ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΘΕΜΑ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ Γ.Π.Σ ΓΕΡΑΚΑ Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα Επιβλέποντες καθηγητές:.μέλισσας, Κ. Σερράος ΡΟΣΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Ε.Μ.Π

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Κεφάλαιο 2 Πολεοδοµική νοµοθεσία µελέτες περίπτωσεις 2.1 Παραρεµάτιες περιοχές 2.2 Υπώρειες περιοχές 2.3 Περιοχές διέλευσης πυλώνων υψηλής τάσης Κεφάλαιο 3 Ανάλυση µελέτης περίπτωσης 3.1 Γενικά στοιχεία 3.2 Γ.Π.Σ Γέρακα και Ζ.Ο.Ε Μεσογείων Κεφάλαιο 4 Σχολιασµός - κατευθύνσεις

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από την εποχή του Κλεάνθη και του Σάουµπερτ µέχρι και σήµερα η πρωτεύουσα επεκτείνεται συνεχώς. Ο παράγοντας περιβάλλον υπεισήλθε ελάχιστα στον όποιο σχεδιασµό επέκτασης της Αθήνας και µόλις τα τελευταία χρόνια στα πλαίσια της βιώσιµης ανάπτυξης, ο σχεδιασµός λαµβάνει υπ όψιν τις περιβαλλοντικές συνιστώσες. Βιώσιµη ανάπτυξη είναι η κάλυψη των αναγκών του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η δυνατότητα των µελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους. Οι βασικές αρχές που διέπουν την βιώσιµη ανάπτυξη είναι η ασφάλεια, η ισονοµία, η υγεία, η βιοκλιµατική δόµηση και η περιβαλλοντική και οικολογική πρόνοια. Ειδικά για τις πόλεις, όπου συγκεντρώνονται µεγάλα ποσοστά πληθυσµού και δραστηριοτήτων, η περιβαλλοντική πρόνοια έχει ιδιαίτερη σηµασία για την διασφάλιση µιας ικανοποιητικής διαβίωσης τόσο στο παρόν όσο και στο µέλλον. Μέσα στα πλαίσια της έντονης ανάπτυξης και εξάπλωσης των πόλεων επιβάλλεται η ύπαρξη ειδικής µέριµνας για τα στοιχεία εκείνα του περιβάλλοντος τα οποία δύσκολα αποκαθίστανται ή και ανακτούνται. Τέτοια πρωτεύοντα στοιχεία είναι οι λόφοι, τα δάση, τα βουνά, η εύφορη γεωργική γη, οι πλαγιές µε µεγάλες κλίσεις, τα ρέµατα και οι ακτές, τα οποία και αποτελούν τις κακώς νοούµενες τράπεζες γης για την εύκολη και ανέξοδη εξάπλωση των πόλεων. Οι επιπτώσεις της µη προστασίας των στοιχείων αυτών είναι ανυπολόγιστες ενώ η δυνατότητα για την εκ των υστέρων προστασία ή και ανάκτηση τους είναι µάλλον περιορισµένη. Η περιβαλλοντική πρόνοια δεν εξαντλείται µόνο µε την διαφύλαξη των παραπάνω αλλά αντίθετα υπάρχει πληθώρα στοιχείων του περιβάλλοντος τα οποία θα πρέπει να προστατευθούν, όπως ο υδροφόρος ορίζοντας, οι διάφοροι γεωλογικοί σχηµατισµοί, οι µικρές τοπικές κοιλάδες, ελαιώνες, αµπελώνες και άλλα πολλά στοιχεία. Η προστασία του περιβάλλοντος υπεισέρχεται σε όλα τα επίπεδα σχεδιασµού, από τα χωροταξικά σχέδια έως και τα ρυµοτοµικά. Όσο πλησιάζουµε στο τοπικό επίπεδο, η πληροφορία πρέπει να γίνεται περισσότερο λεπτοµερής και εξειδικευµένη και σε κάθε περίπτωση να εξαντλείται στο κάθε επίπεδο η αντίστοιχη περιβαλλοντική πληροφορία. Χαρακτηριστικές ελλείψεις ως προς τα περιβαλλοντικά ζητήµατα εµφανίζονται σε πολλά ΓΠΣ µε άµεσο αποτέλεσµα τα ρυµοτοµικά σχέδια είτε να

