Πολιτικές Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος

Πολιτικές Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος Μισσός Βλάσης Ερευνητής του Παρατηρητηρίου Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων του ΙΝΕ ΓΣΕΕ, phd student

Χαρακτηριστικά των σχημάτων ΕΕΕ στις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης Δίκτυ προστασίας (safety net) Ύστατη καταφυγή Έλεγχο πόρων των δικαιούχων (means- tested) Δεν απαιτούν εισφορές των δικαιούχων (non- contributory) Χρηματοδοτούνται από τη φορολογία Προσωρινός χαρακτήρας Διαχωρισμός βασικών κατηγοριών των σχημάτων ΕΕΕ (Frazer & Marlier, 2009) Ως «καθολικά μέτρα» Ως «βασικό» εισόδημα Ως «ολοκληρωμένο δίκτυο διαφορετικών μέτρων και ρυθμίσεων» Ως «περιορισμένο και αποσπασματικό»

Πολιτικές ΕΕΕ σε ενδεδειγμένες χώρες της ΕΕ- 15 Δανία: 1 η εφαρμογή, 1974 (Social Bijstand), μέσω μεταβιβαστικών πληρωμών με στόχο την προοπτική απασχόλησης του ατόμου. Ολλανδία: Υλοποιεί ισχυρές πολιτικές ΕΕΕ, υψηλής στόχευσης και με προϋποθέσεις: π.χ. α) Στοιχειώδης σύνταξης σε όλους τους Ολλανδούς πολίτες άνω των 65 ετών, β) Οι Όλλανδοί πολίτες άνω των 18 ετών μπορούν να ενταχθούν σε πρόγραμμα χορήγησης εγγυημένου εισοδήματος (ως % του κατώτατου μισθού). Αυστρία: Έχουν νομοθετηθεί παροχές, τύπου ΕΕΕ, που στηρίζουν κυρίως τα εξαρτώμενα (ανήλικα) τέκνα των νοικοκυριών, ή τα ενήλικα άτομα από 18-26, εάν είναι φοιτητές ( 150 ). Επίσης έχει θεσπιστεί το επίδομα κοινωνικής βοήθειας σε άτομα με χαμηλότατα ή μηδενικά εισοδήματα (αφορά το 2,5% του πληθυσμού). Βέλγιο: Εφαρμογή πολιτικών ΕΕΕ από τα τέλη του 1960: α) Παροχή σε όλους τους πολίτες, β) Ελάχιστη Εγγυημένη Σύνταξη, γ) Πρόσθετες ενισχύσεις μέσω τοπικής αυτοδιοίκησης. Γαλλία: 1 η εφαρμογή, 1988. Παρέχεται βασικό εισόδημα προς όλους τους διαμένοντες στη Γαλλία άνω των 25, είτε μικρότερης ηλικίας εάν είναι γονέας. Ην Βασίλειο: Οι πολιτικές ΕΕΕ βασίζονται στο welfare to work. Ισπανία: Η παροχή ενός ΕΕΕ, γίνεται μέσω των αυτόνομων περιφερειών και υπολογίζεται ως ένα επίδομα που ανέρχεται στο 75% του ελάχιστου μισθού, προς όλους τους άνεργους πολίτες άνω των 25 ετών.

