεδαστικός τρόπος για να παγιδέψετε την ατμοσφαιρική ρύπανση. 11. Φυτεύω κήπο ή κάνω Δεντροφύτευση Αφού έχετε ενημερωθεί για τα φυτά που ευδοκιμούν στην περιοχή σας, οργανώστε ημέρα δεντροφύτευσης σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση ή με ιδιωτικούς φορείς. Μπορείτε ακόμη να φτιάξετε το δικό σας σχολικό κήπο και να δείτε τους κόπους σας να αποδίδουν «καρπούς». Αφού πραγματοποιήσετε τη δράση σας, στείλτε μας: τον αριθμό και τον τύπο (επιστημονική ή κοινή ονομασία) των δέντρων που φυτέψατε, καθώς και την ημερομηνία και την περιοχή στην οποία έγινε η δράση. 23
12. Καθαρίζω εθελοντικά την ακτή και την υιοθετώ Η δραστηριότητα αυτή γίνεται με τα παρακάτω βήματα. Σε περιοχές μακριά από τη θάλασσα, μπορεί να γίνει σε ακτή λίμνης ή κοίτης ποταμού. Βήμα 1ο Επιλέξτε μια κοντινή ακτή και προγραμματίστε τον καθαρισμό της σε συνεργασία με το Δήμο ή την Κοινότητα. Βήμα 2ο Χωριστείτε σε Ομάδες στην Τάξη και προβλέψτε ποια θα είναι τα πολυπληθέστερα απορρίμματα που θα συναντήσετε. 24
Βήμα 3ο Εφοδιαστείτε με γάντια και σακούλες και καθαρίστε την ακτή καταγράφοντας στο ειδικό Δελτίο Καταγραφής τα απορρίμματα που μαζεύετε. Το Δελτίο Καταγραφής βρίσκεται στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης». Αφού το συμπληρώσετε, στείλτε το στα γραφεία της Παιδικής HELMEPA. Είναι σημαντικό η καταγραφή των Δελτίων να γίνεται με ακρίβεια, καθώς τα στοιχεία αυτά βοηθούν τους επιστήμονες να μελετήσουν πόσα και ποια σκουπίδια καταλήγουν στις θάλασσες, πώς ταξιδεύουν στους ωκεανούς και τι μπορούμε να κάνουμε για το πρόβλημα αυτό. Με αυτό τον τρόπο συμβάλλετε ενεργά στην Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος! Βήμα 4ο Συζητήστε τα αποτελέσματα από τον καθαρισμό ακτής όπως: Ποια ήταν τα περισσότερα απορρίμματα που παρατηρήσατε; Συγκρίνετε τα αποτελέσματα με τις αρχικές προβλέψεις σας. Από πού προέρχονται; Από τι υλικό είναι φτιαγμένα; Πόσο καιρό μένουν στο περιβάλλον μέχρι να διαλυθούν; Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν; Τι μπορείτε να κάνετε εσείς στην καθημερινότητά σας για το πρόβλημα των απορριμμάτων; Ένας καθαρισμός αρκεί ή θα πρέπει να ακολουθήσουν κι άλλοι; Βήμα 5ο Αν πιστεύετε ότι ένας καθαρισμός δεν είναι αρκετός για την προστασία της συγκεκριμένης ακτής, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, υιοθετήστε την. Κατασκευάστε με απλά υλικά μια πινακίδα με περιβαλλοντικό μήνυμα και τοποθετήστε τη στην ακτή ώστε να είναι φανερή η υιοθεσία από το σχολείο σας. Επαναλάβετε τους καθαρισμούς σε τακτά χρονικά διαστήματα για να έχετε πλήρη εικόνα της κατάστασης της ακτής σας. Βήμα 6ο Δημοσιοποιήστε τα αποτελέσματα των καθαρισμών σε τοπικούς φορείς (Δήμος/Κοινότητα, Λιμεναρχείο) και τον τοπικό Τύπο και ΜΜΕ εκφράζοντας παράλληλα και τα αιτήματά σας (πχ. σεβασμό στο περιβάλλον από όλους, τοποθέτηση κάδων, κ.α). 25
Ενηµερώνω τους γύρω µου 13. Ο δεκάλογος του περιβάλλοντος Το περιβάλλον κινδυνεύει από την ανθρώπινη αδιαφορία ή άγνοια και αποστολή σας σε αυτή τη δραστηριότητα είναι να ετοιμάσετε ένα δεκάλογο με συμβουλές για την προστασία του και να ενημερώσετε την τοπική σας κοινωνία διανέμοντάς τον ή τοποθετώντας τον σε εμφανή σημεία. Ο δεκάλογος μπορεί επίσης να αφορά: την προσφορά των ωκεανών και των θαλασσών, τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν, τα «δικαιώματα» της Γης, και ότι άλλο έχει σχέση με το περιβάλλον. 14. Στέλνω το μήνυμά μου για τις Παγκόσμιες Ημέρες Περιβάλλοντος και Ωκεανών Μέχρι την 30η Μαΐου στείλτε μας στην «Παιδική HELMEPA» ένα σύντομο μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος που είναι η 5η Ιουνίου ή για την Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών που είναι η 8η Ιουνίου. 