ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην Ελλάδα ο χορός γενικά αποτελούσε και αποτελεί σημαντικό μέσο επικοινωνίας των ατόμων και αναπόσπαστο στοιχείο της κοινωνικής δράσης. Αυτό ισχύει και για τον Ικαριώτικο που είναι ο αντιπροσωπευτικός χορός της Ικαριώτικης Μουσικοχορευτικής παράδοσης. Είναι σημαντικό η γνωριμία του χορού να γίνεται μέσα από τις κοινωνικές δραστηριότητες, τα ενδιαφέροντα, τις ηθικές και αισθητικές αξίες με τις οποίες συνδέονται οι χορευτικές κινήσεις. Σημείο αναφοράς κάθε χορευτικής δραστηριότητας είναι συνήθως ο χώρος, η κοινότητα, οι κοινές παραδόσεις και οι θεσμοί. Ως Παραδοσιακός χορός θα μπορούσε να οριστεί, ως η αναζήτηση της ελευθερίας, η πολύτιμη διέξοδος και η μοναδική έκφραση συναισθημάτων ενός ολόκληρου λαού και βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με το τραγούδι και με τη δόνηση των μουσικών οργάνων. Πρόκειται για μια βιωματική κινητική εμπειρία, που μεταβιβάζεται με συνέπεια και ακολουθία από γενιά σε γενιά και αποτελεί το μέσο αναγνώρισης και αποδοχής των διαφορετικών ηθών και εθίμων, θρησκειών και ιδιαιτεροτήτων κάθε διαπολιτισμικής κοινωνίας που εξελίσσεται στην πορεία των αιώνων (Λυκεσάς, 2002). Οι παραδοσιακοί χοροί ως μια από τις πιο ζωντανές εκφράσεις του Λαϊκού μας Πολιτισμού, σαφώς εντάσσονται στον χώρο της Λαϊκής δημιουργίας, που αναπτύσσεται και καλλιεργείται με περιοδικές ή συστηματικές, ατομικές ή ομαδικές, χορευτικές δραστηριότητες. Παραδοσιακά στοιχεία όπως, ο χορός ως κίνηση, η μουσική - μουσικά όργανα, το τραγούδι, αλλά και οι παραδοσιακές φορεσιές χάνονται ή χάθηκαν, αλλά ίσως και μεταλλάσσονται με την πάροδο των χρόνων. Τα χορευτικά συγκροτήματα ως γεννήματα της σύγχρονης κοινωνικής εξέλιξης, έγιναν οι νέοι φορείς και οι βασικοί συντελεστές και συνεχιστές της Μουσικοχορευτικής ελληνικής παράδοσης. Η σημερινή πραγματικότητα δείχνει ότι παραμένουν σχεδόν οι τελευταίοι θεματοφύλακες στην ισοπεδωτική πορεία της παγκοσμιοποίησης. Ένα από τα κυριότερα και σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η διδασκαλία των ελληνικών παραδοσιακών χορών, είναι η στείρα μετάδοση των χορών ως απλά κινητικά μοτίβα, χωρίς την αίσθηση και επίγνωση των κοινωνικών συνθηκών και προϋποθέσεων που τους δημιούργησαν. Η εκμάθηση των
χορών γίνεται κυρίως με βάση το κινησιολόγιο τους, χωρίς να δίνεται έμφαση στο προσωπικό ύφος, στυλ και στο λαογραφικό τους περιεχόμενο. Επίσης, η θεωρητική διερεύνηση των παραδοσιακών χορών με βάση τις υπάρχουσες βιβλιογραφικές αναφορές περιορίζεται στην παρουσίαση και την περιγραφή του κινησιολογίου τους, χωρίς να γίνεται αναφορά στις κοινωνικοπολιτικές δομές και τις συνθήκες που τους δημιούργησαν. Η ενασχόληση πολλών ερευνητών και κοινωνικών ομάδων με τους παραδοσιακούς χορούς, παραμένει στην διδασκαλία της τεχνικής του χορού διατυπώνοντας τις απόψεις τους με καθαρά πρακτικό και εμπειρικό