Συγκριτικός πίνακας βασικών προϋποθέσεων χορήγησης αντίστοιχων επιδομάτων σε ενδεικτικές χώρες της ΕΕ Ακίνητη'Περιουσία Κινητή'Περιουσία Εισόδημα'από'εργασία'και'άλλες' πηγές Αυστρία Λαμβάνεται'έντονα'υπ 'όψη Περιλαμβάνονται'στοιχεία,'αν'και' με'εξαιρέσεις Μισθοί,'επιδόματα'και'έξοδα' συντήρησης'λαμβάνονται'υπ 'όψην Βέλγιο Κύπρος Πλήρης'κυριότητα'ή'επικαρπία Η'κατοικία'των'δικαιούχων'δεν' λαμβάνεται'υπ 'όψη Λαμβάνεται'ως'ποσοστό'του' συνολικού'εισοδήματος Δεν'λαμβάνεται'υπ 'όψην Όλες'οι'πηγές'εισοδήματος,'απ ' όπου'κι'αν'προέρχονται'(εσωτερικό' ή'εξωτερικό) Μισθοί,'επιδόματα'και'έξοδα' συντήρησης Γαλλία Όλοι'οι'πόροι'που'υπόκεινται'στη' φορολόγηση,'συμπεριλαμβανομένου' και'των'εσόδων'από'περιουσία Καθετί'που'εμπίπτει'σ αυτή'την' κατηγορία Εισόδημα'από'εργασία'και'ορισμένα' επιδόματα Γερμανία Όλα'τα'περιουσιακά'στοιχεία,'εκτός' κατοικίες'ενός'ορισμένου'μεγέθους Πηγή: MISSOC Analysis, 2013 Όλα'τα'στοιχεία,'εκτός'της'εκείνων' που'εμπίπτουν'στην'«επαρκή' στέγαση» Όλα'τα'επιδόματα,'εκτός'εκείνων' που'εισπράτονται'για'λόγους'υγείας' και'τραυματισμών Ελλάδα Δεν'παρέχεται Δεν'παρέχεται Δεν'παρέχεται Πορτογαλία Ισπανία Ιταλία Η'περιουσιακή'κατάσταση'καθ ' αυτή'καθώς'και'τα'εισοδήματα'που' προκύπτουν'από'αυτή'λαμβάνονται' υπ όψη Το'σύνολο'των'στοιχείων' λαμβάνεται'υπ 'όψην Όλα'τα'στοιχεία'καθ 'αυτά,' λαμβάνονται'υπ 'όψη'καθώς'και' το'εισόδημα'από'κεφαλαιουχικά' αγαθά'(5%'της'κινητής'αξίας' θεωρείται'εισόδημα) Το'σύνολο'των'στοιχείων' λαμβάνεται'υπ 'όψην Το'συνολικό'εισόδημα'του' νοικοκυριού'ανεξαρτήτως'πηγής' προέλευσης,'λαμβάνεται'υπ 'όψην Όλα'τα'έσοδα'και'τα'επιδόματα' λαμβάνονται'υπ 'όψην Αλλαγές'μεταξύ'δήμων Αλλαγές'μεταξύ'δήμων Αλλαγές'μεταξύ'δήμων

Δαπάνες για Κοινωνική Προστασία ως % του ΑΕΠ 35 Ποσοστό (%) του ΑΕΠ 30 25 20 EE- 15 Ελλάδα Κύπρος Πορτογαλία 15 10 Πηγή: Eurostat

Σχέση δαπανών για Κοινωνική Προστασία και Ποσοστό Φτώχειας στην ΕΕ- 15 35 Ποσοστό (%) 30 25 20 Δαπάνες για κοινωνική προστασία Ποσοστό Φτώχειας 15 10 Πηγή: Eurostat

Σχέση δαπανών για Κοινωνική Προστασία (% του ΑΕΠ) και Ποσοστό Φτώχειας στην Ελλάδα 31 Ποσοστό (%) 29 27 25 23 Δαπάνες για κοινωνική προστασία Ποσοστό Φτώχειας 21 19 Πηγή: Eurostat

Σχέση δαπανών για Κοινωνική Προστασία (% του ΑΕΠ) και Ποσοστό Φτώχειας στην Κύπρο 24 Ποσοστό (%) 22 20 18 16 14 Δαπάνες για κοινωνική προστασία Ποσοστό Φτώχειας 12 10 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Πηγή: Eurostat

Σχέση δαπανών για Κοινωνική Προστασία (% του ΑΕΠ) και Ποσοστό Φτώχειας στην Πορτογαλία 28 Ποσοστό (%) 26 24 22 20 Δαπάνες για κοινωνική προστασία Ποσοστό Φτώχειας 18 16 Πηγή: Eurostat

