ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ απαραίτητοι για τη σωστή μετάφραση

1 ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ απαραίτητοι για τη σωστή μετάφραση 1. Τι ρωτάμε, όταν συναντούμε στο κείμενο ένα ΡΗΜΑ (Απαρέμφατο ή Μετοχή); >>> [α. Ποιος, ποια, ποιο ; = ΥΠΟΚ., Τι;, Σε ποιον, Με ποιον, Από ποιον; = ΑΝΤΙΚ. (Τι; συνήθως αιτιατ., τελ. ή ειδ. απαρ., Σε ποιον, με ποιον; = συνήθως δοτική, Από ποιον; συνήθως γενική)] λέγω τινί τι = λέω (σε ποιον;) > σε κάποιον (τι;) > κάτι ή: ότι (ειδική πρότ. / ειδ. απαρ.) παρέχω τινί τι = προσφέρω (σε ποιον;) > τινί: σε κάποιον (τι;) > κάτι (τὶ) πολεμῶ τινι = πολεμώ (με ποιον;) > τινι (= με κάποιον) ἀφίσταμαί τινος = αποστατώ (από ποιον;) > από κάποιον (τινὸς) 2. Τι γνωρίζετε για τα είδη του ἄν; >>> [υποθετικό ή αοριστολογικό + υποτακτική // δυνητικό + ευκτική, + οριστική ιστορ. χρόνου, + απαρ. ή μτχ.] 3. Όταν συναντούμε μία μετοχή, τι αναζητούμε πρώτα; (το είδος της 2 ; το υποκείμενό της 1 ;) 4. Όταν συναντούμε ένα απαρέμφατο, τι αναζητούμε πρώτα; (το υποκείμενό του 2 ; Από πού εξαρτάται και τον συντακτικό του ρόλο 1 ; Το αντικείμενό του 3 ;) 5. Τι γνωρίζετε για τα απρόσωπα ρήματα και εκφράσεις; Πώς συντάσσονται γενικώς; >>> [+ απαρ. ή ονοματική πρόταση = ΥΠΟΚ., + δοτική προσωπική > σε αιτιατ. = υποκ. απαρ.] 6. Τι γνωρίζετε για τη σύνταξη και τις σημασίες του δοκῶ; >>> [δοκῶ προσωπικό: θεωρούμαι, δίνω την εντύπωση, δοκοῦσί μοι οἱ Ἀθηναῖοι + ειδ. απαρ. (= αντικ.): εγώ νομίζω ότι οι Αθηναίοι // δοκεῖ μοι + ειδ. απαρ. (= υποκ.) > απρόσωπο: μου φαίνεται, νομίζω ότι // δοκεῖ μοι + τελ. απαρ. (απρόσ.): αποφασίζω να Συχνότατα με δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου]. 7. Τι γνωρίζετε για τη σύνταξη και τις σημασίες του ἔχω; >>> [ἔχω τι: έχω, κατέχω κάτι, ἔχω + τελ. απαρ.: μπορώ να, ἔχω + τροπικό επίρρ. (καλῶς, εὖ, κακῶς ): είμαι (καλά, άσχημα), βρίσκομαι σε μια κατάσταση (καλή, κακή κτλ.), οὐκ ἔχω + πλάγια ερώτ.: δεν ξέρω ] 8. Πώς συντάσσονται τα δοξαστικά ρήματα; >>> [+ ειδικό απαρ. ή + 2 αιτιατ. (Αντικ. + κατηγορ.) = θεωρώ κάποιον // οι μετοχές τους (νομίζων, ἡγούμενος, δοκῶν, οἰόμενος, ὑπολαμβάνων, κρίνων κτλ):. σχεδόν πάντα αιτιολογικές]. 9. Τι προτάσεις εισάγονται με το εἰ; >>> [α. υποθετική = αν, β. πλάγια ερώτηση = αν

2 (υποκ., αντικ., επεξήγ.), γ. αιτιολογική (= εφόσον, που) από ρήματα ψυχικού πάθους], δ. εἰ καὶ / καὶ εἰ / οὐδ εἰ + εναντιωματική / παραχωρητική πρόταση (= αν και // κι αν ακόμη, ούτε κι αν) 10. Τι γνωρίζετε για το εἰμί (είδη, σύνταξη); >>> [συνδετικό + κατηγορ., υπαρκτικό: υπάρχω ( + δοτ. προσ. κτητική), απρόσωπο (ἔστι μοι + τελ. απαρ. = ἔξεστι = είναι δυνατό), βρίσκομαι, γεννιέμαι] 11. Τι είναι συντακτικώς μια ονομαστική; >>> [Υποκ. του Ρήμ. (και της Μτχ. ή Απαρ.) ή Κατηγορ. του Υποκ. του Ρήμ. ή Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός, κατηγορηματικός, παράθεση, επεξήγηση) του Υποκ. του Ρήμ.. 12. Τι γνωρίζετε για μια μετοχή σε ονομαστική πτώση; >>> [Έχει το ίδιο υποκείμενο με το ρήμα: Υποκ. μτχ. = Υποκ. Ρήμ.] 13. Τι γνωρίζετε για τις προτάσεις που εισάγονται με το ὅτι; >>> [α. + ειδική πρότ. (αντικ., υποκ., επεξ.), β. + αιτιολογική πρότ. = διότι] 14. Τι γνωρίζετε για το είδος των μετοχών, όταν προσδιορίζουν δυνητική έγκλιση, μέλλοντα ή προστακτική; >>> [Είναι συνήθως υποθετικές ή χρονικοϋποθετικές (όταν έχουν και χρονική σημασία)] 15. Πώς συντάσσονται τα συγκριτικά επίθετα και επιρρήματα; =>>> [α. με γενική συγκριτική, β. με β όρο σύγκρισης με το ἤ και ομοιοπτώτως ή ομοιοτρόπως (ἤ = παρά, από ότι), γ. με δοτική του ποσού] 16. Τι εξαρτάται από τα επίθετα ή επιρρήματα υπερθετικού βαθμού; =>>> [Γενική διαιρετική, πολύ σπάνια γενική συγκριτική, όταν η γενική δε βρίσκεται στο ίδιο σύνολο με το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό, π.χ.: Σωκράτης ἐστὶ σοφώτατος τῶν Λακεδαιμονίων] 17. Πότε μια υποθετική πρόταση βρίσκεται σε πλάγιο λόγο; Όταν στην απόδοσή της υπάρχει τι; >>> [Όταν υπάρχει: α. ειδική πρότ., ειδικό απαρ., κατηγορ. μτχ. (από γνωστικά, αισθητικά ρήμ.) => Πλ. λ. Κρίσης, και β. τελικό απαρ. (από ρήματα προτροπής, αποτροπής, διαταγής, ευχής, παράκλησης ) => Πλ. λ. Επιθυμίας. Σ αυτή την περίπτωση απόδοση είναι τα α και β και όχι το ρήμα εξάρτησης (Για εξαιρέσεις δες θεωρία Συντακτικού).

