ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

EL EL EL

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 17.5.2005 COM(2005) 192 τελικό ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Τρίτη έκθεση προόδου σχετικά µε τη συνοχή: προς µια νέα εταιρική σχέση για την ανάπτυξη, την απασχόληση και τη συνοχή {SEC(2005)632} EL EL

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Εισαγωγή... 3 1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΕΕ... 3 1.1. Τα επίπεδα των ανισοτήτων... 4 1.1.1. ΑΕΠ: οι διαφορές διευρύνονται µε τη διεύρυνση... 4 1.1.2. Το ΑΕΠ στις περιφέρειες... 4 1.1.3. Τα ποσοστά απασχόλησης: χρειάζεται πολύ περισσότερη πρόοδος... 4 1.1.4. Παραγωγικότητα: πρόσφατες βελτιώσεις... 5 1.2. Τάσεις που διαγράφονται όσον αφορά τις ανισότητες... 5 2. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο 2000-2006... 8 2.1. Τα διαρθρωτικά ταµεία και η στρατηγική της Λισσαβόνας 1 : επικαλυπτόµενοι στόχοι8 2.2. Η ενδιάµεση αναθεώρηση: µία ευκαιρία για την πραγµατοποίηση προσαρµογών... 9 2.3. Η πολιτική συνοχής στα νέα κράτη µέλη: µια επιτυχηµένη εκκίνηση... 10 2.4. Προσθετικότητα... 10 3. ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ... 11 3.1. Οι γνώµες των άλλων οργάνων και οργανισµών της ΕΕ... 11 3.2. Εκδηλώσεις για την πολιτική συνοχής: έντονη κινητοποίηση των βασικών φορέων12 3.3. Εαρινό Ευρωπαϊκό Συµβούλιο: οι περιφέρειες στο επίκεντρο της διαδικασίας της Λισσαβόνας... 12 3.4. Κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραµµές 2007-2013... 13 Σηµείωση: µεταφράσεις της έκθεσης αυτής σε όλες τις επίσηµες γλώσσες υπάρχουν στην ιστοθέση Inforegio, µαζί µε ένα παράρτηµα (µόνο στην αγγλική γλώσσα) που περιλαµβάνει περισσότερες πληροφορίες: http://europa.eu.int/comm/regional_policy/sources/docoffic/official/repor_en.htm 1 Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του Γκαίτεµποργκ το 2001 ενσωµάτωσε την περιβαλλοντική διάσταση στους στόχους αυτούς. EL 2 EL

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Τρίτη έκθεση προόδου σχετικά µε τη συνοχή: προς µια νέα εταιρική σχέση για την ανάπτυξη, την απασχόληση και τη συνοχή ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα τρίτη έκθεση προόδου περιλαµβάνει νέα στοιχεία για την κατάσταση και τις τάσεις που διαφαίνονται στις περιφέρειες αφότου δηµοσιεύθηκε η τρίτη έκθεση για τη συνοχή, το Φεβρουάριο του 2004. Η έκθεση αυτή εξετάζει επίσης ορισµένα σηµαντικά ζητήµατα στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής και της πολιτικής συνοχής τα οποία προέρχονται από την ενδιάµεση αναθεώρηση των διαρθρωτικών ταµείων. Η τρίτη έκθεση για τη συνοχή ήταν σηµαντική καθώς καθόρισε τις κύριες αρχές για τη µεταρρύθµιση των περιφερειακών πολιτικών και των πολιτικών συνοχής της Ένωσης για την περίοδο 2007-2013, µεταρρύθµιση την οποία ακολούθησε, τον Ιούλιο του 2004, η υποβολή των νοµοθετικών προτάσεων που βρίσκονται υπό συζήτηση στο Συµβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η περίοδος που ακολούθησε την έγκριση της τρίτης έκθεσης χαρακτηρίστηκε από δύο άλλα γεγονότα τα οποία είναι σηµαντικά για την πολιτική συνοχής. Πρώτον, η ιστορική διεύρυνση που πραγµατοποιήθηκε το Μάιο του 2004, µε την οποία τα µέλη της Ένωσης αυξήθηκαν από 15 σε 25, κατέδειξε τον αποφασιστικό ρόλο που διαδραµατίζει η πολιτική συνοχής στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, καθώς συµβάλλει στη δηµιουργία νέων ευκαιριών σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης. εύτερον, το Μάρτιο του 2005, βάσει πρότασης της Επιτροπής, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο δροµολόγησε µία στρατηγική για την ανάπτυξη και την απασχόληση µε σκοπό την αναζωογόνηση του προγράµµατος δράσης της Λισσαβόνας ύστερα από τα ανάµεικτα αποτελέσµατα της ενδιάµεσης αναθεώρησης. Όπως αναφέρεται στην παρούσα έκθεση, τα θέµατα της ολοκλήρωσης, της ανάπτυξης και της απασχόλησης, στα οποία δίνει ιδιαίτερη έµφαση αυτή η στρατηγική, είναι ιδιαίτερα σηµαντικά στο πλαίσιο της προτεινόµενης µεταρρύθµισης της πολιτικής συνοχής καθώς οδεύουµε προς την τελική φάση των διαπραγµατεύσεων. 1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΕΕ Σύµφωνα µε το άρθρο 158 της Συνθήκης, κύριος στόχος της πολιτικής συνοχής είναι η µείωση των ανισοτήτων στα επίπεδα ανάπτυξης µεταξύ των περιφερειών. Η πρόσφατη διεύρυνση της Ένωσης σε 25 κράτη µέλη, και ενώ αναµένεται η ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας το 2007, είχε ως αποτέλεσµα τη δραµατική αύξηση των επιπέδων των ανισοτήτων στην ΕΕ. Τα νέα κράτη µέλη έχουν σηµαντικά χαµηλότερα επίπεδα κατά κεφαλή εισοδήµατος και ποσοστά απασχόλησης από τα υπόλοιπα κράτη µέλη της ΕΕ. Συγχρόνως, έχουν επιδείξει σηµαντικό δυναµισµό κατά τα τελευταία χρόνια, επιτυγχάνοντας υψηλά επίπεδα ανάπτυξης, τόσο του ΑΕΠ όσο και της παραγωγικότητας, και µειώνοντας έτσι τις διαφορές. Στο τµήµα που ακολουθεί αναλύονται βάσει των πιο πρόσφατων στοιχείων τα επίπεδα και οι τάσεις που διαγράφονται όσον αφορά τις ανισότητες. EL 3 EL