τρόπο. Κατά συνέπεια, εκλείπει η διερεύνηση τους σε βάθος, η κατανόηση της ουσίας και του περιεχόμενό τους. Η ελλιπής θεωρητική επεξεργασία των παραδοσιακών χορών οδηγεί στην απουσία μιας ολοκληρωμένης επιστημονικής γνώσης και αποτελεί ένα από τα κυριότερα σύγχρονα προβλήματα της χορολογικής επιστήμης. Οι παραπάνω γενικές παρατηρήσεις για τον ελληνικό παραδοσιακό χορό και την διδασκαλία του, δημιουργεί την ανάγκη στον ερευνητή - συγγραφέα, να ασχοληθεί περισσότερο με τις υπάρχουσες βιβλιογραφικές αναφορές και ιδιαίτερα με αυτές οι οποίες αφορούν τον Ικαριώτικο χορό, αφού το αντικείμενο έρευνας και καταγραφής είναι ο συγκεκριμένος παραδοσιακός χορός. Κατ' αυτό τον τρόπο οδηγείται σε μια κριτική θεώρηση της βιβλιογραφικής ανασκόπησης του Ικαριώτικου χορού, όπως τον καταγράφουν, οι διάφοροι συγγραφείς - "ερευνητές", εκτός της νήσου της Ικαρίας. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να αναδείξει πως εμφανίζεται ο Ικαριώτικος χορός στην υπάρχουσα ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Πρόκειται για την συλλογή στοιχείων και αναφορών του Ικαριώτικου χορού μέσα από τη συλλογή βιβλίων που απευθύνονται κυρίως σε ειδικούς όπως χοροδιδασκάλους, χορευτικά συγκροτήματα, χορευτές, φοιτητές και καθηγητές Φυσικής Αγωγής. Οι αναφορές αυτές εστιάζονται κυρίως στην κινητική δομή του χορού (κινητικές του φόρμες, σχήματα και μοτίβα) και όχι ως προς την μουσική υπόσταση, που λειτουργεί βέβαια ως συνοδεία του χορού.
Μελετώντας την υπάρχουσα ελληνική και ξένη βιβλιογραφία διαπιστώνεται η έλλειψη βιβλιογραφικών αναφορών για τον Ικαριώτικο χορό. Τα περισσότερα δημοσιεύματα που αναφέρονται σε αυτόν χαρακτηρίζονται από επανάληψη επιλεγμένων και παλαιότερων πληροφοριών - αναφορών, χωρίς να προσθέτουν κάποιο καινούργιο στοιχείο στην ταυτότητα του χορού. Επομένως δεν θεωρείται σκόπιμη η επαναδημοσίευση των ήδη υπαρχόντων στοιχείων. Μέλημα των συγγραφέων θα έπρεπε να είναι η διερεύνηση και καταγραφή επιπρόσθετων στοιχείων για τον Ικαριώτικο χορό που θα του πρόσδιδαν μία πιο ολοκληρωμένη και σαφή εικόνα και όχι η άκριτη επαναδημοσίευση των ήδη υπαρχόντων δημοσιευμάτων. Ενδεικτικά αναφέρονται οι συγγραφείς: "Μαυροβουνιώτης, Φ., Μαλκογιώργος, Α. & Αργυριάδου Ε., 1997", "Τόσκα-Καμπά, Σ., 1991", "Κόκκινος, Γ., 1987", "Δήμας, Η..", "Μπουσιώτης Α., 1983", "Παπαχρήστος, Β., 1979", "Μπίκος, Α., 1969" και από την ξένη βιβλιογραφική αναφορά οι "Hunt Y.,1996", "Holden R. & Vouras M., 1976", "Schmolke A.& Langhans, H., 1964". Τα στοιχεία και οι πληροφορίες των παραπάνω δημοσιευμάτων επικεντρώνονται κυρίως: α) στον τρόπο με τον οποίο πιάνονται οι συμμετέχοντες κατά την διάρκεια της χορευτικής διαδικασίας, στην οποία προσδίδει ο κάθε μελετητής κάποια διαφορετική προσέγγιση, δηλαδή, "η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες τεντωμένα κάτω" (Μαυροβουνιώτης, Φ., Μαλκογιώργος, Α. & Αργυριάδου Ε., 1997), " παλιά χορευόταν με τα χέρια σταυρωτά, σήμερα όμως χορεύεται με πιάσιμο από τους ώμους" (Τόσκα-Καμπά, Σ., 1991), "με λαβή των χεριών αρχικά από τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες και κατόπιν από τους ώμους" (Κόκκινος, Γ., 1987), "με λαβή των χεριών από τις παλάμες" (Δήμας, Η.., χ.