ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2009 ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ Μάθημα: Ιστορία Διάρκεια εξέτασης: Τρεις (3) ώρες 1. Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από ΤΡΙΑ (3) μέρη. 2. Nα απαντηθούν ΟΛΕΣ οι ερωτήσεις και των τριών (3) μερών. ΜΕΡΟΣ Α (Μονάδες 20) Α1. Να συμπληρώσετε την καθεμιά από τις πέντε φράσεις (1 έως 5) με μια από τις τρεις επιλογές (α, β, γ) που ακολουθούν, ώστε να σχηματιστεί μια ορθή ιστορικά πρόταση. Να γράψετε στο τετράδιο της εξέτασής σας τους αριθμούς των φράσεων και δίπλα από τον καθένα το γράμμα της φράσης που απαιτείται για τη συμπλήρωση: 1. Με το Σύνταγμα Ράντκλιφ εισάγεται για πρώτη φορά: α. η αρχή της διχοτόμησης της Κύπρου. β. η ομοσπονδιακή οργάνωση της Κύπρου. γ. η αυτοκυβέρνηση στην Κύπρο. 2. Στην Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο (1821-22): α. τερματίστηκαν και επίσημα οι εμφύλιοι πόλεμοι μεταξύ των επαναστατημένων Ελλήνων. β. ορίστηκε Κυβερνήτης ως αρχηγός του κράτους. γ. ψηφίστηκε το πρώτο δημοκρατικό σύνταγμα της Ελλάδας. 3. Ένας από τους στόχους του Κινήματος των Νεοτούρκων (1908) ήταν: α. ο εκτουρκισμός των λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. β. η αυτονομία περιφερειακών περιοχών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. γ. η παύση των μεταρρυθμίσεων που είχαν ξεκινήσει το 1907 στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. 4. Αμέσως μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου στον Αγ. Φραγκίσκο των ΗΠΑ: α. ιδρύθηκε η Κοινωνία των Εθνών (ΚΤΕ). β. ιδρύθηκε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών. γ. ανακοινώθηκε το δόγμα Τρούμαν. 1
5. Μια από τις συνέπειες των διακοινοτικών ταραχών του 1963 στην Κύπρο ήταν: α. η χάραξη από τους Άγγλους της πράσινης γραμμής. β. η κατάθεση του σχεδίου Μακμίλλαν για λύση του Κυπριακού. γ. η αναθεώρηση των Συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου. (5 χ 2 μον. = 10 μονάδες) Α2. Κάθε γεγονός της στήλης Α αντιστοιχεί με μια προσωπικότητα της στήλης Β. Να γράψετε στο τετράδιο εξέτασής σας τα γράμματα της στήλης Α και δίπλα από το καθένα τον αριθμό της στήλης Β, που αντιστοιχεί με τη σωστή απάντηση. Προσοχή: περισσεύουν δύο στοιχεία της στήλης Β. ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β α. Κίνημα του 1931 (Οκτωβριανά) β. Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς γ. Δικτατορία 4 ης Αυγούστου 1936 δ. Μάχη της Αγγλίας ε. Δικτατορία συνταγματαρχών (1967-1974) 1. Φραντσίσκο Φράγκο 2. Οδυσσέας Ανδρούτσος 3. Ονούφριος Κληρίδης 4. Ιωάννης Μεταξάς 5. Γεώργιος Παπαδόπουλος 6. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης 7. Ουίνστον Τσόρτσιλ (5 χ 2 μον. = 10 μονάδες) ΜΕΡΟΣ Β (Μονάδες 45) Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση τα ζητούμενα των παρενθέσεων: α. «Συνέδριο Ειρήνης της Βιέννης» (χρονικό πλαίσιο, εμπλεκόμενες δυνάμεις, σκοπός) 2