1.1. Τα επίπεδα των ανισοτήτων 1.1.1. ΑΕΠ: οι διαφορές διευρύνονται µε τη διεύρυνση Οι διαφορές στο κατά κεφαλή ΑΕΠ µεταξύ των 25 κρατών µελών είναι σηµαντικές. Το 2003, τα επίπεδα του κατά κεφαλή ΑΕΠ (µετρούµενου σε ισοτιµίες αγοραστικής δύναµης) κυµαίνονταν από το 41% του µέσου όρου της ΕΕ στη Λεττονία στο 215% στο Λουξεµβούργο. Η Ιρλανδία, µε ΑΕΠ που ανέρχεται στο 132% του µέσου όρου της ΕΕ, αποτελεί το δεύτερο πλέον ευηµερούν κράτος µέλος. Σε όλα τα νέα κράτη µέλη, το κατά κεφαλή ΑΕΠ δεν υπερβαίνει το 90% του µέσου όρου της ΕΕ25, ενώ στην Πολωνία, τη Λεττονία, τη Λιθουανία και την Εσθονία, καθώς και στη Ρουµανία και τη Βουλγαρία, είναι λιγότερο από το µισό του µέσου όρου. 1.1.2. Το ΑΕΠ στις περιφέρειες Το 2002, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιµα δεδοµένα από τις περιφέρειες, τα επίπεδα του κατά κεφαλή ΑΕΠ κυµαίνονταν από το 189% του µέσου όρου της ΕΕ25 στις δέκα πλέον ευηµερούσες περιφέρειες έως τo 36% στις δέκα λιγότερο ευηµερούσες. Περισσότερο από το ένα τέταρτο του πληθυσµού της ΕΕ σε 64 περιφέρειες έχει κατά κεφαλή ΑΕΠ χαµηλότερο του 75% του µέσου όρου. Αυτό ισχύει για το 90% του συνολικού πληθυσµού των νέων κρατών µελών, µε εξαίρεση τις περιφέρειες της Πράγας, της Μπρατισλάβας, της Βουδαπέστης, της Κύπρου και της Σλοβενίας. Στην EΕ15, αυτό ισχύει για το 13% µόλις του πληθυσµού. Στην EΕ15, οι περιφέρειες χαµηλού εισοδήµατος συγκεντρώνονται γεωγραφικά στη νότια Ελλάδα, την Πορτογαλία, τις νότιες περιοχές της Ισπανίας και της Ιταλίας, καθώς και στα νέα κρατίδια της Γερµανίας. Το µέσο κατά κεφαλή ΑΕΠ στην ΕΕ µειώθηκε σηµαντικά µε την ένταξη των δέκα σχετικά φτωχότερων νέων κρατών µελών. Σε ορισµένες περιφέρειες, η διεύρυνση είχε ως αποτέλεσµα να υπερβεί το κατά κεφαλή ΑΕΠ το 75% του νέου µέσου όρου της ΕΕ25, παρόλο που παραµένει κάτω του 75% του µέσου όρου της ΕΕ15. Σε τέτοιες περιφέρειες κατοικεί το 3,5% περίπου του πληθυσµού της ΕΕ. Ακόµα 4% του πληθυσµού κατοικεί σε περιφέρειες, το κατά κεφαλή ΑΕΠ των οποίων υπολειπόταν του 75% του µέσου όρου της ΕΕ15 κατά την περίοδο 2000-2006, αλλά έχει πλέον υπερβεί το επίπεδο αυτό, ακόµα και εάν δεν ληφθούν υπόψη οι συνέπειες της διεύρυνσης. 1.1.3. Τα ποσοστά απασχόλησης: χρειάζεται πολύ περισσότερη πρόοδος Γενικά, το ποσοστό απασχόλησης στα κράτη µέλη εξακολουθεί να υπολείπεται σηµαντικά του στόχου του 70% έως το 2010 (ή του στόχου του 67% το 2005), ο οποίος έχει τεθεί στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας, και ανέρχεται στο 62,9% για την ΕΕ των 25 το 2003. Μόνο σε τέσσερα κράτη µέλη τη ανία, τη Σουηδία, τις Κάτω Χώρες και το ΗΒ το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 70%, ενώ στην Πολωνία είναι µόλις 51,2%. Για να επιτευχθεί ο στόχος του 70% θα πρέπει να δηµιουργηθούν περίπου 22 εκατοµµύρια πρόσθετες θέσεις εργασίας. Στα νέα κράτη µέλη, τα ποσοστά απασχόλησης πρέπει να αυξηθούν κατά το ένα τέταρτο ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του 70%, ποσοστό που µεταφράζεται σε 7 εκατοµµύρια θέσεις απασχόλησης. Σε περιφερειακό επίπεδο, η εικόνα είναι περισσότερο διαφορετική από ό,τι σε εθνικό επίπεδο. Μόνο το ένα τέταρτο του πληθυσµού της ΕΕ των 25 κατοικεί σε περιφέρειες στις οποίες έχει ήδη επιτευχθεί ο στόχος του 70% για το ποσοστό απασχόλησης αυτό σηµαίνει ότι 200 από τις 254 περιφέρειες της ΕΕ υπολείπονται του ποσοστού που έχει τεθεί ως στόχος. EL 4 EL

Σχεδόν το 15% του πληθυσµού κατοικεί σε περιφέρειες µε ποσοστό χαµηλότερο του 55%. Οι περιφέρειες αυτές βρίσκονται κυρίως στα νέα κράτη µέλη, καθώς και στις νότιες περιοχές της Ισπανίας και της Ιταλίας. Τα ποσοστά απασχόλησης παραµένουν χαµηλά στις περισσότερες από τις λιγότερο ευηµερούσες περιφέρειες. Ποσοστά απασχόλησης άνω του µέσου όρου παρατηρούνται σε ελάχιστες περιφέρειες µε κατά κεφαλή ΑΕΠ κάτω του 75% του µέσου όρου. Τα ποσοστά απασχόλησης είναι συνήθως υψηλότερα στις περισσότερο ευηµερούσες περιφέρειες, παρόλο που ορισµένες πολύ ευηµερούσες περιφέρειες (όπως στη βόρεια Ιταλία) εξακολουθούν να παρουσιάζουν χαµηλά ποσοστά απασχόλησης. 1.1.4. Παραγωγικότητα: πρόσφατες βελτιώσεις Οι διαφορές στα επίπεδα παραγωγικότητας µεταξύ των κρατών µελών είναι περισσότερο έντονες από τις διαφορές στα ποσοστά απασχόλησης. Για τις συγκρίσεις των επιπέδων παραγωγικότητας (η οποία µετράται ως ΑΕΠ ανά απασχολούµενο) σε διεθνές επίπεδο, χρησιµοποιούνται συνήθως οι τρέχουσες συναλλαγµατικές ισοτιµίες, καθώς αντικατοπτρίζουν ακριβέστερα το επίπεδο ανταγωνιστικότητας. Με αυτή τη µέθοδο µέτρησης, οι διαφορές µεταξύ των κρατών µελών είναι έντονες: κάτω του 30% του µέσου όρου της ΕΕ25 στην Πολωνία και στις τρεις χώρες της Βαλτικής, αλλά άνω του 150% στο Λουξεµβούργο και την Ιρλανδία. Τα δέκα νέα κράτη µέλη βρίσκονται στις τελευταίες βαθµίδες της κλίµακας η παραγωγικότητα σε όλες τις χώρες της ΕΕ15 µε εξαίρεση την Πορτογαλία είναι υψηλότερη από την παραγωγικότητα όλων των νέων κρατών µελών. Κατά συνέπεια, παρά τη σηµαντική άνοδο της