RIS 3 Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης: ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΜΕΑ Ε&Α Δρ Γιάννης Τόλιας tolias@innovatiasystems.eu

RIS 3 Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης: ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΜΕΑ Ε&Α Δρ Γιάννης Τόλιας tolias@innovatiasystems.eu Κέντρο Διάδοσης Αποτελεσμάτων Ερευνας ΑΠΘ, 24.11.2014

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ενα πλαίσιο αναφοράς για την ανάπτυξη της RIS 3 Η προσέγγιση για τον ορισμό των προτεραιοτήτων στην Ανατολική Μακεδονία - Θράκη:! Οριζόντιες παρεμβάσεις στο Περιφερειακό Σύστημα Καινοτομίας! Κάθετες παρεμβάσεις σε αλυσίδες αξίας περιφερειακού ενδιαφέροντος Σχέδιο δράσης Ανασκόπηση της μέχρι τώρα εμπειρίας Page 2

ΕΝΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗ RIS 3 Το πρώτο βήμα για την ανάπτυξη στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης είναι η διεξαγωγή μιας άσκησης αυτογνωσίας που εξετάζει:! Την εγκατεστημένη ικανότητα στο χώρο αναφοράς & το δυναμικό για καινοτομία! Τη διάσταση της εξωστρέφειας (συμμετοχή διεθνείς αλυσίδες αξίας, συνεργασίες,...)! Τη δυναμική της επιχειρηματικότητας και τις ανάγκες της για περαιτέρω ενίσχυση Πώς αποφασίζει κανείς ποιές παραμέτρους πρέπει να εξετάσει; Page 4

ΕΝΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗ RIS 3 Page 5

ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ RIS3KEY (Τομέας Ανώτατης Εκπαίδευσης & Ερευνας) «Αναμενόμενα»! Ποιοί είναι οι τομείς ερευνητικής αριστείας σε εθνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίμακα;! Σε ποιά επιστημονικά πεδία είναι ισχυρή η περιοχή αναφοράς;! Ποιές είναι οι αναδυόμενες ερευνητικές περιοχές;! Πόσο συναφής είναι η έρευνα με τις ανάγκες του παραγωγικού τομέα;! Ποιές οι επιδόσεις σας σε θέματα μεταφοράς τεχνολογίας; «Μη αναμενόμενα»! Τί μπορείτε να κάνετε για τις μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις;! Πόσο σημαντική είναι η κινητικότητα μεταξύ ερευνητικού & παραγωγικού τομέα;! Τί δουλειά κάνουν οι απόφοιτοί σας; Πού;! Σε τί βαθμό συνεργάζεστε με διακεκριμένα Πανεπιστήμια / Ερευνητικά Κέντρα;! Πόσοι μη Ελληνες ερευνητές εργάζονται στην Περιφέρεια; Page 6

ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ RIS3KEY (Τομέας Ανώτατης Εκπαίδευσης & Ερευνας) «Αναμενόμενα»! Ποιοί είναι οι τομείς ερευνητικής αριστείας σε εθνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίμακα;! Σε ποιά επιστημονικά πεδία είναι ισχυρή η περιοχή αναφοράς;! Ποιές είναι οι αναδυόμενες ερευνητικές περιοχές;! Πόσο συναφής είναι η έρευνα με τις ανάγκες του παραγωγικού τομέα;! Ποιές οι επιδόσεις σας σε θέματα μεταφοράς τεχνολογίας; «Μη αναμενόμενα»! Τί μπορείτε να κάνετε για τις μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις;! Πόσο σημαντική είναι η κινητικότητα μεταξύ ερευνητικού & παραγωγικού τομέα;! Τί δουλειά κάνουν οι απόφοιτοί σας; Πού;! Σε τί βαθμό συνεργάζεστε με διακεκριμένα Πανεπιστήμια / Ερευνητικά Κέντρα;! Πόσοι μη Ελληνες ερευνητές εργάζονται στην Περιφέρεια; Page 7

