ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας R 2011 23 Προδιαγραφές Συγγραφής Κειμένων για εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση για τις ανάγκες του ΥΕ2 ΕΣΠΑ Έκδοση 1.0 Μάιος 2011 2

3

Πίνακας Ιστορικού ΕΚΔΟΣΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1.0 13/05/2011 Α. Κόκκος Α. Λιοναράκης Αφορά το Υποέργο 2 του ΕΣΠΑ ΕΑΠ Α. Καμέας 4

Πίνακας περιεχομένων 1 Εισαγωγή... 6 2 Στοιχεία που βρίσκονται στην αρχή του κειμένου... 7 3 Στοιχεία που βρίσκονται μέσα στο κείμενο... 8 3.1 Στοιχεία που αποσκοπούν να προσδώσουν προσωπικό χαρακτήρα στη μελέτη...8 3.2 Στοιχεία που αποσκοπούν να προσδώσουν μεγαλύτερη σαφήνεια και ενάργεια στο κείμενο... 8 3.3 Ασκήσεις και Δραστηριότητες... 9 4 Στοιχεία που βρίσκονται στο τέλος του κειμένου... 11 5 Οργάνωση και προσπέλαση του κειμένου... 11 6 Κείμενα της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης όπου ο Συγγραφέας συνθέτει απόψεις που ήδη υπάρχουν σε άλλα κείμενα... 12 7 Βιβλιογραφία... 14 5

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ ΥΕ2 ΕΣΠΑ 1 Εισαγωγή Ο συγγραφέας ενός κειμένου της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης πρέπει να λάβει υπόψη ότι οι φοιτητές μελετούν κατ ιδίαν, έχουν σπάνια επαφή με έναν σύμβουλο καθηγητή, έχουν ενδεχομένως δυσκολία πρόσβασης σε βιβλιογραφικές πηγές και ορισμένοι δεν σπουδάζουν κάτω από ιδανικές συνθήκες. Κατά συνέπεια το έντυπο εκπαιδευτικό υλικό που θα προταθεί στους φοιτητές δεν μπορεί να αποτελεί απλώς ένα επιστημονικό κείμενο που παρουσιάζει το γνωστικό αντικείμενο, έστω και εάν αυτό το κείμενο έχει την αυτονόητα προσδοκώμενη αρτιότητα. Χρειάζεται να περιέχει μια σειρά από πρόσθετα στοιχεία, που στόχο έχουν να διευκολύνουν και να εμψυχώνουν τους φοιτητές στη μελέτη τους και που αποτελούν την ειδοποιό διαφορά των κειμένων που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Θα πρέπει να τονισθεί η ιδιαιτερότητα που υπάρχει από γνωστικό αντικείμενο σε γνωστικό αντικείμενο. Συχνά οι διαφορές μεθοδολογίας και δομής που υπάρχουν σε διαφορετικά αντικείμενα θα πρέπει να προσδιορίζουν και να ακολουθούν τις ιδιαιτερότητες του κάθε επιστημονικού πεδίου. Για παράδειγμα, το εκπαιδευτικό υλικό της πληροφορικής μπορεί να έχει πολύ μεγαλύτερη επικέντρωση σε ασκήσεις, ενώ το υλικό της ιστορίας να επικεντρώνεται σε αναλυτικές ή συνθετικές δραστηριότητες. Τα στοιχεία αυτά, πιο συγκεκριμένα, αποσκοπούν να δίνουν οδηγίες στους φοιτητές, να τους διδάσκουν, να τους δίνουν εναύσματα για να αναπτύσσουν τον δικό τους προβληματισμό, να επεξηγούν, να οδηγούν σε περαιτέρω διερευνήσεις, να συνδέουν τη θεωρία με την πράξη και ίσως το πιο σημαντικό να εμπλέκουν τους φοιτητές ενεργητικά και κριτικά στη λογική του κειμένου που επεξεργάζονται. Πρόκειται λοιπόν για ποικίλα στοιχεία, που θα πρέπει να εισαχθούν σε διαφορετικά σημεία του κειμένου. 6