χ.), "πιάνονται από τα χέρια, όπως στον Καλαματιανό" (Μπουσιώτης Α., 1983), "τα χέρια είναι δεμένα σαν αλυσίδα" (Παπαχρήστος, Β., 1979), "τα χέρια συνδέονται με λαβήν Καλαματιανού" (Μπίκος, Α., 1969), από τους ξένους συγγραφείς οι Holden R. & Vouras M., (1976) δείχνουν μόνο σχηματικά σε σκίτσο την λαβή των χεριών από τους ώμους και τέλος, οι Schmolke A.& Langhans, H. (1964) αναφέρουν ότι "η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες τεντωμένες κάτω". Στη συνέχεια ακολουθεί η επεξήγηση των κινητικών σχημάτων και των βημάτων του Ικαριώτικου χορού. β) παρατηρούνται επίσης διαφορές στην ανάλυση των βημάτων, στις κατευθύνσεις στο χώρο και στην χορευτική δομή του Ικαριώτικου χορού. Ειδικότερα
οι Μαυροβουνιώτης, Φ., Μαλκογιώργος, Α. & Αργυριάδου Ε., (1997), αναφέρουν "ο χορός έχει δύο μέρη, στο πρώτο μέρος γίνονται 4 χορευτικά βήματα δεξιά και 4 αριστερά. Στο δεύτερο μέρος γίνονται 12 χορευτικά βήματα προς το κέντρο και 12 προς τα πίσω. Χορεύεται επίσης και με 9 χορευτικά βήματα προς την φορά". Η Τόσκα-Καμπά, Σ. (1991), αναφέρει ότι "ο χορός αρχίζει με μικρά βήματα και έντονο σουστάρισμα και στη συνέχεια γίνεται γρήγορος. Επίσης μας πληροφορεί ότι ο Ικαριώτικος παρουσιάζει παραλλαγή από χωριό σε χωριό και πιο παλιά ήταν οργανικός χορός". Ο Κόκκινος, Γ. (1987), αναφέρει ότι "τα βήματα του χορού είναι 9, στην αρχή γίνονται 4 πλάγια χορευτικά βήματα (δεξιά -αριστερά, αριστερά δεξιά) και κατόπιν ακολουθούν τα 9 χορευτικά βήματα του χορού". Ο Δήμας, Η.. (χ.χ.), αναφέρει ότι " ο χορός αποτελείται από δύο μέρη, στο πρώτο μέρος γίνονται (8) χορευτικά βήματα (4 δεξιά και 4 αριστερά). Στο δεύτερο μέρος αποτελείται από (24) χορευτικά βήματα, (12 χορευτικά βήματα προς το κέντρο και 12 προς τα πίσω)". Ο Μπουσιώτης Α. (1983), αναφέρει επίσης ότι " ο χορός αποτελείται από δύο μέρη, στο πρώτο μέρος γίνονται (8) χορευτικά βήματα (4 δεξιά και 4 αριστερά). Στο δεύτερο μέρος αποτελείται από (24) χορευτικά βήματα, (12 χορευτικά βήματα προς το κέντρο και 12 προς τα πίσω)". Ο Παπαχρήστος, Β. (1979), αναφέρει ότι "ο χορός αποτελείται από δύο μέρη, στο πρώτο μέρος γίνονται (8) χορευτικά βήματα (4 δεξιά και 4 αριστερά). Στο δεύτερο μέρος αποτελείται επίσης από (8) χορευτικά βήματα προς την φορά". Ο Μπίκος, Α. (1969), αναφέρει ότι " ο χορός αποτελείται από δύο μέρη, στο πρώτο μέρος γίνονται (8) χορευτικά βήματα (4 δεξιά και 4 αριστερά). Στο δεύτερο μέρος αποτελείται από (24) χορευτικά βήματα, (12 χορευτικά βήματα προς το κέντρο και 12 προς τα πίσω)". Η Hunt Y.,(1996) υποδεικνύει στην αρχή την