Η ανάδειξη της καινοτομίας στην πολιτική συνοχής της ΕΕ: στοχεύοντας στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των τοπικών οικονομιών

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ανάδειξη της καινοτομίας στην πολιτική συνοχής της ΕΕ: στοχεύοντας στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των τοπικών οικονομιών"

Μαριάμ Λαγός
8 χρόνια πριν
Προβολές:

ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΟΤ ΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΝ ΧΕΕΩΝ 2 ο Τακτικό Συνέδριο «Αλλάζοντας την Ελλάδα και τον Κόσμο: Ιδέες και Πολιτική» Θεματική:

1 ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΟΤ ΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΝ ΧΕΕΩΝ 2 ο Τακτικό Συνέδριο «Αλλάζοντας την Ελλάδα και τον Κόσμο: Ιδέες και Πολιτική» Θεματική: «Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και Διακυβέρνηση» Η ανάδειξη της καινοτομίας στην πολιτική συνοχής της ΕΕ: στοχεύοντας στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των τοπικών οικονομιών Χαράλαμπος Δρ., Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης Οργάνωση Συνεδρίας «Δημόσιες Πολιτικές»: Λουτράκι, 13 Δεκεμβρίου 2015

2 Εισαγωγή θεωρητικό πλαίσιο Εξετάζουμε το είδος και το βαθμό διάδρασης μεταξύ των φορέων άσκησης της συγκεκριμένης πολιτικής (συνοχή) εντός της χώρας (η έξυπνη εξειδίκευση ως case study) Θεωρητική βάση: προσεγγίσεις πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, όπου η λήψη αποφάσεων ανήκει σε διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης, παράλληλα με το εθνικό Η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση συμβαδίζει με δράσεις «φιλικές» προς τα κράτη μέλη (σεβασμός των διαφορών μεταξύ χωρών) + στοιχεία «εκμάθησης της πολιτικής» Γενικά, η πολιτική για τη συνοχή, επιτομή της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης Στην περίπτωση της έξυπνης εξειδίκευσης: συνδυασμός πολυεπίπεδης διακυβέρνησης τύπου Ι και τύπου ΙΙ (κατά Hooghe και Marks) 2

3 1. Τπερ-εθνική διάσταση στην προώθηση της «Κ» - επιδράσεις στο εθνικό επίπεδο Έμφαση της ΕΕ σε πολιτικές «έντασης γνώσης» στην αναπτυξιακή στρατηγική της (2000) Όσον αφορά την πολιτική συνοχής, η «στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης» εισάγεται ως «εκ των προτέρων αιρεσιμότητα» επιδιώκοντας να οδηγήσει σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες έντασης γνώσης, εμπλέκοντας πιο αποφασιστικά το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα Επιχειρείται η βελτίωση της αποδοτικότητας των Διαρθρωτικών Ταμείων Η μέθοδος φαίνεται να ξεπερνά ουσιαστικά (και ίσως όχι τυπικά) τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές για τον προγραμματισμό της πολιτικής που ίσχυαν σε προηγούμενες περιόδους 3

4 2. Η διακυβέρνηση ΕΣK στην Ελλάδα και το υπο-εθνικό επίπεδο Η ΓΓΕΤ υπεύθυνη για τη χάραξη εθνικής πολιτικής για την έρευνα (δευτερευόντως για καινοτομία) Η εμπλοκή του περιφερειακού επιπέδου: διαχείριση των συναφών έργων των ΠΕΠ Νέες σχετικές πρόνοιες νόμου 4310/2014, απομένει να φανεί η ουσιαστική εφαρμογή τους Μέχρι τώρα περιορισμένη η συνεργασία των τοπικών Αρχών με κεντρικό Κράτος (ΓΓΕΤ) + έλλειμμα εμπιστοσύνης Γενικά παρατηρείται αδυναμία των Περιφερειών να διαμορφώσουν - υλοποιήσουν πολιτική ΕΤΚ, αλλά και έλλειψη απαιτούμενης γνώσης για την παρακολούθηση των μέτρων Παρόλα αυτά, ενόψει της προγραμματικής περιόδου , αναγκαία η ανατροπή των δυσμενών αυτών συνθηκών, για το σχεδιασμό και εφαρμογή της έξυπνης εξειδίκευσης 4