παραγωγικότητας κατά τα τελευταία χρόνια, για να επιτευχθεί η σύγκλιση θα πρέπει να συνεχιστεί η άνοδος τόσο της παραγωγικότητας όσο και της απασχόλησης. Οι διαφορές στα επίπεδα παραγωγικότητας σε πρότυπα αγοραστικής δύναµης είναι πιο περιορισµένες (αυτή η προσαρµογή βάσει των προτύπων αγοραστικής δύναµης αποτελεί κοινή πρακτική για τη σύγκριση των δεδοµένων που αφορούν το ΑΕΠ, ώστε αυτά να αποδίδουν µε µεγαλύτερη ακρίβεια τα διαφορετικά επίπεδα τιµών µεταξύ των διαφόρων χωρών). Σε περιφερειακό επίπεδο, τα υψηλότερα περιφερειακά επίπεδα παραγωγικότητας συµβαδίζουν µε υψηλότερα επίπεδα του ΑΕΠ, γεγονός που καταδεικνύει τον ουσιαστικό ρόλο που διαδραµατίζει αυτή η µεταβλητή στις επιδόσεις της οικονοµίας (τα στοιχεία αυτά δεν καλύπτουν τις περιφέρειες των Κάτω Χωρών και της Πορτογαλίας). Ο συσχετισµός αυτός µε το ΑΕΠ είναι λιγότερο έντονος όσον αφορά τα ποσοστά απασχόλησης, παρόλο που και στην περίπτωση αυτή διακρίνεται µία θετική σχέση. Οι διακυµάνσεις των επιπέδων παραγωγικότητας άνω ή κάτω του µέσου όρου της ΕΕ είναι πολύ εντονότερες από τις διακυµάνσεις των ποσοστών απασχόλησης η παραγωγικότητας ήταν κάτω του 25% του µέσου όρου της ΕΕ σε 15 περιφέρειες, ενώ σε δύο περιφέρειες ήταν µάλιστα κάτω και του 20%. Στο άλλο άκρο της κλίµακας, η παραγωγικότητα υπερβαίνει το µέσο όρο της ΕΕ στη συντριπτική πλειονότητα των περιφερειών στις οποίες και το κατά κεφαλή ΑΕΠ βρίσκεται πάνω από το µέσο όρο. 1.2. Τάσεις που διαγράφονται όσον αφορά τις ανισότητες Από τα µέσα της δεκαετίας του 1990, οι ρυθµοί ανάπτυξης στην ΕΕ υπήρξαν απογοητευτικοί, µε µέσο όρο ελάχιστα άνω του 2% ετησίως, µολονότι στην Ιρλανδία, το Λουξεµβούργο, την EL 5 EL

Ελλάδα, την Φινλανδία και την Ισπανία το ποσοστό αυτό ήταν σηµαντικά υψηλότερο. Αρνητικές συνέπειες για τους µέσους ρυθµούς αύξησης του ΑΕΠ είχαν οι σχετικά ασθενείς επιδόσεις των µεγαλύτερων οικονοµιών, όπως της Ιταλίας και της Γερµανίας. Οι οικονοµίες των νέων κρατών µελών, εντούτοις, αναπτύχθηκαν µε πολύ ταχύτερους ρυθµούς, οι οποίοι ανήλθαν στο 6% περίπου ετησίως στις χώρες της Βαλτικής. Οι υψηλοί ρυθµοί ανάπτυξης στα νέα κράτη µέλη συµβάδιζαν µε υψηλά επίπεδα αύξησης της παραγωγικότητας, αύξηση η οποία συνοδευόταν τις περισσότερες φορές µε απώλεια θέσεων απασχόλησης, στη χειρότερη περίπτωση, ή µε πολύ περιορισµένη αύξηση των επιπέδων απασχόλησης, στην καλύτερη περίπτωση. Η κατάσταση αυτή αντανακλά µία διαδικασία αναδιάρθρωσης, η οποία συντελεί στην αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας, χωρίς να αυξάνονται τα ποσοστά απασχόλησης βραχυπρόθεσµα. Κατά συνέπεια, σχετικά υψηλά ποσοστά ανεργίας συνδέονται συχνά µε την πτώση των ποσοστών απασχόλησης (ιδίως στην Πολωνία, την Τσεχική ηµοκρατία και τη Σλοβακία). Αφετέρου δε, σχετικά σηµαντική άνοδος των ποσοστών απασχόλησης έχουν επιτευχθεί στην Ιρλανδία και στο Λουξεµβούργο, και σε µικρότερο βαθµό στην Ιρλανδία, τις Κάτω Χώρες και την Φινλανδία, όπου παρατηρείται άνοδος τόσο των ποσοστών απασχόλησης όσο και της παραγωγικότητας. Η πλειονότητα των περιφερειών µε την υψηλότερη άνοδο του ΑΕΠ (κατά την περίοδο 1995-2002) βρίσκεται στις χώρες µε τους υψηλότερους ρυθµούς ανάπτυξης, όπως η Ιρλανδία, οι χώρες της Βαλτικής, η Σλοβακία και η Πολωνία. Η πλειονότητα των περιφερειών µε χαµηλούς ρυθµούς ανάπτυξης βρίσκεται στη Γερµανία και στην Ιταλία. Ωστόσο, οι ρυθµοί ανάπτυξης των διαφόρων περιφερειών ποικίλλουν σηµαντικά στο εσωτερικό των περισσότερων χωρών η τάση αυτή είναι ιδιαίτερα σαφής στα νέα κράτη µέλη, καθώς και σε χώρες όπως το ΗΒ και η Φινλανδία. Στη Γερµανία, τα χαµηλά επίπεδα ανάπτυξης σε εθνικό επίπεδο συνδέονται επίσης µε σηµαντικές διαφορές µεταξύ των περιφερειών. Στην Ιταλία, οι ρυθµοί ανάπτυξης υπήρξαν χαµηλοί στο σύνολο σχεδόν των περιφερειών. Συνολικά, από το 1995 και εξής, οι ανισότητες υποχωρούν στο σύνολο της ΕΕ. Η υποχώρηση αυτή υπήρξε ταχύτερη µεταξύ χωρών από ό,τι µεταξύ περιφερειών, ενώ παράλληλα στο εσωτερικό αρκετών κρατών µελών εντάθηκαν οι περιφερειακές ανισότητες. Οι ανισότητες στο κατά κεφαλή ΑΕΠ µεταξύ των κρατών µελών παραµένουν σηµαντικές και πρέπει να εξασφαλιστούν υψηλά επίπεδα διαρκούς ανάπτυξης για περισσότερες από µία γενεές σε πολλά κράτη µέλη προκειµένου να µειωθούν ουσιαστικά αυτές οι διαφορές. Η διαδικασία αυτή έχει ήδη αρχίσει, καθώς οι υψηλοί ρυθµοί ανάπτυξης έχουν βελτιώσει τη σχετική θέση των λιγότερο ευηµερούντων κρατών από το 1995 και µετά. Κατά συνέπεια, µειώθηκαν οι σύνθετοι δείκτες των διαφορών στο κατά κεφαλή ΑΕΠ 2. Τα επίπεδα των ανισοτήτων µεταξύ των περιφερειών είναι υψηλότερα από ό,τι µεταξύ των κρατών µελών, όµως και αυτά µειώνονται 3. Παρόλο που οι ρυθµοί ανάπτυξης υπήρξαν γενικά υψηλότεροι σε πολλές από τις λιγότερο ευηµερούσες περιφέρειες, αξίζει να σηµειωθεί ότι οι πλέον ευηµερούσες περιφέρειες σηµείωσαν επίσης καλές επιδόσεις κατά την περίοδο αυτή. Για τον λόγο αυτό, κατά την περίοδο αυτή αυξήθηκε η συµβολή τόσο των λιγότερων όσο και των περισσότερο ευηµερουσών περιφερειών στο συνολικό ΑΕΠ. 2 3 Το τυπικό σφάλµα στο σύνολο των κρατών µελών της ΕΕ25 για παράδειγµα, µειώθηκε από το 22,8 το 1995 στο 18,1 το 2003. Tο τυπικό σφάλµα ήταν 27,3 το 2002 είναι όµως χαµηλότερο από το 29,3% για το 1995. EL 6 EL