15. Διανέμω το ενημερωτικό υλικό της HELMEPA Μοιράστε και τοποθετήστε σε εμφανή σημεία στην περιοχή σας, το ενημερωτικό υλικό της HELMEPA (αφίσες) που σας αποστέλλεται κάθε άνοιξη, για να ευαισθητοποιηθεί η τοπική κοινωνία. Τα σημεία που θα τοποθετηθούν οι αφίσες μπορεί να είναι καταστήματα, γραφεία ή δημόσιες υπηρεσίες, αλλά πάντα θα πρέπει να γίνεται ύστερα από συνεννόηση με τους ιδιοκτήτες ή τους υπεύθυνους των κτιρίων. 26
16. Γράφω γράμμα στους γονείς μου για το περιβάλλον Μιλήστε με ένα γράμμα στους γονείς σας για τις ανησυχίες που έχετε για το περιβάλλον, για τις προσπάθειες που έχετε ήδη κάνει να το προστατέψετε, αλλά και για εκείνες που σκοπεύετε να κάνετε μέσα από το Πρόγραμμα της Παιδικής HELMEPA και ζητήστε τους να σας βοηθήσουν να ζήσετε σε έναν καλύτερο κόσμο. Το γράμμα μπορεί να είναι ατομικό ή να το γράψετε σαν Ομάδα στην Τάξη και να το δώσει ο καθένας στους γονείς του. Μην ξεχάσετε να μας στείλετε αντίγραφα! 17. Διεξάγω έρευνα για την περιβαλλοντική μας ευαισθητοποίηση Διανείμετε το ερωτηματολόγιο της Παιδικής HELMEPA σε συγγενείς και φίλους, (υπάρχει στο φάκελο με το υποστηρικτικό υλικό) και αφού καταγράψετε τα συνολικά στοιχεία συζητήστε τα αποτελέσματά της. Μην ξεχάσετε να μας στείλετε ένα συγκεντρωτικό αρχείο, για να το συμπεριλάβουμε στα αποτελέσματα της πανελλαδικής έρευνας των Ομάδων του Προγράμματος. Αν θέλετε μπορείτε να φτιάξετε το δικό σας ερωτηματολόγιο που θα είναι προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες του τόπου σας. «Σαλπάρω» για τη Γνώση - Μαθαίνω για τη Ναυτιλία 18. Γιατί τα πλοία διαφέρουν μεταξύ τους; Ανάλογα με το τι μεταφέρει ένα πλοίο (ανθρώπους, πρώτες ύλες, αγαθά/προϊόντα) χρησιμοποιούμε διαφορετικό τύπο πλοίου. Ενημερωθείτε για τους διαφόρους τύπους εμπορικών πλοίων χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες του Παραρτήματος και άλλα στοιχεία που θα συλλέξετε με τη βοήθεια του Εκπαιδευτικού σας. Στη συνέχεια, απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις και στείλτε σύντομη έκθεση με τα συμπεράσματά σας: 27
Τι τύπο πλοίου θα χρησιμοποιούσαμε σε κάθε περίπτωση για τη μεταφορά: (α) 1.000 δοχείων ελαιόλαδου από την Κρήτη στη Γαλλία (β) 3.000 τόνων υγροποιημένου φυσικού αερίου από την Αλγερία στη Ρεβυθούσα Αττικής (γ) 30.000 τόνων πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή στην Αμερική (δ) 40.000 τόνων σιταριού από την Ισπανία στην Ελλάδα Τι τύπους πλοίων συναντάμε κυρίως στις ελληνικές θάλασσες και τα λιμάνια, λαμβάνοντας υπόψη τις εισαγωγές, τις εξαγωγές και τις βιομηχανίες της χώρας μας, συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού; Επισκεφτείτε χρησιμοποιώντας τον υπολογιστή του σχολείου ένα χάρτη κυκλοφορίας πλοίων, όπως για παράδειγμα το http://www.marinetraffic.com/ais/ ή το http://www.mariweb.gr/ecs και δείτε τα πλοία που κινούνται κοντά στη περιοχή σας. (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτημα) 19. Επισκέπτομαι το Ναυτικό Μουσείο - Μαθαίνω την ιστορία και την παράδοση Επισκεφθείτε ένα Ναυτικό Μουσείο για να έρθετε σε μια πρώτη επαφή με τη ναυτική ιστορία και κληρονομιά της χώρας μας. Αν δεν έχετε κάποιο κοντά σας μπορείτε να περιηγηθείτε στην ιστοσελίδα http://www.greekshippingmiracle.org όπου λειτουργεί ένα διαδικτυακό μουσείο που στόχο έχει να κάνει γνωστή την ξεχωριστή διαδρομή των Ελλήνων στο διεθνή ναυτιλιακό χώρο. Στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» υπάρχει επιπλέον κατάλογος με τα Ναυτικά Μουσεία της Ελλάδας και ηλεκτρονικές διευθύνσεις για να αντλήσετε πληροφορίες. 28