γεωγραφική θέση της Ικαρίας και στη συνέχεια αναφέρει ότι στην Ικαρία όπως και την Σάμο χορεύονται οι χοροί Συρτός και Μπάλλος, αλλά και κάποιοι άλλοι τοπικοί χοροί όπως ο Ζεϊμπέκικος και ο Καρσιλαμάς. Ο πιο χαρακτηριστικός χορός όμως της Ικαρίας είναι ο Καριώτικος ή Ικαριώτικος όπως είναι γνωστός. Επίσης περιγράφει τον Ικαριώτικο χορό ως εξής: "στην αρχή έχει βήματα τύπου Χασαποσέρβικου τα οποία συνέχεια αλλάζουν και γίνονται πιο πολύπλοκα σε χορευτικό βηματισμό, παρουσιάζοντας ομοιότητα με τους
χορούς τύπου Σούστας. Ο χορός ποικίλη επίσης σε παραλλαγές από χωριό σε χωριό και διαφέρει από αυτόν που παρουσιάζουν τα διάφορα χορευτικά συγκροτήματα". Οι Holden R. & Vouras M., (1976) αναφέρουν τα εξής:" ο Ικαριώτικος χορός χορεύεται σε ευθεία γραμμή και όχι ζευγαρωτά. Στη συνέχεια αναλύουν τον χορό σε δύο μέρη, στο πρώτο μέρος γίνονται 6 χορευτικά βήματα με ελαφριά κλήση του κορμού δεξιά και αριστερά στο τέταρτο και έκτο χορευτικό βήμα αντιστοίχως και στο δεύτερο μέρος γίνονται 9 χορευτικά βήματα προς την φορά του χορού. Στα βήματα αυτά υπάρχει ακόμη μια παραλλαγή του". Οι Schmolke A.& Langhans, H. (1964), αναφέρουν επίσης ότι " ο χορός αποτελείται από δύο μέρη, στο πρώτο μέρος γίνονται (8) χορευτικά βήματα (4 δεξιά και 4 αριστερά). Στο δεύτερο μέρος αποτελείται από (24) χορευτικά βήματα, (12 χορευτικά βήματα προς το κέντρο και 12 προς τα πίσω)". Σε όλα τα παραπάνω δημοσιεύματα παρατηρείται ότι οι Μαυροβουνιώτης, Φ., Μαλκογιώργος, Α. & Αργυριάδου Ε. (1997), Δήμας, Η.. (χ.χ.), Μπουσιώτης Α. (1983), Μπίκος, Α. (1969) και Schmolke A.& Langhans, H. (1964), παρουσιάζουν και αναλύουν τον Ικαριώτικο χορό σχεδόν κατά τον ίδιο τρόπο, δηλαδή η μεθοδολογία ανάλυσης των βημάτων και κινητικών σχημάτων του χορού είναι πανομοιότυπη. Η Τόσκα-Καμπά, Σ. (1991) και η Hunt Y.,(1996), ωστόσο κάνουν μια καθαρά λαογραφική μουσικοχορευτική περιγραφή της παράδοσης της Ικαρίας και δίνουν κάποιες γενικές πληροφορίες για τον Ικαριώτικο χορό. Αντιθέτως ο Κόκκινος, Γ. (1987), αναλύει και περιγράφει μια διαφορετική κινητική προσέγγιση του Ικαριώτικου χορού, στην οποία το κινητικό σχήμα είναι προς την φορά και το κινητικό μοτίβο αποτελείται από λιγότερα βήματα. Την τελευταία αυτή χορευτική εκδοχή για τον Ικαριώτικο χορό ενισχύει και η αναφορά από τους Holden R. & Vouras M., (1976), αλλά και από τους Μαυροβουνιώτη, Φ., Μαλκογιώργο, Α. & Αργυριάδου Ε. (1997), στην οποία αναφέρεται ως μια χορευτική παραλλαγή του Ικαριώτικου χορού. Επίσης, ο Παπαχρήστος, Β. (1979), περιγράφει την κινητική μορφή του χορού, σχεδόν όμοια με τον Κόκκινο Γ. (1987) και Holden R. & Vouras M., (1976) αλλά με την μόνη διαφορά ότι το κυρίως κινητικό μοτίβο του χορού έχει ένα χορευτικό βήμα λιγότερο και το πρώτο μέρος του χορού γίνεται με περισσότερα χορευτικά βήματα σε σχέση με το πρώτο μέρος το οποίο περιγράφει ο Κόκκινος και Holden R. & Vouras M...
