ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Έκδοση του Συλλόγου Αποφοίτων Φαρμακοποιών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Oριζόντια ζυγαριά ακριβείας -τέλη 19ου αιώνα- Συντακτική Επιτροπή Περιοδικού Βέρα Μίου Γιάννης Κουής Γιαννούλα Αγγελοπούλου Τάκης Αγγελόπουλος Άντρη Παστελλίδου Ζήνα Κάνθερ Η Συντακτική Επιτροπή του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ διατηρεί το δικαίωμα να μη δημοσιεύει ή να περικόβει κατά την κρίση της οποιοδήποτε χειρόγραφο. Ενυπόγραφα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα και τη γνώμη της Συντακτικής Επιτροπής και δημοσιεύονται χωρίς γλωσσική επιμέλεια. Ανυπόγραφες παρουσιάσεις είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς. Το Copyright των ενυπογράφων άρθρων ανήκει στους συγγραφείς. Διοικητικό Συμβούλιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Βέρα Μίου: Πρόεδρος Γιαννούλα Αγγελοπούλου: Αντιπρόεδρος Νίκος Χ' Χαραλάμπους: Γραμματέας Δέσποινα Αθανασιάδου: Ταμίας Κύπρος Καΐμης: Μέλος Γιάννης Κουής: Μέλος Ελιάνα Στυλιανού: Μέλος Ταχ. Θυρ. 25163, 1307 Λευκωσία Τηλ: 22-518531 ή 22-426900 Τηλεομοιότυπο: 22-315301, 22-495159 Διανέμεται δωρεάν σε όλους τους φαρμακοποιούς της Κύπρου Διεκπεραίωση γραφικών & στοιχειοθεσία: Microtype Designs, Καστοριάς 12, 1055 Λευκωσία - Κύπρος. Τηλ. 22-757638, Fax. 22-458271 e-mail: alecs@spidernet.com.cy Εκτύπωση: Τυπογραφεία KAILAS PRINTERS & LITHOGRAPHERS LTD ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2002 - ΤΕΥΧΟΣ 12
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ TA EN OIKΩ... 3 Χρονικό του Αριστοτέλη... 3 Επιστημονικές και άλλες δραστηριότητες των Φαρμακοποιών... 5 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ... 8 Ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει... 8 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ...10 Κυστική ίνωση: Παρόν και Μέλλον...10 Εμμηνόπαυση και θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης...15 Αιμορροφιλία... 20 Ορλιστάτη και Διαβήτης τύπου ΙΙ... 23 Μηνιγγίτιδα και Πρόληψη... 25 Πανάδες, Φακίδες και Κηλίδες στο δέρμα... 29 ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ... 33 Οι τελευταίες εξελίξεις της Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής για την αντιμετώπιση της Κήλης... 33 ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ... 36 Καψουλοπληροφόρηση... 36 ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ... 38 Αιθέρια Έλαια: Η ψυχή των Φυτών... 38 Το καλοκαίρι είναι εδώ...41 ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ... 45 Πέτρος Μαυρογένης... 45 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ... 49 Ανάπτυξη της Οπτικής εμπορικότητας... 49 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ...61 ΧΟΡΗΓΟΙ... 64 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2002 - ΤΕΥΧΟΣ 12
Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω Χρονικό του Αριστοτέλη Βέρα Μίου Φαρμακοποιός Α.Π.Θ. Βέρα Μίου Αγαπητοί συνάδελφοι, καλή χρονιά έστω και ετεροχρονισμένα. Σήμερα έχετε στα χέρια σας το πρώτο τεύχος του 2003, το 13ο του περιοδικού που εκδίδει ο Σύλλογος Αριστοτέλης. Από τη στήλη αυτή μαθαίνετε τα δρώμενα του Συλλόγου μας. Γι αυτό και σκόπιμα καθυστερήσαμε την τελευταία αυτή έκδοση για να έχουμε και νέα να σας πούμε. Ακόμα μια φορά θα ήθελα να σας θυμίσω πως ο Σύλλογός μας είναι ανοικτός όχι μόνο για του απόφοιτους του Α.Π.Θ. αλλά και για όλους τους συναδέλφους φαρμακοποιούς παγκυπρίως, οι οποίοι και είναι ευπρόσδεκτοι σε κάθε εκδήλωσή μας. Στην πρώτη συνεδρία του Δ.