παρακάµπτουν κρίσιµα περιβαλλοντικά στοιχεία που απαιτούν προστασία είτε η προστασία αυτή να είναι περιορισµένη. Στην παρούσα εργασία µελετάται το ΓΠΣ Γέρακα, ενός δήµου ο οποίος βρίσκεται σε επαφή µε το πολεοδοµικό συγκρότηµα πρωτευούσης και δέχεται τις έντονες πιέσεις της εξάπλωσης της πόλης των Αθηνών προς την κοιλάδα των Μεσογείων. Η οικιστική πίεση πέραν της υπόλοιπης επιφάνειας του δήµου βρίσκει διεξόδους προς τα ρέµατα και τους λόφους της περιοχής, δηλαδή προς τα στοιχεία αυτά του περιβάλλοντος τα οποία σύµφωνα µε τις αρχές της βιώσιµης ανάπτυξης πρέπει οπωσδήποτε να προστατευθούν. Η ύπαρξη των πυλώνων υψηλής τάσης και η δόµηση που παρατηρείται κοντά σε αυτούς έρχεται σε αντίθεση µε µία εκ των βασικών αρχών της βιώσιµης ανάπτυξης, την υγεία. Πολλά επίσης στοιχεία του τοπικού περιβάλλοντος, όπως οι αµπελώνες, ο υδροφόρος ορίζοντας, αξιόλογα φυσικά µνηµεία και η πανίδα υποβαθµίζονται υπό την πίεση της εξάπλωσης της πόλης και ελλείψει σχεδιασµού. Βέβαια στο περιορισµένο πλαίσιο της παρούσας εργασίας θα εξετασθούν µόνο οι κύριοι περιβαλλοντικοί παράµετροι των παραρεµάτιων και υπώρειων περιοχών και των περιοχών διέλευσης πυλώνων υψηλής τάσης. Αρχικά παρατίθεται η πολεοδοµική νοµοθεσία αναφορικά µε την δόµηση σε παραρεµάτιες και υπώρειες περιοχές καθώς και για περιοχές από τις οποίες διέρχονται πυλώνες υψηλής τάσης. Παράλληλα αναφέρονται κάποια παραδείγµατα και πρακτικές από γειτονικές περιοχές που γειτνιάζουν µε το Πεντελικό όρος και παρουσιάζουν παρόµοιο ανάγλυφο και χαρακτηριστικά. Η µελέτη περίπτωσης περιλαµβάνει κάποια γενικά στοιχεία του δήµου Γέρακα, την παρουσίαση του ΓΠΣ της περιοχής και της ΖΟΕ Μεσογείων στην οποία εντάσσεται ο δήµος. Παρατίθενται χάρτες όπου φαίνονται τα ρέµατα και οι χείµαρροι της περιοχής όπως αυτά υφίσταντο πριν την έντονη ανοικοδόµηση καθώς και χάρτες µε τις οδεύσεις των πυλώνων. Ο κριτικός σχολιασµός αφορά σε στοιχεία και παραµέτρους που το ΓΠΣ δεν έλαβε υπ όψιν ενώ δίδονται κατευθύνσεις για τους όρους δόµησης στην εκτός σχεδίου περιοχή µε έµφαση στο παραρεµάτιο και υπώρειο τµήµα.

2.ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ- ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ 2.1 ΠΑΡΑΡΕΜΑΤΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ: Τα ρέµατα είναι οι βασικοί φυσικοί αγωγοί απορροής των όµβριων υδάτων οι οποίοι τροφοδοτούνται από τους χείµαρρους που αποτελούν το δευτερεύον δίκτυο. Τα ρέµατα, παρόλο που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουν συνεχή ροή, µπορούν να συντηρήσουν έναν ικανό ποσοστό πρασίνου καθ όλη την διάρκεια του έτους. Ειδικά σε αστικές περιοχές ο ρόλος των ρεµάτων και των χειµάρρων είναι πολλαπλός και ιδιαίτερα σηµαντικός αφού όχι µόνο προστατεύουν την περιοχή από πληµµυρικά φαινόµενα αλλά παραλαµβάνουν και όλα τα επιπλέον όµβρια ύδατα που προκύπτουν από τα αυξηµένα ποσοστά κάλυψης που πραγµατοποιούνται. Επιπλέον αποτελούν ένα επιµήκη άξονα πρασίνου και ελεύθερου χώρου ο οποίος διασχίζει τον αστικό ιστό και συµβάλλει στην διάχυση του αέρα σε όλο το εύρος της πόλης. Παράλληλα δηµιουργούν ένα συνεχή άξονα αναψυχής και επανασύνδεσης µε την φύση. Όλα τα ανωτέρω αποτελούν ουσιαστικά έκφραση των αρχών της βιώσιµης ανάπτυξης των πόλεων και τονίζουν την ανάγκη προστασίας και ανάδειξης των ρεµάτων και των χειµάρρων. Σύµφωνα µε τον Ν. 3010/02 τα υδατορέµατα (µη πλεύσιµοι ποταµοί, χείµαρροι, ρέµατα και ρυάκια) οριοθετούνται βάσει των πολυγωνικών γραµµών εκατέρωθεν της βαθιάς γραµµής, που περιλαµβάνουν τις γραµµές πληµµύρας, τις όχθες και τα φυσικά ή τεχνητά στοιχεία τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο µέρος του υδατορέµατος. Οι γραµµές αυτές καθορίζονται βάσει υδραυλικής µελέτης και σε καµία περίπτωση δεν ορίζεται ελάχιστο πλάτος το οποίο θα εξασφάλιζε την λειτουργία του ρέµατος ως διαµήκη άξονα πρασίνου και ελεύθερου χώρου. ηλαδή τα ρέµατα αντιµετωπίζονται περισσότερο σαν αγωγοί όµβριων υδάτων παρά σαν άξονες πρασίνου και αναψυχής. Ειδικά για την Αττική βάσει του ΦΕΚ 281 /93 ορίσθηκαν 55 ρέµατα ως διατηρητέου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος χωρίς όµως να δίνονται κατευθύνσεις και προδιαγραφές για την αντιµετώπιση, προστασία και αξιοποίηση των ρεµάτων εν γένει κατά τον πολεοδοµικό σχεδιασµό. Οι µόνες προδιαγραφές πέραν του Ν.3010 που υπάρχουν µέχρι και σήµερα είναι αυτές του κτιριοδοµικού κανονισµού. Ο