2 Στοιχεία που βρίσκονται στην αρχή του κειμένου Σκοπός Προσδοκώμενα αποτελέσματα (Μαθησιακοί στόχοι) Έννοιες κλειδιά Εισαγωγή / εισαγωγικές παρατηρήσεις Εισαγωγικές ασκήσεις Πίνακας περιεχομένων Κατάλογος εικόνων Κατάλογος συμβόλων Κατάλογος πινάκων Σενάρια μελέτης Προαπαιτούμενες γνώσεις Ειδικότερα: Ο σκοπός του κεφαλαίου αποτελεί μια γενική αναφορά των προθέσεων του συγγραφέα. Παρέχει στον φοιτητή μια σύντομη περιγραφή 3 4 σειρών του τι πρόκειται να παρουσιαστεί στο κεφάλαιο. Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα αποτελούν μια σαφή και πλήρως κατανοητή περιγραφή αυτών που ο φοιτητής θα είναι ικανός να κάνει (ή να κάνει καλύτερα) όταν θα έχει μελετήσει το κεφάλαιο. Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν από τον φοιτητή για να ελέγξει αν πράγματι έμαθε όσα αναφέρονται στο κεφάλαιο. Τα «προσδοκώμενα» αποτελούνται από 5 10 μικρές προτάσεις. Λ.χ. εάν ένα κεφάλαιο αναφέρεται στη χρήση του DVD, στην εκπαίδευση, τότε τα «προσδοκώμενα» διατυπώνονται ως εξής: «Όταν ολοκληρώσατε τη μελέτη του κεφαλαίου, θα είστε σε θέση να: Περιγράφετε πότε είναι αναγκαίο να χρησιμοποιείται το DVD ως μέσο διδασκαλίας. Περιγράφετε το όφελος που προκύπτει από τη χρήση του DVD, τις δυνατότητες που παρέχει, αλλά και τα όριά του. Σχεδιάζετε τα στάδια της παραγωγής ενός DVD κ.λ.π. Τα «προσδοκώμενα», όπως και όλο το εκπαιδευτικό υλικό της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, διατυπώνονται σε φιλικό προς τον φοιτητή ύφος. Οι εισαγωγικές παρατηρήσεις κάθε κεφαλαίου αναφέρονται στη σημασία του, στη σύνδεσή του στις προαπαιτούμενες γνώσεις, με τα προηγούμενα και επόμενα, στις ενδεχόμενες εναλλακτικές διαδρομές μελέτης, περιγράφουν τα βασικά του σημεία, περιέχουν οδηγίες για τον τρόπο μελέτης του και, αν χρειάζεται, προειδοποιούν τους 7

φοιτητές για τις τυχόν δυσκολίες που θα συναντήσουν και τους προτείνουν τρόπους για να τις αντιμετωπίσουν (λ.χ. προαπαιτούμενο διάβασμα, πηγές συμβουλευτικής υποστήριξης, μεθόδους αξιοποίησης των γνώσεων και εμπειριών που διαθέτουν κ.ά.). 3 Στοιχεία που βρίσκονται μέσα στο κείμενο 3.1 Στοιχεία που αποσκοπούν να προσδώσουν προσωπικό χαρακτήρα στη μελέτη Όλοι οι φοιτητές δεν έχουν τις ίδιες γνώσεις και ικανότητες, τις ίδιες εμπειρίες, ανάγκες ή προσδοκίες. Χρειάζεται λοιπόν ο συγγραφέας να κάνει υποθέσεις για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κατηγοριών φοιτητών στις οποίες απευθύνεται και να παρουσιάσει το κείμενό του με τρόπο που να μπορεί καθένας να αναγνωρίζει την πραγματικότητά του μέσα σε αυτό και ταυτόχρονα να βρίσκει εφόδια χρήσιμα για τη μελέτη. Συγκεκριμένα, το κείμενο χρειάζεται να περιέχει στοιχεία όπως: οδηγίες για προαπαιτούμενο διάβασμα, ασκήσεις και «παράλληλα κείμενα» που απευθύνονται σε ειδικές κατηγορίες φοιτητών, ανάδειξη με διάφορους τρόπους των γνώσεων και εμπειριών που εκείνοι ήδη διαθέτουν, υποβοήθησή τους να αντλούν στοιχεία από το κοινωνικό, επαγγελματικό και πολιτισμικό τους