Σ. για το 2003, πρώτο θέμα συζήτησης ήταν η καθιερωμένη πια εκδρομή του Συλλόγου μας. Ακούστηκαν διάφορες απόψεις τόσο για το χρόνο πραγματοποίησης της όσο και για τον προορισμό της. Επειδή αυτές οι εκδρομές έχουν σαν κυριότερο στόχο τη σύσφιξη των σχέσεων των μελών του Συλλόγου καθώς και των οικογενειών τους, λήφθηκαν υπόψη στην απόφασή μας οι επιθυμίες των μελών. Οι προτάσεις ήταν πολλές, Ελλάδα, Συρία, Μάλτα, Βέλγιο. Η πρόταση που υπερψηφίστηκε ήταν να πραγματοποιηθεί η εκδρομή το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, 8 10 Μαρτίου, με προορισμό τη Συρία. Μετά την αξιολόγηση των προσφορών των τουριστικών γραφείων καταλήξαμε στο SKEVI TRAVEL. Το ενδιαφέρον των μελών όπως πάντα ήταν μεγάλο, όμως τα σύννεφα του επικείμενου πολέμου στο Ιράκ φόβισαν πολλούς συναδέλφους οι οποίοι ακύρωσαν τις κρατήσεις τους. Οι τολμηροί τελικά αποδεικτήκαμε δέκα επτά. Ξημερώματα Σαββάτου 8 του Μάρτη, βρεθήκαμε στο αεροδρόμιο Λάρνακας. Ήδη λικνιζόμασταν νοερά στους οριεντάλ ρυθμούς. Μετά από σαραντάλεπτη πτήση, φθάσαμε στο αεροδρόμιο της Δαμασκού, της πόλης με τα 4 εκατομμύρια ανθρώπους. Καταλήξαμε στο πολυτελές ξενοδοχείο Le Meridien. Ξεκουραστήκαμε για λίγο και ετοιμαστήκαμε για τις χίλιες και μια νύκτες και μέρες που ονειρευτήκαμε. Πρώτη μας επίσκεψη στην κλειστή αγορά της Δαμασκού, ΧΑΜΙΤΙΕ, η οποία είναι κτισμένη στα τείχη της παλιάς πόλης. Ο καθένας εκεί φωνάζει την πραμάτεια του. Χειροποίητα χαλιά, χρυσαφικά, ναργιλέδες Μοναδική εμπειρία, όπου όμως χρειάζεται λίγο χρόνο για να ξεπεράσεις τους φόβους σου. Σαν Κύπριοι, που εθνικό μας σπορ είναι τα ψώνια στο εξωτερικό σε τιμές ευκαιρίας, ανακαλύψαμε τις καλές αγορές, όπως η ΣΑΛΧΙΕ, η ευρωπαϊκή αγορά της Δαμασκού. Το βράδυ, όλη η παρέα, πήγαμε για διασκέδαση στο εστιατόριο CASABLANCA όπου απολαύσαμε καλό φαγητό και ζωντανή μουσική. Τα έξοδα όλα καλύφθηκαν από το διευθυντή της εταιρείας THEOSAVVA LTD, ο οποίος ήταν μαζί μας στο ταξίδι. Τον ευχαριστούμε πολύ. Το πρωί της Κυριακής ήταν αφιερωμένο σε ξεναγήσεις στην πόλη της Δαμασκού, όπως το Πατριαρχείο της Αντιοχείας, στο σπίτι του Ανανία, στην Ευθεία Οδό, από την οποία πέρασε ο Απόστολος Παύλος. Επίσης επισκεφθήκαμε δύο χριστιανικά χωριά, τη Σειτνάγια με το Μοναστήρι της Παναγίας και τη Μααλούλα με το Μοναστήρι της Αγίας Θέκλας που είναι κτισμένο μέσα σε βράχο.
Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω Το απόγευμα της Κυριακής, αφού ξεμπλέξαμε από το μεγάλο συλλαλητήριο εναντίον του πολέμου που έγινε στο κέντρο της Δαμασκού, ξανακατεβήκαμε στις αγορές της πόλης για να συνεχίσουμε τα ψώνια μας. Το βράδυ, μετά την επίσκεψη στο λόφο των ερωτευμένων με την πανοραμική θέα της Δαμασκού, καταλήξαμε και πάλι στο ξενοδοχείο για την τελευταία ατραξιόν της εκδρομής που δεν ήταν άλλη από αραβική μουσική και belly dances. Φυσικά μια αραβική βραδιά απαιτεί και ναργιλέ με γεύση μήλο, ή ότι άλλο επιθυμεί ο καθένας. Την επόμενη μέρα προσπαθήσαμε να ξοδέψουμε και τα υπόλοιπα λεφτά μας στις προκλητικές αγορές της Δαμασκού. Τέλος καλό, όλα καλά. Η επιστροφή στην Κύπρο αργά το βράδυ συνοδευόταν με μια μικρή μελαγχολία. Θα πηγαίναμε και πάλι δουλειά την άλλη μέρα Πάντοτε στο χρονικό μας αναφερóμαστε στους δυο πιο βασικούς στóχους του Συλλóγου μας. Στον πρώτον αναφερθήκαμε εκτενώς, στο δεύτερο θα αναφερθούμε επιγραμματικά. Το Δ.Σ. του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ετοιμάζεται για την 6 η Ημερίδα του Συλλόγου, που έχει γίνει πια θεσμός. Η ημερίδα θα γίνει την Κυριακή 1 η Ιουνίου 2003 στο ξενοδοχείο Holiday Inn. Θα έχουμε δυο ομιλητές, τον κ. Γιώργο Μανουσάκη ομότιμο καθηγητή της Ανόργανης Χημείας του ΑΠΘ ο οποίος θα μιλήσει για το «ρόλο των Αντιοξειδωτικων Ελεύθερων ριζών κ Ιχνοστοιχείων στην υγειά του ανθρώπου» και τον κ. Παύλο Κορδοπάτη καθηγητή Φαρμακογνωσίας κ Χημείας Φυσικών Προϊόντων, πρόεδρο του τμήματος Φαρμακευτικής Πανεπιστήμιου Πατρών, ο οποίος θα μιλήσει για το θέμα: «Συνθετικά Βιοδραστικά Πεπτίδια: Από την Χημεία στην Φαρμακευτική Εφαρμογή». Tην όλη εκδήλωση θα χορηγήσει όπως πάντα η εταιρεία MUNDIPHARMA LTD. Σας περιμένουμε όλους εκεί.καλό καλοκαίρι.
Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω Επιστημονικές και άλλες Δραστηριότητες των φαρμακοποιών Γιαννούλα Αγγελοπούλου Φαρμακοποιός Α.Π.Θ. Από το τελευταίο μας ραντεβού τον Σεπτέμβρη μέχρι σήμερα υπήρξαν αρκετές εκδηλώσεις γιά μας τους Φαρμακοποιούς: i) Η Εταιρεία Γ.Χατζηγρηγορίου Λτδ μας παρουσίασε την νέα της σειρά "Elusan" προϊόντα Φυτοθεραπείας. Την παρουσίαση έκανε η Κα Ράνια Νέστορα σε δύο εκδηλώσεις που έγιναν στις 25/9 στην Λευκωσία (ξεν.hilton) και στις 28/9 στην Λεμεσό (ξεν.hawaii).για μια ακόμα φορά οι φαρμακοποοί έγιναν αποδέκτες της ζεστής φιλοξενίας της Εταιρείας Χατζηγρηγορίου. ii) Η Εταιρεία Μ.Π.Μιχαηλίδης Λτδ διοργάνωσε στις 7/12 στο εκπαιδευτικό κέντρο της στην Λευκωσία σεμινάριο με θέμα: "Τεχνικές προσέγγισης καί πωλήσεων". Εξαίρετη η παρουσίαση του θέματος από τις Κες Νατάσα καί Ελεάνα υπεύθυνες προϊοντικής εκπαίδευσης και παρουσίασης της VICHY Ελλάδας. iii) Η Εταιρεία The Star Medicines Importers Co Ltd παρουσίασε για πρώτη φορά στην Κύπρο τα διεθνώς αναγνωρισμένα καλλυντικά PIKENZ The First Ιταλίας. Την παρουσίαση έκανε η εξαίρετη αισθητικός καί υπεύθυνη καλλυντικών της Εταιρείας Κα Rina Πατσαλίδου. Έγιναν δύο παρουσιάσεις, μία στην Λάρνακα στις 4/12/02(ξεν. BEAU RIVAGE) και στην Λεμεσό στις 11/12 (ξεν.mediterranean). Ακολούθησε μία ευχάριστη βραδυά με δείπνο και μουσική. iv) Ο Τοπικός Φαρμακευτικός Σύλλογος Λεμεσού πραγματοποίησε στις 8/1/03 Γενική Συνέλευση όπου παρευρέθη καί μίλησε ο πρόεδρος του Παγκύπριου ΦΣ κος Νίκος Νουρής με θέματα: 1) θερινές άδειες των φαρμακοποιών καί 2) ανάλυση της νέας Φαρμακευτικής Νομοθεσίας Ανάλογες Συνελεύσεις με την παρουσία του κου Νουρή έγιναν σε όλες τις πόλεις τον Ιανουάριο με αναφορά στις λεπτομέρειες της νέας Νομοθεσίας και τον Μάρτιο με αναφορά στις αλλαγές των τιμών των φαρμάκων σαν αποτέλεσμα του πρόσφατου Υπουργικού Διατάγματος. v) Η Εταιρεία GSK παρουσίασε το καινούριο μέλος της οικογένειας PANADOL το "PANADOL ACTIFAST" σε δύο εκδηλώσεις στην Λευκωσία (ξεν.hilton PARK) και στην Λεμεσό στις 19/3/03 (ξεν.amathus). Tην παρουσίαση έκανε ο κος KHALID ABDUL AZZEEM sales Manager της GSK στην Κύπρο. Στο τέλος χαλαρώσαμε με καλό φαγητό καί απαλή μουσική. vi) Η Εταιρεία L.K.BIOSEARCH products ltd διοργάνωσε στις 26/3/03 (ξεν. MEDITERRANEAN) στην Λεμεσό, εντατικό σεμινάριο με θέμα:"διατροφικά καί Βοτανικά πρωτόκολλα Θεραπείας". Το θέμα διεξήλθε ο ιδιοκτήτης
Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω της Εταιρείας καί συνάδελφος Γιώργος Κτενάς. Γνωρίσαμε τι προσφέρει για αποτελεσματική θεραπεία σε συνήθεις ασθένειες, από το φάσμα των αμινοξέων Μετάλλων, Ιχνοστοιχείων, Βιταμινών, Βιολογικών καί Διατροφικών ουσιών η SOLGAR Αμερικής. vii) Τέλος στις 20/11/02 έγινε στην Λεμεσό (Ξεν.ELIAS BEACH) η επιστημονική εκδήλωση της Εταιρείας ΔΡΟΓΟ- ΦΑΡΜΑ, μέσα από νότες αιθερίων ελαίων γιά φαρμακοποιούς από όλη την Κύπρο.Την εκδήλωση προλόγησε ο φαρμακοποιός καί Διευθυντής της Εταιρείας Αριστος Πετρίδης ο οποίος μίλησε για την ανάγκη ύπαρξης προϊόντων ποιότητος πού να διακινούνται προς τον καταναλωτή, αποκλειστικά μέσω του φαρμακείου. Σάν τέτοια προϊόντα παρουσίασε τα PROPOLINE και AROMATOTHERAPY. Mιά πλήρη σειρά προιόντων εξειδικευμένων, επιστημονικά τεκμηριωμένων, αποτελεσματικών και ασφαλών που προσφέρουν λύσεις σε πλήθος καθημερινών αναγκών εξασφαλίζοντας διαχρονικά την υγεία και ομορφιά. Στην συνέχεια ο πρόεδρος της APIVITA Ελλάδος Κ.Κουτσιανάς αναφέρθηκε με στατιστικά στοιχεία στις τάσεις που επικρατούν στην παγκόσμια κοινότητα και αφορούν το φαρμακείο. Μίλησε για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα σε σχέση με το Ελληνικό καί Κυπριακό Φαρμακείο και διέγραψε την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει το φαρμακείο προκειμένου να καταστεί μία επικερδής επιχείρηση ικανή να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο. Μετά ακολούθησε απο την Μάρω Βεργανελάκη μία ολοκληρωμένη ενημέρωση για τα ανανεωμένα προϊόντα PROPOLINE που πλέον αποκτούν ομοιογενή συσκευασία που συνδέει μονοσήμαντα όλα τα προιόντα. Πιο ειδικά αναφέρθηκε στη σειρά καλλυντικών AROMATOTHERAPY που υποστηρίζει ότι η ομορφιά που βασίζεται στην αρμονία του σώματος και της ψυχής είναι το ιδεώδες της ανθρώπινης ύπαρξης στο πέρασμα των αιώνων. Ομορφιά που δεν απομακρύνεται από την φύση, αλλά αντλεί όλη τη δύναμη της από την χρήση αιθερίων ελαίων. Η σειρά της AROMATOTHERAPY συμπληρώθηκε με προϊόντα SPA για όλο το σώμα. Η Aromatotherapy express με την σειρά της ανανεώθηκε καί ολοκληρώθηκε σε μια εντυπωσιακή παρουσίαση με stand δαπέδου. Την εκδήλωση χαιρέτησε ο πρόεδρος του ΤΦΣ Λεμεσού Α.