18000! 800! 300! Δημοσιεύσεις: Ελλάδα7 16000! 14000! 12000! 10000! 8000! 6000! 4000! 2000! 700! 600! 500! 400! 300! 200! 100! Δημοσιεύσεις: Ανατολική Μακεδονία-Θράκη7 Αριθμός Δημοσιεύσεων0 250! 200! 150! 100! 50! 0! 2000! 2001! 2002! 2003! 2004! 2005! 2006! 2007! 2008! 2009! 2010! 2011! 2012! Έτος7 0! 0! 2007! 2008! 2009! 2010! 2011! 2012! Έτος0 Ελλάδα! ΠΑΜΘ! Single Author! Single Institution! Greek Institutions! International! PUBLIC ENVIRONMENTAL OCCUPATIONAL HEALTH PSYCHIATRY ENGINEERING 1 COMPUTER SCIENCE PHYSICS PEDIATRICS RESEARCH EXPERIMENTAL MEDICINE CELL BIOLOGY GEOLOGY UROLOGY NEPHROLOGY ENERGY FUELS OPTICS 0.75 0.5 0.25 0-0.25-0.5-0.75-1 CARDIOVASCULAR SYSTEM CARDIOLOGY CHEMISTRY ONCOLOGY ENVIRONMENTAL SCIENCES ECOLOGY MATERIALS SCIENCE BIOCHEMISTRY MOLECULAR BIOLOGY MATHEMATICS PATHOLOGY SURGERY FOOD SCIENCE TECHNOLOGY PHARMACOLOGY PHARMACY ASTRONOMY ASTROPHYSICS NEUROSCIENCES NEUROLOGY OBSTETRICS GYNECOLOGY TELECOMMUNICATIONS IMMUNOLOGY BUSINESS ECONOMICS Millions" 25 " GASTROENTEROLOGY HEPATOLOGY GENERAL INTERNAL MEDICINE HEMATOLOGY ENDOCRINOLOGY METABOLISM AGRICULTURE RADIOLOGY NUCLEAR MEDICINE MEDICAL IMAGING SCIENCE TECHNOLOGY OTHER TOPICS 20 " 16.0%! 50! NatlAvg Spec_Threshold LQn2000-06 LQn2007-12 14.0%! 45! 15 " 10 " 5 " Επίδοση ΔΠΘ σε σχέση με την Ελλάδα/ 12.0%! 10.0%! 8.0%! 6.0%! 4.0%! 40! 35! 30! 25! 20! 15! 10! Κατάταξη ΔΠΘ στην Ελλάδα/ 2.0%! 5! - " 2007" 2008" 2009" 2010" 2011" 2012" 0.0%! 2007! 2008! 2009! 2010! 2011! 2012! Έτος! DUTH/Rank_in_GRC! DUTHvsGRC-Funding! DUTHvsGRC-NumPrj! 0! Σ_ΕΣΠΑ/ΚΠΣ " Σ_Ευρωπαϊκά" Σ_Ιδιώτες " Σ_Δημόσιο/ΟΤΑ " Page 8

Η μεγάλη εικόνα (Κατά κεφαλή δαπάνες Ε&Α) Kατά Κεφαλή Δαπάνες Ε&Α (Επιχειρήσεις& Ανώτατη Εκπαίδευση) σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές περιφέρειες (Εurostat,2011) Page 9