20. Ενημερώνομαι από τους ειδικούς Επισκεφθείτε την τοπική Λιμενική Αρχή για να ενημερωθείτε για την ασφάλεια των πλοίων, την πρόληψη της ρύπανσης και τη συνεργασία του Λιμενικού Σώματος με την ελληνική εμπορική ναυτιλία, ή το χώρο εργασίας κάποιου που η δουλειά του έχει σχέση με τη θάλασσα, όπως του ναυτικού, ναυπηγού, ωκεανογράφου, θαλάσσιου βιολόγου, ιχθυολόγου ή ψαρά, για να μοιραστεί μαζί σας τις γνώσεις του για τη θάλασσα, την ικανοποίηση που του προσφέρει το επάγγελμά του, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ασκώντας το. Αν δεν μπορείτε να τους επισκεφτείτε στις εγκαταστάσεις τους, καλέστε τους στην Τάξη σας. Στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» υπάρχει κατάλογος με τις Λιμενικές Αρχές. 21. Πλοία του μέλλοντος Ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια η ναυτιλία προσπαθεί να μειώσει το οικολογικό της αποτύπωμα βοηθώντας στην προστασία του περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο αυτό γίνονται προσπάθειες για την δημιουργία πλοίων που θα κινούνται αποκλειστικά ή κατά ένα μέρος με ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, όπως η αιολική ή η ηλιακή. Κάντε έρευνα στο διαδίκτυο για τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και την εφαρμογή τους στη Ναυτιλία. Εσείς πως φαντάζεστε τα πλοία του μέλλοντος; Τι θα μπορούσαν να εκπέμπουν αντί για καυσαέρια; Ζωγραφίστε τα πλοία του μέλλοντος, στείλτε μας τις ιδέες σας σε ηλεκτρονική μορφή, και τα πιο πρωτότυπα περιβαλλοντικά πλοία θα φιλοξενηθούν στην εφημερίδα «Τα Γλαρόπουλα» και στην ιστοσελίδα της HELMEPA. 29
22. Βρίσκω παροιμίες και γνωμικά για τη θάλασσα και τη ναυτιλία Καταγράψτε όσες περισσότερες παροιμίες και γνωμικά βρείτε που έχουν σχέση με τη θάλασσα και τη ναυτιλία, συζητήστε την ερμηνεία τους και φτιάξτε ένα λεύκωμα στολισμένο με ζωγραφιές για τη βιβλιοθήκη της Τάξης σας ή για να το κάνετε δώρο σε κάποιον ναυτικό! Μην παραλείψετε να αναφέρετε την εξήγηση της κάθε παροιμίας ή γνωμικού. Κάθε παιδί πρέπει να συμμετάσχει στη δράση με τουλάχιστον 2 παροιμίες ή γνωμικά. Μπορείτε να ξεκινήσετε τη συζήτηση με τα παρακάτω: - «Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ανακαλύψει νέους ωκεανούς αν δεν έχει το θάρρος να απομακρυνθεί από την ακτή. (André Gide), - «Καθένας μπορεί να κυβερνήσει, όταν η θάλασσα είναι ήσυχη» (Πόπλιος Σύρος), - «Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται», - «Μεγάλα καράβια, μεγάλες φουρτούνες». 23. Φτιάχνω την ΑΒ του Πλοίου και της Θάλασσας Δημιουργήστε καρτέλες με την ΑΒ που θα αναγράφουν λέξεις σχετικές με το πλοίο και τη θάλασσα. Εμπλουτίστε τις καρτέλες με όμορφες ζωγραφιές και μηνύματα. Για να διατηρηθούν περισσότερο καιρό μην ξεχάσετε να τις πλαστικοποιήσετε! 30
24. Τι σημαίνουν οι ήχοι της κόρνας των πλοίων; Αλήθεια, αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί όταν ένα πλοίο φεύγει από το λιμάνι κορνάρει και τι σημαίνουν οι διαφορετικοί ήχοι που εκπέμπει; Τα πλοία χρησιμοποιούν συγκεκριμένα ηχητικά σήματα για να ενημερώσουν άλλα πλοία, το λιμάνι ή και τους επιβάτες για τις προθέσεις τους. Οι κόρνες τους εκπέμπουν σε χαμηλές συχνότητες γιατί ο ήχος χαμηλής συχνότητας ταξιδεύει πιο μακριά και μάλιστα όσο μεγαλύτερο είναι το πλοίο τόσο πιο χαμηλή συχνότητα χρησιμοποιεί για να ακούγεται από μεγάλη απόσταση. Παρακάτω γνωρίστε 5 διαφορετικούς ήχους που χρησιμοποιούν τα πλοία και γίνετε κι