Στο 10% του πληθυσµού της ΕΕ25, το οποίο κατοικεί στις λιγότερο ευηµερούσες περιφέρειες, αντιστοιχούσε µόλις το 2,2% του συνολικού ΑΕΠ το 2002, έναντι του 1,5% το 1995. Στο πλέον εύπορο 10% του πληθυσµού των περιφερειών, αντιθέτως, αντιστοιχούσε το 18,3% του ΑΕΠ το 2002, έναντι του 18% το 1995. Εποµένως, ο λόγος του µεριδίου των περισσότερο ευηµερουσών περιφερειών στο ΑΕΠ προς το µερίδιο των λιγότερο ευηµερουσών µειώθηκε από 12 σε 8,5 κατά την περίοδο αυτή. Η ανάλυση της ανάπτυξης κατά την περίοδο 1995 έως 2001 βάσει των συνισταµένων της παραγωγικότητας και της απασχόλησης δείχνει ότι η παραγωγικότητα υπήρξε το κύριο όχηµα για την εξασφάλιση καλών οικονοµικών επιδόσεων. Η αύξηση της απασχόλησης είχε αναµφισβήτητα θετικές συνέπειες και για την άνοδο του ΑΕΠ, όµως η σχέση αυτή είναι λιγότερο συστηµατική από ό,τι θα περίµενε κανείς. Εν µέρει, το στοιχείο αυτό αποτελεί συνέπεια της περιορισµένης αύξησης των ποσοστών απασχόλησης που επιτεύχθηκε στις περιφέρειες µε υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης, ιδίως στα νέα κράτη µέλη, και ιδιαίτερα στις τρεις χώρες της Βαλτικής και στη Σλοβακία, αλλά και σε ορισµένες περιφέρειες της Ελλάδας. Το γεγονός αυτό ενδέχεται να σηµατοδοτεί µία ιδιαίτερη φάση στις διαδικασίες ανάπτυξης και αναδιάρθρωσης. Χρησιµοποιώντας την ίδια µέθοδο υπολογισµού µπορούµε να καταλήξουµε σε σχετικά ανάλογη εικόνα της κατάστασης όσον αφορά τις εσωτερικές ανισότητες µεταξύ των κρατών µελών. Η σύγκριση του µεριδίου των περιφερειών που αντιπροσωπεύουν το 20% του πληθυσµού στο εθνικό ΑΕΠ περιορίζει σηµαντικά τα προβλήµατα συγκρισιµότητας που προκαλούν οι διαφορές των αριθµών και των µεγεθών των περιφερειών των κρατών µελών. Τέσσερα νέα κράτη µέλη έχουν περιληφθεί σε αυτή την ανάλυση. Από την άποψη αυτή, οι εντονότερες ανισότητες παρατηρούνται στην Ουγγαρία, όπου το µερίδιο του πλέον εύπορου 20% του πληθυσµού των περιφερειών στο ΑΕΠ της χώρας είναι 2,6 φορές µεγαλύτερο από το µερίδιο του λιγότερου εύπορου 20%. Η αύξηση αυτής της διαφοράς υπήρξε µάλιστα περισσότερο έντονη στην Ουγγαρία από το 1995 και εξής. Στην Τσεχική ηµοκρατία, τη Σλοβακία, το ΗΒ και το Βέλγιο παρατηρούνται επίσης υψηλά επίπεδα ανισοτήτων, ενώ τα χαµηλότερα επίπεδα παρατηρούνται στην Ελλάδα, τη Γερµανία, τις Κάτω Χώρες, τη Φινλανδία και τη Σουηδία. Η Ιταλία είναι η µόνη χώρα στην οποία οι περιφερειακές ανισότητες µειώθηκαν σαφώς µε την πάροδο του χρόνου, ενώ στην Ισπανία και την Αυστρία η µείωσή τους υπήρξε οριακή. Εκτός από την Ουγγαρία, οι εσωτερικές ανισότητες αυξήθηκαν ουσιαστικά σε δύο από τα τρία άλλα νέα κράτη µέλη, µε µοναδική εξαίρεση τη Σλοβακία, καθώς και στο ΗΒ και τη Σουηδία (παρόλο που η αύξησή τους ήταν σχετικά χαµηλότερη στη Σουηδία). Γενικά, δεν είναι ασυνήθιστο να παρατηρούνται αυξήσεις των εσωτερικών ανισοτήτων σε οικονοµίες που βρίσκονται σε φάση κάλυψης της καθυστέρησής τους, γεγονός που αντανακλά την αρχική γεωγραφική συγκέντρωση της ανάπτυξης, η οποία ακολουθείται σε επόµενη φάση από µία πιο οµοιογενή µορφή ανάπτυξης. Ας σηµειωθεί, επίσης, ότι οι ανισότητες µεταξύ των αστικών και των αγροτικών περιφερειών της ΕΕ γενικά αυξήθηκαν ως αποτέλεσµα της διεύρυνσης. εδοµένης της έκτασης των ανισοτήτων που επικρατούν στο σύνολο της ΕΕ, είναι προφανής η ανάγκη µιας ενεργούς πολιτικής συνοχής. Συγχρόνως δε, το γεγονός ότι η προτεινόµενη µεταρρύθµιση της πολιτικής συνοχής καθώς και της πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου εστιάζεται στην απασχόληση και στην ανάπτυξη, είναι ιδιαίτερα σηµαντικό στο EL 7 EL

παρόν πολιτικό πλαίσιο. Το γεγονός αυτό µπορεί να συµβάλει στην αντιµετώπιση της πληµµελούς εφαρµογής της στρατηγικής της Λισσαβόνας, η οποία εξασθένισε τη δράση της Ένωσης υπέρ της ανόδου του ΑΕΠ και της αύξησης της απασχόλησης. Στο πλαίσιο της προτεινόµενης µεταρρύθµισης, διατηρείται µία ενεργός πολιτική συνοχής και εκτός των λιγότερο ευηµερουσών περιφερειών µε σκοπό να δοθεί ώθηση στη στρατηγική της Λισσαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Με τον τρόπο αυτό, δεν εξασφαλίζεται µόνον ένα οικονοµικό κίνητρο για αυτά τα µέτρα πολιτικής, αλλά ενισχύεται και η πολιτική δυναµική σε τοπικό επίπεδο. 2. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο 2000-2006 2.1. Τα διαρθρωτικά ταµεία και η στρατηγική της Λισσαβόνας 4 : επικαλυπτόµενοι στόχοι Μία πρόσφατη αξιολόγηση 5 υπογράµµισε τα κοινά σηµεία της στρατηγικής της Λισσαβόνας, η οποία εγκρίθηκε το 2000, αφενός, και των δηµοσιονοµικών προτεραιοτήτων της πολιτικής συνοχής, αφετέρου. Η ανάλυση αυτή καθιστά σαφές ότι το µερίδιο της υποστήριξης που παρέχουν τα διαρθρωτικά ταµεία σε επενδύσεις που πραγµατοποιούνται στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας υπερβαίνει συχνά το 50% στα προγράµµατα που αξιολογήθηκαν. Ο βαθµός οµοιότητας φαίνεται ότι είναι σηµαντικά υψηλότερος στις σχετικά περισσότερο ευηµερούσες περιφέρειες, ενώ είναι χαµηλότερος στις λιγότερο αναπτυγµένες περιφέρειες. Η εικόνα αλλάζει εάν ληφθούν υπόψη οι επενδύσεις στις µεταφορές και την ενέργεια, τοµείς οι οποίοι αποτελούν µέρος της ανανεωµένης στρατηγικής της Λισσαβόνας που εγκρίθηκε τον Μάρτιο 2005 από τα κράτη µέλη βάσει του προγράµµατος δράσης για την ανάπτυξη και την απασχόληση που πρότεινε η Επιτροπή (βλ. τµήµα 3.3). Όσον αφορά τη διακυβέρνηση, διαπιστώθηκε ότι το σύστηµα αποκεντρωµένης εφαρµογής των διαρθρωτικών ταµείων εξασφαλίζει µεγαλύτερες συνέργιες µεταξύ των συνολικών στόχων πολιτικής που έχουν καθοριστεί σε επίπεδο ΕΕ, όπως η στρατηγική της Λισσαβόνας, και των ιδιαίτερων αναγκών και συνθηκών που επικρατούν επί τόπου στις περιφέρειες. Επιπλέον, η πολιτική συνοχής µε το ευρύ φάσµα φορέων που καλύπτει είναι σε θέση να δώσει ώθηση στην εµπλοκή των περιφερειών στη στρατηγική της Λισσαβόνας και να διαχειριστεί περίπλοκα καθήκοντα ανάπτυξης σε διαφορετικές συνθήκες στις περιφέρειες. Οι κύριες συστάσεις που περιλαµβάνονται στην αξιολόγηση είναι οι ακόλουθες: Μία θεµατική επικέντρωση σε συγκεκριµένες προτεραιότητες, ώστε να υπάρξει άµεση θετική επίδραση στην ανταγωνιστικότητα των περιφερειών. Ανταλλαγές εµπειριών ώστε να προωθηθεί η πολιτική µάθηση µεταξύ των περιφερειών ως αποτελεσµατική µέθοδος για την προαγωγή της δηµιουργίας περιφερειακών συστηµάτων καινοτοµίας. Η µελέτη υπογραµµίζει ότι αυτή η πολιτική µάθηση δεν εξασφαλίζεται αυτοµάτως, αλλά ότι πρέπει να ληφθούν ενεργά µέτρα για την οργάνωσή της. 4 5 Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του Γκαίτεµποργκ το 2001 ενσωµάτωσε την περιβαλλοντική διάσταση στους στόχους αυτούς. Thematic Evaluation of the Structural Funds (Θεµατική αξιολόγηση της συµβολής των διαρθρωτικών ταµείων στη στρατηγική της Λισσαβόνας). Έκδοση του Danish Technological Institute, Φεβρουάριος 2005. EL 8 EL

2.2. Η ενδιάµεση αναθεώρηση: µία ευκαιρία για την πραγµατοποίηση προσαρµογών Το 2004 ολοκληρώθηκε η διαδικασία της ενδιάµεσης αναθεώρησης των διαρθρωτικών ταµείων κατά την τρέχουσα προγραµµατική περίοδο της EΕ15, η οποία περιέλαβε την κατανοµή του αποθεµατικού επιδόσεων µετά από τις ενδιάµεσες αξιολογήσεις που πραγµατοποιήθηκαν το 2003. Οι ενδιάµεσες αξιολογήσεις πραγµατοποιήθηκαν υπό την ευθύνη των αρχών διαχείρισης, αν και σε εταιρική σχέση µε τις εθνικές αρχές και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις: (1) Ενδιάµεσες αξιολογήσεις. Η αξιολόγηση της συµβολής των διαρθρωτικών ταµείων στην εκπλήρωση των στόχων της Λισσαβόνας κατέληξε στο συµπέρασµα ότι οι επενδύσεις επικεντρώνονται γενικά σε τοµείς οι οποίοι είναι σηµαντικοί για την επίτευξη των στόχων αυτών. (2) Κατανοµή του αποθεµατικού επιδόσεων. Tο αποθεµατικό επιδόσεων αποτελεί καινοτοµία κατά την προγραµµατική περίοδο 2000-2006. Περισσότερα από 8 δισεκατοµµύρια ευρώ διατέθηκαν για όλους τους στόχους σε επιτυχή προγράµµατα ή προτεραιότητες από την Επιτροπή σε στενή διαβούλευση µε τα κράτη µέλη. Η ενδιάµεση αναθεώρηση αποτέλεσε ευκαιρία για την προσαρµογή των διαφόρων προγραµµάτων λαµβάνοντας συγχρόνως υπόψη τις µεταβολές της κοινωνικοοικονοµικής κατάστασης ή της αγοράς εργασίας. Πραγµατοποιήθηκαν έτσι ποιοτικές µεταβολές σε αρκετούς τοµείς προτεραιοτήτων και δηµιουργήθηκαν περισσότερες ευκαιρίες συµµετοχής στις προτεραιότητες της αναθεωρηµένης ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση (EΣΑ), αφενός, και συµβολής στην επίτευξη των στόχων της Λισσαβόνας, αφετέρου, λαµβάνοντας συγχρόνως υπόψη τις εµπειρίες που συγκεντρώθηκαν κατά την τρέχουσα περίοδο προγραµµατισµού αλλά και τις ιδιαιτερότητες κάθε κράτους µέλους. Πολλά κράτη µέλη χρησιµοποίησαν το αποθεµατικό επιδόσεων για να ενισχύσουν την υποστήριξη που παρέχουν στην οικονοµία της γνώσης µέσω της συνεργασίας µεταξύ των ερευνητικών ιδρυµάτων και των επιχειρήσεων, της ανάπτυξης δικτύων επιχειρήσεων (business clusters) και ερευνητικών κέντρων, της επένδυσης στις ευρυζωνικές επικοινωνίες, της χάραξης περιφερειακών στρατηγικών για την καινοτοµία και της κατάρτισης ερευνητών, καθώς και µέσω σχεδίων εφαρµοσµένης έρευνας. Το αποθεµατικό επιδόσεων χρησιµοποιήθηκε για την υποστήριξη της επιχειρηµατικότητας µε την παροχή µη επιστρεπτέων ενισχύσεων σε µικρές και καινοτόµες επιχειρήσεις που βρίσκονται σε φάση εκκίνησης, µε τη δηµιουργία ζωνών επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων, µε την παροχή συµβουλευτικών υπηρεσιών, καθώς και µε τη θέσπιση σε ορισµένα κράτη µέλη µέτρων χρηµατοδότησης µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων µε επιχειρηµατικά κεφάλαια. Τα µέτρα για την προώθηση της οικονοµικής ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας φαίνεται ότι ενισχύθηκαν ιδιαίτερα στο πλαίσιο του στόχου 2, ενώ η εκπαίδευση και η επαγγελµατική κατάρτιση παραµένουν σηµαντικές διαστάσεις στην πλειονότητα των προγραµµάτων των στόχων 1 και 2. Τα προγράµµατα του στόχου 1 εξακολουθούν να προσανατολίζονται προς παραδοσιακά σχέδια, σε τοµείς όπως οι µεταφορές και άλλες υποδοµές, µολονότι σε ορισµένα κράτη µέλη µε σηµαντικούς τοµείς του στόχου 1 φαίνεται ότι έχει δοθεί περισσότερη έµφαση στην έρευνα και την καινοτοµία. Στο πλαίσιο του στόχου 3, διαπιστώθηκε ότι οι αρχικές στρατηγικές εξακολουθούν να ισχύουν, ενώ συγχρόνως λαµβάνονται υπόψη τόσο η αναθεωρηµένη ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση όσο και οι συστάσεις για την απασχόληση. Οι περισσότερες από τις EL 9 EL