περιβάλλον. Γενικά, όσο περισσότερο προσωπικό χαρακτήρα έχει η μελέτη και όσο μεγαλύτερη αλληλεπίδραση υπάρχει ανάμεσα στο εκπαιδευτικό υλικό και στους φοιτητές, τόσο περισσότερο εκείνοι εμπλέκονται στη λογική του, το επεξεργάζονται και το ενσωματώνουν δημιουργικά στις υπάρχουσες απόψεις τους. 3.2 Στοιχεία που αποσκοπούν να προσδώσουν μεγαλύτερη σαφήνεια και ενάργεια στο κείμενο Εδώ κατατάσσονται κάθε είδους επεξηγήσεις, υποσημειώσεις, αναφορές, παραπομπές, ορισμοί, αναλύσεις εννοιών, γλωσσάρια, καθώς και παραδείγματα ή μελέτες περίπτωσης, όπου μπορεί να αναφέρονται πραγματικές καταστάσεις και δεδομένα ή εμπειρίες και εμπειρικά δεδομένα. Από την άλλη, είναι σημαντικό το κείμενο να μη περιέχει μόνο το αντικείμενο που μελετούν οι φοιτητές, αλλά και να εξηγεί γιατί το μελετούν. Χρειάζεται λοιπόν συχνά ο συγγραφέας να διασαφηνίζει τους κεντρικούς και επιμέρους στόχους του και να εξηγεί τις προθέσεις που διέπουν τον σχεδιασμό του. Επίσης στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι εικαστικές παρεμβάσεις που αναδεικνύουν βασικά σημεία του κειμένου και γενικά το καθιστούν περισσότερο εύληπτο (πίνακες, διαγράμματα, σχέδια, σχήματα, γραφήματα, εικόνες, φωτογραφίες, καθώς και τυπογραφικές παρεμβάσεις, όπως είναι το είδος των γραμμάτων, οι γραμματοσειρές, οι υπογραμμίσεις, τα πλαίσια, το στυλ υπογράμμισης, η στοίχιση παραγράφων, η αρίθμηση ή οι κουκίδες στην παράγραφο κ.ά.). Ευνόητο είναι ότι, όπου κρίνεται σκόπιμο, το κείμενο συμπληρώνεται από οπτικοακουστικό ή/και ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό προκειμένου να αποκτήσει μεγαλύτερη σαφήνεια. 8

3.3 Ασκήσεις και Δραστηριότητες Οι Δραστηριότητες αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού υλικού της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Στόχο έχουν να ενεργοποιούν τους φοιτητές, ώστε να εμβαθύνουν τον προβληματισμό τους αναφορικά με τα μελετώμενα, να συγκροτούν πληρέστερα τις σκέψεις τους, να διαμορφώνουν κριτικά επιχειρήματα, να εμπεδώνουν αλλά και να εφαρμόζουν όσα έμαθαν, καθώς και να αυτοαξιολογούν την πορεία της μελέτης τους. Οι Δραστηριότητες διατρέχουν συνεπώς όλο το κείμενο και είναι ποικίλες: Εκπονούνται στην αρχή ενός κεφαλαίου με στόχο να φέρουν στην επιφάνεια τις υπάρχουσες γνώσεις, βιώματα, δεξιότητες, εμπειρίες, ανάγκες και προσδοκίες των φοιτητών. Εκπονούνται στη διάρκεια της μελέτης του κεφαλαίου, με στόχο οι φοιτητές να επεξεργαστούν πληροφορίες, να κρίνουν, να συνθέσουν και να αναδιαμορφώσουν απόψεις, να εφαρμόσουν τμήματα της διδακτέας ύλης, να τα συνδέσουν με την πραγματικότητα που τους περιβάλλει. Εκπονούνται μετά τη μελέτη του κεφαλαίου, προκειμένου οι φοιτητές να ελέγξουν τις γνώσεις και δεξιότητες που απέκτησαν και να αξιολογήσουν τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους, τις (νέες) ανάγκες και προσδοκίες τους. Προδιαγραφές των Δραστηριοτήτων Καθεμία Δραστηριότητα είναι ενταγμένη μέσα σε ειδικό πλαίσιο, ώστε να διακρίνεται από το υπόλοιπο κείμενο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο παρουσιάζεται, σε 5 10 γραμμές, η Δραστηριότητα, που περιέχει τα εξής στοιχεία: 1. Εξηγείται η σκοπιμότητα της εκπόνησής της (λ.