Παρατηρείται ότι η βιβλιογραφικές αναφορές οι οποίες αφορούν τον Ικαριώτικο χορό ταξινομούνται συνολικά σε τέσσερις ομάδες - κατηγορίες, στις οποίες υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία, αλλά και ουσιαστικές διαφορές. Τα παραπάνω αυτά βιβλία για τον Ικαριώτικο χορό δεν μας δίνουν πολλές πληροφορίες, είναι κυρίως ενημερωτικού χαρακτήρα, αναλύοντας τον χορό μόνο ως προς το βηματολόγιο και όχι ως προς την δομή και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Όλα σχεδόν τα δημοσιεύματα χρησιμοποιούν μόνο λεκτικές περιγραφές του χορού με το σχεδιάγραμμα "με πατούσες" και δεν χρησιμοποιείται κανένα σύστημα καταγραφής του χορού με κάποιο κινησιόγραμμα. Ως προς τις μορφές και τα επιμέρους χορογραφικά του στοιχεία, τον αυτοσχεδιασμό και τα χορευτικά του μοτίβα, τον ρόλο και τις σχέσεις του με το κοινωνικό περιβάλλον, τόσο στην πόλη όσο και στην ύπαιθρο, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου αναφορές από τους συγγραφείς των βιβλίων. Τα κοινά στοιχεία τα οποία παρουσιάζονται για τον Ικαριώτικο χορό από όλους σχεδόν τους παραπάνω συγγραφείς είναι τα εξής: " χορεύεται στη Ικαρία από άνδρες και γυναίκες και το μουσικό του μέτρο είναι 2/4". Είναι τα μόνα μουσικολαογραφικά στοιχεία που αναφέρονται στα συγγράμματα τους. Διαπιστώνεται ότι δεν παρουσιάζουν κάποιες ουσιαστικές πληροφορίες, αλλά και δεν γίνεται καμία προσπάθεια συσχέτισης με τα δρώμενα, το χορευτικό ύφος και την κοινωνική ομάδα που συμμετέχει στην χορευτική διαδικασία, κάθε περιοχής της Ικαρίας. Δεν υπάρχουν καθόλου σχετικές αναφορές για τον Ικαριώτικο χορό, για τον τρόπο που χορεύεται στα αστικά κέντρα σε σχέση με τα χωριά της υπαίθρου, τόσο στο ίδιο το νησί, όσο και στον άλλο ελλαδικό χώρο, όπου διαμένουν Ικαριώτες της πρώτης και δεύτερης γενιάς. Όπως και συγκριτικές μελέτες που να αφορούν κοινωνικές ομάδες που δεν είναι Ικαριώτες, αλλά χορεύουν τον Ικαριώτικο χορό. Όλα τα παραπάνω δημοσιεύματα αναφέρονται μόνο στη κινητική ανάλυση του χορού. Η περιγραφική ανάλυση παρουσιάζεται με την ίδια δομή από όλους σχεδόν τους μελετητές με λεκτική και οπτική περιγραφή των βημάτων του χορού (ίχνη από πατούσες). Γενικό χαρακτηριστικό αυτών των αναφορών για τον Ικαριώτικο χορό είναι η παντελής έλλειψη βιβλιογραφικής τεκμηρίωσης,όπως και έλλειψη αναφοράς σε ενδεχόμενη επιτόπια έρευνα. Η μέθοδος και η τεχνική που ενδείκνυνται, για μια ολοκληρωμένη ανάλυση και παρουσίαση του Ικαριώτικου χορού, αρχίζει συνήθως με κάποια επιτόπια έρευνα, για την συλλογή πληροφοριών σχετικά με τα χορευτικά μοτίβα του χορού.