αλλαγές που πραγµατοποιήθηκαν αποσκοπούσαν στην απλούστευση των προγραµµάτων µέσω της αύξησης της ευελιξίας ώστε να µπορούν να ανταποκρίνονται στις κοινωνικοοικονοµικές προκλήσεις και να λαµβάνονται υπόψη οι υφιστάµενες ανάγκες. 2.3. Η πολιτική συνοχής στα νέα κράτη µέλη: µια επιτυχηµένη εκκίνηση Τον Ιούνιο του 2004, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε επισήµως τα προγράµµατα που καθορίζουν τις στρατηγικές που θα υποστηρίζονται από τα διαρθρωτικά ταµεία για τα δέκα νέα κράτη µέλη. Μαζί µε τις πιστώσεις του Ταµείου Συνοχής, τα διαρθρωτικά ταµεία διαθέτουν περισσότερα από 24 δισεκατοµµύρια ευρώ από τον προϋπολογισµό της ΕΕ στα δέκα νέα κράτη µέλη την περίοδο 2004 έως 2006, το ένα τρίτο των οποίων (8,5 δισεκατοµµύρια ευρώ) έχει διατεθεί στο Ταµείο Συνοχής. Κατά τον τρόπο αυτό, αυξήθηκε η σηµασία του Ταµείου (από το ένα δέκατο σχεδόν της συνολικής διαρθρωτικής ενίσχυσης, δέκα στο ένα τρίτο). Για ορισµένα κράτη µέλη, όπως η Κύπρος, η Εσθονία, η Λεττονία ή η Σλοβενία, οι πόροι του Ταµείου Συνοχής αντιπροσωπεύουν το ήµισυ σχεδόν των συνολικών διαρθρωτικών ενισχύσεων. Τα Ταµεία δεν θα υποστηρίζουν µόνο τις επενδύσεις για την οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη, αλλά και τα µέτρα τεχνικής βοήθειας για την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας. Τα προγράµµατα στα νέα κράτη µέλη καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα προτεραιοτήτων, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες συνθήκες των κρατών αυτών, συµπεριλαµβανοµένων µέτρων για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού, για τη βελτίωση των βασικών υποδοµών και των περιβαλλοντικών συνθηκών και για την ανάπτυξη της γεωργίας και/ή της αλιείας. Οι αγροτικές πολιτικές αποσκοπούν στην επίτευξη των στόχων της εδαφικής συνοχής και της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο υποστηρίζει τις προσπάθειες όλων των νέων κρατών µελών για την αντιµετώπιση των προκλήσεων στην αγορά εργασίας και στην απασχόληση στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση. Τα προβλήµατα της αγοράς εργασίας, τα οποία πρέπει να αντιµετωπιστούν από κάθε ένα από τα νέα κράτη µέλη προκειµένου αυτά να σηµειώσουν πρόοδο για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την απασχόληση, καταγράφηκαν ήδη στα έγγραφα κοινής αξιολόγησης (EKA) για τις πολιτικές απασχόλησης. Το ΕΚΤ µεταφράζει τις προτεραιότητες που καταγράφονται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση σε συγκεκριµένες προτεραιότητες και µέτρα χρηµατοδότησης, συµπεριλαµβανοµένων µέτρων για την κοινωνική ενσωµάτωση. Οι προτεραιότητες αυτές αφορούν κυρίως την αύξηση της απασχόλησης και της προσφοράς εργατικού δυναµικού, την προσαρµογή των δεξιοτήτων του εργατικού δυναµικού στις µεταβαλλόµενες αγορές εργασίας και την εξασφάλιση της λειτουργίας της αγοράς εργασίας µε τρόπο που να υποστηρίζει τη διαρκή αναδιάρθρωση της οικονοµίας. 2.4. Προσθετικότητα Στόχος της αρχής της προσθετικότητας είναι να εξασφαλιστεί ότι τα διαρθρωτικά ταµεία θα επαυξάνουν, αντί να αντικαθιστούν, τις προσπάθειες που καταβάλλονται σε εθνικό επίπεδο για την προώθηση της οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής. Προς το σκοπό αυτό, το µέσο ετήσιο επίπεδο των δηµόσιων διαρθρωτικών δαπανών σε πραγµατικούς όρους έπρεπε να είναι τουλάχιστον ίσο µε τα καθορισµένα επίπεδα αναφοράς. Η ενδιάµεση επαλήθευση της προσθετικότητας για την περίοδο 2000-2002 ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2004 για την EΕ15. Από τα δεκατρία κράτη µέλη που καλύπτονται, εν µέρει τουλάχιστον, από το στόχο 1, τα εννέα συµµορφώθηκαν µε την αρχή αυτή, ενώ τέσσερα (η EL 10 EL