κτιριοδοµικός κανονισµός διακρίνει τα ρέµατα σε οριοθετηµένα και προσωρινώς οριοθετηµένα. Για τα οριοθετηµένα απαγορεύεται η δόµηση εντός των οριογραµµών και επιτρέπεται σε απόσταση 10µ από αυτές ή επί αυτών αν έχουν γίνει τα έργα διευθέτησης. Για τα µη οριοθετηµένα, επιτρέπεται η δόµηση σε απόσταση 20µ ή 10µ αν έχουν γίνει τα απαραίτητα τεχνικά έργα οριοθέτησης τα οποία αφορούν κάθε ιδιοκτησία ξεχωριστά. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι τα ρέµατα δεν προστατεύονται αποτελεσµατικά και αντιµετωπίζονται αποσπασµατικά µε απόρροια την εξυπηρέτηση της ιδιωτικής δόµησης έναντι του δηµόσιου συµφέροντος. Βέβαια υπάρχουν και εξαιρέσεις οι οποίες µπορούν να αποτελέσουν οδηγό για παρόµοιες περιπτώσεις ρεµάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η ρεµατιά Χαλανδρίου. Η ρεµατιά Χαλανδρίου αποτελεί τµήµα του ρέµατος που ξεκινάει από την Νέα Πεντέλη και καταλήγει στο Νέο Ψυχικό. ιέρχεται µέσα από αστικές περιοχές έντονα δοµηµένες και µε µεγάλη ένταση χρήσεων όπως το κέντρο του Χαλανδρίου, ενώ ταυτόχρονα κινείται παράλληλα στην Λ.Πεντέλης όπου οι υψηλές τιµές της γης δηµιουργούν έντονες πιέσεις για απόκτηση τµηµάτων του ρέµατος µε πρόσωπο στον άξονα. Με το νέο ρυµοτοµικό σχέδιο ορίσθηκαν νέες οριογραµµές που προφυλάσσουν τις παραρεµάτιες κατοικίες από πληµµύρες, οι κοινόχρηστοι χώροι χαρακτηρίσθηκαν ως άλση, οι παραρεµάτιοι δρόµοι µετατράπηκαν σε πεζόδροµους ενώ σε επαφή µε την παραρεµάτια ζώνη χωροθετήθηκαν κοινωφελείς δρασηριότητες που δίνουν ζωή στην ρεµατιά. Παράλληλα άλλαξαν οι όροι δόµησης µε θεσµοθέτηση αµιγούς κατοικίας στην ευρύτερη περιοχή, µέγιστη κάλυψη 40% και κλιµακωτή µεταβολή των υψών σε σχέση µε την απόσταση από τις οριογραµµές από 7.5 ως 11µ. 2.2 ΥΠΩΡΕΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ: Οι υπώρειες περιοχές είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις οικιστικές πιέσεις λόγω των προτερηµάτων που αυτές προσφέρουν, όπως η θέα και η άµεση επαφή µε το φυσικό περιβάλλον του βουνού. Ο σχεδιασµός σε αυτές τις περιοχές πρέπει να είναι προσεκτικός έτσι ώστε να θίγεται όσο το δυνατόν λιγότερο ο υπώρειος χαρακτήρας και να επιτυγχάνεται η οµαλή µετάβαση από το δοµηµένο στο φυσικό περιβάλλον.

Στην Ελλάδα οι υπώρειες περιοχές χαρακτηρίζονται από έλλειψη προσαρµογής στα φυσικά χαρακτηριστικά του βουνού, από την αλόγιστη επέκταση, νόµιµη ή παράνοµη, εις βάρος του βουνού και την έντονη οικιστική εκµετάλλευση. Προστασία παρέχεται στις υπώρειες περιοχές προς δόµηση µε την θεσµοθέτηση περιαστικής κατοικίας (µέγιστος συντελεστής δόµησης 0.4) και τον χαρακτηρισµό της περιοχής ως ιδιαίτερου φυσικού κάλλους ώστε τα ιδιωτικά έργα να ελέγχονται µέσω ΕΠΑΕ. Η προσαρµογή του ρυµοτοµικού σχεδίου στο φυσικό ανάγλυφο καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη λόγω των υπαρχόντων κατατµήσεων και µόνο σε ορισµένες περιπτώσεις αυτό κατέστη δυνατό µε την ολική συνένωση της περιοχής και την εκ νέου κατάτµηση. Το Πεντελικό όρος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα εκµετάλλευσης υπώρειων περιοχών. Παρ όλα αυτά υπάρχουν παραδείγµατα προς υιοθέτηση και προς αποφυγή. Το Ντράφι Πικερµίου αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα προσαρµογής στο φυσικό ανάγλυφο και περιαστικής δόµησης µε Σ. 0.4, Σ.Κ 20%, µέγιστο ύψος 8.50µ και ΕΠΑΕ. Η θεσµοθέτηση χρήσης αµιγούς κατοικίας σε όλη την έκταση του οικισµού δίνει έναν ήπιο χαρακτήρα αλλά έρχεται σε αντίθεση µε τις αρχές της βιώσιµης ανάπτυξης. Αξίζει να σηµειωθεί ότι στη συγκεκριµένη περίπτωση τίθεται το ερώτηµα της διαχωριστικής γραµµής µεταξύ υπώρειας και ορεινής περιοχής. Αλλά και στην περίπτωση του υπώρειου Άνω Πατήµατος Χαλανδρίου όπου το ΓΠΣ προβλέπει κύρια κατοικία έχει επιλεγεί Σ. 0.6, Σ.Κ 40%, Ηµεγ 8.50µ και χρήση αµιγούς κατοικίας µε κέντρα γειτονιάς. 2.3 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΙΕΛΕΥΣΗ ΠΥΛΩΝΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΤΑΣΗΣ Οι πυλώνες υψηλής τάσης αποτελούν διεθνώς τον τεχνικά ενδεδειγµένο τρόπο µεταφοράς µεγάλων ποσοτήτων ρεύµατος. Οι επιπτώσεις από τους πυλώνες είναι υπό συζήτηση και υπάρχουν πολλές και αποκλίνουσες απόψεις στον επιστηµονικό και τεχνικό κόσµο. Στην Ελλάδα λόγω της απουσίας επί µακρόν χωροταξικού σχεδιασµού, οι πυλώνες υψηλής τάσης διέρχονται µέσα από αστικές περιοχές δηµιουργώντας αναµφισβήτητα περιβαλλοντικά προβλήµατα. Η ελληνική νοµοθεσία απαιτεί στην περίπτωση των γραµµών τάσης 150kV πλάτος τουλάχιστον 40µ ενώ για τις γραµµές των 400 kv τουλάχιστον 50µ. Όσον αφορά στην πρόταση υπογειοποίησης των γραµµών υψηλής τάσης τίθεται το ερώτηµα κατά πόσο αυτό είναι σωστό από την