χ. τι θα μάθει καλύτερα ο φοιτητής, πώς συνδέεται η Δραστηριότητα με τη διδακτέα ύλη). 2. Η μορφή της Δραστηριότητας εξαρτάται από το είδος της διδακτέας ύλης με την οποία σχετίζεται. Λ.χ.: - Εάν πρόκειται για τεχνικά ζητήματα, που επιδέχονται μία και μόνο απάντηση, ενδεδειγμένες μορφές Δραστηριότητας είναι του τύπου «σωστό λάθος», «πολλαπλών επιλογών», «αντιστοίχισης», «συμπλήρωσης κενών», «σωστής ακολουθίας». - Εάν πρόκειται για θεωρητικά ή άλλα ζητήματα, που δεν επιδέχονται μια και μόνο απάντηση, ενδεδειγμένες μορφές Δραστηριοτήτων είναι εκείνες που ζητούν από τον φοιτητή να αναλύσει ένα κείμενο, να συγκρίνει κείμενα ή δεδομένα μεταξύ τους, να εντοπίσει τις ομοιότητες και διαφορές, να προβεί σε σύνθεση, να σκεφτεί πώς η θεωρία μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη. - Εάν ο στόχος της Δραστηριότητας είναι η εμπέδωση ενός πολύπλοκου φαινομένου, που δεν επιδέχεται μια και μόνο απάντηση, ενδεδειγμένες μορφές είναι η μελέτη περίπτωσης, η επίλυση προβλήματος, η προσομοίωση, η διαμόρφωση ενός 9

υποθετικού debate/επιχειρηματολογίας, η δημιουργία σεναρίου ή υποθετικής ιστορίας. Σημαντικό στοιχείο των Δραστηριοτήτων είναι οι απαντήσεις σε αυτές, που συντάσσει ο συγγραφέας για να πληροφορήσει τους φοιτητές σχετικά με την ορθότητα της δικής τους απάντησης, αλλά και για να τους δώσει εναύσματα για νέο προβληματισμό. Προδιαγραφές των Απαντήσεων στις Δραστηριότητες 1. Οι απαντήσεις βρίσκονται στο τέλος του κεφαλαίου, ώστε ο φοιτητής να μη βρίσκει αμέσως τη λύση, αλλά να ενεργοποιεί τις δικές του δυνάμεις για να την βρει. 2. ΕΑΝ πρόκειται για Δραστηριότητες που επιδέχονται μια και μόνο απάντηση, τότε πρέπει αυτή η απάντηση να είναι σαφής και να εξηγείται στον φοιτητή ο λόγος για το οποίο πρόκειται για την ορθή απάντηση. 3. ΕΑΝ πρόκειται για Δραστηριότητες που επιδέχονται περισσότερες της μιας απαντήσεις, τότε ως απάντηση ο συγγραφέας μπορεί να: δώσει 2 3 ενδεικτικές, εναλλακτικές απαντήσεις, διατυπώσει τη δική του γνώμη, εξηγώντας ωστόσο ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλες έγκυρες γνώμες/απαντήσεις, αντί για απάντηση, να θέσει κριτικά ερωτήματα στον φοιτητή, που σχετίζονται με τον προβληματισμό που αναπτύσσεται μέσω της Δραστηριότητας. 4. ΟΛΕΣ οι απαντήσεις χρειάζεται να: Περιέχουν στοιχεία ανατροφοδότησης: Να έχει εικάσει δηλαδή ο συγγραφέας τα πιθανά λάθη ή τις απορίες του φοιτητή κατά τη διάρκεια εκπόνησης της Δραστηριότητας, και να του προσφέρει κάποιες σκέψεις στην απάντηση, σαν να γίνεται κάποιος διάλογος μαζί του: λ.χ. «ενδεχομένως στην ερώτηση τάδε απαντήσατε ότι Σε αυτή την περίπτωση, σας διέφυγε ότι ή θα έπρεπε να συνυπολογίσετε ότι» κ.λ.