εσείς πλοία παίζοντας το ακόλουθο σενάριο, για να επικοινωνήσετε μεταξύ σας και να αποφύγετε τη σύγκρουση. - 1 παρατεταμένο σήμα : Για να δηλώσουν στα άλλα πλοία της περιοχής την παρουσία τους ή ότι κινούνται. Συνήθως το χρησιμοποιούν όταν πλησιάζουν εμπόδιο ή στροφή, ή όταν φεύγουν από το λιμάνι. - 1 σύντομο σήμα : «Θα αλλάξω πορεία προς τα δεξιά» - 2 σύντομα σήματα : «Θα αλλάξω πορεία προς τα αριστερά» - 3 σύντομα σήματα : «Θα κάνω ''ανάποδα''» - 5 σύντομα σήματα : «Το πλοίο μου βρίσκεται σε κίνδυνο πανικό» (η αγγλική λέξη panic που σημαίνει πανικός έχει 5 γράμματα) ή «Δεν κατάλαβα τις προθέσεις σου» (Ένα σύντομο σήμα διαρκεί 1 δευτερόλεπτο, ενώ ένα παρατεταμένο 4-6 δευτερόλεπτα.) Σημειώστε ότι σε περίπτωση που οι πορείες 2 πλοίων διασταυρώνονται, αν το πλοίο συμφωνεί με τις προθέσεις του άλλου πλοίου πρέπει να κάνει τον ίδιο ήχο για να ολοκληρωθεί η συνεννόηση. Σενάριο Δύο πλοία κινούνται στην ίδια πορεία αλλά με αντίθετη κατεύθυνση και αν συνεχίσουν θα συγκρουστούν μετωπικά. Τι σήματα θα χρησιμοποιήσουν για να αποφύγουν τη σύγκρουση σύμφωνα με την εικόνα; Τι πρέπει να γίνει αν ένα πλοίο δεν καταλάβει τις προθέσεις του άλλου με το πρώτο σήμα; Φτιάξτε και τα δικά σας σενάρια. 31
«Καλλιτέχνης» για το Περιβάλλον 25. Ο θαλάσσιος κόσμος Τι υπάρχει μέσα στο νερό που κολυμπάμε; Γιατί θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν πηγαίνουμε στη θάλασσα και να μην τη μολύνουμε; Με τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού και με χρήση της αφίσας για το θαλάσσιο κόσμο που σας στείλαμε (υπάρχει και στο τέλος του Σχεδίου Δράσης), μιλήστε στην τάξη για τους οργανισμούς που συναντάμε μέσα στο νερό και συζητήστε γιατί θα πρέπει να τους προστατεύουμε. Στη συνέχεια παίξτε το παιχνίδι που βρίσκεται στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» με τίτλο: «Παιχνίδι γνώσεων για το Θαλάσσιο Κόσμο» και κατασκευάστε το δικό σας θαλάσσιο κόσμο (βυθό) με πλαστελίνες ή τη μέθοδο κολάζ. 26. Δημιουργώ έργα με φυσικά υλικά Συλλέξτε υλικά από το φυσικό περιβάλλον της περιοχής σας (πχ. βότσαλα, κοχύλια, φύλλα, ξύλα κ.ά.) και χρησιμοποιήστε τα για να φτιάξετε έργα χειροτεχνίας. Τα έργα αυτά μπορείτε να τα εκθέσετε σε γιορτή στο τέλος της σχολικής χρονιάς. 32 27. Δημιουργώ έργα με «άχρηστα» υλικά Χρησιμοποιήστε «άχρηστα» υλικά ή υλικά που έχετε μαζέψει για την ανακύκλωση (πχ. τενεκεδάκια, πλαστικά μπουκάλια, χάρτινες συσκευασίες) για κατασκευές και χειροτεχνίες. Με αυτόν τον τρόπο μπορείτε να ανακαλύψετε ότι δεν είναι όλα τα αντικείμενα που πετάμε στα σκουπίδια πραγματικά «άχρηστα», αλλά με λίγη φαντασία και καλή διάθεση μπορούν να χρησιμοποιηθούν διαφορετικά. Τα έργα αυτά μπορείτε να τα εκθέσετε σε γιορτή στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» υπάρχουν οδηγίες για κατασκευές με άχρηστα υλικά.
28. Γράφω τραγούδια - ποιήματα παραμύθια και τα δραματοποιώ Εμπνευστείτε από τη θάλασσα και τους οργανισμούς που ζουν σε αυτή, γράψτε και δραματοποιήστε τραγούδια, ποιήματα ή παραμύθια που να περιγράφουν τη ζωή τους, αλλά και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν. Τα έργα μπορείτε να τα παρουσιάσετε σε ειδική εκδήλωση στο σχολείο ή σε γιορτή για το τέλος της σχολικής χρονιάς με προσκεκλημένους γονείς, παιδιά, φορείς της τοπικής κοινωνίας και εκπροσώπους του Προγράμματος «Παιδική HELMEPA». Στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» υπάρχει η έκδοση της HELMEPA «Πολύχρωμες Κηλίδες», με έργα Ομάδων του Προγράμματος. 29. Δημιουργώ κόμικς για το περιβάλλον Φτιάξτε κόμικς για να παρουσιάσετε με έναν πιο διασκεδαστικό τρόπο τα προβλήματα του περιβάλλοντος. Στο διαδίκτυο υπάρχουν εφαρμογές όπως το Pixton (http://www.pixton.com/gr/), το Toondoo (http://www.toondoo.com/) κ.α. με δωρεάν περίοδο χρήσης που μπορούν να σας βοηθήσουν να φτιάξετε και ηλεκτρονικά κόμικς. 33