στιγµή που µεταφέρονται τα ηλεκτροµαγνητικά πεδία πιο κοντά, µόλις 2µ κάτω από το έδαφος εν σχέση µε τα 30-45µ πάνω από το έδαφος που εξασφαλίζεται µε τους πυλώνες. Είναι σαφές ότι ο πλέον ενδεδειγµένος τρόπος αντιµετώπισης των πυλώνων υψηλής τάσης είναι η πρόληψη. ηλαδή ανάσχεση της οικιστικής εξάπλωσης προς τους άξονες των πυλώνων και δηµιουργία ζωνών πρασίνου ένθεν και ένθεν µε πλάτη περί τα 300µ, όπως συζητάται σε επιστηµονικούς κύκλους. 3.ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ 3.1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Ο δήµος Γέρακα βρίσκεται 12 km βορειοανατολικά του κέντρου των Αθηνών. Εκτείνεται από τους πρόποδες της Πεντέλης ως τους πρόποδες του Υµηττού και γειτνιάζει βόρεια µε την κοινότητα Πεντέλης, ανατολικά µε την κοινότητα Ανθούσας, νότια µε τους δήµους Παλλήνης και Γλυκών Νερών ενώ δυτικά µε τους δήµους Αγίας Παρασκευής, Χαλανδρίου και Βριλησσίων. Μέχρι και το 1981 Χάρτης ευρύτερης περιοχής των βορειοανατολικών προαστίων αποτελούσε οικισµό του ήµου Παιανίας και ο πληθυσµός ανερχόταν στους 6.700 κατοίκους. Η περιοχή σήµερα αποτελεί έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόµενους δήµους της Αττικής µε πληθυσµό 14.000 κατοίκους (2001) και σηµερινό εκτιµώµενο πληθυσµό 17.000 κατοίκους. Αποτελεί τµήµα της περιοχής των Μεσογείων και των βορειοανατολικών προαστίων. Η περιοχή του Γέρακα αποτελούσε µέρος του αγροκτήµατος Γέρακα. Το αγρόκτηµα Γέρακα περιελάµβανε την σηµερινή περιοχή του Γέρακα, του Πατήµατος Βριλησσίων και Χαλανδρίου καθώς και την περιοχή νότια του οικισµού της Πεντέλης. Το αγρόκτηµα άνηκε στην Ιερά Μονή Πεντέλης και παραχωρήθηκε σε µικρούς ακτήµονες µε παραχωρητήρια του υπουργείου Γεωργίας. Οι κατατµήσεις που

αποτελούν σήµερα κοινό σηµείο αναφοράς για όλες τις περιοχές που περιελάµβανε το αγρόκτηµα κυµαίνονται µεταξύ 250-400 τ.µ, ενώ υπάρχουν και αγροτεµάχια αρκετών στρεµµάτων αλλά σε περιορισµένο αριθµό. Στην περίπτωση του Γέρακα τα παραχωρητήρια αφορούν ακόµη και οικόπεδα που εφάπτονται του σχεδίου πόλης της Πεντέλης καθώς και οικόπεδα εντός της κοίτης των ρεµάτων της περιοχής. Το δυσµενές αυτό υπόβαθρο, σε συνδυασµό µε την προνοµιακή θέση της περιοχής και τις έντονες οικιστικές πιέσεις οι οποίες αποτυπώνονται ξεκάθαρα και στο ΡΣΑ, δηµιουργεί έντονα χωρικά και περιβαλλοντικά προβλήµατα. Τα προβλήµατα αυτά εντοπίζονται κυρίως στην αδυναµία εφαρµογής ενός περιβαλλοντικού σχεδιασµού του χώρου η οποία θα εξασφάλιζε την προστασία των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών του δήµου και θα κατεύθυνε την περιοχή σε µία πιο ήπια οικιστική ανάπτυξη εν σχέσει µε την σηµερινή οικοδοµική λαίλαπα. Η περιοχή των βορειοανατολικών προαστίων µε τις διαφαινόµενες οικιστικές πυκνώσεις όπως αποτυπώνονται στο ΡΣΑ Οι περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές του δήµου αφορούν κατά κύριο λόγο τα ρέµατα, τους χείµαρρους, τις περιοχές που γειτνιάζουν µε την Πεντέλη καθώς και τις περιοχές από τις οποίες διέρχονται πυλώνες υψηλής τάσης. Ιδιαίτερα σηµαντικό είναι το γεγονός ότι το µεγαλύτερο πλήθος των περιοχών αυτών συγκεντρώνεται στο βόρειο τµήµα του δήµου, του οποίου ένα µέρος είναι εντός ΓΠΣ αλλά εκτός σχεδίου και το υπόλοιπο εκτός ΓΠΣ αλλά εντός ΖΟΕ. Συγκεκριµένα δύο είναι τα κύρια ρέµατα της περιοχής, το ρέµα Κουφού - Παναγίτσας και το ρέµα Γέρακα τα οποία ξεκινούν από την Πεντέλη, από τον λόφο Κουφού και την Καλλιθέα αντίστοιχα, µε κατεύθυνση προς Κάντζα. Η υπώρεια περιοχή αφορά σε τµήµα του Γαργηττού, στην έση και σε τµήµα του λόφου Κουφού. Οι πυλώνες υψηλής τάσης διέρχονται εφαπτοµενικά του δήµου, σχεδόν παράλληλα στο ρέµα Γέρακα, ενώ µία εκ των δύο γραµµών διαπερνά την περιοχή από τα βορειοδυτικά προς τα ανατολικά στα σύνορα µε την Πεντέλη.

