شاهين اسعدى الهام عليزاده ميلانى ا منه شكاكى دريا طراوتى وحيد قربانى دانشجويان ژنتيك مولكولى سندرم مارفان The Marfan Syndrome سندرم مارفان يك نارسايى ژنتيكى بافت همبند انسان است. اين نارسايى از خفيف تا شديد شامل عوارضي مانند: نقص فراگير در دريچه قلب و ا ي ورت است كه در بيشترنمونه ها به مرگ زودرس مي انجامد. سندرم مارفان شايد به ريه ها چشم ها كيسه سخت شامه اطراف طناب نخاعى اسكلت كام سخت نيز ا سيب وارد كند. بيماران دجار به اين سندرم داراى قامت بلند اندام هاى كشيده و بلند و انگشتان نازك دارند. ژن مرتبط با اين بيمارى براى اولين بار توسط هال ديتز و فرانچسكو راميرز در سال 1991 شناسايى شد. سندرم مارفان به افتخار نام ا نتوان مارفان پزشك اطفال فرانسوى كه در سال 1896 پى به اين بيمارى برده بود نامگذارى شد البته ا نتوان مارفان در ا ن زمان علت بيمارى را اختلال در خون رسانى و خون مردگى تلقى كرده بود و پى به جهش ژنتيكى در اين بيمارى نبرده بود شكل (3). سندرم مارفان از ناهنجارى ( misfolding )پروتي ين fibrilin-1 ايجاد مى شود. پروتي ين fibrilin-1 با ژن FBN١ كد مى شود. اين پروتي ين موجب تشكيل الياف در بافرت همبند مى شود. افزون بر اين پروتي ين FBN١ به فعاليت هاى سيگنالينگ سلولى و تشكيل فاكتور رشد بتا ) TGF-β ( كمك مى كند. تنظيم اشتباه (TGF-β) داراى اثرات مضر بر توسعه عروق عضله صاف و يكپارچگى ماتريكس خارج سلولى است. شكل (1). ژنتيكدانان اكنون باور دارند كه جهش در ژن FBN١ باعث تضعيف بافت همبند و دريچه هاى قلبى و عروقى و همچنين باعث تضعيف بيش از حد TGF-β در ريه ها مى شود كه از ويژگى هاى سندرم مارفان به شمار مى ا يد. اين بيمارى از الگوى توارث اتوزومال غالب پيروى مى كند به اين معنى كه افرادى كه فقط يك كپى از ژن جهش يافته مارفان FBN١ را از هر پدر و مادر بيمار به ارث ببرند اين اختلال قادر به انتقال به فرزندان به ميزان 50 درصد خواهد بود شكل (2). نشانه هاى سندرم مارفان بيش از 30 نشانه ى گوناگون پيوسته به سندرم مارفان وجود دارند. مهم ترين ا نها اختلال در سيستم اسكلتى است. بنابراين مى توان سندرم مارفان را به سادگى با ظاهر استخوانبندى شخص تشخيص داد. اما تشخيص دقيق سندرم مارفان از مارفانوي يد نياز به تست DNA و همچنين ارزيابى يافته هاى بالينى و ا زمايشگاهى غير اسكلتى به ويژه از چشم ها و دريچه ا ي ورت و عضلات قلبى دارد شكل (4). سيستم اسكلتى بسيارى از نشانه ها در سيستم استخوانى ديده مى شود. بسيارى از افراد مبتلا به سندرم مارفان داراى رشد بالاتر 14 شماره 106 و 107
از ميانگين دارند. برخى ا نها قد بلند و اندام بلند و باريك با انگشتان دست و پاى بلند دارند. ا لت تناسلى فرد ممكن است بطور نامتناسب طولانى و باريك باشد و همچنين مچ دست نيز بسيار نازك است. نشانه هاى ديگر شامل انعطاف پذيرى غيرطبيعى مشترك به كام بالا پاها صاف انگشتان چكشى شانه ها به صورت خميده و نشانه ها ى كشش غيرقابل توضيح بر روى پوست. همچنين مى تواند به درد در مفاصل استخوان ها و عضلات در بعضير از بيماران شوند. برخى از افراد با مارفان داراى اختلالات گفتارى ناشى از كام علامت بالا و فك كوچك هستند. ا رتروز زودرس ممكن است رخ دهد. ديگر علايم شامل دامنه حركت محدود در باسن به دليل سراستخوان ران بيرون زده و غير طبيعى بودن عمق لگن است. چشم ها سندرم مارفان همچنين مى تواند به طور جدى چشم ها را تحت تاثير قرار دهد. در سندرم مارفان نزديك بينى و ا ستيگماتيسم شايع است و ممكن در رفتگى لنز چشم رخ دهد كه در 80 درصد بيماران در رفتگى لنز چشم ديده مى شود. سيستم قلبى- عروقى جدى ترين نشانه هاى سندرم مارفان در ارتباط با سيستم قلبى- عروقى شامل : خستگى تنگى نفس تپش قلب نامناسب بودن ضربان قلب ا نژين صدرى به همراه درد در بازوها و شانه ها و دست ها و پاها كه اكثر اين نشانه ها با گردش خون ناكافى همراه است. مورمور شدن قلب و غير طبيعى خواندن در نوار قلب و همچنين نارسايى پرولاپس ميترال و دريچه ا ي ورت از نشانه هاى سندرم مارفان است. با اين حال شاخص اصلى كه پاتولوژيست براى سندرم مارفان در نظر مى گيرد وضعيت هاى زمينه اى كه منجر به گشاد شدن دريچه ا ي ورت و يا ا نوريسم ا ي ورت شده است است. گاهى اوقات مشكلات قلبى ا شكار است تا زمانى كه تضعيف بافت همبند ) دژنراسيون داخلى كستيك ( در ا ي ورت صعودى باعث ا نوريسم ا ي ورت يا ديسكسيون ا ي ورت مى شود كه بايستى به موقع مورد جراحى اورژانسى قرار گيرد كه در غير اين صورت منجر به مرگ خواهد شد. در طول دوران باردارى حتى در صورت عدم وجود ناهنجارى هاى قلبى و عروقى زنان مبتلا شكل 2) شكل 1) 15 شماره 106 و 107
شكل 3) شكل 4) به سندرم مارفان در معرض خطر قابل توجهى از ديسكسيون ا ي ورت هستند كه اغلب منجر به مرگ خواهد شد. بنابراين زنان مبتلا به سندرم مارفان بايد يك ارزيابى كامل پيش از باردارى دريافت و اكوكارديوگرافى بايد هر شش تا ده هفته در طول دوران باردارى انجام شود و براى ارزيابى از قطر ريشه ا ي ورت استفاده مى شود. براى بسيارى از زنان مبتلا به سندرم مارفان در صورت رعايت رهنمودهاى مذكور زايمان طبيعى امن و امكان پذير است. شكل (5). ريه ها يكى از ويژگى هاى عمده سندرم مارفان نشانه ى ها ريوى هستند اما پنوموتوراكس خودبخودى شايع است. در پنوموتوراكس خودبخودى هوا به طور يك طرفه از ريه گريخته و فضاى جنب بين ديواره ريه و قفسه سينه را اشغال مى كند بنابراين ريه تا حدى فشرده يا فرو رفته مى شود. همين امر مى تواند منجر به درد تنگى نفس يا سيانوز شود و اگر درمان نشود ممكن است منجر به مرگ شود. ساير تظاهرات ريوى در سندرم مارفان شامل بيمارى انسدادى ريوى ايديوپاتيك و يا تغييرات پاتولوژيك در ريه مانند تغييرات كيستى ا مفيزم پنومونى برونشكتازى تاول فيبروز ا پيكال و ناهنجارى هاى مادرزادى هيپوپلازى است. شكل (6). شكل 6) شكل 5) 16 شماره 106 و 107
شكل 8) شكل 7) سيستم عصب مركزى گشاد شدن سخت شامه تضعيف بافت همبند از كيسه سخت شامه متصل به طناب نخاعى مى تواند كيفيت زندگى فرد را كاهش دهد كه همه اين موارد از نشانه هاى سندرم مارفان هستند. همين فاكتورها مى توانند بدون ايجاد هرگونه نشانه هاى قابل توجهى براى مدت طولانى در فرد مبتلا به سندرم مارفان باقى بمانند اما اگر منجر به نشانه هاى بالينى شوند مى توانند باعث كمر درد درد ساق پا,درد شكم,سردرد يا اختلال در عصب اندام تحتانى باشند. ساير مساي ل مرتبط با سندرم مارفان شامل بيمارى دژنراتيو ديسك كيست نخاعى و اختلال در عملكرد سيستم عصبى خودكار است. شكل (7). پاتوژنز سندرم مارفان سندرم مافان با جهش در ژن FBN١ روى بازوى بلند كروموزوم شماره 15 بصورت 15q21/1 كه كد كننده گليكوپروتي ين fibrilin-1 است ايجاد مى شود. اين پروتي ين جزي ى از ماتريكس خارج سلولى است كه براى نگهدارى از فيبرهاى الاستيك ضرورى است. ماتريكس خارج سلولى براى پايدار نگهداشتن ساختار بافت همبند بسيار مهم است و همچنين به عنوان يك مخزن براى فاكتور رشد ) TGF-β ( عمل مى كند. فاكتور رشد تغيير دهنده بتا ) (TGF-β نقش مهمى در سندرم مارفان دارد. Fibrilin-1 به طور مستقيم به صورت نهفته به TGF-β متصل مى شود. ساده ترين حالت نشانگان مارفان بيان كننده كاهش سطح fibrilin-1 است كه خود باعث افزايش سطح TGF-β خواهد شد. اهميت فاكتور رشد TGF-β در اختلال ژنتيكى ديگرى بنام سندرم لوييز-ديتز كه ژن جهش يافته ا ن روى كروموزوم شماره 3 قرار دارد اثبات شده است به خاطر همين سندرم مارفان اغلب با سندرم لوييز-ديتز از 17 شماره 106 و 107