30. Φτιάχνω τσάντες από παλιά μπλουζάκια Έχετε παλιά μπλουζάκια που δεν φοράτε; Μην τα πετάξετε γιατί έχετε τη δυνατότητα να φτιάξετε όμορφες τσάντες και να τις χαρίσετε στα αγαπημένα σας πρόσωπα. Παρακάτω ακολουθεί μία συγκεκριμένη ιδέα, αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη φαντασία σας και να δημιουργήσετε και άλλου είδους τσάντες. Υλικά: Παλιό μπλουζάκι Ψαλίδι Μαρκαδόρο Πιάτο Διαδικασία: 1. Φτιάξτε τα όρια τις τσάντας όπως τα θέλετε βάζοντας το πιάτο στην περιοχή των μανικιών και της λαιμόκοψης. 2. Από το κάτω μέρος της μπλούζας μετρήστε 10 εκατοστά προς τα πάνω και σημειώστε με το μαρκαδόρο το σημείο κατά μήκος της μπλούζας, όπως στη φωτογραφία. 3. Κόψτε λωρίδες πάχους 3 περίπου εκατοστών το κάτω μέρος της μπλούζας μέχρι το σημείο που έχετε μαρκάρει. (Έργο παιδιών-μελών Παιδικής HELMEPA)
(δ) Υποστήριξη Οµάδων Η Παιδική HELMEPA υποστηρίζει τις Ομάδες που παίρνουν μέρος στο Πρόγραμμα αναλαμβάνοντας τις ακόλουθες υποχρεώσεις: Εφοδιάζει τις Ομάδες και τους Εθελοντές Εκπαιδευτικούς με σχετικό υλικό όπως ταυτότητες μέλους, κονκάρδες, αφίσες και ενημερωτικές εκδόσεις. Αλληλογραφεί με τις Ομάδες και δίνει κατευθύνσεις, συμβουλές και χρήσιμες πληροφορίες για περιβαλλοντικά θέματα. Πραγματοποιεί επισκέψεις σε διάφορες περιοχές της χώρας για να έρθει σε επαφή με τις Ομάδες που εκτελούν το Πρόγραμμα, να ενημερώσει Εκπαιδευτικούς για τη λειτουργία του και να προβάλλει σε τοπικό επίπεδο την ανάγκη προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και τρόπους πρόληψης ρύπανσής του. Καλύπτει σε λογικά πλαίσια τις δαπάνες δραστηριοτήτων των Ομάδων Δημόσιων Δημοτικών Σχολείων και Νηπιαγωγείων σύμφωνα με το Πρόγραμμα. (Για την πραγματοποίηση υψηλής δαπάνης απαιτείται προηγούμενη συνεννόηση του Εθελοντή Εκπαιδευτικού με το συντονιστή του Προγράμματος.) Προβάλλει το έργο των παιδιών στην παγκόσμια κοινότητα, σε διεθνείς οργανισμούς, και ενημερώνει τις άλλες Ενώσεις (MEPAs). Διανέμει το τριμηνιαίο ενημερωτικό έντυπο «ΤΑ ΓΛΑΡΟΠΟΥΛΑ» στα μέλη της Παιδικής HELMEPA, τους Εκπαιδευτικούς, την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τον Τύπο, καθώς και Κρατικούς Φορείς. Η προβολή του έργου των παιδιών-μελών του Προγράμματος είναι η ελάχιστη ηθική επιβράβευση των προσπαθειών που κατέβαλαν στη διάρκεια της συμμετοχής τους. Η δημοσιοποίηση των δράσεών τους συχνά λειτουργεί και σαν αφορμή για την περιβαλλοντική αφύπνιση και δραστηριοποίηση και της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας. Η Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος ενημερώνει τα Μέλη της, ελληνόκτητα πλοία, εταιρείες και οργανισμούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και χιλιάδες ναυτικούς, για το έργο των μαθητών-μελών της Παιδικής HELMEPA. Μεταφέρει τις εξελίξεις και τα επιτεύγματα του Προγράμματος στην Ελληνική και Διεθνή Ναυτιλιακή Κοινότητα, το Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΙΜΟ), την Ευρωπαϊκή 35
Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNEP) και σε άλλους φορείς με τους οποίους συνεργάζεται. Οι δραστηριότητες των Ομάδων προβάλλονται και σε ναυτιλιακά περιοδικά και άλλα έντυπα με τα οποία η HELMEPA συνεργάζεται, καθώς και στο Διαδίκτυο μέσω της ιστοσελίδας του Προγράμματος στην ηλεκτρονική του διεύθυνση www.helmepajunior.gr Στα μέλη των Ομάδων και τους Εθελοντές Εκπαιδευτικούς που δραστηριοποιούνται στο Πρόγραμμα, η HELMEPA απονέμει Αναμνηστικό Δίπλωμα. (ε) Συµβούλιο Παιδιών - Αντιπροσώπων Το Συμβούλιο Αντιπροσώπων έχει 13 μέλη - όσες οι γεωγραφικές περιοχές του Προγράμματος - οι οποίοι είναι οι Αρχηγοί των Ομάδων που πραγματοποίησαν τουλάχιστον 15 Δραστηριότητες του Προγράμματος (οπωσδήποτε μία από κάθε θεματική ενότητα) στη διάρκεια του σχολικού έτους. Σκοπός του Συμβουλίου είναι να εξετάσει τα αποτελέσματα του Προγράμματος του προηγούμενου σχολικού έτους και να προτείνει ιδέες για τη βελτίωσή του με βάση την εμπειρία που απέκτησαν τα μέλη του. Τα μέλη του Συμβουλίου προσκαλούνται από τη HELMEPA και συνοδευόμενα από έναν από τους γονείς τους και την/τον Εκπαιδευτικό τους, έρχονται με δαπάνες του Προγράμματος στην Αθήνα το Νοέμβριο ή Δεκέμβριο. Το Συμβούλιο εκλέγει Πρόεδρο, Αντιπρόεδρο και Γραμματέα και ενημερώνεται από στελέχη της Παιδικής HELMEPA για τις δραστηριότητες που έγιναν σε όλη την Ελλάδα, σύμφωνα με πληροφορίες από τις Ομάδες που έλαβαν μέρος. Κάθε μέλος του Συμβουλίου παρουσιάζει τις εμπειρίες της Ομάδας του και ακολουθεί συζήτηση για να προκύψουν προτάσεις για τον εμπλουτισμό του Προγράμματος. Οι αποφάσεις που τελικά θα πάρει το Συμβούλιο δημοσιεύονται με Δελτίο Τύπου της Παιδικής HELMEPA ενώ τα μέλη του, στο τέλος της συνεδρίασης, συναντώνται με εκπροσώπους του Τύπου και ΜΜΕ που έχουν προσκληθεί. Το Συμβούλιο διατηρείται μέχρι την εκλογή του επόμενου, οπότε διαλύεται και τα μέλη του μπορούν, αν θέλουν, να πάρουν πάλι μέρος στο Πρόγραμμα σε καινούργια Ομάδα σύμφωνα με την ηλικία τους. 36
*Σημείωση Όταν στην ίδια γεωγραφική περιοχή: (α) πολλές Ομάδες εκτέλεσαν πάνω από 15 δραστηριότητες (καθώς και μία από κάθε θεματική ενότητα), ο Αρχηγός της Ομάδας με τις περισσότερες συμμετέχει στο Συμβούλιο Αντιπροσώπων. (β) Ομάδες εκτέλεσαν τον ίδιο αριθμό δραστηριοτήτων και πάνω από 15 (καθώς και μία από κάθε θεματική ενότητα), η συμμετοχή στο Συμβούλιο γίνεται με κλήρωση από τη HELMEPA. 37
6 Πανελλήνιος ιαγωνισµός Ζωγραφικής Κάθε σχολική χρονιά όλες οι Ομάδες της Παιδικής HELMEPA καλούνται να πάρουν μέρος στο Διαγωνισμό Ζωγραφικής, με θέμα σχετικό με το περιβάλλον και διαφορετικό κάθε χρόνο. Ο Διαγωνισμός διεξάγεται ξεχωριστά για δύο κατηγορίες παιδιών, 5-7 και 8-12 ετών. Τα έργα πρέπει να πληρούν τις παρακάτω προϋποθέσεις: Να προέρχονται από Ομάδες του Προγράμματος του τρέχοντος σχολικού έτους Να είναι ομαδικά, ζωγραφισμένα σε χαρτόνι διαστάσεων 50x70 εκ., σε οριζόντια μορφή και με έντονα χρώματα Να αναγράφονται στο πίσω μέρος το Σχολείο, ο αριθμός της Ομάδας και το όνομα του Εθελοντή Εκπαιδευτικού Να είναι ζωγραφιές και όχι με τη μέθοδο κολάζ. Τα έργα που θα βραβευθούν επιλέγονται από το Προεδρείο του Συμβουλίου Αντιπροσώπων και τις Ομάδες του Προγράμματος με ψηφοφορία που διεξάγεται στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA. Το καλύτερο σε κάθε κατηγορία εκτυπώνεται σε Αφίσα (1ο Βραβείο), με τα ονόματα των μελών της Ομάδας και του Εκπαιδευτικού. Στα μέλη των Ομάδων που λαμβάνουν το Β και Γ Βραβείο απονέμονται Έπαινοι Συμμετοχής. 38