Γερµανία, η Γαλλία, η Ιρλανδία και η Ιταλία) δεν συµµορφώθηκαν. Μάλιστα, χώρες όπως το ΗΒ ή η Ελλάδα υπερέβησαν τους στόχους τους όσον αφορά τις δηµόσιες δαπάνες. Η Γερµανία και η Ιταλία, οι χώρες µε τις υψηλότερες δηµόσιες δαπάνες, δεν κατόρθωσαν να επιτύχουν τους στόχους τους στον τοµέα αυτόν, εξαιτίας της επιδείνωσης των µακροοικονοµικών συνθηκών, η οποία προκάλεσε µεγαλύτερη από την αναµενόµενη µείωση των δηµοσίων επενδύσεων. Ωστόσο, προκειµένου να εκπληρώσουν τα κριτήρια της προσθετικότητας, αυτές οι δύο χώρες, καθώς και η Γαλλία και η Ιρλανδία, θα πρέπει να µειώσουν κατά τα επόµενα χρόνια της περιόδου προγραµµατισµού τις δηµόσιες διαρθρωτικές δαπάνες τους στα επίπεδα που προβλέπονται στο άρθρο 11 του γενικού κανονισµού για τα διαρθρωτικά ταµεία. Γενικά, τα διαρθρωτικά ταµεία αποτελούν σηµαντικό µέσο πίεσης για τη διατήρηση υψηλών επιπέδων δηµοσίων επενδύσεων, στοιχείο που συνάδει µε τις προσπάθειες που καταβάλλουν για την εξυγίανση των δηµόσιων οικονοµικών. Τα εννέα νέα κράτη µέλη που είναι επιλέξιµα για το στόχο 1 (η Κύπρος καλύπτεται από το στόχο 2) είχαν ολοκληρώσει έως τα τέλη του 2003 την εκ των προτέρων αξιολόγησή τους. Η αξιολόγηση αυτή κατέληξε στο συµπέρασµα ότι οι εγχώριες διαρθρωτικές δαπάνες θα διατηρηθούν ή ακόµα θα αυξηθούν κατά την επόµενη περίοδο. εδοµένης της έλλειψης στοιχείων αναφοράς από την προηγούµενη περίοδο, τα οποία θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν ως µέτρο σύγκρισης για τις δηµόσιες διαρθρωτικές δαπάνες, χρησιµοποιούνται τα στοιχεία των τελευταίων ετών εκτέλεσης του προϋπολογισµού. Αυτό έγινε µε σκοπό την αναπαραγωγή ενός ορίου-στόχου για τις δηµόσιες διαρθρωτικές δαπάνες κατά την περίοδο 2004-2006. Κατά την επόµενη περίοδο, θα αποτελέσει πρόκληση η εξασφάλιση της τήρησης στην πράξη αυτού του χρονοδιαγράµµατος δαπανών. 3. ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Μετά από τη δηµοσίευση της τρίτης έκθεσης για τη συνοχή, τον Φεβρουάριο του 2004, και τους προτεινόµενους κανονισµούς για τα διαρθρωτικά ταµεία και µέσα, τον Ιούλιο, η συζήτηση για τη µεταρρύθµιση της πολιτικής συνοχής µετά από το 2006 επικεντρώθηκε και εντάθηκε περισσότερο πέρυσι. Η έγκριση από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, τον Μάρτιο του 2005, των προτάσεων της Επιτροπής για την εκ νέου δροµολόγηση της στρατηγικής της Λισσαβόνας έδωσε επίσης νέα ώθηση στη συζήτηση αυτή. 3.1. Οι γνώµες των άλλων οργάνων και οργανισµών της ΕΕ Η συζήτηση για τα κύρια στοιχεία των νοµοθετικών προτάσεων της Επιτροπής όσον αφορά την µεταρρύθµιση της πολιτικής συνοχής συνεχίσθηκε το 2005 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Επιτροπή των Περιφερειών και στην Ευρωπαϊκή Κοινωνική και Οικονοµική Επιτροπή. Οι συζητήσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδειξαν ότι υπάρχει ευρεία υποστήριξη για τις προτάσεις της Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πραγµατοποίησε επίσης µια ενδελεχή ανάλυση των δηµοσιονοµικών προοπτικών για την περίοδο 2007-2013, ιδίως µε την έκθεση που εκπόνησε η προσωρινή επιτροπή για τις πολιτικές προκλήσεις και τα δηµοσιονοµικά µέσα της διευρυµένης Ένωσης 2007-2013, η οποία δηµιουργήθηκε µε κύριο στόχο τον καθορισµό των πολιτικών προτεραιοτήτων του ΕΚ ενόψει των µελλοντικών δηµοσιονοµικών προοπτικών. Η εν λόγω επιτροπή υπογράµµισε την ανάγκη να διαθέτει η διευρυµένη Ευρωπαϊκή Ένωση τα µέσα που θα της επιτρέψουν να εξασφαλίσει την κοινωνική και εδαφική συνοχή, καθώς και την οικονοµική ανάπτυξη και τη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης. Η επιτροπή περιφερειακής ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (REGI) συνέβαλε επίσης στην εκπόνηση αρκετών εκθέσεων σχετικά µε τις προτάσεις της Επιτροπής EL 11 EL

για το γενικό κανονισµό και για τους κανονισµούς σχετικά µε το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ και το Ταµείο Συνοχής. Η γνώµες της Επιτροπής των Περιφερειών και της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής και Κοινωνικής Επιτροπής υπήρξε επίσης ιδιαίτερα θετικές, ιδίως ως προς την ανάγκη διατήρησης των πόρων των διαρθρωτικών ταµείων σε ικανά επίπεδα και ως προς την ανάγκη διατήρησης της διαρθρωτικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, απορρίπτοντας κατηγορηµατικά τις προτάσεις για εκ νέου εθνικοποίηση της πολιτικής αυτής. Ευµενή σχόλια εκφράστηκαν επίσης για το γεγονός ότι οι προτάσεις της Επιτροπής θεωρήθηκε ότι ενισχύουν τη συνεκτικότητα µεταξύ της πολιτικής συνοχής και της στρατηγικής της Λισσαβόνας. 3.2. Εκδηλώσεις για την πολιτική συνοχής: έντονη κινητοποίηση των βασικών φορέων Οι προτάσεις της Επιτροπής συζητήθηκαν και υποστηρίχθηκαν σε µεγάλο βαθµό στο πλαίσιο µιας σειράς συζητήσεων που διοργανώθηκαν σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Όλοι οι συµµετέχοντες συνέβαλαν στη διεξαγωγή µιας συζήτησης υψηλού επιπέδου, η οποία εντάθηκε στο επίπεδο των οργάνων της ΕΕ, το φθινόπωρο του 2004. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευκόλυνε τη διεξαγόµενη συζήτηση διοργανώνοντας µια σειρά εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων, ορισµένες από τις οποίες παρουσιάζονται λεπτοµερέστερα στη συνέχεια. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίστηκε η διεξαγωγή µιας διαφανούς και ζωηρής συζήτησης, γεγονός που εκτίµησαν σε µεγάλο βαθµό όλοι οι συµµετέχοντες καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Λεπτοµέρειες σχετικά µε τις σηµαντικότερες εκδηλώσεις περιλαµβάνονται στο παράρτηµα (πίνακας 8). 