Η εντός σχεδίου (έγχρωµη) και εκτός σχεδίου περιοχή του Γέρακα µε αποτυπωµένά τα ρέµατα και τις διελεύσεις των πυλώνων. Το υδρογραφικό δίκτυο πριν την ανοικοδόµηση της περιοχής.

3.2 ΓΠΣ ΓΕΡΑΚΑ ΚΑΙ ΖΟΕ ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ: Το ΓΠΣ του ήµου Γέρακα εγκρίθηκε µε το ΦΕΚ 514 /88 και τροποποιήθηκε µε το ΦΕΚ 470 /99.Περιλαµβάνει σχεδόν όλη την έκταση του ήµου εκτός από την περιοχή της έσης και του Κουφού οι οποίες βρίσκονται στα σύνορα µε την Πεντέλη. Επίσης δεν περιλαµβάνεται ο λόφος Γέρακα που ανήκει στην ΕΡΤ. Ο δήµος βρίσκεται εντός της ΖΟΕ Μεσογείων η οποία εγκρίθηκε µε το ΦΕΚ 199 /2003, δηλαδή πολύ µετά από το ΓΠΣ. Το µεγαλύτερο µέρος της περιοχής του ΓΠΣ είναι εντός σχεδίου, ενώ εκτός σχεδίου βρίσκεται το βόρειο τµήµα του Γαργηττού (Γαργηττός ΙΙΙ Π.Ε 6) και τµήµατα των Π.Ε προς το ρέµα Γέρακα Ανθούσας. ΓΠΣ Γέρακα (αριστερά) και τµήµα της ΖΟΕ Μεσογείων

Όσον αφορά τα ρέµατα και τους χείµαρρους, το ΓΠΣ αναφέρεται µόνο στο ρέµα µεταξύ Γέρακα και Ανθούσας, το οποίο ήταν ήδη χαρακτηρισµένο ως ιδιαιτέρου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, και ορίζει ζώνη πρασίνου πλάτους 50µ. Καµία αναφορά δεν γίνεται στο ρέµα της Παναγίτσας, το οποίο ήταν ήδη χαρακτηρισµένο ως ιδιαιτέρου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, ούτε στο ρέµα του Κουφού. Είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι δύο εκ των πέντε πολεοδοµικών µελετών των γειτονιών απ όπου διέρχεται το ρέµα της Παναγίτσας, προηγούνται του ΓΠΣ ενώ σχεδόν όλες προηγούνται του χαρακτηρισµού των ρεµάτων της Αττικής, µε αποτέλεσµα το ρέµα µέχρι και την Αττική Οδό να έχει µετατραπεί σε υπόγειο κλειστό αγωγό ενώ από την Αττική Οδό ως και την λεωφόρο Μαραθώνος πάνω από το σκεπαστό τµήµα του ρέµατος έχουν χωροθετηθεί εκτεταµένοι χώροι πρασίνου. Στο κατάντη της λεωφόρου Μαραθώνος τµήµα το ρέµα µετατρέπεται σε εγκιβωτισµένο αγωγό ανοικτής διατοµής µε χώρους πρασίνου ένθεν και ένθεν, ένα µέρος των οποίων έχει καταληφθεί από αυθαίρετες κατασκευές και το υπόλοιπο έχει µετατραπεί σε οδικό άξονα σύνδεσης της λεωφόρου Σπατών µε την Αττική Οδό και την λεωφόρο Λαυρίου. Για το ρέµα του Κουφού, η πολεοδοµική µελέτη της υπό ένταξη περιοχής προβλέπει ζώνη πρασίνου µικρού πλάτους. Τα ρέµατα Παναγίτσας και Γέρακα όπως αποτυπώνονται στον χάρτη του ΦΕΚ 281 /93 Η αρχή του εγκιβωτισµένου τµήµατος του ρέµατος Κουφού Παναγίτσας στο ύψος του Γαργηττού ΙΙ.

Το ρυµοτοµικό σχέδιο της γειτονιάς του Σταυρού όπου προβλέπονται χώροι πρασίνου άνωθεν του εγκιβωτισµένου ρέµατος της Παναγίτσας. Άνοιγµα της εγκιβωτισµένης διατοµής του ρέµατος Παναγίτσας στην γειτονιά του Σταυρού και οι άνωθεν ελεύθεροι χώροι. Το ρυµοτοµικό σχέδιο της γειτονιάς της Μπαλάνας όπου προβλέπονται περιορισµένοι χώροι πρασίνου άνωθεν ή ένθεν του εγκιβωτισµένου ρέµατος της Παναγίτσας. Το εγκιβωτισµένο τµήµα ανοικτής διατοµής του ρέµατος Παναγίτσας στην γειτονιά της Μπαλάνας. Από τις ισοϋψείς γίνεται κατανοητό ότι το βόρειο τµήµα του Γέρακα και ειδικότερα ο Γαργηττός ΙΙΙ, η έση και ο λόφος Κουφού έχουν υπώρειο χαρακτήρα.