Αποτελεσματικότητα δαπανών κοινωνικής προστασίας, της ΕΕ- 27, (2004-2010) SK NO ES MT SL HU LU CY NL LV LT PL AU IE FI SW DK BE FR DE PT UK ES IT EL 0 0.5 1 1.5 2 2.5 Πηγή: Eurostat

40 EE- 27: Μέσο διαθέσιμο εισόδημα και δείκτης Gini (2011) 0.4 35 0.38 0.36 30 Χιλιάδες Ευρώ 25 20 15 0.34 0.32 0.3 0.28 Δείκτης Gini 0.26 10 0.24 5 0.22 0 RO BG LT HU LV PL HR EE SK CZ PT MT EL SI ES IT CY IS UK DE BE NL AT FR SE FI DK LU NO CH 0.2 Πηγή: Eurostat, επεξεργασία μικροδεδομένων

Επίδραση των Κοινωνικών Μεταβιβάσεων στο ποσοστό φτώχειας (Μέσος όρος 2004-2010) 50 45 Ποσοστό (%) φτώχειας 40 35 30 25 20 15 10 Ποσοστό Φτώχειας, πριν από όλες τις Κοινωνικές Μεταβιβάσεις Ποσοστό Φτώχειας μετά τις συντάξεις Ποσοστό Φτώχειας 5 Πηγή: Eurostat, επεξεργασία μικροδεδομένων

Ποσοστό Φτώχειας και Δαπάνες Κοινωνικής Προστασίας (ως % του ΑΕΠ), ΕΕ- 15, μέσος όρος 1994-2011 Δαπάνες για Κοινωνική Προστασία ως % του ΑΕΠ 33 Σουηδία 31 Δανία Γαλλία 29 Αυστρία Γερμανία Ολλανδία 27 Βέλγιο Φινλανδία 25 R² = 46.0% 23 Μεγ. Βρετανία Ιταλία Ελλάδα Λουξεμβούργο 21 Ισπανία Πορτογαλία 19 Ιρλανδία 17 15 9 11 13 15 17 19 21 23 Πηγή: Eurostat Ποσοστό (%) Φτώχειας

6 Ποσοστό Φτώχειας και Δαπάνες Κοινωνικής Προστασίας με έλεγχο πόρων των δικαιούχων (% του ΑΕΠ), ΕΕ- 15, μέσος όρος 1994-2011 Δαπάνες για Κοινωνική Προστασία ως % του ΑΕΠ 5 4 3 2 1 0 Σουηδία Ιταλία Ολλανδία Γαλλία Μεγ. Βρετανία Ισπανία Αυστρία R² = 6.8% Πορτογαλία Ελλάδα Λουξεμβούργο Ιρλανδία Φινλανδία Γερμανία Βέλγιο Δανία 9 11 13 15 17 19 21 23 Πηγή: Eurostat Ποσοστό (%) Φτώχειας

31 Ποσοστό Φτώχειας και Δαπάνες Κοινωνικής Προστασίας για παροχές χωρίς έλεγχο πόρων των δικαιούχων (% του ΑΕΠ), ΕΕ- 15, μέσος όρος 1994-2011 Σουηδία Δαπάνες για Κοινωνική Προστασία ως % του ΑΕΠ 29 27 25 23 21 19 17 Δανία Γερμανία Ολλανδία Αυστρία Γαλλία Βέλγιο Φινλανδία Λουξεμβούργο R² = 45.2% Ιταλία Μεγ. Βρετανία Ισπανία Ιρλανδία Ελλάδα Πορτογαλία 15 9 11 13 15 17 19 21 23 Πηγή: Eurostat Ποσοστό (%) Φτώχειας

Ποσοστό φτώχειας, μέσος όρος 2005-2012 (Εισοδήματα 2004-2011) Nέο μέλος Νότιο- Ευρωπαϊκό Φιλελεύθερο Συντηριτικό- κορπορατιστικό Σοσιαλ- δημοκρατικό Ολλανδία Φινλανδία Σουηδία Δανία Λουξεμβούργο Γαλλία Γερμανία Βέλγιο Αυστρία Ιρλανδία Μεγ. Βρετανία Πορτογαλία Ισπανία Ιταλία Ελλάδα Κύπρος 0 5 10 15 20 25