Βότσης δείχνοντας την εκτίμηση του σε εταιρείες όπως η ΔΡΟΓΟΦΑΡΜΑ που επιλέγουν να προωθούν τα προιόντα τους μέσα από τα φαρμακεία. Αυτά προς το παρόν καί ανανεώνουμε το ραντεβού μας γιά την επόμενη έκδοση του περιοδικού μας
Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ο Σ Λ Ο Γ Ο Σ Ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει Δρ. Νικόλας Κατωδρύτης Ακτινοθεραπευτής-Ογκολόγος Σημαντικές αλλαγές αναμένεται να επιφέρει η δια νόμου καθιέρωση του εντύπου συγκατάθεσης του ασθενούς στις ιατρικές πράξεις, στις οποίες ο γιατρός προτίθεται να προχωρήσει. Ήδη ο Ν. Κατωδρύτης Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος ενημέρωσε τα μέλη του για αυτή την καινοτομία η οποία γίνεται πλέον υποχρεωτική στα πλαίσια της εναρμόνισης με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η ύπαρξη του συγκεκριμένου εντύπου θα θέσει τέρμα στη συνήθεια του οικογενειακού περιβάλλοντος να μην ενημερώνει τον ασθενή για το είδος της ασθένειας που τον πρόσβαλε ιδίως όταν αυτή είναι ανίατη και επιφέρει το θάνατο, φέρνοντας συνήθως ως δικαιολογία ψυχολογικούς λόγους. Το πιο πάνω φαινόμενο είναι σύνηθες σε περιπτώσεις καρκίνου. Στις πλείστες των περιπτώσεων ορθώς αφήνεται από τους άλλους γιατρούς η ανακοίνωση και η ενημέρωση για τη διάγνωση στον ειδικό ο οποίος βρίσκεται συχνά αντιμέτωπος με τη θέση και παράκληση της οικογένειας όπως μην ενημερωθεί ο ασθενής για τη διάγνωση. Ακολουθείται συνήθως μια τακτική επηρεασμού του ιατρού και επιβολής της θέσης των συγγενών οι οποίοι ισχυριζόμενοι ότι προστατεύουν τον ασθενή πολλές φορές προκαταλαμβάνουν τον ιατρό κάνοντας μια προεργασία με στόχο την απόκρυψη της αλήθειας. Η οικογένεια αποφασίζει για τον ασθενή φέρνοντας το γιατρό προ τετελεσμένων καταστάσεων. Ότι χειρότερο θα μπορούσε να γίνει από πλευράς του θεράποντος γιατρού θα ήταν η διάψευση των όσων έχουν ήδη λεχθεί στον ασθενή από τους συγγενείς κλονίζοντας έτσι τη σχέση εμπιστοσύνης που υπάρχει μεταξύ τους, μια σχέση η οποία είναι πολύ σημαντική για την περαιτέρω πορεία της θεραπείας. Από την άλλη ο γιατρός θα πρέπει να βρει τρόπο μέσα από τα δεδομένα που έχει μπροστά του να φτιάξει τη δική του σχέση εμπιστοσύνης με τον ασθενή η οποία είναι ίσως σημαντικότερη. Έχοντας υπόψη ότι κάθε διανοητικά υγιές και πνευματικά και νομικά μη εξαρτώμενο άτομο δικαιούται να γνωρίζει τι θα γίνει με το σώμα και τη ζωή του είναι αδιανόητο να αποφασίζουν άλλοι γι αυτόν. Ο γιατρός πρέπει να πιστωθεί με τον επαγγελματισμό και την ικανότητα να χειρισθεί με το σωστό τρόπο το θέμα της ενημέρωσης του ασθενούς λαμβάνοντας πάντα υπόψη την ψυχολογική, πνευματική και κοινωνική του κατάσταση. Κατά την υπογραφή του εντύπου συγκατάθεσης ο γιατρός θα οφείλει να παρέχει πλήρη, κατανοητή και σφαιρική ενημέρωση στον ασθενή για την οποία ιατρική πράξη προτίθεται να του προτείνει αναφέροντας πιθανούς κινδύνους και παρενέργειες καθώς επίσης ποσοστά επιτυχίας και αποτυχίας. Ο ασθενής θα έχει κάθε δυνατότητα συζήτησης προτού αποφασίσει και υπογράψει. Σε περίπτωση που ο ασθενής δεν είναι σε θέση νομική ή ιατρική να υπογράψει το έντυπο τότε αποφασίζει η οικογένεια ή όποιος αναλαμβάνει και την ευθύνη. Πρέπει όμως να αναφερθεί ότι το έντυπο συγκατάθεσης δεν διασφαλίζει μόνο τα δικαιώματα των ασθενών αλλά ταυτόχρονα προστατεύει τους ίδιους τους γιατρούς οι οποίοι εύκολα μπορούν να κατηγορηθούν για λάθη και παραλήψεις χωρίς να ευθύνονται απλά και μόνο γιατί ο ασθενής και η οικογένεια δεν ενημερώθηκαν ή αρνιούνται ότι ενημερώθηκαν πριν από μια ιατρική πράξη.