3 18. Τι γνωρίζετε για το υποκείμενο α. του ρήματος, β. της μετοχής, γ. του απρμφ.; =>>> α. ΡΗΜΑ: Ονομαστική (στα προσωπικά ρήμ.) ή απαρέμφατο ή ονοματική πρότ. (στα απρόσωπα ρήμ. ή εκφράσεις) ή εμπρόθετο (= περίπου), β. ΜΤΧ.: ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με τη μετοχή, γ. ονομαστική (σε ταυτοπροσωπία: Υποκ. Απαρ. = Υποκ. Ρήμ.) ή αιτιατική σε ετεροπροσωπία (Υποκ. Απαρ. Υποκ. # Ρήμ.) 19. Τι γνωρίζετε για το ὥσπερ; (Τι εισάγει, τι συνοδεύει;) >>> [α. (+ Ρήμα: υπάρχει ή εννοείται) = αναφορική παραβολική πρότ. = όπως ακριβώς, β. + αιτιολογική μτχ. = σαν να επειδή τάχα (ψευδής αιτιολογία)] 20. Πώς εισάγονται / εκφέρονται οι υποθετικοί λόγοι; >>> [ εἰ + οριστική ( > πραγματικό - μη πραγματικό // εἰ + ευκτική ( > απλή σκέψη του λέγοντος - αόριστη επανάληψη στο παρελθόν) // ἐάν, ἄν, ἤν + υποτακτική ( > προσδοκώμενο αόριστη επανάληψη στο παρόν μέλλον)]. 21. Πώς εκφέρεται το ποιητικό αίτιο; >>> [α. εμπρόθετα: ὑπό, ἀπό, ἐκ, παρά, πρὸς + γενική και β. + δοτική [από παθητικά ρήματα (συνήθως) συντελικού χρόνου και από ρηματικά επίθετα σε τός, -τέος.]. 22. Πότε η αναφορική αντωνυμία στην αρχή περιόδου / ημιπεριόδου ισοδυναμεί με δεικτική (ὅς, ὅσπερ = οὗτος) και εισάγει κύρια πρόταση; [Μετά από τελεία (κάτω ή άνω), όταν δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση στην περίοδο.] 23. Ποια είναι τα είδη του απαρεμφάτου (τι μπορεί να είναι συντακτικώς ένα απαρέμφατο); >>> [υποκείμενο σε απρόσωπα, αντικείμενο, του σκοπού ή του αποτελέσματος, της αναφοράς (από επίθετα ἱκανός, δυνατός, δεινὸς κτλ.), επεξήγηση, κατηγορούμενο, απόλυτο] 24. Τι εξαρτάται από τα επίθετα που δηλώνουν ισότητα, ταυτότητα, ομοιότητα, φιλία, έχθρα ή συμφωνία, ευπείθεια, υποταγή, το πρέπον, το αρμόζον και τα σύνθετα με την σὺν- και ὁμοῦ (ὁμο-) = ὁμογνώμων, ὁμόφρων ; (ἴσος, ὁ αὐτός, ἐχθρός, πολέμιος, φίλος, ὅμορος, σύμμαχος, εὐπειθής, ὑπήκοος, δοῦλος κτλ.) >>> [+ δοτική αντικειμενική ή γενική κτητική]. 24α. Τι προτάσεις εισάγουν οι σύνδεσμοι ἐπεί, ἐπειδή; [α.+ ιστορικό χρόνο = χρονικές (συνήθως), β.+ αρκτικό χρόνο = αιτιολογικές (πάντοτε), γ.+ ιστορικό χρόνο ρήμ. ψυχ. πάθους = αιτιολογικές ]

4 25. Πώς μεταφράζονται: α. η δυνητική οριστική ιστορ. χρόνου (οριστική + ἄν: θα είχα ), β. η δυνητική ευκτική (ευκτική + ἄν), γ. η υποτακτική σε κύριες προτάσεις, δ. η ευκτική σε κύριες προτάσεις; >>> [α. θα είχα, β. θα + παρατατικός, θα μπορούσα να, μέλλοντας, γ. (προτρεπτική) ας + υποτακτική, δ. (ευχετική) μακάρι να ] 26. Ποιες είναι οι εγκλίσεις των προτάσεων κρίσης και ποιες των προτάσεων επιθυμίας; >>> [Κρίσης: απλή οριστική, δυνητική οριστική ιστορ. χρόνου, δυνητική ευκτική, Επιθυμίας: Υποτακτική προτρεπτική ή αποτρεπτική (+ μή), Ευκτική ευχετική, Προστακτική, Οριστική ευχετική (σπάνια)] 27. Τι γνωρίζετε για την έλξη του αναφορικού; Πώς την αναγνωρίζουμε; >>> [Δες Κανόνες Συντακτικού] 28. Τι προτάσεις εισάγονται με τις αναφορικές αντωνυμίες ή αναφ. επιρρήματα; >>> [Α. αναφορικές ονοματικές, επιρρηματικές, μεικτές, Β. Πλάγιες