progress towards a molecular understanding of Marfan syndrome. Am J Med Genet C Semin Med Genet 139C (1): 4 9. doi:10.1002/ajmg.c.30068. PMID 16273535. [3]. Pyeritz RE (June 2008). A small molecule for a large disease. N. Engl. J. Med. 358 (26): 2829 31. doi:10.1056/nejme0804008. PMID 18579819. [4]. (French) Marfan, Antoine (1896). Un cas de déformation congénitale des quartre membres, plus prononcée aux extrémitiés, caractérisée par l allongement des os avec un certain degré d amincissement [A case of congenital deformation of the four limbs, more pronounced at the extremities, characterized by elongation of the bones with some degree of thinning]. Bulletins et memoires de la Société medicale des hôspitaux de Paris 13 (3rd series): 220 226. [5]. Van de Velde, S; Fillman, R; Yandow, S (March 2006). Protrusio acetabuli in Marfan syndrome. History, diagnosis, and treatment.. The Journal of bone and joint surgery. American volume 88 (3): 639 46. doi:10.2106/jbjs.e.00567. PMID 16510833. [6]. Zipes, Libby Bonow Braunwald (2005). Braunwald s Heart Disease ~ A Textbook of Cardiovascular Medicine, Seventh Edition. United States of America: Elseview Saunders. p. 1894. ISBN 0-7216-0509-5. [7]. Dyhdalo, K; Farver, C (December 2011). Pulmonary histologic changes in Marfan syndrome: a case series and literature review.. American journal of clinical pathology 136 (6): 857 63. doi:10.1309/ AJCP79SNDHGKQFIN. PMID 22095370. [8]. Siepe, M; Löffelbein, F (June 2009). [The Marfan syndrome and related connective tissue disorders].. Medizinische Monatsschrift fur Pharmazeuten 32 (6): 213 9. PMID 19554831. [9]. McKusick V (1991). The defect in Marfan syndrome. Nature 352 (6333): 279 81. Bibcode:1991Natur.352..279M. doi:10.1038/352279a0. PMID 1852198. [10]. Cotran; Kumar, Collins (1998). Robbins Pathologic Basis of Disease. Philadelphia: W.B Saunders Company. ISBN 0-7216-7335-X. [11]. Sotos JG (2008). The Physical Lincoln Sourcebook. Mt. Vernon, VA: Mt. Vernon Book Systems. p. 29. ISBN 978-0-9818193-3-4. [12]. Northwestern Memorial Center for Heart Valve Disease. Marfan [syndrome. نظر شباهت پاتولوژى و همپوشانى بالينى اشتباه گرفته مى شود. شكل (8). تشخيص معيارهاى تشخيصى سندرم مارفان به صورت بين المللى در سال 1996 مورد توافق سازمان بهداشت جهانى قرار گرفت. تشخيص سندرم مارفان همان طور كه ذكر شد بر پايه تظاهرات بالينى مانند نماى ساختارى اسكلت بدن يا چشم هاى غيرطبيعى يا اندام طولانى با قامتى غيرمعمول دست و پا و انگشتان باريك و مچ دست بسيار باريك و انعطاف غيرمعمول مچ دست و اختلال قلبى و كرونرى و سيستم عصبى مركزى استوار است. تا به حال درمانى براى سندرم مارفان اراي ه نشده است اما اميد است ژن درمانى در ا ينده بتواند اين اختلال ژنتيكى را درمان كند. منابع: [1]. Kainulainen K, Karttunen L, Puhakka L, Sakai L, Peltonen L (January 1994). Mutations in the fibrillin gene responsible for dominant ectopia lentis and neonatal Marfan syndrome. Nat. Genet. 6 (1): 64 9. doi:10.1038/ng0194-64. PMID 8136837. [2]. Dietz HC, Loeys B, Carta L, Ramirez F (November 2005). Recent 18 شماره 106 و 107