Playing catch- up 298- + 9 M /yr 165-22,40-20- 82-47,10-6,30- Page 10

S- Δυνάμεις Ευρύτητα ενεργών επιστημονικών πεδίων Θετικές τάσεις στην ποσότητα των δημοσιεύσεων τις διεθνείς συνεργασίες και τις ροές χρηματοδότησης Υπαρξη 3-5 περιοχών με ισχυρή περιφερειακή εξειδίκευση W- Αδυναμίες Η χωροταξία επηρεάζει αρνητικά τη διεπιστημονική έρευνα Χαμηλή αναγνώριση επιστημονικού έργου Ενδοπεριφερειακή συνεργασία και δεσμοί με ιδρύματα παγκόσμιου κύρους Αποτελέσματα Μεταφοράς Τεχνολογίας Επιδόσεις σε FPx Χρηματοδότηση από Δημόσιο & ΕΣΠΑ SWOT Προσφοράς Γνώσης O- Ευκαιρίες Αξιοποίηση νομοθετικού πλαισίου για εσωτερικές μεταρρυθμίσεις στα ΑΕΙ/ΤΕΙ Μόχλευση ερευνητών για περιφερειακή ανάπτυξη Ενοποίηση του χώρου έρευνας στην ΑΜΘ για δημιουργία κρίσιμης μάζας T- Απειλές Σταδιακή μετάβαση σε χρηματοδότηση έρευνας βάσει αριστείας Τάση για μείωση των δημόσιων δαπανών για έρευνα (προσωπικό, κτήρια, εξοπλισμός) Brain Drain Page 11

Προτεραιότητες για τον Ερευνητικό Τομέα Η λειτουργική ενοποίηση του ερευνητικού δυναμικού που είναι εγκατεστημένο στην Περιφέρεια για τη δημιουργία κρίσιμης μάζας Η διαμόρφωση και εφαρμογή ερευνητικών στρατηγικών σε επίπεδο ιδρύματος, με ορίζοντα το 2020 Η περαιτέρω ενίσχυση των λίγων τοπικά ισχυρών ερευνητικών περιοχών που είναι συμβατές με τους στόχους του Προγράμματος Ορίζων 2020 με έμφαση:! στις τεχνολογίες γενικής εφαρμογής και τις βιομηχανικές τεχνολογίες,! στην αειφόρο γεωργία/δασοκομία και! στην ασφάλεια τροφίμων. Ενίσχυση των ερευνητικών συνεργασιών με ιδρύματα εκτός Περιφέρειας και μόχλευση των συνεργασιών για ταχεία αναβάθμιση της υφιστάμενης βάσης γνώσεων. Η μόχλευση του ερευνητικού δυναμικού της Περιφέρειας προς όφελος της Περιφερειακής Οικονομίας Page 12

Ορισμός Οριζόντιων Προτεραιοτήτων Πηγή: OECD (2011) Regions and Innovation Policy Page 14

Ορισμός Οριζόντιων Προτεραιοτήτων Πηγή: OECD (2011) Regions and Innovation Policy Page 15

ΟΠ1: Αναβάθμιση της θεσμικής ικανότητας του Περιφερειακού συστήματος καινοτομίας! Βελτίωση της συστημικής ικανότητας σχεδιασμού και εφαρμογής τεκμηριωμένης, συνολικής και συνεκτικής περιφερειακής στρατηγικής για την καινοτομία, εφοδιασμένης με κατάλληλους βρόχους ανάδρασης! Ανάπτυξη ικανοτήτων έγκαιρης αναγνώρισης ευκαιριών σε επίπεδο τεχνολογίας και αγορών, αξιολόγησης κινδύνων του εξωτερικού περιβάλλοντος και διαχείρισης των επιπτώσεών τους στο περιφερειακό σύστημα καινοτομίας! Εφαρμογή μεθοδολογίας για τη σχεδίαση και υλοποίηση κύκλων ανάδρασης για την υποστήριξη του συστήματος καινοτομίας της Περιφέρειας! Κατά προτεραιότητα ενίσχυση υφιστάμενων ερευνητικών δομών και υποδομών που χαρακτηρίζονται άριστες σε ευρωπαϊκό επίπεδο (Τεχνολογία Λογισμικού και Γενετική) ή είναι μοναδικές σε εθνικό επίπεδο (Γενετική & Τεχνολογία Πετρελαίου) και συμπληρωματικά στην ενίσχυση νέων δομών και υποδομών. Page 16