Ακολουθεί στη συνέχεια βιντεοσκόπηση και καταγραφή σε χαρτί της κίνησης του χορού με την χρήση κάποιου συστήματος κινησιογραφίας και παράλληλα και μια εθνολογική έρευνα για την μουσικοχορευτική παράδοση του νησιού της Ικαρίας, με έμφαση στην λειτουργικότητα του Ικαριώτικου χορού στην κοινωνία του νησιού. Επίσης θα πρέπει να διατυπώνετε και η άποψη των ανθρώπων που βιώνουν αυτόν τον χορό. Επομένως θα πρέπει να εστιάζεται η ερευνητική προσπάθεια του συγγραφέα κυρίως όχι μόνο στην κινητική δομή (κινητικές του φόρμες, σχήματα και μοτίβα), αλλά στο ύφος, την αισθητική και στην φιλοσοφία του χορού. Ικαριώτες χορευτές χορεύουν τον Ικαριώτικο χορό (περίοδος μεσοπολέμου). (Αρχείο Χ. Μαλαχία ) Τα στάδια σύμφωνα με την Kaepler A. (1992), για μια συστηματικότερη και ολοκληρωμένη επιτόπια μελέτη και έρευνα γενικά για τον χορό - αυτό φυσικά ισχύει στην προκειμένη περίπτωση και για τον Ικαριώτικο χορό - θα μπορούσε να ακολουθήσει την παρακάτω διάρθρωση: 1. Βιβλιογραφική έρευνα (Σχετικές αναφορές για τον Ικαριώτικο χορό) 2. Συμμετοχική παρατήρηση -επιτόπια έρευνα.(συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσοτέρου πρωτογενούς υλικού, σχετικό με τον Ικαριώτικο χορό όπως, φωτογραφίες, τραγούδια, παραδοσιακές φορεσιές, προφορικές μαρτυρίες, γνωστοί χορευταράδες, κ.λ.π.) 3. Περιγραφή και ανίχνευση του χορού (καταγραφή των μοτίβων και κινητικών σχημάτων, χρήση κινησιογραφήματος, καταγραφή του εθίμου,
χρήση ερωτηματολογίου και βιντεοσκόπηση) ώστε να δώσει μια σαφή και ξεκάθαρη εικόνα για την ύπαρξη του. 4. Επεξεργασία - ανάλυση και συγκριτική μελέτη όλου του καταγεγραμμένου υλικού. (Χορευτική παρουσία του Ικαριώτικου χορού στις πόλεις - χωριά, παραλιακές - ορεινές περιοχές, Ικαρία - γειτονικά νησιά, Ικαρία - ευρύτερος ελλαδικός χώρος) 5. Συμπεράσματα - προτάσεις. Χορευτές του Ικαριώτικου χορού με συνοδεία βιολιού (μέσα του 20αιώνα). (Αρχείο Χ. Μαλαχία). Οι δυσκολίες που ενδεχομένως θα συναντήσει ο ερευνητής, εστιάζονται κυρίως στον τρόπο αποτύπωσης και παρουσίασης του χορού στον αναγνώστη, έτσι που να υπάρχει αντικειμενικότητα και ακρίβεια στην περιγραφή της χορευτικής διαδικασίας, αλλά και σαφή αντίληψη και στοιχειοθέτηση στην συγκέντρωση των πληροφοριών του. Επίσης, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένας κοινός κώδικας χορευτικής ορολογίας ανάμεσα στους μελετητές, ώστε να μη δημιουργείται σύγχυση στην κατανόηση των χορευτικών όρων.