Το ΓΠΣ ορίζει την περιοχή του Γαργηττού ΙΙΙ ως περιοχή κύριας κατοικίας µε µέγιστο Σ. 0.80. Οι περιοχές της έσης και του Κουφού προσδιορίζονται από την ΖΟΕ ως περιοχές περιαστικής κατοικίας µε µέγιστο Σ. 0.40. Στην περιοχή του Γέρακα υπάρχουν δύο γραµµές πυλώνων υψηλής τάσης, µία 400kV και µία 150 kv οι οποίες ενώνονται στο ύψος του Γαργηττού ΙΙΙ µε κατεύθυνση προς Λαύριο. Το ΓΠΣ προβλέπει την δηµιουργίας ζώνης κοινόχρηστου πράσινου κατά µήκος των πυλώνων χωρίς καµία άλλη προδιαγραφή ή αποτύπωση επί του χάρτη. Οι πυλώνες διέρχονται από την περιοχή κοντά στο ρέµα Οι πυλώνες όπως φαίνονται από της περιοχή της έσης. Γέρακα Ανθούσας, η οποία στο µεγαλύτερο µέρος της είναι εκτός σχεδίου. Η πολεοδοµική µελέτη για την υπό ένταξη περιοχή προβλέπει ζώνη πρασίνου πλάτους 85µ, η οποία είναι η ελάχιστη επιτρεπόµενη από τον νόµο. Στις εντός σχεδίου περιοχές όπου διέρχονται πυλώνες δεν έχει ληφθεί καµία µέριµνα αφού κατά την περίοδο ένταξης στο σχέδιο δεν υπήρχε νόµος που να απαγορεύει την δόµηση κάτω από τις γραµµές υψηλής τάσης. Η έλλειψη κατευθύνσεων και περιορισµών µέσω του ΓΠΣ έχει δηµιουργήσει πολλαπλά προβλήµατα στην ανάπτυξη και προστασία της περιοχής. Η εκτός ΓΠΣ περιοχή δοµείται µε άναρχο τρόπο και πυκνή δόµηση ως τις κορυφές των λόφων η οποία έρχεται σε πλήρη αντίθεση µε το φυσικό ανάγλυφο καθώς και µε τον ήπιο οικιστικό χαρακτήρα της γειτονικής περιοχής της Πεντέλης. Επίσης αναιρείται η δυνατότητα ένταξης της περιοχής στο σχέδιο µε ικανοποιητικούς όρους και προϋποθέσεις όπως η διαφύλαξη του προαστιακού χαρακτήρα, η περιβαλλοντική εκµετάλλευση των κορυφών των λόφων και η ανάδειξη της υπώρειας φύσης (συστάδες πεύκων και πουρναριών). Η υπώρεια περιοχή της έσης.

Όσον αφορά τα ρέµατα και τους χείµαρρους, αυτά µπαζώνονται µε ανεξέλεγκτο και µη αναστρέψιµο τρόπο, δηµιουργώντας τις προϋποθέσεις για πιθανές πληµµύρες των κατάντη περιοχών. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί το ρέµα Γέρακα Ανθούσας το οποίο λόγω της προστασίας του δεν έχει υποστεί τόσο εκτεταµένη αλλοίωση παρά µόνο σε ορισµένες περιπτώσεις. Αλλά ακόµη και σε αυτήν την Το ρέµα Γέρακα. Στο βάθος η Πεντέλη. περίπτωση η θεσµοθέτηση των 50µ ως ζώνης προστασίας δεν επαρκεί για την ανάδειξη του ρέµατος σε πραγµατικό άξονα πρασίνου και διατήρησης της άγριας ζωής (αλεπούδες, κουνάβια, χελώνες κτλ) που υπάρχει ακόµη στην εν λόγο περιοχή. Τα ρέµατα που έχουν µετατραπεί σε κλειστούς αγωγούς ή έχουν περιοριστεί οι φυσικές διατοµές τους βάσει θεωρητικού σχεδιασµού όπως το ρέµα της Παναγίτσας και του Κουφού, είναι αµφίβολο αν µπορούν να αποτελέσουν άξονες πρασίνου για την περιοχή ενώ είναι σίγουρο ότι θα προκληθούν εκτεταµένες πληµµύρες ειδικά όταν οικοδοµηθεί πλήρως η περιοχή. Η απουσία περιοριστικών διατάξεων για την δόµηση κοντά σε πυλώνες υψηλής τάσης έχει οδηγήσει στην ανέγερση νοµίµων κατοικιών ακόµη και κάτω από πυλώνες, δηµιουργώντας αφενός προβληµατισµό για την υγεία των κατοίκων παρ όλες τις διαβεβαιώσεις των ιθυνόντων και αφετέρου ερωτηµατικά σχετικά µε την ασφάλεια των κτιρίων σε περιπτώσεις κατάρρευσης πυλώνα ή κοπής καλωδίου υψηλής τάσης. Ειδικά για την εκτός σχεδίου περιοχή όπου βρίσκεται το 95% της όδευσης των πυλώνων, η απουσία αναφοράς στο ΓΠΣ η οποία οδήγησε στην εφαρµογή της ελάχιστης απόστασης ασφαλείας λόγω των πιέσεων των ιδιωτών, δηµιουργεί αρνητικές προοπτικές τόσο για την ασφάλεια των κατοίκων όσο και για την αξιοποίηση της περιοχής.

4. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Από την παραπάνω ανάλυση προκύπτει ότι το ΓΠΣ ελάχιστα συνεκτίµησε τον περιβαλλοντικό παράγοντα και µάλλον περιορίστηκε στα απολύτως απαραίτητα και υποχρεωτικά από τους νόµους. Είναι κατανοητό ότι το ΓΠΣ ελάχιστα θα µπορούσε να προσφέρει στο ρέµα της Παναγίτσας λόγω της χρονικής υστέρησης του εν σχέσει µε τα ρυµοτοµικά σχέδια που το αφορούν. Αντίθετα θα έπρεπε να προστατευθούν τα εναποµείναντα ρέµατα και χείµαρροι όπως το ρέµα του Κουφού και να προταθούν ζώνες πρασίνου, έστω και περιορισµένου πλάτους για τους Το ρέµα Κουφού στην εκτός σχεδίου περιοχή του λόφου Κουφού. χείµαρρους. Με αυτόν τον τρόπο θα αποφεύγονταν η µετατροπή των ανοικτών ρεµάτων σε κλειστούς αγωγούς, και θα δηµιουργείτο ένα ικανοποιητικό δίκτυο πρασίνου σε αρµονία µε το φυσικό περιβάλλον. Παράλληλα θα έπρεπε να αποφευχθεί η χρήση γενικής κατοικίας κοντά στις ευαίσθητες περιοχές των ρεµάτων. Ικανοποιητικές µπορούν να κριθούν έως ένα βαθµό οι πολεοδοµικές µελέτες οι οποίες παρόλη την απουσία µέριµνας του ΓΠΣ για τα ρέµατα προβλέπουν σε ορισµένες εκ των περιοχών αυτών ζώνες πρασίνου µε φυσικό ρέµα ή µε κλειστό αγωγό, χωρίς όµως να εξυπηρετείται συνολικά η ανάγκη για προστασία των ρεµάτων. Η περιοχή του Γαργηττού ΙΙΙ θα έπρεπε να ενταχθεί στην κατηγορία της περιαστικής κατοικίας λόγω του υπώρειου χαρακτήρα της αλλά και της επαφής της µε τα ρέµατα του Κουφού και Γέρακα. Παράλληλα η περιοχή του λόφου Γέρακα θα έπρεπε να χαρακτηριστεί ως χώρος πρασίνου υπερτοπικής σηµασίας λόγω µεγέθους και φυσικών χαρακτηριστικών. Το προτεινόµενο ρυµοτοµικό σχέδιο της εκτός σχεδίου περιοχής της Μπαλάνας. Με πράσινο ανοικτό η προτεινόµενη ζώνη πρασίνου κάτω από την όδευση των πυλώνων. Με έντονο πράσινο η ζώνη προστασίας του ρέµατος Γέρακα.

Όσον αφορά τις γραµµές υψηλής τάσης το ΓΠΣ θα έπρεπε να ορίζει τα ελάχιστα όρια της ζώνης πρασίνου, ώστε να θωρακίσει την περιοχή από τις ασφυκτικές πιέσεις των ιδιωτών για µείωση του πλάτους στο ελάχιστο δυνατό. Με βάση τα ανωτέρω κρίνεται αναγκαία η λήψη µέτρων προστασίας των ρεµάτων και χειµάρρων της περιοχής. Ειδικά για τα ρέµατα του Κουφού και του Γέρακα όπου η πλειοψηφία των περιοχών απ όπου διέρχονται είναι εκτός σχεδίου και άρα οι δυνατότητες παρέµβασης είναι ρεαλιστικές, θα πρέπει να εξεταστεί η επέκταση της ζώνης πρασίνου, για την εξασφάλιση όσο το δυνατόν των φυσικών χαρακτηριστικών τους και η θεσµοθέτηση αµιγούς κατοικίας και περιοριστικών διατάξεων δόµησης για την προστασία της παραρεµάτιας περιοχής. Για τους χείµαρρους της περιοχής θα ήταν καλό να ενταχθούν σε ένα σύστηµα αξόνων πρασίνου, ώστε το πράσινο που θα εξασφαλισθεί από τα ρέµατα να µην περικλείει απλώς την δοµηµένη περιοχή αλλά να εισέρχεται εντός αυτής βοηθώντας τόσο στο µικροκλίµα όσο και στην φυσική απορροή των υδάτων. Σχετικά µε το ρέµα Παναγίτσας ελάχιστα µπορούν να γίνουν δεδοµένης της ήδη διαµορφωµένης κατάστασης. Σίγουρα επιβάλλεται η αποµάκρυνση των αυθαίρετων κτισµάτων από τις ζώνες πρασίνου ενώ θα µπορούσε να εξετασθεί η εκτροπή του ρέµατος στο κατάντη της λεωφόρου Μαραθώνος τµήµα προς τον µεγάλο αγωγό οµβρίων υδάτων της λεωφόρου Σπατών και µετατροπή του εγκιβωτισµένου τµήµατος σε άξονα πρασίνου. Για την περιοχή του Γαργηττού ΙΙΙ, της έσης και του λόφου Κουφού η δόµηση θα πρέπει να έχει ήπιο χαρακτήρα για τον σεβασµό του φυσικού τοπίου και σίγουρα να µην αποτελέσει διέξοδο των οικιστικών πιέσεων που θα οδηγήσουν σε υψηλές πυκνότητες πληθυσµού µε τις ανάλογες επιπτώσεις. Η λήψη κανονιστικών διατάξεων που θα περιορίζουν την δόµηση και την κάλυψη κρίνεται επιβεβληµένη, ειδικά για τις περιοχές αυτές που ακόµα δεν έχουν ορισθεί οι ακριβείς όροι δόµησης. Για τον λόφο Γέρακα προτείνεται ο χαρακτηρισµός του ως άλσος υπερτοπικής ορυφορική λήψη του λόφου Γέρακα.