ΟΠ2: Αναβάθμιση και διατήρηση ανθρώπινου κεφαλαίου! Εφαρμογή προγραμμάτων κατάρτισης και δια βίου μάθησης, με έμφαση στην εκμάθηση για ενήλικες της ελληνικής γλώσσας με εστίαση στο επιχειρείν αλλά και σε λοιπά αντικείμενα προτεραιοτήτων για την ΠΑΜ- Θ! Επαναπροσανατολισμός των προγραμμάτων σπουδών των περιφερειακών ακαδημαϊκών ιδρυμάτων για παροχή νέων δεξιοτήτων! Προώθηση της κουλτούρας καινοτομίας και επιχειρηματικότητας σε όλες της βαθμίδες της εκπαίδευσης και τους απόφοιτους! Παροχή κινήτρων προς τις επιχειρήσεις για βελτίωση των δεξιοτήτων του προσωπικού τους! Προσέλκυση ταλαντούχων φοιτητών, ερευνητών και διδασκόντων στα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα της ΠΑΜ- Θ! Παροχή ευκαιριών για απόκτηση επαγγελματικής εμπειρίας ή έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας έντασης γνώσης σε νέους απόφοιτους. Page 17

ΟΠ3: Στοχευμένη προσφορά γνώσης, ενίσχυση της απορρόφησης γνώσης και διέγερση του επιχειρηματικού δυναμισμού! Προαγωγή των επιχειρηματικών επενδύσεων σε Ε&Α, αυτοδύναμα ή σε συνεργασία με φορείς παραγωγής γνώσης! Ανάδειξη της λανθάνουσας ζήτησης για καινοτομία, π.χ. μέσω κουπονιών καινοτομίας! Ανάπτυξη κοινών δομών πειραματισμού του ερευνητικού και του παραγωγικού τομέα! Υποστήριξη της εκμετάλλευσης ερευνητικών αποτελεσμάτων με δημιουργία τεχνοβλαστών! Ενθάρρυνση και υποστήριξη της καινοτόμου και εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας Page 18

ΟΠ4: Ενίσχυση της έντασης και της ποιότητας των ενδο- περιφερειακών και δια- περιφερειακών δικτυώσεων! Υποστήριξη συνεργατικών σχημάτων επιχειρήσεων / εκπαιδευτικών- ερευνητικών ιδρυμάτων με δυναμικό καινοτομίας κατά μήκος αλυσίδων αξίας! Ενεργοποίηση και εκμετάλλευση καναλιών μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας από τον ερευνητικό προς τον παραγωγικό τομέα! Δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του παραγωγικού ιστού για ευκαιρίες από την εφαρμογή τεχνολογικής (συμπεριλαμβανομένων και των βασικών υποστηρικτικών τεχνολογιών) και μη τεχνολογικής καινοτομίας σε παραδοσιακούς κλάδους (πρωτογενής τομέας, τουρισμός) ώστε να δημιουργηθούν προϋποθέσεις διάχυσης της καινοτομίας και ενίσχυσης της ζήτησης! Παρακίνηση της διαπεριφερειακής και διεθνούς ερευνητικής συνεργασίας! Υποστήριξη της διασύνδεσης των επιχειρήσεων με διαπεριφερειακά και διεθνή δίκτυα παραγωγής! Διασύνδεση των δομών υποστήριξης επιχειρήσεων (π.χ., επιμελητήρια, αναπτυξιακές εταιρείες, Βιομηχανικές Περιοχές) και εξωστρέφειας με εμπειρότερες εθνικές δομές. Page 19