5 3. Η στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης στην ελληνική περίπτωση (Ι) Η ΓΓΕΤ κινητοποίησε τις περιφερειακές αρχές για τη συγκρότηση των περιφερειακών στρατηγικών, μέρος των οποίων θα ενσωματωνόταν στην εθνική Στόχος: ο συνδυασμός μιας από-τα-πάνω προσέγγισης (καθορισμός πλαισίου, ορισμός βασικών προτεραιοτήτων, καθοδήγηση μεθοδολογίας) με από-τα-κάτω διαβούλευση Οι Περιφέρειες κλήθηκαν να αναγνωρίσουν τα ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα Βασικό εργαλείο διαβούλευσης σε εθνικό επίπεδο: οι τομεακές «πλατφόρμες καινοτομίας» (Αγροδιατροφή, ΤΠΕ, Βιοεπιστήμες-υγεία-φάρμακα, Περιβάλλον, Υλικά-κατασκευές, Ενέργεια, Μεταφορές- logistics, Πολιτισμός-τουρισμός-δημιουργικές βιομηχανίες) Την τυπική επίβλεψη της διαδικασίας έχει η Εθνική Αρχή Συντονισμού (Υπ. Οικονομίας) Εντός του νέου Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ ), κεντρικής σημασίας η στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης 5

6 4. Αποτελέσματα, μέχρι τώρα (Ι) Αρχικά μικρή η ανταπόκριση στο περιφερειακό επίπεδο, ιδίως από τις επιχειρήσεις, με συνέπεια οι τοπικοί φορείς να έχουν δυσκολία στην αναγνώριση των βασικών τεχνολογιών και στο σχεδιασμό μιας πολιτικής για την καινοτομία, με βάση τις ανάγκες των χρηστών Αντίθετα θετική ήταν η ανταπόκριση από τους εκπροσώπους της τοπικής ερευνητικής κοινότητας και των ΑΕΙ Μια ενδεικτική, μα σημαντική λεπτομέρεια: η συμμετοχή των ελληνικών Περιφερειών στην e-πλατφόρμα της Επιτροπής (JRC) 7

7 4. Αποτελέσματα, μέχρι τώρα (ΙΙ) Χάρτης 1: Περιφέρειες και κράτη μέλη που έχουν εγγραφεί και συμμετέχουν πηγή: (ανάκτηση 24/11/2015) 8

8 4. Αποτελέσματα, μέχρι τώρα (ΙΙΙ) Το τελικό αποτέλεσμα: η εθνική στρατηγική RIS3 (Αυγ.2015) + 13 στρατηγικές (άνοιξη 2014) - το 2 ο σκέλος δεν αποτελούσε προαπαιτούμενο της ΕΕ Βασικό στοιχείο της εθνικής στρατηγικής: το Σχέδιο Δράσης, όπου προσδιορίζονται οι συνέργειες που προκύπτουν από τις περιφερειακές στρατηγικές, καθώς και τα χρηματοδοτικά εργαλεία Σε αυτή τη βάση αναλύονται οι γενικοί άξονες στρατηγικής, με τη διατύπωση των κατηγοριών παρέμβασης 9

9 4. Αποτελέσματα, μέχρι τώρα (ΙV) Πίνακας 1: Ανάπτυξη των Κατηγοριών παρέμβασης της Εθνικής στρατηγικής RIS3 πηγή: ΓΓΕΤ (2015) 10

10 4. Αποτελέσματα, μέχρι τώρα (V) Ορισμένες Περιφέρειες (Β. Αιγαίο, Δυτ. Ελλάδα, Κ. Μακεδονία, Κρήτη, Στ. Ελλάδα) έχουν εξειδικεύσει αρκετά και το είδος των χρηματοδοτικών παρεμβάσεων για τα ΠΕΠ τους Η εθνική RIS + οι περιφερειακές προβλέπουν δείκτες παρακολούθησης, αξιολόγησης και αποτίμησης των μέτρων πολιτικής με συγκεκριμένες τιμές-στόχους Προβλέπονται αρκετά πολύπλοκοι μηχανισμοί-διαδικασίες-στάδια διακυβέρνησης, ιδίως σε εθνικό επίπεδο 11

11 5. Αποτίμηση-εκτιμήσεις (I) H διαδικασία αποτέλεσε καινοτομία για τον ελληνικό σχεδιασμό Διαβουλεύσεις, όπου ζητούμενο ήταν η αφοσίωση (commitment) και ο βαθμός «ιδιοκτησίας» (ownership) των συμμετεχόντων Στις 14 Στρατηγικές: «Μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ των οκτώ εθνικών προτεραιοτήτων σε περισσότερο κάθετες προτεραιότητες (περιφερειακού επιπέδου) και σε περισσότερο οριζόντιους υποστηρικτικούς τομείς» «Μέχρι στιγμής χαμηλός βαθμός εφαρμογής των Βασικών Τεχνολογιών Γενικής Εφαρμογής (Key Enabling Technologies-KETs) πλην ΤΠΕ» «Απουσία συγκεκριμένων κλάδων της μεταποίησης από τις επιλογές σχεδόν όλων των περιφερειών» «Αρκετά μέσα είναι κοινά και μπορούν να εφαρμοστούν σε περισσότερες από μία περιφέρειες» Όσον αφορά την επιχειρηματική ανακάλυψη υπάρχει μόνο μια γενική αναφορά Προκαλεί εντύπωση, ότι τα μεθοδολογικά εργαλεία που περιγράφονται δεν έχουν ολοκληρωθεί (ή και ξεκινήσει!) 12