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η Κυστική Ίνωση: Παρόν και Μέλλον Δρ. Τώνια Αδαμίδη Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος Η Κυστική Ίνωση είναι η πιο συχνή γενετική νόσος της λευκής φυλής. Μεταδίδεται με αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα. Στον ελληνικό χώρο είναι δεύτερη σε σειρά συχνότητας μετά τη μεσογειακή αναιμία, σύντομα Τώνια Αδαμίδη όμως λόγω του προγεννητικού ελέγχου που γίνεται για τη μεσογειακή αναιμία, θα είναι η πιο συχνή γενετική νόσος. Η συχνότητα της είναι 1/2500 γεννήσεις. Σήμερα πάνω από 700 μεταλλάξεις έχουν ήδη διαπιστωθεί στους ασθενείς που πάσχουν από κυστική ίνωση. Η κύρια ανωμαλία συνίσταται σε διαταραχή της διαπερατότητας της μεμβράνης στο χλώριο και στην απουσία έκκρισης χλωρίου σαν απάντηση στο κυκλικό ΑΜΡ ή στην πρωτεϊνική κινάση C. Επιπλέον στο επίπεδο του βρογχικού επιθηλίου υπάρχει σημαντική αύξηση της επαναρρόφησης του Νατρίου. Αποτέλεσμα της διαταραχής των ιόντων είναι η αφυδάτωση των εκκρίσεων η οποία στο επίπεδο των αεραγωγών προκαλεί μείωση της βλεννοκροσσωτής κάθαρσης, λοιμώξεις και βρογχεκτασίες. Στο επίπεδο του παγκρέατος οι παχύρευστες εκκρίσεις προκαλούν απόφραξη των παγκρεατικών πόρων και παγκρεατική ανεπάρκεια. Στο έντερο προκαλούν ειλεό και στο γεννητικό σύστημα ατρησία των σπερματικών πόρων και στειρότητα λόγω αζωοσπερμίας. Η παθογένεια της νόσου φαίνεται στον Πίνακα 1. Πίνακας 1 10 Το γονίδιο της Κυστικής Ίνωσης, ανακαλύφθηκε το 1989 και ανευρίσκεται στο μακρό τμήμα του χρωματοσώματος 7. Η πρωτεΐνη η οποία κωδικοποιείται από το γονίδιο, ονομάζεται CFTR (Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator). Αποτελείται από 1480 αμινοξέα και εμφανίζει χαρακτήρες διαύλου ιόντων. Η λειτουργία του διαύλου Cl - - CFTR είναι ιδιαίτερα πολύπλοκλη. Οι κλινικές εκδηλώσεις ποικίλουν εξαιρετικά. Συνήθως εμφανίζονται λίγο μετά τη γέννηση. Όμως ανάλογα με τη μετάλλαξη μπορεί να εμφανισθούν και σε μεγαλύτερη ηλικία. Οι κύριες εκδηλώσεις της νόσου φαίνονται στον Πίνακα 2. Οι εκδηλώσεις από το αναπνευστικό σύστημα καθορίζουν την πορεία και την τελική πρόγνωση. Συνήθως πρόκειται για επαναλαμβανόμενα επεισόδια βρογχίτιδας από την ηλικία του ενός έτους. Ο ξηρός βήχας γίνεται γρήγορα παραγωγικός. Ακολουθεί δύσπνοια προσπαθείας
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η Πίνακας 2 Από τις αρθρώσεις η κυριότερη εκδήλωση είναι η υπερτροφική οστεο-αρθροπάθεια (πληκτροδακτυλία). Είναι δυνατόν να υπάρχει συνοδός αρθρίτιδα. Από το γεννητικό σύστημα παρατηρείται στειρότητα στους άνδρες (95% των περιπτώσεων) λόγω αποφρακτικής αζωοσπερμίας. Στις γυναίκες υπάρχει ανεπάρκεια της τραχηλικής βλέννης αλλά γυναίκες με ινοκυστική νόσο μπορούν να τεκνοποιήσουν εάν δεν υπάρχει υποξαιμία, υποθρεψία και η FVC είναι άνω του 50% της προβλεπόμενης. που σε τελικά στάδια γίνεται δύσπνοια στην ηρεμία και πνευμονική καρδία. Επιπλοκές όπως πνευμοθώρακας, αιμόπτυση, δυνατόν να συμβούν στην πορεία της νόσου. Η εξέλιξη γίνεται σε ώσεις που χαρακτηρίζονται από επιδείνωση της αναπνευστικής λειτουργίας αλλά και γενικά συμπτώματα, όπως καταβολή, ανορεξία, απώλεια βάρους, πιθανόν πυρετός. Ο θάνατος επέρχεται κατά κανόνα στη διάρκεια μιας τέτοιας έξαρσης των συμπτωμάτων από αναπνευστική ανεπάρκεια. Οι εκδηλώσεις από το πεπτικό σύστημα είναι δυνατόν να ξεκινούν, στο 10% των νεογνών, με ειλεό από μυκώνιο. Επίσης είναι πιθανή η πρόπτωση του ορθού οφειλόμενη στο μεγάλο αριθμό των κενώσεων. Στο 85% των περιπτώσεων, υπάρχει παγκρεατική ανεπάρκεια με άφθονες διαρροϊκές κενώσεις και καθυστέρηση στην ανάπτυξη, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ανορεξία. Στον ενήλικα συχνά τα συμπτώματα από το πεπτικό βελτιώνονται. Επίσης είναι δυνατό να εμφανιστεί ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης (15% των ασθενών). Η ηπατική προσβολή είναι συχνή και οφείλεται σε ίνωση. Χολολιθίαση και κίρρωση είναι επίσης δυνατό να παρουσιαστούν. Συχνές είναι οι υποτροπιάζουσες παραρρινοκολπίτιδες και η εμφάνιση ρινικών πολυπόδων. Είναι δυνατόν σε ήπιες μορφές να αποτελούν τα μοναδικά συμπτώματα. Από το