Κάθετες Προτεραιότητες σε Αλυσίδες Αξίας Page 20

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Δύο κύκλοι ανάπτυξης της περιφερειακής RIS3:! 2015-2017:! «Ταχεία θεσμική ενδυνάμωση», με υποστήριξη του JRC εντός του 2015! Υλοποίηση ώριμων δράσεων! Πειραματισμός / αξιολόγηση νέων εργαλείων πολιτικής! Συντονισμένη διεκδίκηση χρηματοδότησης από τομεακά & ευρωπαϊκά προγράμματα! 2017-2018:! Ενδιάμεση Αξιολόγηση! Επαναδιατύπωση RIS3 χτίζοντας σ ένα ωριμότερο περιφερειακό σύστημα καινοτομίας! 2018-2020:! Επέκταση σε ευρεία κλίμακα των πετυχημένων εργαλείων πολιτικής! (Ακόμα πιο καλά) Συντονισμένη διεκδίκηση χρηματοδότησης από τομεακά & ευρωπαϊκά προγράμματα Μέσω του νέου ΠΕΠ έχουν εξασφαλιστεί οι πόροι για τις κρίσιμες δράσεις υποστήριξης των οριζόντιων προτεραιοτήτων! Το οριστικό «ποιος κάνει/πληρώνει τι» αναμένεται να κλείσει εντός του Νοεμβρίου με την υποβολή των οριστικών τομεακών προγραμμάτων! Η περιφερειακή RIS3 εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τα ΕΠ Αγροτική Ανάπτυξη & Ανθρώπινο Δυναμικό που σχεδιάζονται κεντρικά Page 22

Μαθήματα Εθνική Κλίμακα Η Εξυπνη Εξειδίκευση είναι μία καινοτομία στον τρόπο σχεδιασμού περιφερειακής πολιτικής:! Που μας βρήκε απροετοίμαστους:! Τεκμηρίωση (Στατιστικά, Ex- post αξιολογήσεις, προοπτική διερεύνηση)! Εμπλοκή συμμετόχων (ικανότητα παρακίνησης, πραγματικός bottom- up σχεδιασμός, ανάθεση/αποδοχή ευθύνης για τους στόχους)! Not Invented Here Syndrome στο σύνολο των Υπουργείων! Που αντιμετωπίζει ακόμα προβλήματα στο να γίνει κατανοητή & αποδεκτή Η Εξυπνη Εξειδίκευση είναι μια ευκαιρία για ανασχεδιασμό του συστήματος διαμόρφωσης της αναπτυξιακής στρατηγικής στην Ελλάδα:! Διακυβέρνηση! Τεκμηριωμένες επιλογές προτεραιοτήτων! Στοχοθεσία, value for money Page 24

Μαθήματα Περιφερειακή Κλίμακα Awkward moments! «Ε: Πώς θέλετε να είναι η ΠΑΜΘ το 2020;»! «Ε: Ποιος θα τρέξει το δεύτερο επίπεδο του συστήματος διακυβέρνησης;»! «Ε: Ποιους ποσοτικούς στόχους θ αναλάβετε να πετύχετε;»! «Α: Η μεθοδολογία σας / Τα δεδομένα σας είναι λάθος!» Ο παράλληλος σχεδιασμός RIS3 & ΠΕΠ από την ίδια ομάδα φαίνεται να είναι η καλύτερη προσέγγιση Η εμπλοκή ατόμων (boundary spanners & change agents) και όχι φορέων / οργανισμών κάνει τη διαφορά και κινητοποιεί τους συμμετόχους Η ενίσχυση των δυναμικών χαρακτηριστικών στη διαμόρφωση της RIS3 είναι το ζητούμενο Page 25

Προκλήσεις Πόσο μπορεί ν αυξηθεί το περιφερειακό ΑΕΠ και η απασχόληση σε μια Περιφέρεια χωρίς μοναδικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε παγκόσμια κλίμακα; Πώς μπορεί μια Περιφέρεια να εμπλέξει στη διαδικασία τους συμμέτοχους όταν έχει μικρό πορτοφόλι και πολύ λίγα καρότα; Πώς μπορεί μια Περιφέρεια να ξεπεράσει τους περιορισμούς στις συνθήκες του περιβάλλοντος που τίθενται κεντρικά στην Αθήνα; Τι θα γίνει με τις στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης την ημέρα που θα εγκριθούν τα Προγράμματα της περιόδου 2014-2020; Page 26

Thank you! Δρ Γιάννης Τόλιας Managing Partner & CTO Δωδεκανήσου 22 546 26 Θεσσαλονίκη T 231 056 7442 F 231 056 7443 M 693 605 6035 E tolias@innovatiasystems.eu Page 27