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η βιβλιογραφική προσέγγιση του Ικαριώτικου χορού έδειξε μια διαφορετικότητα από την πλευρά των συγγραφέων η οποία όμως εστιάστηκε μόνο στην κινητική ανάλυση του χορού. Έτσι εντοπίζονται κενά στις παρακάτω παραμέτρους προσέγγισης του Ικαριώτικου χορού: στην διαδικασία της έρευνας ως προς την πληροφόρηση. (Πρωτογενές υλικό σε σχέση με την πρωταρχική χορογραφική κίνηση, τη μουσική και το τραγούδι). στην κοινωνική δομή και οργάνωση της Ικαριώτικης κοινωνίας, τόσο στην πόλη όσο και στην ύπαιθρο. στην χορογραφική ανάλυση των μοτίβων του χορού χρονολογικά, δηλαδή στις αλλαγές που προέκυψαν με την πάροδο του χρόνου, στην αισθητική του ανάλυση, δηλαδή στο περιεχόμενο και μορφή (δομή και ύφος), στη σημασία και τη χρήση της χορευτικής διαδικασίας, στην εθνογραφική και ιστορική ανάλυση του Ικαριώτικου χορού, στην ανάλυση των βασικών χαρακτηριστικών της κινητικής παράδοσης και των τρόπων τέλεσης των κινήσεων, τόσο από τους γεροντότερους όσο και από τους νεότερους σε ηλικία, ώστε να υποδείξουν το συγκεκριμένο ύφος του, στην εξήγηση και παρουσίαση των διαφόρων χορογραφικών αυτοσχεδιασμών, δηλαδή τα αυθόρμητα κινητικά μοτίβα των χορευτών, τα οποία παρουσίασαν ένα νέο κινητικό σχήμα στις χορευτικές δραστηριότητες, τόσο από παλαιότερους αυθεντικούς χορευταράδες του Ικαριώτικου χορού όσο και από τους μεταγενέστερους και νεότερους χορευτές, στην διαδικασία μάθησης του Ικαριώτικου χορού στην κοινωνία της Ικαρίας, (πανηγύρι, γάμος, γιορτές, χορευτικά συγκροτήματα-πολιτιστικοί σύλλογοι), στην ενδυμασία και τα εξαρτήματα τα οποία φορούν οι χορευτές κατά την χορευτική διαδικασία, (τοπικές παραδοσιακές φορεσιές, αστικές - υπαίθρου, γιορτινές - καθημερινές), και τέλος το ουσιαστικότερο σε μια ερευνητική προσπάθεια είναι η άποψη του ερευνητή, η οποία δεν φαίνεται καθόλου στις βιβλιογραφικές
αυτές αναφορές. Διαπιστώσεις πολύ σημαντικές ως προς την αξιολόγηση του χορού, την λειτουργικότητα, τα κινητικά του στοιχεία και στον εντοπισμό ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ ερευνητών, αλλά και κινητικών προτύπων γειτονικών ή άλλων πιο απόμακρων νησιών και κοινωνικών ομάδων σχετικά με την χορευτική διαδικασία του Ικαριώτικου χορού, οι οποίες δυστυχώς δεν υπάρχουν καθόλου στην παραπάνω αναφερόμενη βιβλιογραφία. Η εκμάθηση του Ικαριώτικου χορού από τα διδακτικά βιβλία δεν μπορεί να είναι αποδοτική, εφ' όσον δεν παρουσιάζουν ολοκληρωμένη την εικόνα του χορού. Ωστόσο μπορούν να χρησιμεύσουν ως απλή υπενθύμιση του βηματολογίου για εκείνους που έχουν προηγουμένως μάθει τα χορευτικά βήματα του χορού. Γενικά βιβλία του είδους αυτού που δεν προσεγγίζουν τον Ικαριώτικο χορό με επιστημονικά κριτήρια, θα πρέπει να έχουν μόνο συμβουλευτικό χαρακτήρα. Κάτοικοι της περιοχής του Πάπα χορεύουν τον παραδοσιακό Καριώτικο (στα νεότερα χρόνια). (Αρχείο Αργ. Πάσχαρη). ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Θεωρείται σκόπιμη η συγκριτική μελέτη του Ικαριώτικου χορού με άλλους νησιώτικους χορούς οι οποίοι χορεύονται τόσο στη νήσο Ικαρία όσο και στα άλλα νησιά του ελλαδικού χώρου.