β. «Μεταπολίτευση» (περιεχόμενο όρου, χρονικό πλαίσιο, πολιτικό πρόσωπο που ηγήθηκε αρχικά) γ. «Τριμερής Διάσκεψη του Λονδίνου» (χρονικό πλαίσιο, εμπλεκόμενες δυνάμεις, αρνητικές πτυχές για την Ελληνοκυπριακή πλευρά) (3 χ 5 μον. = 15 μονάδες) Β2. Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης 150-200 λέξεων στο οποίο να αναλύετε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εκδηλώθηκε η Βιομηχανική Επανάσταση στην Αγγλία. Στο κείμενό σας να εντάσσονται λειτουργικά και οι παρακάτω όροι/έννοιες: Κεφάλαια Πηγές πρώτων υλών Εργατικό δυναμικό Συγκοινωνίες (15 μονάδες) Β3. Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης 150 200 λέξεων στο οποίο να προσδιορίζετε «τα ετερόκλητα στοιχεία» που προκάλεσαν την Επανάσταση της 3 ης Σεπτεμβρίου 1843 και παράλληλα να εξετάζετε κατά πόσο η επανάσταση αυτή συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό του ελληνικού πολιτικού βίου. (15 μονάδες) ΜΕΡΟΣ Γ (Μονάδες 35) ΠΡΟΣΟΧΗ: 1. Ορθή είναι κάθε απάντηση που τεκμηριώνεται επαρκώς με βάση στοιχεία από τις πηγές που παρατίθενται, καθώς και με άλλα ιστορικά γεγονότα / στοιχεία. 2. Η αντιγραφή αυτούσιων χωρίων από τις πηγές, χωρίς περαιτέρω επεξεργασία τους, αξιολογείται με μηδέν μονάδες. Γ1. [ ] Ο Καραμανλής στην αναλυτική ομιλία του (στην ελληνική Βουλή, στις 23 Φεβρουαρίου 1959, όταν προέβαινε σε αναλυτική δήλωση για τις Συμφωνίες αντιμετωπίζοντας οξείες επικρίσεις και έντονες διαφωνίες από την Αντιπολίτευση) ανέφερε ότι «η ανεξαρτησία της Κύπρου, παρά τους περιορισμούς, τας επιφυλάξεις και τας ατελείας, τας οποίας είναι δυνατόν να εμφανίζη ένα νέον πολίτευμα, καθίσταται πραγματικότης. [ ] Η κυβέρνησις δεν ισχυρίζεται ότι δια των συμφωνιών εδημιούργησε την ιδανικήν πολιτείαν του Πλάτωνος. Άλλωστε, όπως είναι γνωστόν, η μορφή αυτής της πολιτείας δεν ανεκαλύφθη ακόμη. Πιστεύω, όμως, ότι η διά των συμφωνιών αυτών επέτυχε δύο τινά: Πρώτον να αποδώση εις τους Κυπρίους την ελευθερίαν των και δεύτερον να τερματίση κατά τρόπον εθνικώς αξιοπρεπή έναν αγώνα, αι διακυμάνσεις και η τελική έκβασις του 3
οποίου ήτο δυνατόν να βλάψουν θανασίμως τα γενικότερα εθνικά συμφέροντα [ ]. Κατσώνης Κ., Η Κύπρος στους δρόμους της Ιστορίας, Η γέννηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, Λάρνακα 2002, σ. 254 Αξιοποιώντας στοιχεία του παραπάνω παραθέματος και τις ευρύτερες α. Να αναφέρετε τρεις (3) από τις «ατέλειες» των Συνθηκών Ζυρίχης - Λονδίνου που ενδεχομένως υπονοούσε ο Κ. Καραμανλής στην εν λόγω ομιλία του. (6 μονάδες) β. Να σχολιάσετε τη συγκεκριμένη τοποθέτησή του Κ. Καραμανλή επί των συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου. Να αιτιολογήσετε τις θέσεις σας με συγκεκριμένα επιχειρήματα. (4 μονάδες) Γ2. [ ] Την έβδομη δεκαετία του 19 ου αιώνα η ανάγκη του εκσυγχρονισμού μέσα από τα μεγάλα τεχνικά έργα ήταν ένα αίτημα με ευρύτατη συναίνεση. Ολόκληρη η πολιτική τάξη είχε αντιληφθεί πλέον αυτή τη νέα πραγματικότητα. Ιδέες, προτάσεις και σχέδια για πολλά από τα έργα προϋπήρχαν ή εισάγονταν στο δημόσιο διάλογο. [ ] Ωστόσο μόνο μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης από τον Τρικούπη έγινε δυνατό να τεθούν σε κίνηση οι διαδικασίες για την ολοκληρωμένη πραγματοποίησή τους. Ο Τρικούπης μπόρεσε να ενοποιήσει τα μεγάλα τεχνικά έργα σιδηροδρόμους, οδοποιία, τομή του Ισθμού της Κορίνθου [ ] να αντιμετωπίσει την οικονομική στενότητα του κράτους και να υπερβεί τις αδράνειες του νεοελληνικού πολιτικού συστήματος [ ]. Τσοκόπουλος Β., Ιστορία των Ελλήνων, τ. 11, Δομή, Αθήνα, σ. 73 Αξιοποιώντας στοιχεία του παραπάνω παραθέματος και τις ευρύτερες α. Να εξηγήσετε, παραθέτοντας συγκεκριμένα τεκμήρια, γιατί ο Χαρίλαος Τρικούπης θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους εκσυγχρονιστές της νεοελληνικής ιστορίας. (10 μονάδες) β. Να αναφέρετε έναν ακόμα εκσυγχρονιστή του νεότερου ελληνικού κράτους αιτιολογώντας την απάντησή σας με τα κατάλληλα επιχειρήματα. (5 μονάδες) 4
Γ3 Ι. [ ] Το σχέδιο Μάρσαλ υποτίθεται ότι απευθυνόταν προς όλους τους Ευρωπαίους και στα τέλη Ιουνίου ο Μολότωφ ήρθε στο Παρίσι για να συζητήσει το θέμα με το Βρετανό και το Γάλλο Υπουργό Εξωτερικών [ ]. Αλλά η δυνατότητα της Σοβιετικής Ένωσης να δεχτεί καπιταλιστική οικονομική βοήθεια βρισκόταν υπό αμφισβήτηση και ο Μολότωφ αποχώρησε από τις συνομιλίες διαμαρτυρόμενος ότι το σχέδιο Μάρσαλ θα οδηγούσε στη βιομηχανική αναγέννηση της Γερμανίας και θα υπονόμευε την οικονομική ανεξαρτησία των ευρωπαϊκών χωρών, που θα γίνονταν ανδρείκελα (υποχείριο) των ΗΠΑ. Οι Σοβιετικοί ήδη ανησυχούσαν για τη δημιουργία από την Αμερική ενός παγκόσμιου δικτύου στρατιωτικών βάσεων, για το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον κατείχε την ατομική βόμβα και για την οικονομική της δύναμη, απέναντι στα οποία τίποτε αντίστοιχο δεν μπορούσε να αντιπαρατάξει η ΕΣΣΔ. Young W. J., Η Ευρώπη του Ψυχρού Πολέμου, 1945-1991: Πολιτική Ιστορία, μτφρ. Δεμερτζίδης Γ., Πατάκης, Αθήνα 2002, σσ. 45-46 ΙΙ. [ ] Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετώπισαν τις επιθετικές αυτές κινήσεις (των Σοβιετικών στην Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Βουλγαρία και αλλού) με μαζικά προγράμματα οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας στη Δυτική Ευρώπη. Το Μάρτιο του 1947 ο πρόεδρος Τρούμαν εξήγγειλε το ομώνυμο «Δόγμα», που προέβλεπε προγράμματα βοήθειας για την αποτροπή παραπέρα της κομμουνιστικής διείσδυσης [ ]. Τον επόμενο χρόνο το σχέδιο Μάρσαλ [ ] παρείχε κονδύλια για την ανοικοδόμηση της δυτικοευρωπαϊκής βιομηχανίας. Burns E., Ευρωπαϊκή Ιστορία, Εισαγωγή στην Ιστορία και τον Πολιτισμό της Δυτικής Ευρώπης, τ. 2, μτφρ. Δαρβέρης Τ., Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, σ. 392 Αξιοποιώντας στοιχεία των παραπάνω παραθεμάτων και τις ευρύτερες α. Να ερμηνεύσετε τις αντιδράσεις των δύο υπερδυνάμεων αμέσως μετά το τέλος του Β Παγκόσμιου Πολέμου. (8 μονάδες) β. Να αναφέρετε δύο (2) περιπτώσεις που αποδεικνύουν την άμεση εφαρμογή του σχεδίου Μάρσαλ. (2 μονάδες) Τ Ε Λ Ο Σ 5