ερωτηματικές (τα αναφορικά μεταφράζονται σαν ερωτηματικά: ὅς, ὅστις = ποιος;, ὅπου, οὗ = πού;,ὡς, ὅπως = πώς; 29. Από πού εξαρτάται ένα απαρέμφατο της αναφοράς; [από τα επίθετα: ἱκανός, δυνατός, δεινός, ἄξιος, κατάλληλος, ἐπιτήδειος ] 30. Ποιες είναι μεριστικές λέξεις και τι εξαρτάται από αυτές; >>> [Μεριστικές λέξεις: αόριστες, αναφορικές, ερωτηματικές, δεικτικές αντων., τοπικά-χρονικά επιρρήματα, επιθετικές μτχ., υπερθετικός βαθμός, αριθμητικά, επίθετα (πολλοί, ὀλίγοι κτλ.) κ.ά. + γενική διαιρετική] 31. Τι εξαρτάται από τα δικαστικά επίθετα αἴτιος, ὑπαίτιος, ἔνοχος, ἀθῶος, ὑπόδικος κ.ά. ; >>> [γενική της αιτίας] 32. Τι είναι η δοτική που προσδιορίζει επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμού: πολλῷ μᾶλλον, ὀλίγῳ πρότερον ); >>> δοτική του ποσού (μέτρου ή διαφοράς). 33. Τι είναι η δοτική δίπλα στις λέξεις ἀσμένῳ, ἡδομένῳ, ἀχθομένῳ; >>> δοτική προσωπική ηθική 34. Ποια δοτική συνοδεύει συχνότατα το δοκῶ, δοκεῖ; (δοτ. προσωπ. του κρίνοντος προσώπου)

5 35. Τι είναι συντακτικώς μία δοτική; >>> [α. Αντικείμενο, β. Δοτική προσωπική (χαριστική, αντιχαριστική, ηθική, του κρίνοντος προσώπου, του ποιητικού αιτίου κτλ.), γ. Ετερόπτωτος προσδ.: μέσου, τρόπου, οργάνου, δ. Πτωτικός επιρρηματικός προσδ.: αιτίας, χρόνου, τόπου, αναφοράς, συνοδείας]. 36. Τι είναι συνήθως το τί και το ὅ,τι μετά από τελεία σε ευθείες ή πλάγιες ερωτήσεις, όταν δεν είναι υποκ. ή αντικ.; >>> [αιτιατική της αιτίας: π.χ. Τί λέγεις; (τί = σύστ. αντικ.) Τί λέγεις τοῦτο; (= Γιατί το λες αυτό; Αιτιατική της αιτίας)] 37. Τι δηλώνει μια υποτακτική: α. στις κύριες προτάσεις (επιθυμίας), β. στις υποθετικές έναντιωματικές / παραχωρητικές, γ. στις πλάγιες ή ευθείες ερωτήσεις και δ. στις υπόλοιπες δευτερεύουσες (τελικές-ενδοιαστικές); >>> [α. Προτροπή ή αποτροπή (+ άρνηση μὴ), β. προσδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο παρόν μέλλον, γ. απορία (απορηματική υποτακτική), δ. κάτι το προσδοκώμενο (σκοπό, φόβο)]. 38. Τι γνωρίζετε για την ευκτική του πλαγίου λόγου; Από τι εξαρτάται, τι δηλώνει; >>> [Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο και δηλώνει κάτι το υποκειμενικό ή ενδεχόμενο (άποψη, σκοπό, φόβο κτλ.)] 39.Τι γνωρίζετε για τη σημασία της ευκτικής στις κύριες προτάσεις (επιθυμίας); >>> [= ευχετική: Δοῖεν οἱ θεοί: μακάρι να δώσουν οι θεοί] 40. Τι γνωρίζετε για τη σημασία της ευκτικής στις υποθετικές και εναντιωματικές / παραχωρητικές προτάσεις; >>> [α. απλή σκέψη του λέγοντος, β. αόριστη επανάληψη στο παρελθόν, γ. ευκτική του πλαγίου λόγου από ιστορικό χρόνο] 41. Τι γνωρίζετε για τη σημασία της ευκτικής στις αναφορικές προτάσεις; >>> [α. από έλξη (του πλαγίου λόγου, β. αναφορικοϋποθετική πρόταση που δηλώνει ό,τι και οι υποθετικές (Δες 40) 42. Τι γνωρίζετε για τη σημασία της ευκτικής στις υπόλοιπες δευτερεύουσες προτάσεις; >>> [= του πλαγίου λόγου από ιστορικό χρόνο και δηλώνει κάτι το υποκειμενικό ή ενδεχόμενοˑ αν εξαρτάται από ενεστώτα, θα είναι ιστορικός ενεστώτας].