καρδαγγειακό σύστημα είναι δυνατόν να παρατηρηθεί χρόνια πνευμονική καρδία σε τελικά στάδια αναπνευστικής ανεπάρκειας καθώς και μυοκαρδιοπάθειες οφειλόμενες σε μεταβολικά αίτια. Το σύνδρομο απώλειας άλατος με οξεία αφυδάτωση που οφείλεται στις υψηλές θερμοκρασίες είναι δυνατόν να είναι η πρώτη εκδήλωση σε νεογνά. Σπανιότερες εκδηλώσεις αποτελούν η αμυλοείδωση, ο υποθυροειδισμός, οι πολυκυστικοί νεφροί και η νεφρολιθίαση. Υπάρχουν διάφορες κλίμακες εκτίμησης της βαρύτητας της νόσου και παρακολούθησης της πορείας της. Η πιο διαδεδομένη από αυτές είναι το Shwachman score (ss). Αυτό βασίζεται στη γενική δραστηριότητα, την αντικειμενική εξέταση, τη θρέψη και την ακτινογραφία θώρακα. Υψηλό ss δείχνει καλή κλινική κατάσταση. Σε κάθε εξέταση είναι απαραίτητη η καλλιέργεια πτυέλων και η σπιρομέτρηση. Η ακτινογραφία θώρακα και η αξονική τομογραφία υψηλής ευκρίνειας, είναι δυνατόν να αναδείξουν βρογχεκτασίες αλλά και επιπλοκές όπως ατελεκτασία και πνευμονία. Επίσης εμφυσηματικές κύστεις είναι δυνατόν να παρατηρηθούν. Οι λειτουργικές δοκιμασίες του πνεύμονα αποκαλύπτουν αρκετά πρώϊμα, αποφρακτικό σύνδρομο με μείωση της FVC, του FEV 1, αύξηση της FRC και του RV και μείωση της διατασιμότητας. Ο FEV 1 δυνατόν να παρουσιάζει μείωση 11
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η 12 γύρω στο 10% ανά έτος, ενώ μείωση του κάτω από το 30% του προβλεπόμενου είναι κακό προγνωστικό σημείο. Μικροβιολογία: Η καλλιέργεια πτυέλων των ασθενών με Κυστική Ίνωση, είναι εξέταση πολύ μεγάλης σημασίας. Αρχικά τα μικρόβια που ανευρίσκονται στα πτύελα των ασθενών αυτών είναι ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος και ο αιμόφιλος. Ακολουθεί σε σειρά συχνότητας ο στοματόκοκκος mucilaginosus. Καθώς η νόσος εξελίσσεται, εμφανίζεται η ψευδομονάδα aeruginosa, η οποία αντικαθιστά τα άλλα μικρόβια ή τα συνοδεύει. Αρχικά η εμφάνιση της είναι διαλείπουσα, στη συνέχεια όμως γίνεται μόνιμη και το 90% των ενηλίκων είναι αποικισμένο με ψευδομονάδα. Ένα gel, το slime περιβάλλει τις αποικίες και τις προφυλάσσει από τη φαγοκυττάρωση, τα αντιβιοτικά και τα αντισώματα. Η ψευδομονάδα εκκρινει επίσης τοξίνες υπεύθυνες για την ιστική βλάβη. Πρόσφατα εμφανίστηκαν νέα στελέχη ψευδομονάδας όπως η Xanthomonas maltophilia και η Pseudomonas cepaccia. Η διάγνωση της κυστικής ίνωσης γίνεται με το test ιδρώτα, αφού τεθεί η κλινική υποψία. Με το test ιδρώτα, μετριέται η συγκέντρωση του χλωρίου στον ιδρώτα. Τιμές χλωρίου ή νατρίου μεγαλύτερες των 60mmol/L στα παιδιά, παραπέμπουν στη διάγνωση της κυστικής ίνωσης. Στους ενήλικες, το test θεωρείται θετικό όταν η τιμή του χλωρίου είναι μεγαλύτερη των 70mmol/L. Δεύτερη εξέταση που γίνεται είναι για την ταυτοποίηση των δύο μεταλλάξεων της CFTR στο DNA. Στο 0,1% - 1%, η διάγνωση της κυστικής ίνωσης βασίζεται στη μέτρηση του ρινικού δυναμικού, μέθοδος η οποία εκφράζει τη διαφορά δυναμικού στο αναπνευστικό επιθήλιο. Στους ασθενείς με κυστική ίνωση είναι κατά μέσο όρο 36mV. Θεραπεία Η θεραπεία διακρίνεται πριν από τον αποικισμό με ψευδομονάδα και σε θεραπεία μετά. Πριν από τον αποικισμό συζητείται η συστηματική προφύλαξη εναντίον του χρυσίζοντα σταφυλοκόκκου και του αιμόφιλου της ιφλουέντζας. Η άλλη τάση είναι η χορήγηση αντιβιοτικών στα επεισόδια επιλοίμωξης. Η άλλη τάση είναι η χορήγηση αντιβιοτικών στα επεισόδια επιλοίμωξης. Φάρμακα εκλογής θεωρούνται η οξακιλλίνη, η κλοξακιλλίνη, η αμοξυκιλλίνη και κλαβουλανικό οξύ, δεύτερης γενιάς κεφαλοσπορίνες, τριμεθοπρίμη και σουλφαμεθοζαζόλη, μακρολίδες (κυρίως αζιθρομυκίνη και κλαρυθρομυκίνη) καθώς και η βανκομυκίνη. Η θεραπεία είναι συνήθως από του στόματος σε μεγάλες δόσεις, λόγω της ιδιαίτερης φαρμακοκινητικής στους ασθενείς αυτούς. Όταν η λοίμωξη είναι σοβαρή, δυνατόν να χρειασθεί ενδοφλέβια αγωγή. Η θεραπεία χορηγείται 15-30 ημέρες. Μετά τον αποικισμό με ψευδομονάδα, απαιτείται θεραπεία με αντιψευδομοναδικά αντιβιοτικά. Οπωσδήποτε χορηγείται ενδοφλεβίως, όταν πρωτοεμφανίζεται η ψευδομονάδα με στόχο την κατά το δυνατόν επί μακρύτερον εκρίζωση της από τα πτύελα των ασθενών. Επίσης χορηγείται θεραπεία κατά τη διάρκεια των