σηµασίας αφού µαζί µε τον Πράσινο Λοφο στα Γλυκά Νερά και τον λόφο Λεβίδη στην Παλλήνη δηµιουργείται ένα τρίγωνο πρασίνου και αναψυχής για την ευρύτερη περιοχή. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς αποτελεί πλεονέκτηµα αφού δεν απαιτούνται απαλλοτριώσεις µικρών οικοπέδων αλλά µόνο η συγκατάβαση της ΕΡΤ που είναι ο µόνος κύριος της έκτασης, έστω και µε την απόδοση κάποιου ανταποδοτικού τέλους προς την εταιρία από πλευράς δήµου. Για όλες τις πολεοδοµικές ενότητες προτείνεται η κατάργηση της γενικής κατοικίας µε θεσµοθέτηση συνδυασµού χρήσεων αµιγούς κατοικίας και κέντρων γειτονιάς, έτσι ώστε να εµποδιστεί η διάχυση κεντρικών χρήσεων στον εσωτερικό ιστό των γειτονιών και η δηµιουργία ενός µωσαϊκού ασύµβατων χρήσεων. Ειδικά σε αυτήν την χρονική συγκυρία όπου ο δήµος δεν έχει αναπτύξει τις δοµές του λόγω του νεαρού χαρακτήρα της περιοχής καθίσταται δυνατός ο έλεγχος των χρήσεων χωρίς να απαιτούνται εκτεταµένοι διαχωρισµοί και αποµακρύνσεις ασύµβατων χρήσεων που υπό άλλες συνθήκες είναι χρονοβόρες και πολυδάπανες και ουσιαστικά δύσκολα εφικτές. Τέλος για τις γραµµές υψηλής τάσης προτείνεται η όσο το δυνατόν επέκταση του πλάτους της ζώνης πρασίνου και ο περιορισµός στην δόµηση ένθεν και ένθεν των γραµµών για την αποφυγή υψηλών συγκεντρώσεων πληθυσµού κοντά σε αυτές. Σε συνάρτηση µε το γεγονός ότι οι γραµµές υψηλής τάσης βρίσκονται κατά κανόνα σε εκτός σχεδίου περιοχές, η επέκταση της ζώνης πρασίνου και ο περιορισµός της δόµησης τίθεται σε ρεαλιστικές βάσεις πραγµατοποίησης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΑΠ: Σχεδιασµός, περιβαλλοντικές επιπτώσεις και µέθοδοι εκτίµησης τους, Α.Αραβαντινός: Πολεοδοµικός σχεδιασµός για µια βιώσιµη ανάπτυξη του αστικού χώρου, 1997 Α.Χατζοπούλου: Πολεοδοµικό δίκαιο, 2000 Α.Παπαχατζή: Η αντιµετώπιση των ρεµάτων στον πολεοδοµικό σχεδιασµό ΠΜΣ Πολ Χωρ. 2004 Α.Βλαχοπουλιώτη: Κεντρικό ρέµα Παλλήνης : η σχέση του µε τον αστικό ιστό και οι δυνατότητες εξέλιξής του, ΠΜΣ Πολ Χωρ. 2004 Α.Κουδούνη: Τα ρέµατα στον σχεδιασµό του αστικού χώρου, ΠΜΣ Πολ Χωρ. 2006 Μ.Φρούσσου: Εξέταση της δυνατότητας αναπαραγωγής των σχεδιαστικών προτάσεων διαµόρφωσης, προστασίας και ανάδειξης του ρέµατος Χαλανδρίου και της παραρεµάτιας περιοχής, ΠΜΣ Πολ Χωρ. 1999 Κ.Αναγνωστόπουλος: Μέθοδοι και πρακτικές διαχείρισης ρεµάτων : δυνατότητες σύνδεσης µε τον αστικό ιστό : µελέτη περίπτωσης: το ρέµα της Πικροδάφνης, ΠΜΣ Πολ Χωρ. 2002 Ε.Γκάµα: Εντάξεις περιοχών στο σχέδιο πόλης και ο ρόλος της φύσης στον πολεοδοµικό τους σχεδιασµό : η περίπτωση των εντάξεων στα Σπάτα Αττικής, ΠΜΣ Πολ Χωρ. 2006 ΓΠΣ Γέρακα και Π. ρυµοτοµίας γειτονιών Γέρακα (ΦΕΚ 514 /88, 470 /99, 993 /86, 12 /91, 1014 /87, 440 /93, 259 /89) ΖΟΕ Μεσογείων (ΦΕΚ 199 /2003) Ρυθµιστικό Σχέδιο Αθήνας (Ν.1515/85) ιαδικασία οριοθέτησης και ρυθµίσεις θεµάτων υδατορεµάτων (ΦΕΚ 91 /2002) Τεχνικές προδιαγραφές µελετών ΓΠΣ (209 /2000) Χαρακτηρισµός ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος ρεµάτων, χειµάρρων και ρυακιών Ν.Αττικής (ΦΕΚ 281 /93) Κτιριοδοµικός κανονισµός άρθρο 349 Εισήγηση ήµου Γέρακα προς Πολεοδοµία Παλλήνης αρ.πρωτ 4670

Πρακτικά δηµοτικού συµβουλίου Γέρακα 07/2006 Εισηγήσεις ηµερίδας ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας για τα δίκτυα µεταφοράς υψηλής τάσης, 2005 Εθνικό πληροφοριακό σύστηµα ενέργειας: http://195.251.42.2/ Ιστοσελίδα www.gerakas.org.gr Ιστοσελίδα www.newtime.gr