6 43. Πώς μπορείτε να διακρίνετε αν π.χ. το «λέγω» στις προτάσεις «οὐκ οἶδα τί (ὅ,τι) λέγω» και «τί λέγω;» είναι οριστική ή υποτακτική; >>> [Η οριστική δηλώνει κάτι το πραγματικό (τι λέω; > κάτι λέω αυτή τη στιγμή // δεν ξέρω τι να πω: απορηματική υποτακτικήˑ αν ταίριαζε στο νόημα το «δεν ξέρω τι λέω πράγματι», θα ήταν οριστική)]. 44. Τι γνωρίζετε για το σχήμα πρόληψης; Σε ποιες προτάσεις το συναντούμε; >>> [Το υποκείμενο της δευτερεύουσας ονοματικής πρότασης τίθεται μπροστά από τη δευτερεύουσα πρόταση σε αιτιατική, για έμφαση: Τὸν παῖδα ὁρᾷς τί πράττει; ( = Το παιδί βλέπεις τι κάνει; Υποκ. του πράττει είναι ὁ παῖς, που μπήκε ως αντικείμενο κατά πρόληψη στο «ὁρᾷς» πριν από τη δευτερεύουσα πρόταση. Το φαινόμενο απαντάται κυρίως με τις ονοματικές προτάσεις]. 45. Τι είναι συντακτικώς τα ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, τάξη, επάγγελμα, εθνικότητα, αξίωμα (γέρων, γραῦς, δικαστής, στρατιώτης, στρατηγός, βουλευτής) δίπλα στις λέξεις ἀνήρ, γυνή, ἄνθρωπος; >>> [επιθετικοί προσδιορισμοί] 46. Με ποιες λέξεις επιτείνεται η σημασία των επιθέτων και επιρρημάτων υπερθετικού βαθμού; >>> [ὅ,τι, ὡς, οἷον βέλτιστος, τάχιστα κτλ. = όσο το δυνατό καλύτερος / γρηγορότερα] 47. Τι γνωρίζετε για τα είδη του καί; >>> [συνδετικό (και και: το α είναι συνδετικό εμφατικό), προσθετικό (επίσης, επιπλέον), επιδοτικό (ακόμη και), μεταβατικό (μετά από τελεία), εναντιωματικό] 48. Ποια είναι τα είδη της γενικής κατηγορηματικής; >>> [κτητική, διαιρετική, ιδιότητας, ύλης, αξίας, καταγωγής] 49. Τι δηλώνει το επιρρηματικό κατηγορούμενο; >>> [χρόνο, τρόπο, τόπο, τάξη / σειρά, σκοπό] 50. Από ποια ρήματα έχουμε προληπτικό κατηγορούμενο; (αὔξω, αἴρω, τρέφω, ῥέω, πνέω, θέω, διδάσκω, παρασκευάζω, ἐῶ ) 51. Ποια είναι τα τρία βασικά είδη των μετοχών; >>> [α. Αναφορικές ή Επιθετικές (+ άρθρο), β. Κατηγορηματικές (= να, ότι, που), γ. Επιρρηματικές (αιτιολογικές, χρονικές, υποθετικές, εναντιωματικές, τελικές, τροπικές). 52. Τι προσδιορίζουν πάντοτε οι κατηγορηματικές μετοχές (με τι είναι συνημμένες); >>> Προσδιορίζουν πάντοτε το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος ή: είναι συνημμένες με το Υποκ. ή το Αντικ. του ρήματος, π.χ. Ἀκούω τινὸς (Αρ) λέγοντος // Τὴν μητέρα πέπαυμαι (Υρ => ἐγὼ) τρέφων (Υμ => ἐγὼ) τρίτον ἔτος τουτί.