Επίσης, σημαντικό έναυσμα στην έρευνα και την επιστήμη του χορού η καταγραφή του Ικαριώτικου χορού σε CD-ROM καθώς θα έδινε την δυνατότητα στους νέους να γνωρίσουν την παράδοση μέσα από την σύγχρονη τεχνολογία. Είναι αναγκαία η ενημέρωση και η περαιτέρω επιμόρφωση των μελετητών/ ερευνητών για τις μεθόδους έρευνας και καταγραφής των ελληνικών παραδοσιακών χορών μέσα από επιμορφωτικά εξειδικευμένα σεμινάρια. Ο ερευνητής θα πρέπει να ξεφύγει από τον εμπειρικό και πρακτικό τρόπο παρουσίασης του Ικαριώτικου χορού και να λάβει υπόψιν του τον κοινωνικό ρόλο και τις σχέσεις του χορού με το κοινωνικό περιβάλλον όπου χορεύεται. Ωστόσο για την ολοκληρωμένη αποτύπωση και παρουσίαση του Ικαριώτικου χορού κρίνεται απαραίτητη η επιτόπια έρευνα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Δήμας, Ι. (χ.χ). Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί, σ. 125-127. Αθήνα. Θέμελης, Δ. (1998). Τραγούδια και χοροί. (Εκδ.) Εφ. Η Καθημερινή. (Αφιέρωμα στη Ικαρία). σ. 27-28. Αθήνα. Θέμελης, Δ. (2001). Τραγούδια της Ικαρίας. CD. (Eκδ.) Α.Π.Θ. -Τμήμα Μουσικών Σπουδών. Θεσσαλονίκη. Kaepler, A. (1992). Σκέψεις για τη θεωρία και τη μεθοδολογία της ανθρωπολογικής μελέτης του χορού και των συστημάτων της ανθρώπινης κίνησης. Εθνογραφικά. (Εκδ.) Πελλοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα. σ. 17-25. Ναύπλιο. Κόκκινος, Γ. (1987). Ελληνικοί χοροί. (Εκδ.) SALTO. σ. 276-278. Θεσσαλονίκη. Λουτζάκη, Ρ. (1992). Για μια ανθρωπολογία του χορού. Εθνογραφικά. (Εκδ.) Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα. σ. 11-16. Ναύπλιο. Λυκεσάς, Γ. (2002). Η διδασκαλία των ελληνικών παραδοσιακών χορών στη Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση με τη μέθοδο της Μουσικοκινητικής Αγωγής. Διδ. διατριβή. Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη. Μαυροβουνιώτης, Φ., Μαλκογιώργος, Α. & Αργυριάδου Ε. (1997). Ελληνικοί χοροί. (Εκδ.) Παρατηρητής. σ. 399-402. Θεσσαλονίκη. Μπίκος, Α. (1969). Ελληνικοί χοροί. (Εκδ.) Βυζάντιον. σ. 140-144. Αθήνα. Μπουσιώτης, Α. (1983). Ο χορός. (Εκδ.) Τούντα-Κυριακού. σ. 64-66. Αθήνα. Παπαχήστος, Β. (1979). Ελληνικοί χοροί. σ. 96-97. Θεσσαλονίκη. Σαχινίδης, Κ. (1999). Παραδοσιακός χορός και Λαϊκή δημιουργία. (Εκδ.) Παπαζήση. Αθήνα. Τόσκα-Καμπά, Σ. (1991). Νησιώτικοι Παραδοσιακοί χοροί. (Εκδ.) Φιλιππότη. σ. 31-32. Αθήνα. Holden, R. & Vouras, M. (1976). Greek Folk Dances. Folkraft-Europe. Brussels, s.37. Belgium. Hund, Y. (1996). Traditional Dance in Greek Culture. Centre for Asia Minor Studies, Musik Folklore Archive, s.78-79. Athens.
Schmolke, A. & Langhans, H. (1964). Europäische Tänze. Heft 6. Möseler Verlag Wolfenbüttel. s. 30-32. Germany.