7 Παράρτηµα Πληροφορίες για τους εκπαιδευτικούς για την καλύτερη επεξήγηση ορισμένων δραστηριοτήτων. 6. Ο κύκλος του νερού Το μεγάλο διαφανές γυάλινο δοχείο αντιπροσωπεύει τη Γη. Το νερό, τις θάλασσες. Το μικρό ποτήρι, τη στεριά. Η πλαστική μεμβράνη, την ατμόσφαιρα. Οι σταγόνες που πέφτουν, τη βροχή. j 18. Γιατί τα πλοία διαφέρουν μεταξύ τους; Ακολουθούν διάφοροι τύποι πλοίων που διαχωρίζονται ανάλογα με το είδος φορτίου που μεταφέρουν. Πλοία μεταφοράς γενικού φορτίου Είναι πλοία που έχουν δικά τους μέσα φορτοεκφόρτωσης και μπορούν να μεταφέρουν βαρύ εξοπλισμό όπως μηχανήματα, σιδηροτροχιές κ.α. ή άλλα φορτία μέσα σε σάκους, δέματα, κιβώτια και βαρέλια. Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι η ύπαρξη ενός ενδιάμεσου καταστρώματος σε όλα ή τα περισσότερα αμπάρια για να προστατεύουν και να διαχωρίζουν μεταξύ τους τα φορτία. Είναι μικρά πλοία, το μέγεθός τους δεν ξεπερνά τους 20.000 τόνους και μπορούν να προσεγγίζουν λιμάνια με μικρό βάθος. Τα Liberty που σχεδιάσθηκαν και ναυπηγήθηκαν στην Αμερική κατά τη διάρκεια του Β παγκόσμιου πολέμου με σκοπό να καλύψουν τις ανάγκες σε εφοδιασμό των συμμάχων, αποτέλεσαν ουσιαστικά ένα τύπο πλοίου μεταφοράς γενικού φορτίου. Πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων Το εμπορευματοκιβώτιο επινοήθηκε πριν από 75 χρόνια ενώ στις θαλάσσιες μεταφορές χρησιμοποιήθηκε μετά το 1955. Είναι μεταλλικό κιβώτιο, ορθογωνικής μορφής που φορτώνεται εύκολα, παρέχει μεγάλη προστασία στο φορτίο και έχει τυποποιημένες διαστάσεις. 39
Υπάρχει αυτό των 20 ποδών με διαστάσεις 20 x 8 x 8 πόδια (6,1 x 2,4 x 2,4 μέτρα) και των 40 ποδών με διαστάσεις 40 x 8 x 8 πόδια. Μέσα στα εμπορευματοκιβώτια μπορούν να μεταφέρονται διάφορα είδη φορτίων από πολύτιμα αγαθά όπως ηλεκτρονικά είδη μέχρι ρούχα, συσκευασμένα φαγητά αλλά και επικίνδυνα υλικά. Τα πλοία που μεταφέρουν εμπορευματοκιβώτια έχουν τα αμπάρια τους διαμορφωμένα σαν κυψέλες με μεγάλα στόμια ώστε να στοιβάζονται γρήγορα. Τέτοια πλοία με ικανότητα να μεταφέρουν μέχρι 14.000 εμπορευματοκιβώτια 20 ποδών, ταξιδεύουν με ταχύτητες 25 κόμβων, ενώ τώρα χτίζονται ακόμη μεγαλύτερα πλοία που θα μπορούν να μεταφέρουν ως και 18.000 εμπορευματοκιβώτια! Πλοία μεταφοράς ξηρού, χύμα φορτίου Τα πλοία αυτά μεταφέρουν ομοειδή ξηρά φορτία σε χύμα μορφή όπως είναι ο βωξίτης, γαιάνθρακες, σιτηρά, σιδηρομεταλλεύματα, ζάχαρη, λιπάσματα, τσιμέντο, κ.α. Διαθέτουν ένα ή περισσότερα ενιαία αμπάρια ανάλογα με το μέγεθός τους που κλείνουν στεγανά μετά το πέρας της φόρτωσης ώστε να μη μπορεί θαλασσινό νερό να εισέλθει μέσα σε αυτά και να καταστρέψει το φορτίο ή να δημιουργήσει πρόβλημα στην ευστάθεια του πλοίου. Αυτά που μεταφέρουν μεταλλεύματα με μεγάλο ειδικό βάρος ή «μινεράλια» στη ναυτική γλώσσα, έχουν ενισχυμένους πυθμένες στα αμπάρια, ενώ σχεδόν όλα έχουν διαμορφωμένα τα αμπάρια τους ώστε να εμποδίζεται η μετακίνηση του φορτίου λόγω των κλίσεων που παίρνει το πλοίο κατά το ταξίδι του. Δεξαμενόπλοια Τα δεξαμενόπλοια είναι σχεδιασμένα να μεταφέρουν υγρά φορτία μέσα σε δεξαμενές, χρησιμοποιώντας δικές τους αντλίες και σωληνώσεις. Με τα πλοία αυτά μεταφέρονται κυρίως το αργό πετρέλαιο και τα προϊόντα της διύλισής του, όπως η βενζίνη, το μαζούτ, κ.α., καθώς επίσης χημικές ουσίες, φυτικά και ζωικά έλαια και νερό. Τα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν πετρέλαιο και άλλα εύφλεκτα φορτία εφαρμόζουν ιδιαίτερα αυστηρές απαιτήσεις για την ασφάλεια των ναυτικών που εργάζονται σε αυτά, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος. Στα νέα δεξαμενόπλοια πετρελαίου η απόσταση της εξωτερικής λαμαρίνας από το χώρο των δεξαμενών απέχει από 70 120 εκατοστά προσφέροντας προστασία σε περίπτωση σύγκρουσης ή προσάραξης. Στα δεξαμενόπλοια συμπεριλαμβάνονται και αυτά που μεταφέρουν υγροποιημένο φυσικό ή πετρελαϊκό αέριο, αφού πρώτα τα αέρια αυτά ψυχθούν σε ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες (-162οC) ώστε να συμπιεσθούν και μεταφερθούν στις ειδικά μονωμένες δεξαμενές των πλοίων (LNG). 40