7 53. Ποιες είναι κατά κανόνα αιτιολογικές μετοχές; Από ποια μόρια συνοδεύονται; >>> [Οι μετοχές με τα μόρια ἅτε, οἷον, οἷα - ὡς, ὥσπερ / των δοξαστικών ρημ., των ρημ. ψυχικού πάθους, από ρήμ. ψυχικού πάθους, γνωστικών και αισθητικών (εἰδώς, γιγνώσκων, ὁρῶν κ.ά.) / οι μτχ. βουλόμενος, ἐθέλων] 54. Με τι ισοδυναμεί η μετοχή ή το απαρέμφατο ενεστώτα και παρακειμένου, όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο; >>> [Με παρατατικό ή υπερσυντέλικο αντιστοίχως: ενεστ. > παρατατικός, πρκ. > υπερσ., π.χ. τρόπαιον ἐστήσαντο ὡς νενικηκότες = επειδή κατά τη γνώμη τους είχαν νικήσει (αντί: έχουν νικήσει )] 55. Τι μετοχές είναι συνήθως: α. οι βουλόμενος, ἐθέλων, β. οι μτχ. των δοξαστικών ρημάτων (νομίζων, ἡγούμενος, δοκῶν, οἰόμενος, κρίνων), γ. οι μτχ. των γνωστικών και αισθητικών ρημ. (ὁρῶν, αἰσθόμενος, εἰδώς, γιγνώσκων); >>> [αιτιολογικές] (Δες και 51] 56. Πότε μια επιθετική μετοχή δεν έχει άρθρο; >>> [Όταν και το υποκείμενό της που προηγείται δεν έχει άρθρο: σύνειμι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν = συναναστρέφομαι με ανθρώπους που μπορούν να ξοδεύουν]. 57. Πώς μεταφράζεται και πώς αναλύεται μια μετοχή αορίστου που δηλώνει α. το προτερόχρονο στο παρελθόν και β. πώς το προτερόχρονο στο μέλλον; Πώς καταλαβαίνουμε ότι δηλώνει το προτερόχρονο στο μέλλον; >>> [α. προτερόχρονο στο παρελθόν («καθαρή» χρονική μτχ. = π.χ. λαβών: αφού πήρα > ἐπεί, ἐπειδὴ ἔλαβον (+ οριστική ιστορ. χρόνου), β. προτερόχρονο στο μέλλον: χρονικοϋποθετική = όταν, αφού πάρω > ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν, ἐπειδὰν λάβω (+ υποτ.). Όταν δηλώνεται το προτερόχρονο στο μέλλον, υπάρχει συνήθως τελικό απαρέμφατο, μέλλοντας, προστακτική ή πρόταση με μελλοντική σημασία (τελική, ενδοιαστική, συμπερασματική)]. 58. Τι γνωρίζετε για τη χρονική μετοχή ενεστώτα; >>> [Δηλώνει πάντα το σύγχρονο = ενώ, την ώρα που ) 59. Τι γνωρίζετε για την τελική μετοχή; >>> [Βρίσκεται σχεδόν πάντα σε χρόνο μέλλοντα = για να] 60. Τι γνωρίζετε για τις μετοχές ἄγων, ἔχων, φέρων, χρώμενος, όταν εξαρτώνται από ρήματα κίνησης; >>> [Είναι τροπικές και μεταφράζονται με το: με + αιτιατ., π.χ. ἧκεν φύλαξ ἄγων Ἀντιγόνην: ήρθε ο φύλακας με την Αντιγ., ή οδηγώντας την Αντιγ.] 61. Οι τροπικές μετοχές σε ποιο χρόνο βρίσκονται κατά κανόνα; [σε ενεστώτα]

8 62. Πώς μεταφράζονται οι τροπικές μετοχές που έχουν άρνηση; >>> [με το «χωρίς να»] 63. Τι είδους είναι οι μετοχές που συνοδεύονται από το ὡς; >>> [α. αιτιολογικές (= επειδή κατά τη γνώμη μου, με την ιδέα ότι), β. τελικές (σε μέλλοντα = για να ), γ. κατηγορηματικές του πλαγίου λόγου κρίσεως (αντί ειδικής πρότ.)] 64. Τι σημαίνουν, όταν είναι χρονικές, οι μετοχές ἀρχόμενος, τελευτῶν, διαλείπων / διαλιπών; >>> [= στην αρχή, στο τέλος, ύστερα από καιρό] 65. Πότε μια μετοχή είναι απόλυτη και πότε συνημμένη; >>> [Απόλυτη: όταν το υποκείμενό της δεν είναι συντακτικός όρος της πρότασης, δηλ. δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο υποκείμενο της μτχ. Μόνο σε γενική πτώση για τα προσωπικά ρήματα και σε αιτιατική για τα απρόσωπα ρήματα ή εκφράσεις. Πολύ σπάνια συναντούμε και ονομαστική ή αιτιατική απόλυτη σε προσωπικά ρήματα. // Συνημμένη: όταν το υποκείμενό της είναι συντακτικός όρος της πρότασης, δηλ. είναι και κάτι άλλο συντακτικώς εκτός από υποκ. του ρήμ. Βρίσκεται σε όλες τις πτώσεις.] 66. Τι γνωρίζετε για την αιτιατική απόλυτη; >>> [Βρίσκεται μόνο σε απρόσωπα ρήματα ή εκφράσεις (ἐξόν, προσῆκον, δέον, δοκοῦν, οἷόν τ ὄν, αἰσχρὸν ὄν κτλ.) και σπανιότατα σε προσωπικά. Συνήθως είναι εναντιωματική ή αιτιολογική. 67. Ποιες λέξεις είναι κατά κανόνα κατηγορηματικοί προσδιορισμοί (χωρίς άρθρο); [πᾶς, ἅπας, ὅλος, μόνος, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος, ἕκαστος, ἑκάτερος, ὁ αὐτός ] 68. Πώς διακρίνουμε έναν κατηγορηματικό προσδιορισμό από έναν επιθετικό με βάση το άρθρο; >>> [κατηγορηματικός είναι όταν έχει άρθρο μόνο το ουσιαστικό: ἐρήμη ἡ πόλις]. 