π. Περιέχουν επιβράβευση, στα σημεία που ο συγγραφέας εικάζει ότι ο φοιτητής απάντησε σωστά, λ.χ.: «εάν απαντήσατε ότι συγχαρητήρια, γιατί διακρίνατε σωστά ότι» κλπ. Άλλη μορφή επιβράβευσης είναι του τύπου «ίσως η Δραστηριότητα αυτή σας κούρασε, γιατί Ωστόσο ελπίζουμε να διαπιστώσετε ότι άξιζε τον κόπο, γιατί σας βοήθησε να εμπεδώσετε το τάδε» κ.λ.π. Περιέχουν στοιχεία εμψύχωσης του φοιτητή για τη συνέχιση της προσπάθειάς του στις επόμενες διδακτικές ενότητες. Περιέχουν στοιχεία που βοηθούν τον φοιτητή να αξιολογήσει ο ίδιος την πρόοδο του. Συνδέονται, ρητά και μη ρητά, όσο είναι δυνατόν, με τα Προσδοκώμενα Αποτελέσματα. 10

4 Στοιχεία που βρίσκονται στο τέλος του κειμένου Σύνοψη/ανακεφαλαίωση Οδηγός περαιτέρω μελέτης Βιβλιογραφία Ευρετήριο όρων Λίστα ελέγχου γνώσεων Υπενθυμίσεις Ειδικότερα: Ο Οδηγός Περαιτέρω (προαιρετικής) Μελέτης αποτελεί μια σύντομη παρουσίαση των 2 4 σημαντικότερων πηγών που έχουν ήδη αναφερθεί στη βιβλιογραφία του κεφαλαίου. Σε κάθε τίτλο αφιερώνονται 3 5 σειρές, όπου εξηγείται η σημασία που έχει η μελέτη της συγκεκριμένης πηγής, τι βασικό περιέχει η πηγή αυτή, ο βαθμός δυσκολίας της μελέτης της. 5 Οργάνωση και προσπέλαση του κειμένου Η σωστή δόμηση του κειμένου δεν εγγυάται από μόνη της την καταλληλότητα του κειμένου για εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Η οργάνωση του κειμένου πρέπει να εμφανίζει χαρακτηριστικά, τα οποία εμπλέκουν τον εκπαιδευόμενο σε αλληλεπίδραση μαζί του και διευκολύνουν τον εντοπισμό συγκεκριμένων τμημάτων του κειμένου, ανάλογα με τις επιδιώξεις του εκπαιδευόμενου. Κατά τη συγγραφή του κειμένου, οι δημιουργοί πρέπει να φροντίσουν ώστε αυτό να έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Σαφήνεια και πληρότητα Αναφορά όλων των σχετιζόμενων γνωστικών πεδίων Προσέλκυση του ενδιαφέροντος των εκπαιδευομένων Ενίσχυση κριτικής σκέψης Σημεία ελέγχου της προόδου των εκπαιδευόμενων σε διάφορα σημεία του κειμένου Κατάτμηση υλικού σε συνεκτικά τμήματα Λογική ακολουθία παράθεσης τμημάτων υλικού Ομαλή μετάβαση μεταξύ τμημάτων υλικού Μέριμνα για τη διασύνδεση με άλλα τμήματα του εκπαιδευτικού υλικού 11

6 Κείμενα της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης όπου ο Συγγραφέας συνθέτει απόψεις που ήδη υπάρχουν σε άλλα κείμενα Υπάρχουν συχνά περιπτώσεις όπου ένας εκπαιδευτικός οργανισμός εξ αποστάσεως εκπαίδευσης επιθυμεί να μελετήσουν οι φοιτητές ένα σώμα γνώσεων που έχει ήδη διερευνηθεί με επάρκεια και η γνώση αυτή έχει διατυπωθεί ικανοποιητικά σε ένα ή περισσότερα βιβλία, κεφάλαια βιβλίων, άρθρα κ.