Επιβατηγά πλοία Ως επιβατηγά πλοία χαρακτηρίζονται τα πλοία εκείνα που κρίνονται κατάλληλα και ειδικά για μεταφορά 12 επιβατών και άνω. Η καταλληλότητα έχει σχέση με ειδικές απαιτήσεις κατά τη ναυπήγηση ή μετασκευή του πλοίου, στη στεγανή υποδιαίρεση αυτού, στο είδος και την επάρκεια σωστικών και πυροσβεστικών μέσων, καθώς και στην ενδιαίτηση επιβατών. Οι παραπάνω απαιτήσεις τροποποιούνται ανάλογα με την απόσταση από την ακτή που συνήθως ταξιδεύει το πλοίο. Ένα παράδειγμα τέτοιων πλοίων είναι τα κρουαζιερόπλοια τα οποία μπορούν να μεταφέρουν από εκατοντάδες μέχρι χιλιάδες επιβατών, ενώ συνήθως κάνουν στάσεις σε λιμάνια όπου οι επιβάτες μπορούν να γνωρίσουν τα τοπικά ήθη και έθιμα. Μοιάζουν με πλωτές πόλεις που προσφέρουν κάθε λογής ανέσεις και υπηρεσίες, όπως εμπορικά καταστήματα, εστιατόρια, κινηματογράφους, γυμναστήρια, πισίνες, ακόμη και γήπεδα μπάσκετ και τένις! Άλλα παραδείγματα τέτοιων πλοίων είναι τα επιβατηγά-οχηματαγωγά, όπως και τα ταχύπλοα (επιβατηγά-καταμαράν, επιβατηγάυδροπτέρυγα, επιβατηγά-αερόστρωμνα). α) Πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, β) Δεξαμενόπλοιο (LNG), γ) Δεξαμενόπλοιο, δ) Πλοίο μεταφοράς ξηρού, χύμα φορτίου. l 41
42 Πηγές: Monroe Country Water Authority http://www.mcwa.com/mywater/kidswaterfunold.aspx#cycle http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=518 http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=488 http://www.pamebolta.gr/ http://www.indaba-network.net/ http://www.iucnredlist.org/ http://www.namepa.net http://www.arkive.org/ http://www.mommypotamus.com http://www.marlisco.eu http://www.sciencekids.co.nz/ http://www.pixton.com/gr/ http://www.toondoo.com/ Ramsar Convention http://www.ramsar.org Howcast http://www.howcast.com/videos/510867-how-to-make-a-pollution-catcher-science-projects Γενικό Λύκειο Φαλάνης Λάρισας https://www.youtube.com/watch?v=7fj0lmkvdmk 99ο Νηπιαγωγείο Θεσσαλονίκης, Ομάδες 1344(Ν)-1345(Ν) Παιδικής HELMEPA 4ο Δημ. Σχολείο Ερμούπολης Σύρου, Ομάδα 1588(Α) Παιδικής HELMEPA 5ο Δημ. Σχολείο Πόλεως Ρόδου, Ομάδες 1529(Α)-1530(Α) Παιδικής HELMEPA 8ο Νηπιαγωγείο Αλέξανδρούπολης, Ομάδα 1562(Ν) Παιδικής HELMEPA Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου http://www.hcg.gr/ S
Σ Υ Μ Π Λ Η Ρ Ω Ν Ε Τ Α Ι Α Π Ο Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Ι Κ Ο Υ Σ Ημερομηνία Σ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Α Ε Θ Ε Λ Ο Ν Τ Η Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Ι Κ Ο Υ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ NAI OXI ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΟΔΟΣ ΑΡΙΘΜ. ΠΟΛΗ Τ.Κ. ΤΗΛ. ΦΑΞ e-mail Σ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Α Σ Χ Ο Λ Ε Ι Ο Υ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΑΞΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ NAI OXI ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΟΔΟΣ ΑΡΙΘΜ. ΠΟΛΗ Τ.Κ. ΤΗΛ. ΦΑΞ e-mail Π Α Ρ Α Τ Η Ρ Η Σ Ε Ι Σ / Π Ρ Ο Τ Α Σ Ε Ι Σ
Σ Υ Μ Π Λ Η Ρ Ω Ν Ε Τ Α Ι Α Π Ο Π Α Ι Δ Ι Α ΠΡΟΣΟΧΗ : Η Αίτηση συμπληρώνεται σωστά και με καθαρά γράμματα!! Α Ι Τ Η Σ Η Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Η Σ Ο Μ Α Δ Α Σ ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ONOMA ΠΑΤΡΟΣ ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ (ΟΔΟΣ, ΑΡΙΘΜΟΣ, ΠΟΛΗ, Τ.Κ.) ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΗΛΕΦΩΝΟΥ ΠΑΛΑΙΟ ΜΕΛΟΣ (ΝΑΙ / ΟΧΙ) 1 ΑΡΧΗΓΟΣ 2 ΜΕΛΟΣ 3 ΜΕΛΟΣ 4 ΜΕΛΟΣ 5 ΜΕΛΟΣ 6 ΜΕΛΟΣ 7 ΜΕΛΟΣ 8 ΜΕΛΟΣ 9 ΜΕΛΟΣ 10 ΜΕΛΟΣ
@www.helmepajunior.gr