69. Τι είναι ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός μιας προσωπικής αντωνυμίας: ἐγὼ ὁ στρατηγὸς >>> [παράθεση] 70. Τι είναι οι γεωγραφικοί όροι που βρίσκονται στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με το προσδιοριζόμενο (π.χ. ἡ Ἀχερουσία λίμνη, ὁ Εὐρώτας ποταμός, τὸ Πάγγαιον ὄρος); >>> [επιθετικοί προσδιορισμοίˑ αν δε συμφωνούν, ο β όρος θα είναι παράθεση ή επεξήγηση: Ὄλυμπος τὸ ὄρος = παράθεση. 71. Τι είναι πάντοτε συντακτικώς μια ονοματική πρόταση; >>> [Υποκείμενο, Αντικείμενο, Επεξήγηση]

9 72. Τι γνωρίζετε για τις προτάσεις που εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν, ἐπειδάν; >>> [+ υποτακτική = χρονικοϋποθετική πρόταση που δηλώνει α. το προσδοκώμενο, β. την αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον] 73. Από πού εξαρτάται το ποιητικό αίτιο; >>> [α. Από παθητικά ρήματα ή εκφράσεις και β. από τα ρηματικά επίθετα σε τός, -τέος, -ιμος] π.χ. ὠφελητέα ἐστί σοι ἡ πόλις // οὐ διαβατὸς ἦν ἡμῖν ὁ ποταμός] 74. Πώς εκφέρεται το ποιητικό αίτιο; >>> [α. εμπρόθετα: ὑπό, ἀπό, ἐκ, παρά, πρός + γενική και β. με απλή δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή ποιητικού αιτίου, από παθητικά ρήματα (συνήθως) συντελικού χρόνου (π.χ. ταῦτα εἴρηταί μοι) και από ρηματικά επίθετα σε τός, -τέος]. 75. Πώς μεταφράζουμε μια πλάγια ερώτηση που εισάγεται με αναφορική αντωνυμία ή επίρρημα; >>> [Οι αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορ. επιρρήματα μεταφράζονται με τα αντίστοιχά τους ερωτηματικά: ὅς, ὅστις = ποιος, ὅ,τι = τι, οἷος, ὁποῖος = ποιος, τι λογής, ὅπου, οὗ = πού, ὅπως, ὡς, ᾗ = πώς, με ποιο τρόπο κτλ. 76. Πότε οι αιτιολογικές και οι τελικές προτάσεις έχουν θέση επεξήγησης; >>> [Όταν προσδιορίζουν Εμπρόθετο προσδιορισμό της αιτίας ή του σκοπού (αντιστοίχως) με δεικτική αντωνυμία: ἕνεκα τούτου ή διὰ τοῦτο. 77. Ποιες δευτερεύουσες προτάσεις εκφέρονται βασικά με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσης; >>> [Όλες πλην των υποθετικών, εναντιωματικών / παραχωρητικών και τελικών, ενδοιαστικών]. 78. Ποιες ονομάζονται απαρεμφατικές προτάσεις; >>> [ὥστε + απαρ. > συμπερασματικές, πρὶν + απαρ. > χρονικές]. 79. Τι δηλώνει η συμπερασματική πρόταση που εισάγεται με τα ἐφ ᾧ, ἐφ ᾧτε + απαρ. ή οριστ. μέλλοντα; >>> [Όρο ή συμφωνία = με τον όρο να ή ότι ] 80. Ποιες προτάσεις είναι κατά κανόνα κύριες παρενθετικές; >>> [, ἔφη, ή, ἔφη ὁ Σωκράτης, ή, ἦ δ ὅς, (= είπε αυτός) ή, ἦν δ ἐγώ, (= είπα εγώ) ή οἶμαι (χωρίς αντικ. απαρ.) =,νομίζω, ή:,κατά τη γνώμη μου, > Όλες, εκτός από το οἶμαι, πρέπει να βρίσκονται ανάμεσα σε κόμματα]. 81. Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να παραλείπεται το ρήμα από μια πρόταση; >>> [α. όταν εννοείται εύκολα, β. στις αναφορικές παραβολικές: ὥσπερ, ὡς, ὅσον κτλ.,

10 γ. στις απρόσωπες εκφράσεις το ἐστὶ δίπλα 1. σε ουδέτερο επιθέτων ή μετοχών: εἰκὸς, αἰσχρόν, θαυμαστόν (ἐστι) πράττειν ταῦτα, 2.σε αφηρημένα ουσιαστικά (θέμις, ὥρα, καιρός, ἀνάγκη ) ἐστί δ. σε πλάγιο λόγο μετά από άνω τελεία, όπου υπάρχει το απαρέμφατο που εξαρτάται από εννοούμενο λεκτικό ή δοξαστικό συνήθως ρήμα και αναφέρεται προηγουμένως] 82. Πώς συντάσσονται τα ρήματα που δηλώνουν υπεροχή, διαφορά, σύγκριση; >>> [α. + γενική ( = αντικείμενο 1 ), β. + δοτική της αναφοράς 2 (σε κάτι, ως προς κάτι), γ. + δοτική του ποσού 3 : π.χ. τοσούτῳ 3 διενήνοχεν ἀναισχυντίᾳ 2 ἁπάντων τῶν ἀνθρώπων 1 (= τόσο πολύ διέφερε από όλους τους ανθρώπους ως προς την αδιαντροπιά]. 83. Τι γνωρίζετε για τη σύνταξη των απροσώπων ρημ. χρὴ και δεῖ; >>> [α. + τελ. απρμφ., β. + αιτιατ.