12 5. Αποτίμηση-εκτιμήσεις (IΙ) Πίνακας 2: Η οργάνωση της διακυβέρνησης της εθνικής στρατηγικής RIS3 πηγή: ΓΓΕΤ (2015) 13

13 6. Η πρακτική άλλων χωρών-(εισαγωγική) συγκριτική ανάλυση (Ι) ΛΟΒΕΝΙΑ Χώρα με περιορισμένη οργάνωση σε επίπεδο περιφερειών NUTS2, όμως νέο κράτος μέλος που έδωσε έμφαση στον τομέα ΕΤΚ, επιδιώκοντας τον εκσυγχρονισμό των δομών και των πολιτικών της Υπεύθυνο το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης Αρκετές καθυστερήσεις στην προσπάθεια προσαρμογής της πρακτικής RIS3 στις εθνικές προγραμματικές πρωτοβουλίες ( ) που όμως δεν συμβάδιζαν με όσα όριζε η Επιτροπή Τελικά: (επανα)σύσταση του Κυβερνητικού Γραφείου για την πολιτική συνοχής + εμπλοκή του Βιομηχανικού και Εμπορικού Επιμελητηρίου για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες Το οριστικό κείμενο της στρατηγικής υποβλήθηκε στην ΕΕ το καλοκαίρι του 2015, αν και το δεύτερο αναλυτικό σχέδιο της στρατηγικής είχε δημοσιευθεί ένα χρόνο νωρίτερα 14

14 6. Η πρακτική άλλων χωρών-(εισαγωγική) συγκριτική ανάλυση (ΙΙ) ΠΟΡΣΟΓΑΛΙΑ Έγκαιρη αποτύπωση του εθνικού συστήματος ΕΤΚ (από το 2013), σε συνδυασμό με μελέτη για τη διερεύνηση των προοπτικών προς το 2020 Έμφαση στα επιστημονικά & τεχνολογικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, στη δημιουργία «οικονομικών νησίδων-clusters», στην ανάλυση δικτυώσεων και στη σύγκριση με διεθνή ανταγωνισμό Η εθνική στρατηγική ολοκληρώθηκε το 2014 και περιλαμβάνει λεπτομέρειες της στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο (με μια περισσότερο οριζόντια οπτική) Η αντίστοιχη ανάλυση υπάρχει και σε περιφερειακό, όπου εξειδικεύονται οι τομείς προτεραιότητας με περισσότερο κάθετο τρόπο (χωρικά-θεματικά) Επαναλαμβάνεται ο γνωστός δυισμός μεταξύ Υπουργείου Παιδείας και Υπουργείου Οικονομίας, αφού το συντονισμό των ενεργειών έχει η Υπηρεσία Ανταγωνιστικότητας και Καινοτομίας, ενώ τα ζητήματα της ΕΤ τα χειρίζεται ο Οργανισμός Ε&Τ 15

15 7. Αντί συμπερασμάτων Η στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης μπορεί να αποτελέσει για την ελληνική περίπτωση μια απτή μέθοδο στην προσπάθεια αλλαγής του παραγωγικού και αναπτυξιακού προτύπου Πάντως, η έμφαση στην ΕΤΚ και η δημόσια δαπάνη δεν οδηγούν αυτόματα σε αύξηση του παραγόμενου πλούτου και της παραγωγικότητας Ανάγκη εδραίωσης μιας συστηματικής και όχι αποσπασματικής διαδικασίας μάθησης που θα επιτρέψει στις Περιφέρειες να ενσωματώσουν συγκεκριμένες δράσεις έντασης γνώσης και να εντοπίσουν τομείς με καινοτομικές δυνατότητες, σε συνεργασία με τοπικές επιχειρήσεις + τοπικές ερευνητικές ομάδες Πρέπει να αποφευχθεί η «τυπική» εφαρμογή της μεθόδου και να επιδιωχθεί η ουσιαστική της υλοποίηση 16

Σχετικά έγγραφα

Η νέα πολιτική για τη συνοχή, ως ευκαιρία για το ελληνικό σύστημα καινοτομίας

Σεμινάριο Ερμούπολης για την Κοινωνία της Πληροφορίας 2017 «Ευφυής ανάπτυξη, απασχόληση και ευημερία στην ψηφιακή εποχή» Η νέα πολιτική για τη συνοχή, ως ευκαιρία για το ελληνικό σύστημα καινοτομίας Δρ.