3.3. Εαρινό Ευρωπαϊκό Συµβούλιο: οι περιφέρειες στο επίκεντρο της διαδικασίας της Λισσαβόνας Όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, το Εαρινό Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της 22ας και 23ης Μαρτίου 2005 εξέδωσε ορισµένες σηµαντικές συστάσεις για την εκ νέου δροµολόγηση της στρατηγικής της Λισσαβόνας όσον αφορά το πρόγραµµα δράσης της για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Αποτέλεσε επίσης ένα πρωτοποριακό γεγονός για την πολιτική συνοχή της ΕΕ, καθώς διακήρυξε ρητά σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο τη σηµασία που δίνεται στην πολιτική αυτή ως όργανο για την επίτευξη των στόχων που έθεσε η στρατηγική της Λισσαβόνας. Στα συµπεράσµατα του Εαρινού Συµβουλίου υπογραµµίζονται ορισµένα καίρια σηµεία. Πρώτον, το Συµβούλιο συνιστά να κινητοποιήσει η ΕΕ όλους τους ενδεδειγµένους εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, συµπεριλαµβανοµένης της πολιτική συνοχής, προς τις τρεις διαστάσεις της στρατηγικής: οικονοµική, κοινωνική και περιβαλλοντική. εύτερον, κάλεσε τους περιφερειακούς και τοπικούς φορείς, µεταξύ άλλων, να εµπλακούν στενότερα στη στρατηγική της Λισσαβόνας και να συµµετάσχουν ενεργώς στην επίτευξη των στόχων αυτής της στρατηγικής. Σε τοµείς όπως η καινοτοµία, η υποστήριξη στις ΜΜΕ ή η πρόσβαση σε κεφάλαια επιχειρηµατικού κινδύνου, καθώς και οι νέες επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, το Εαρινό Συµβούλιο κατέληξε στο συµπέρασµα ότι χρειάζεται η δηµιουργία πόλων καινοτοµίας και εταιρικών σχέσεων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Παράλληλα, το Συµβούλιο ζήτησε να εξασφαλιστεί µεγαλύτερη συνέργια µεταξύ των κοινοτικών ταµείων και της ΕΤΕ σε σχέδια που αφορούν την έρευνα και την ανάπτυξη. EL 12 EL

Τέταρτον, το Συµβούλιο συνέστησε να συνοδεύεται η µείωση του γενικού επιπέδου των κρατικών ενισχύσεων από την ανακατανοµή τους υπέρ ορισµένων οριζόντιων στόχων, όπως η έρευνα, η καινοτοµία, η ανάπτυξη µιας κοινωνίας της πληροφορίας χωρίς αποκλεισµούς και το ανθρώπινο κεφάλαιο, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ένα υψηλότερο επίπεδο επενδύσεων και να µειωθούν οι ανισότητες, σύµφωνα µε τους στόχους της Λισσαβόνας. Η πέµπτη σύσταση του Συµβουλίου αφορούσε την ανάγκη πραγµατοποίησης επενδύσεων στις υποδοµές, έτσι ώστε να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη και στη σύγκλιση από οικονοµικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής άποψης. Υπογραµµίστηκε επίσης η σηµασία της ολοκλήρωσης των 30 σχεδίων προτεραιότητας του διευρωπαϊκού δικτύου µεταφορών, καθώς και των µέτρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. Η έκτη σύσταση του Συµβουλίου αφορούσε την ανάγκη δηµιουργίας περισσότερων θέσεων εργασίας µέσω περισσότερο ενεργών πολιτικών απασχόλησης. Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο στα συµπεράσµατά του αναφέρει ότι, βάσει των ολοκληρωµένων κατευθυντήριων γραµµών που εκδόθηκαν σε κοινοτικό επίπεδο, τα κράτη µέλη πρέπει να εκπονήσουν εθνικά προγράµµατα µεταρρυθµίσεων για την ανάπτυξη και την απασχόληση, σε διαβούλευση µε τους περιφερειακούς και εθνικούς εταίρους. 3.4. Κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραµµές 2007-2013 Αναφερόµενη στη στρατηγική της Λισσαβόνας στο πλαίσιο της επόµενης γενεάς προγραµµάτων πολιτικής συνοχής, η Επιτροπή πρότεινε µια περισσότερο στρατηγική προσέγγιση σε µια προσπάθεια να εξασφαλισθεί ότι το περιεχόµενό της θα επικεντρώνεται σταθερά στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Η Επιτροπή ανέφερε ότι στρατηγικές κατευθυντήριες γραµµές θα καταρτιστούν σε κοινοτικό επίπεδο µε απόφαση του Συµβουλίου, υπό το φως της γνώµης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ώστε να δηµιουργηθεί σε κάθε κράτος µέλος ένα πλαίσιο που θα αποτελέσει αντικείµενο διαπραγµάτευσης σε εταιρική σχέση και λαµβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές εθνικές και περιφερειακές ανάγκες και συνθήκες. Σκοπός του εθνικού στρατηγικού πλαισίου αναφοράς είναι ο καθορισµός σαφών προτεραιοτήτων για κάθε κράτος µέλος και περιφέρεια, υποστηρίζοντας τις συνέργιες µεταξύ της πολιτικής συνοχής και της στρατηγικής της Λισσαβόνας και αυξάνοντας τη συνοχή µεταξύ των γενικών προσανατολισµών των οικονοµικών πολιτικών και της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση. Η συνοχή µε άλλες κοινοτικές πολιτικές και προτεραιότητες θα ενισχυθεί σε τοµείς όπως, µεταξύ άλλων, ο ανταγωνισµός, η έρευνα 6, το περιβάλλον, οι µεταφορές και η ενεργειακή πολιτική, συµπεριλαµβανοµένης της αντιµετώπισης προβληµάτων αναδιάρθρωσης τα οποία είναι συνυφασµένα, παραδείγµατος χάρη, µε την απελευθέρωση του εµπορίου. Μια όµοια προσέγγιση στο στρατηγικό σχεδιασµό προτείνεται για τη µελλοντική πολιτική αγροτικής ανάπτυξης. Οι δράσεις αγροτικής ανάπτυξης θα έχουν σκοπό να συµβάλουν στο πρόγραµµα δράσης για την ανάπτυξη και την απασχόληση στο πλαίσιο της ανανεωµένης στρατηγικής της Λισσαβόνας, στην αειφόρο διαχείριση της γης και στην άνοδο της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές. 6 Ανακοίνωση της Επιτροπής «Οικοδοµώντας τον ΕΧΕ της γνώσης στην υπηρεσία της ανάπτυξης», COM(2005)118. EL 13 EL