= Υποκ. απαρ. (χωρίς δοτική προσωπική): δεῖ ἡμᾶς πολεμεῖν: πρέπει εμείς να πολεμούμε] 84. Πώς συντάσσεται το δέομαι; >>> [α. δέομαί τινος (πράγμα): έχω ανάγκη από κάτι, μου λείπει κάτι, β. δέομαί τινος (πρόσωπο) + τελ. απαρ.: παρακαλώ κάποιον να 85. Τι γνωρίζετε για τη σύνταξη των ρημάτων ὄμνυμι, ἐλπίζω προσδοκῶ, ὑπισχνοῦμαι, ἐπαγγέλ- λομαι, ἀπειλῶ ; >>> [Συντάσσονται με ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα ή με απαρέμφατο αορίστου (+ἄν), που ισοδυναμεί με μέλλοντα (δες λεξικό LIDDELL- SCOTT)] 86. Πώς συντάσσεται το ἡγοῦμαι; >>> [α. + γενική: είμαι ηγεμόνας κάποιου, κυβερνώ κάποιον, β. + δοτική: οδηγώ κάποιον, γ. + 2 αιτιατικές (αντικ. + κατηγορ.): θεωρώ κάποιον, δ. + ειδ. απαρέμφατο: νομίζω ότι ] 87. Πώς συντάσσεται το χρῶμαι; >>> [α. + δοτική: χρησιμοποιώ, μεταχειρίζομαι κάποιον/κάτι, β. + 2 δοτικές (αντικ. + κατηγορ.): χρησιμοποιώ κάποιον / κάτι ως, κάποιον τον έχω π.χ. φίλο μου (< χρῶμαί τινι φίλῳ)] 88. Ποια είναι τα συνηθέστερα συνδετικά ρήματα; >>> [α. Το εἰμὶ και τα συνώνυμά του: γίγνομαι, καθίσταμαι, ὑπάρχω, τυγχάνω, διατελώ, ἔφυν (= γεννήθηκα), πέφυκα (= είμαι από τη φύση μου), ἀποβαίνω, ἐκβαίνω, φαίνομαι, β. τα προχειριστικά (εκλογής: αἱροῦμαι, χειροτονῶ, ἀποδείκνυμι κ.ά), γ. τα κλητικά (καλοῦμαι, λέγομαι, ὀνομάζομαι κ.ά.), δ. τα δοξαστικά (νομίζω, ἡγοῦμαι, οἴομαι, κρίνω, ὑπολαμβάνω, δοκῶ κ.ά. Τα εκλογής, κλητικά και δοξαστικά συντάσσονται με κατηγορούμενο του αντικ., όταν είναι ενεργητικά, και του υποκειμένου, όταν είναι παθητικά.

11 89. Πώς συντάσσεται το ἀπαγορεύω; >>> [α. + τελικό απαρ.: απαγορεύω να, β. + κατηγορηματική μτχ.: κουράστηκα να (ἀπείρηκα τρέχων: έχω κουραστεί να τρέχω) 90. Ποιες ονομάζονται παραθετικές λέξεις και πώς συντάσσονται; >>> [Παραθετικές λέξεις; ἄλλος, ἕτερος, ἀλλοῖος = αλλιώτικός, διάφορος, ἐναντίος και όσες λήγουν σε άσιος, π.χ. διπλάσιος κτλ.) + γενική συγκριτική. 91. Πώς συντάσσονται τα υπαρκτικά ἔστι, γίγνεται, ὑπάρχει και τι σημαίνουν; >>> [α. + δοτική προσωπική κτητική, β. = έχω, αποκτώ, έχω από την αρχή]. 92. Πότε ένας υποθετικός λόγος ονομάζεται «λανθάνων»; >>> [Λανθάνοντες υποθετικοί λόγοι: α. οι εναντιωματικές-παραχωρητικές, οι χρονικοϋποθετικές και αναφορικοϋποθετικές προτ. β. Οι μετοχές: υποθετικές, εναντιωματικές, χρονικοϋποθετικές, αναφορικοϋποθετικές. γ. Ορισμένοι εμπρόθετοι: ἄνευ + γενική. 93. Ποια είναι τα είδη των αναφορικών προτάσεων; >>> [α. Ονοματικές (εισάγονται με αναφορικές αντων. και είναι συντακτικώς ό,τι ένα ουσιαστικό ή επίθετο, συνήθως επιθετικός προσδ. ή παράθεση), β. Επιρρηματικές (εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα: ὅπου, οὗ, ὡς, ὥσπερ, ὅσον, οἷον, ὅπῃ, ᾗ, ὅποι, οἷ κτλ.), γ. Μεικτές: αναφ. υποθετικές, αναφ. αιτιολογικές, αναφ. συμπερασματικές (εκφέρονται όπως οι συμπερασματικές), αναφ. τελικές. 94. Πότε στην απόδοση του μη πραγματικού λείπει κατά κανόνα το δυνητικό ἄν; >>> [Όταν στην απόδοση υπάρχει απρόσωπο ρήμα ή έκφραση: ἔδει, χρῆν ή ἐχρῆν, προσῆκεν, ἐξῆν, οἷόν τ ἦν, αἰσχρὸν ἦν κτλ. ή τα ρήματα ἐβουλόμην, ἐκινδύνευον, ἔμελλον + απαρέμφατο] 95. Πώς μεταφράζεται ο «ὥστε» μετά από τελεία και τι πρόταση εισάγει; >>> [Εισάγει κύρια πρόταση και μεταφράζεται: επομένως, λοιπόν, γι αυτό]. 96. Τι αναζητούμε κατά σειρά μετά από έναν παρατακτικό (συμπλεκτικό, αντιθετικό, διαζευκτικό) σύνδεσμο; >>> [Α. ΡΗΜΑ + ΡΗΜΑ, Β. επιρρημ. ΜΕΤΟΧΗ + επιρρημ. ΜΤΧ. Γ. ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ + ΑΠΑΡ., Δ. Οποιονδήποτε άλλο όρο + Οποιονδήποτε όρο] 97. Ποια είναι τα είδη του πλάγιου λόγου; (ή) Πώς εκφέρεται ο πλάγιος λόγος; >>> Α. Κρίσης: Ειδική πρότ., Ειδικό απαρ., Κατηγορηματική μτχ. (από ρήμ. γνωστικά, αισθητικά), Β. Επιθυμίας: Τελικό απαρ. (από ρήματα προτροπής- αποτροπής, διαταγής, ευχής, παράκλησης), Γ. Πλάγιες Ερωτήσεις.