λπ. Σε αυτή την περίπτωση δεν χρειάζεται να συνταχθεί νέο κείμενο, εφόσον οι φοιτητές μπορούν να προσεγγίσουν το γνωστικό αντικείμενο μέσα από υπάρχοντα κείμενα (τα ονομάζουμε «Κείμενα Μελέτης»). Είναι φανερό ότι εδώ προκύπτουν ορισμένα πλεονεκτήματα. Γίνεται έμπρακτη εφαρμογή της αρχής της πολλαπλής βιβλιογραφικής κάλυψης των γνωστικών αντικειμένων. Δεν χρειάζεται να ξαναγραφούν πληροφορίες που ήδη υπάρχουν σε έντυπη μορφή και είναι δόκιμες. Από την άλλη, αυτή η προσέγγιση συναντά εμπόδια. Το προς μελέτη υλικό είναι διάσπαρτο και πιθανόν χαρακτηρίζεται από επικαλύψεις, ανομοιογένεια μεθοδολογίας και ύφους, ακόμα και διαφορές απόψεων μεταξύ των βασικών κειμένων. Μπορεί επίσης τα Κείμενα Μελέτης να μη καλύπτουν στο σύνολό της τη διδακτέα ύλη (σε περιεχόμενο, βάθος, εύρος) την οποία ο οργανωτής φορέας θεωρεί σκόπιμο να διανύσουν οι φοιτητές. Και μπορεί η σειρά με την οποία παρουσιάζονται τα ζητήματα στα Κείμενα Μελέτης να μην είναι εκείνη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του προγράμματος σπουδών. Τέλος, τα Κείμενα Μελέτης δεν διαθέτουν τα στοιχεία που αποτελούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του έντυπου υλικού της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (βλ. προηγούμενη ενότητα). Για τους λόγους αυτούς είναι απαραίτητο να συνταχθεί ένα εγχειρίδιο που να λειτουργεί ως «Οδηγός Μελέτης». Ο Οδηγός έχει 20 100 σελίδες και επιτελεί δύο σκοπούς : εφοδιάζει τους φοιτητές με οδηγίες για το πώς να προσπελάσουν τα βασικά κείμενα και ταυτόχρονα περιέχει τα στοιχεία που τους υποστηρίζουν στην εξ αποστάσεως εκπαίδευσή τους. Ο συντάκτης του Οδηγού Μελέτης (τον αποκαλούμε στο εξής συγγραφέα) προχωρεί επαγωγικά ως εξής. Πρώτα μελετά σε βάθος τα βασικά κείμενα, ώστε να οικειοποιηθεί ολοκληρωμένα το περιεχόμενό τους. Στη συνέχεια εξετάζει κατά πόσο τα κείμενα αυτά αντιστοιχούν στους σκοπούς του προγράμματος σπουδών που προετοιμάζεται, πώς μπορεί να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο ή/και ποιες άλλες παρεμβάσεις χρειάζονται. Ταυτόχρονα εξετάζει το κοινωνικο ιστορικό και επιστημονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν τα βασικά κείμενα. Είναι φυσικό καθένα από αυτά να εμπεριέχει στοιχεία γνώσης που μπορούν να ερμηνευτούν μόνο υπό το φως των συνθηκών που καθόρισαν τη διαμόρφωσή τους. Μπορεί εξάλλου να χρειάζεται, προκειμένου να γίνουν πλήρως κατανοητά ορισμένα κείμενα, ο συγγραφέας του Οδηγού Μελέτης να ανατρέξει στο σώμα γνώσεων στο οποίο βασίζονται ή/και στην επιστημονική συζήτηση από την οποία προέκυψαν και στην οποία αναφέρονται. Γι' αυτούς τους λόγους ο συγγραφέας χρειάζεται να προβεί σε μία βαθιά και κριτική μελέτη των Κειμένων Μελέτης, που θα τον οδηγήσει σε μία επαναδιοργάνωση και συμπλήρωση των επιμέρους τμημάτων τους, ώστε το τελικό προϊόν να εναρμονίζεται 12

με τις ανάγκες του προγράμματος σπουδών. Αναμενόμενο αποτέλεσμα είναι να προκύψει ένας Οδηγός Μελέτης με τα εξής γενικά χαρακτηριστικά: 1. Είναι αρθρωμένος σε κεφάλαια, καθένα από τα οποία έχει τα δικά του αυτοδύναμα αναλυτικά περιεχόμενα, σκοπό, προσδοκώμενα αποτελέσματα, έννοιες κλειδιά, εισαγωγικές παρατηρήσεις, Δραστηριότητες, Σύνοψη, Βιβλιογραφία, Οδηγό Περαιτέρω Μελέτης. 