Ποσοστό σχετικής φτώχειας Τύπος Κοινωνικού Κράτους Χώρα 2008 2009 2010 2011 ΕΕ-27 ΕΕ-15 Σοσιαλδηµοκρατικό Συντηρητικό- Κορπορατιστικό Φιλελεύθερο Νότιο-Ευρωπαϊκό Νέα Μέλη Δανία 13,1 13,3 13,0 13,1 Σουηδία 13,3 12,9 14,0 14,1 Φινλανδία 13,8 13,1 13,7 13,2 Ολλανδία 11,1 10,3 11,0 10,1 Αυστρία 12,0 12,1 12,6 14,4 Βέλγιο 14,6 14,6 15,3 15,0 Γερµανία 15,5 15,6 15,8 16,1 Γαλλία 12,9 13,3 14,0 14,1 Λουξεµβούργο 14,9 14,5 13,6 15,1 Μ. Βρετανία 17,3 17,1 16,2 16,2 Ιρλανδία 15,0 16,1 15,2 Ιταλία 18,4 18,2 19,6 19,4 Ισπανία 19,5 20,7 22,2 22,2 Ελλάδα 19,7 20,1 21,4 23,1 Πορτογαλία 17,9 17,9 18,0 17,9 Ρουµανία 22,4 21,1 22,2 22,6 Βουλγαρία 21,8 20,7 22,4 21,2 Εσθονία 19,7 15,8 17,5 17,5 Ουγγαρία 12,4 12,3 13,8 14,0 Λιθουανία 20,6 20,2 19,2 18,6 Λετονία 25,7 21,3 19,0 19,2 Πολωνία 17,1 17,6 17,7 17,1 Σλοβακία 11,0 12,0 13,0 13,2 Σλοβενία 11,3 12,7 13,6 13,5 Τσεχία 8,6 9,0 9,8 9,6 Μάλτα 15,3 15,0 15,6 15,1 Κύπρος 15,3 15,8 14,8 14,7

Απόλυτη φτώχεια Τύπος Κοινωνικού Κράτους Χώρα 2008 2009 2010 2011 ΕΕ-27 ΕΕ-15 Σοσιαλδηµοκρατικό Συντηρητικό- Κορπορατιστικό Φιλελεύθερο Νότιο-Ευρωπαϊκό Νέα Μέλη Δανία 11,1 11,6 10,9 11,8 Σουηδία 8,0 7,3 7,7 7,1 Φινλανδία 9,4 8,5 8,8 9,1 Ολλανδία 8,0 6,9 8,1 8,4 Αυστρία 10,9 11,0 11,0 12,7 Βέλγιο 10,6 12,3 13,1 13,5 Γερµανία 13,5 13,3 14,1 14,2 Γαλλία Λουξεµβούργο 13,8 14,2 14,9 17,3 Μ. Βρετανία 15,8 16,8 17,1 16,7 Ιρλανδία 9,9 15,8 16,4 Ιταλία 18,3 18,0 20,7 22,0 Ισπανία 13,8 17,6 21,0 23,9 Ελλάδα 16,4 16,3 22,9 32,3 Πορτογαλία 15,0 14,1 15,8 17,9 Ρουµανία Βουλγαρία Εσθονία 3,7 5,3 7,9 7,2 Ουγγαρία 8,7 10,2 11,4 11,5 Λιθουανία 4,6 9,5 9,7 6,3 Λετονία 5,9 8,3 10,1 8,9 Πολωνία 7,0 6,3 6,1 6,1 Σλοβακία 2,4 2,6 2,7 2,1 Σλοβενία 6,7 8,3 8,8 9,2 Τσεχία 4,6 5,1 5,1 5,5 Μάλτα 7,5 11,8 11,4 10,3 Κύπρος 9,2 10,1 9,8 11,5