12 98. Σε τι μετατρέπονται στον πλάγιο λόγο Α. οι εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως (οριστική, δυνητ. οριστική, δυνητ. ευκτική) και σε τι Β. οι εγκλίσεις των προτάσεων επιθυμίας (προτρεπτική / αποτρεπτική υποτ., ευκτική ευχετική, προστακτική; >>> [ Α. σε ειδική πρότ., ειδικό απαρ., κατηγορηματική μτχ. και Β. σε τελικό απαρέμφατο] 99. Σε τι μετατρέπονται οι ευθείες ερωτήσεις στον πλάγιο λόγο; [Σε πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις α) με το εἰ, όταν είναι ολικής άγνοιας και β) με ερωτηματικές αντωνυμίες ή επιρρήματα, όταν είναι μερικής άγνοιας] 100. Τι μπορεί να γίνει μια ειδική πρόταση, ένα ειδικό απαρέμφατο, μία κατηγορηματική μτχ. (από γνωστικό, αισθητικό ρήμα), δηλαδή ένας πλάγιος λόγος κρίσης, όταν μετατραπεί σε ευθύ λόγο κρίσης; >>> [Μετατρέπεται σε κύρια πρόταση κρίσης, που εκφέρεται με μία από τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσης. Αν στον πλάγιο λόγο υπάρχει δυνητικό ἄν, στον ευθύ λόγο η κύρια πρόταση θα είναι ή δυνητ. ευκτική ή δυνητ. οριστική ιστορικού χρόνου]. 101. Τι μπορεί να γίνει ένα τελικό απαρέμφατο του πλάγιου λόγου επιθυμίας, όταν μετατρέπουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ; >>> [Μετατρέπεται σε κύρια πρόταση επιθυμίας, που εκφέρεται με μία από τις εγκλίσεις των προτάσεων επιθυμίας: υποτακτική προτρεπτική-αποτρεπτική (+ άρνηση μή), ευκτική ευχετική, προστακτική, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης, δηλ. αν δηλώνει διαταγή, προτροπή, ευχή, παράκληση. Σε προτρεπτική υποτακτική αντί προστακτικής τρέπεται, όταν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε α ενικό ή πληθυντ. πρόσωπο]. 102. Πώς διακρίνουμε ένα τελικό απαρέμφατο του πλάγιου λόγου επιθυμίας; >>> [Αν εξαρτάται από ρήμα προτροπής- αποτροπής, απαγόρευσης, διαταγής, ευχής, παράκλησης] 103. Τι συμβαίνει με τις εγκλίσεις των δευτερευουσών προτάσεων, όταν βρίσκονται μέσα σε πλάγιο λόγο από αρκτικό χρόνο; >>> [από αρκτικό χρόνο καμία έγκλιση δε μεταβάλλεται] 104. Τι συμβαίνει με τις εγκλίσεις των δευτερευουσών προτάσεων, όταν βρίσκονται μέσα σε πλάγιο λόγο από ιστορικό χρόνο; >>>> [Η απλή οριστική και η υποτακτική μεταβάλλονται σε ευκτική του πλαγίου λόγουˑ οι υπόλοιπες εγκλίσεις (ευκτική, δυν. οριστική, δυν. ευκτική) δε μεταβάλλονται].

13 105. Τι αλλαγές συμβαίνουν στις υποθετικές, αναφορικοϋποθετικές, χρονικοϋποθετικές προτά-σεις που εκφέρονται με υποτακτική, όταν βρεθούν μέσα σε πλάγιο λόγο από ιστορικό χρόνο; >>> [ Τα ἐάν, ἄν, ἤν + υποτακτική >>> εἰ + ευκτική πλαγίου λόγου // Τα ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν, ἐπειδὰν + υποτακτική >>> ὅτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδὴ + ευκτική του πλαγίου λόγου (χάνεται το αοριστολογικό ἄν) // Τα ἕως ἄν, πρὶν ἄν, ἔστ (ε) ἄν + υποτ. >>> ἕως, πρὶν, ἔστ (ε) + ευκτική πλαγίου λόγου // ὅς ἄν, ὅστις ἄν, ὅπου ἄν, ὅπως ἄν, ὅσον ἄν, οὗ ἄν, ὅποι ἄν, ᾗ ἄν κτλ. + υποτ. >>> ὅς, ὅστις, ὅπου, ὅπως, ὅσον, οὗ, ὅποι, ᾗ κτλ. + ευκτική πλαγίου λόγου (πάλι χάνεται το αοριστολογικό ἄν)] 106. Τι σημαίνει «παράλλαξη»; >>> [Όταν δύο όμοιοι όροι (αιτία αιτία, σκοπός σκοπός, τρόπος τρόπος, αντικείμενο αντικείμενο κτλ.) που συνδέονται παρατακτικά, εκφέρονται με διαφορετικό τρόπο (αιτιολογική πρόταση + εμπρόθετος της αιτίας, τελική μτχ. + εμπρόθετος του σκοπού, τροπική μετοχή + τροπικό επίρρημα, ειδική πρόταση + πλάγια ερώτηση (ως αντικείμενα) κτλ.]. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