2. Τα κεφάλαια οδηγούν το φοιτητή να προσεγγίζει επαγωγικά το προς μελέτη αντικείμενο, αξιοποιώντας συνεχώς το σώμα των γνώσεων που είναι διάσπαρτο στα Κείμενα Μελέτης. Καθένα κεφάλαιο λοιπόν περιέχει επιπλέον τα ακόλουθα στοιχεία: Παραπομπές στα βασικά κείμενα (ή σε τμήματά τους). Λ.χ. «Σε αυτό το σημείο σας παρακαλούμε να διαβάσετε το Κείμενο Μελέτης 1, που έχει τίτλο... Εκεί θα βρείτε όλες τις πληροφορίες που σχετίζονται με το ζήτημα» κ.λ.π. Μεθοδολογία μελέτης των βασικών κειμένων (για ποιο σκοπό να τα προσεγγίσει ο φοιτητής, με ποια σειρά και μέθοδο να τα μελετήσει, πώς να τα διασυνδέσει μεταξύ τους, πώς να γεφυρώσει τις απόψεις που περιέχουν, σε ποια σημεία να δώσει έμφαση, σε ποιες συνιστώσες να εμβαθύνει κ.ο.κ.). Κωδικοποίηση και σύνθεση, όπου χρειάζεται, των απόψεων που περιέχονται στα βασικά κείμενα. Σχολιασμός και περαιτέρω ανάλυση των βασικών κειμένων. Παρουσίαση της επιστημονικής συζήτησης που ενδεχομένως υπάρχει γύρω από τα ζητήματα που πραγματεύονται. Συμπλήρωση και εμπλουτισμός των βασικών κειμένων. (Είναι ευνόητο ότι όσο λιγότερο μέρος τού προς μελέτη γνωστικού αντικειμένου καλύπτεται από τα βασικά κείμενα τόσο περισσότερο χρειάζεται να παρέμβει ο Οδηγός Μελέτης. Από την άλλη, ο Οδηγός δεν είναι σκόπιμο να έχει έκταση μεγαλύτερη από 1 / 4 1 / 3 των βασικών κειμένων, γιατί διαφορετικά τείνει να αναχθεί το ίδιο σε πρωτογενές κείμενο, οπότε πρέπει να ακολουθηθεί η μεθοδολογία που αναφέρθηκε στην προηγούμενη ενότητα). 13

7 Βιβλιογραφία R 2011 23 / Προδιαγραφές Συγγραφής Κειμένων για εξ Αποστάσεως Δήμου Ε. & Καμέας Α. (2011). Προτεινόμενο Μοντέλο Πιστοποίησης Ποιότητας Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού. Πρακτικά του 2 ου Πανελλήνιου Συνέδριου «Ένταξη των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία», Πάτρα 28 30 Απριλίου 2011. Gagne, R., Briggs, L. & Wager, W. (1992). Principles of Instructional Design (4 th Ed.). Fort Worth, TX: HBJ College Publishers. Holmberg, B. (1977). Distance Education: A Survey and Bibliography. London: Kogan Page. Jarvis P. (2004). Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση, θεωρία και πράξη. Μεταίχμιο, Αθήνα. Κόκκος Α. (2005). Μεθοδολογία Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Τόμος Α : Θεωρητικό Πλαίσιο και Προϋποθέσεις Μάθησης. Εκδόσεις Ε.Α.Π., Πάτρα. Kolb, D. A. (1984). Experiential Learning. Englewood Cliffs, NJ.: Prentice Hall. Kolb D, Rubin I, Osland J. (1991). Organisational Behavior : An Experiential Approach, Prentice Hall, Englewood Cliffs, New York. Race P. (1994). 500 πρακτικές συμβουλές για την ανοικτή και ευέλικτη εκπαίδευση. Μεταίχμιο, Αθήνα. Race P. (1999). Το εγχειρίδιο της ανοιχτής εκπαίδευσης. Μεταίχμιο, Αθήνα. Σουβατζόγλου Β. (2009). Σχεδιασμός και ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού για εξ αποστάσεως επιμόρφωση βάσει του μοντέλου Gagne. Πρακτικά του 5th International Conference in Open & Distance Learning, Athens, Greece, November 2009. 14