Χάσµα φτώχειας Τύπος Κοινωνικού Κράτους Χώρα 2008 2009 2010 2011 ΕΕ-27 ΕΕ-15 Σοσιαλδηµοκρατικό Συντηρητικό- Κορπορατιστικό Φιλελεύθερο Νότιο-Ευρωπαϊκό Νέα Μέλη Δανία 18,4 21,6 21,4 22,8 Σουηδία 20,3 19,7 18,5 18,9 Φιλανδία 15,1 13,8 13,5 15,0 Ολλανδία 16,5 16,2 15,5 17,3 Αυστρία 17,2 17,2 19,0 20,1 Βέλγιο 18,1 18,0 18,6 18,0 Γερµανία 21,5 20,7 21,4 21,1 Γαλλία 18,2 20,2 17,1 16,2 Λουξεµβούργο 17,6 18,6 15,7 15,0 Μ. Βρετανία 20,6 21,4 21,3 21,0 Ιρλανδία 16,2 15,2 17,5 Ιταλία 22,6 24,5 26,0 25,4 Ισπανία 27,7 30,6 30,9 31,4 Ελλάδα 24,1 23,4 26,1 29,9 Πορτογαλία 23,6 22,7 23,2 24,7 Ρουµανία 32,0 30,6 31,8 30,9 Βουλγαρία 27,4 29,6 29,4 31,4 Εσθονία 17,0 23,2 26,0 23,8 Ουγγαρία 16,3 16,5 18,3 21,0 Λιθουανία 23,1 32,6 29,0 22,6 Λετονία 28,9 29,4 31,7 28,6 Πολωνία 22,7 22,2 21,4 22,2 Σλοβακία 23,2 25,7 22,8 20,5 Σλοβενία 20,2 20,2 19,9 19,1 Τσεχία 18,8 21,1 17,2 19,1 Μάλτα 16,2 17,2 17,7 16,1 Κύπρος 17,6 18,0 19,0 19,0

100% Κύπρος: Ανισοκατανομή εισοδήματος 90% 80% Ποσοστό εισοδήματος 70% 60% 50% 40% % Διαθ εισ μετά από όλες τις μεταβιβάσεις % Πριν από όλες τις μεταβιβάσεις % Μετά τις συντάξεις 30% 20% 10% 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ποσοστό πληθυσμού

100% Κύπρος: Ανισοκατανομή εισοδήματος 90% 80% 70% % Διαθ εισ μετά από όλες τις μεταβιβάσεις Ποσοστό εισοδήματος 60% 50% 40% % Πριν από όλες τις μεταβιβάσεις % Μετά τις συντάξεις 30% 20% 10% 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ποσοστό πληθυσμού

100% Κύπρος: Ανισοκατανομή εισοδήματος 90% 80% 70% % Διαθ εισ μετά από όλες τις μεταβιβάσεις Ποσοστό εισοδήματος 60% 50% 40% % Πριν από όλες τις μεταβιβάσεις % Μετά τις συντάξεις 30% 20% 10% 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ποσοστό πληθυσμού

100% Κύπρος: Ανισοκατανομή εισοδήματος 90% 80% 70% % Διαθ εισ μετά από όλες τις μεταβιβάσεις Ποσοστό εισοδήματος 60% 50% 40% % Πριν από όλες τις μεταβιβάσεις % Μετά τις συντάξεις 30% 20% 10% 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ποσοστό πληθυσμού

Ποσοστό και συνεισφορά στη φτώχεια με βάση την κατάσταση απασχόλησης του Υπευθύνου Οικονομικά μη- ενεργός Ποσοστό Φτώχειας Συνταξιούχος Άνεργος Εργαζόμενος 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Ποσοστό και συνεισφορά στη φτώχεια κατά επαγγελματική κατάσταση του Υπευθύνου Οικονομικά μη- ενεργός Συνεισφορά στη Φτώχεια Ποσοστό φτώχειας Συνταξιούχος Άνεργος Εργαζόμενος 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Σας ευχαριστώ πολύ