παροξύνσεων. Τα τελευταία χρόνια προτιμάται η ανά 3μηνο ή 4μηνο τακτική χορήγηση ενδοφλέβιας αγωγής. Πρέπει οπωσδήποτε να χορηγούνται δύο αντιψευδομοναδικά αντιβιοτικά σε μεγάλες δόσεις λόγω της ιδιαίτερης φαρμακοκινητικής (μείωση του χρόνου ημιζωής, αύξηση του όγκου κατανομής και της νεφρικής κάθαρσης). Η διάρκεια χορήγησης είναι 15-21 ημέρες. Τα αντιβιοτικά εκλογής είναι: η γενταμυκίνη, η τομπραμυκίνη, η αμικασίνη, η κεφταζιδίμη, η κεφαλοδίμη, η κεφιπίμη, η αζλοκιλλίνη, η πιπερακιλλίνη, η πιπερακιλλίνη-ταζομπακτάμη ή καρπενικιλλίνη, η τικαρσιλλίνη, η τικαρσιλλίνη-κλαβουλανικό οξύ, η πεφλοξακίνη, η οφλοξακίνη, η σιπροφλοξακίνη, η αζρεονάμη, η φωσφομυκίνη. Για το πεπτικό σύστημα, χορηγούνται παγκρεατικά ένζυμα καθώς και συμπλήρωμα των βιταμινών Α, D, E, K καθώς και ιχνοστοιχεία. Το καλοκαίρι χορηγείται συμπλήρωμα NaCl. Επίσης σε υποθρεψία χορηγούνται υπερθερμιδικά σκευάσματα. Σημαντική η φυσιοθεραπεία το αναπνευστικού συστήματος για την παροχέτευση των εκκρίσεων. Χρήσιμη αποδεικνύεται σε εισπνοή η ανασυνδυασμένη ανθρώπειος Δεσοζυριβονουκλεάση, η οποία μειώνει το ιξώδες της βλέννας
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η και βελτιώνει την απόχρεμψη. Τελευταία χρησιμοποιούνται και εισπνεόμενα αντιβιοτικά (τομπραμυκίνη, κολιμυσίνη) τακτικά ενδιάμεσα των ενδοφλέβιων σχημάτων. Σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις Σε πειραματικό στάδιο, βρίσκεται η χρήση αμιλορίδης και τριφωσφορικών νουκλεοτιδίων ΑΤΡ και UTP. Επίσης άλλοι ενεργοποιητές ιόντων χλωρίου όπως NSOO 4 και κετοκοναζόλη, φαίνεται να ενεργοποιούν τους διαύλους του χλωρίου. Βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο. Το μέλλον στρέφεται προς τη γονιδιακή θεραπεία που σκοπό έχει να κλωνοποιήσει το γονίδιο της κυστικής ίνωσης με σκοπό τη θεραπεία. Η έρευνα έχει προχωρήσει αρκετά αλλά δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί ευρέως. Προς το παρόν η μεταμόσχευση πνευμόνων ή πνευμόνων καρδιάς, είναι η μόνη θεραπεία στα τελικά στάδια. Υπάρχει όμως το σοβαρό πρόβλημα της ανεύρισης μοσχευμάτων αλλά και της απόρριψης του μοσχεύματος. Βιβλιογραφία Κυστική Ίνωση Από το Παιδί στον Ενήλικα, Ελένη Πούλιου Respiratory Medicine - Τεύχος 24 Κλινικη Πνευμολογία - Πολυχρονόπουλου - Πολυζωγόπουλου 13
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η Εμμηνόπαυση και Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης Παναγιώτης Πέτρου Φαρμακοποιός Α.Π.Θ. Η εμμηνόπαυση αποτελεί την λήξη της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας. Ουσιαστικά αποτελεί ένα βιολογικό σταθμό στη ζωή κάθε γυναίκας. Βιολογικά ορίζεται σαν η παύση παραγωγής γυναικολογικών ορμόνων Π. Πέτρου Χαρακτηρίζεται από απώλεια της έμμηνης ρύσης και συνοδεύεται από συμπτώματα όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, ξηρότητα κόλπου κατάθλιψη και άλλες ψυχοσωματικές διαταραχές. Επίσης η απουσία της προστατευτικής δράσης των οιστρογόνων αυξάνει μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο για καρδιακά επεισόδια και οστεοπόρωση. Ανατρέχοντας πίσω στην ιστορία από το 1500 π.χ. υπήρχαν αναφορές στην αρχαία Αίγυπτο για την εμμηνόπαυση. Οι αρχαίοι Έλληνες με την σοφία που τους διέκρινε, ονόμασαν αυτή την βιολογική σήμανση εμμηνόπαυση-τέλος του μηνιαίου γεγονότος. Παρόλα αυτά χρειάστηκε να περάσουν 3500 χρόνια ώστε να δωθεί φως στην εμμηνόπαυση, στα αίτια και στην αντιμετώπιση της. Στα 40 με 50 χρόνια η γυναίκα πλησιάζει σε μια φάση της ζωής της, την κλιμακτήριο.αποτελει μια μεταβατικη φαση και ειναι η περιοδος κατα την οποια αρχιζουν οι πρωτες διαταραχες της περιοδου και η εμφανιση των πρωτων ψυχοσωματικων ενοχλησεων. Σε κάποιο βαθμό είναι η αναστροφή της εφηβείας, όπου οι ορμόνες διέγειραν την ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του φύλου. Η πρώτη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβεία λαμβάνει χώρα τόσο και στα δύο φύλα, όπως και σε όλα τα θηλαστικά. Όμως η δεύτερη μετάβαση, η οριστική παύση της αναπαραγωγικής ηλικίας, συμβαίνει μόνο στους ανθρώπους. Ουσιαστικά σηματοδοτεί τη περιόδο δηλαδή όπου όλες οι γυναίκες που πλησιάζουν αυτή τη γενετικά προκαθορισμένη διαφορετική για κάθε μια ηλικία βιώνουν την εμμηνόπαυση. Μέχρι και τον προηγούμενο αιώνα, μόνο 7% των γυναικών έφταναν σε αυτή την ηλικία. Όμως τώρα, στην αυγή του νέου αιώνα 95% των γυναικών φτάνουν στην εμμηνόπαυση. Πιο σημαντικό όμως φαντάζει το γεγονός ότι περνούν το 50% της ζωής τους στην εμμηνόπαυση. Η επιστήμη με τα τεράστια άλματα που έχει κάνει βοήθησε ώστε ο μέσος όρος ζωής των γυναικών να φτάνει τα 80 χρόνια. Τώρα καλείται να υποδείξει λύσεις στα αυξανόμενα προβλήματα που σχετίζονται με το αυξημένο προσδόκιμο ζωής. Ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία έχει ξεφύγει πλέον από το αναγεννησιακό πρότυπο της γυναίκας μητέρας. Σήμερα μεγάλος αριθμός γυναικών έχει ισχυρή θέση στις κλιμακες διοίκησης, αποφασίζει ενεργά και διοικεί. Ετσι ακόμα και τα πιο αθώα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης δεν γίνονται κοινωνικά αποδεκτά από τη γυναίκα του σήμερα. Αναμφισβήτητα ζούμε στην εποχή της ποιότητας. Έχοντας επάρκεια σε όλα τα αγαθά, το κριτήριο με βάση το οποίο αποφασίζουμε είναι η ποιότητα. Έτσι η ποιότητα ζωής είναι το πρώτο ζητούμενο για τις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ώστε να βιώσουν αρμονικά αυτό το δεύτερο και μεγάλο μέρος της ζωής τους. Η χορήγηση ορμόνων στη γυναίκα με σκοπό την αναπλήρωση της παύσης της παραγωγής γυναικολογικών ορμόνων ονομάζεται Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης (ΘΟΥ). 15
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η 16 Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης είναι επίκαιρη όσο ποτέ και συνεισφέρει τα μέγιστα στην ποιότητα ζωής της γυναίκας. Από το πρώτο αντίτυπο του περιοδικού Feminine Forever ουσιαστικά το έντυπο που φώτισε τη δυναμική της ΘΟΥ η ΘΟΥ έχει ανέβει πολύ ψηλά στις προτεραιότητες της γυναίκας. Διάφορες μελέτες έχουν φανερώσει τις ευεργετικές επιδράσεις της ΘΟΥ στην ανακούφιση των εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων και στην ψυχολογική ευεξία. Επιπρόσθετα έχουν φανεί οι ευεργετικές επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα, στο μεταβολισμό της γλυκόζης, καθώς και στην πρόληψη της οστεοπόρωσης. Το 10ο Παγκόσμιο Συνέδριο Εμμηνόπαυσης που έγινε αρχές του Ιούνη στο Βερολίνο, φανέρωσε μια ξεχωριστή δυναμική της ΘΟΥ και κυρίως όσον αφορά την τεχνική χορήγηση της θεραπείας αυτής στον γυναικείο οργανισμό. Τα διαδερμικά σκευάσματα με τα οποία η δραστική ουσία οιστραδιόλη της ΘΟΥ χορηγείται μέσω του δέρματος για να διαφοροποιούνται από τη κλασσική από του στόματος αγωγή με χάπια για τους εξής κυρίως λόγους : Ευεργητική επίδραση στα τριγλυκερίδια Ευεργητική δράση στις ημικρανίες Ελάχιστη αύξηση βάρους Ουδεμία επίδραση στην αύξηση της πίεσης Καθόλου παρενέργειες Μικρότερες δόσεις οιστρογόνου Απελευθέρωση των ορμόνων στον οργανισμό, ταυτόσημη με την φυσιολογική έκλυση. Η τελευταία ιδιότητα πυροδότησε ως σκέψεις για ευνοϊκή επίδραση των διαδερμικών σκευμασμάτων στη σεξουαλική ζωή της γυναίκας. Ένα από τα πιο κοινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση είναι η μη επιθυμία για σεξ και η σεξουαλική δυσλειτουργία. Το 50% των εμμηνοπαυσιακών γυναικών θεωρεί ότι η σεξουαλική συμπεριφορά είναι σημαντική παράμετρος στην ποιότητα ζωής και επηρεάζεται, ενώ ένα ποσοστό πάνω από 50% θεωρεί ότι αποτελεί ένα κρίσιμο παράγοντα που μπορεί να καθορίσει την πορεία μιας σχέσης. Παρόλα αυτά το ποσοστό των γυναικών που το επιτυγχάνουν αυτό είναι αντιστρόφως ανάλογο με αυτό που επιθυμή κάτι τέτοιο. Δυστυχώς αυτό προκαλεί τριβές στις προσωπικές σχέσεις και επηρεάζει αρνητικά το ζευγάρι. Η σεξουαλικη συμπεριφορά και κατ επέκταση στα προβλήματα που την συνοδεύουν σε αυτή την ηλικία καθορίζεται κυρίως από το περιφερειακό και το κεντρικό νευρικό σύστημα καθώς και από το καρδιαγγειακό-σύστημα που πλήττονται καίρια από την έλλειψη οιστρογόνων. Η έλλειψη των οιστρογόνων προκαλεί ατροφία και ξηρότητα στον κόλπο, με αποτέλεσμα την ανοργασμικότητα που οδηγεί σε φόβο για την σεξουαλική επαφή. Επιπρόσθετα αλλοιώνεται η νευρική λειτουργία. Σαν αποτέλεσμα, εμφανίζονται σημάδια περιφεριακής νευροπάθειας, με αποτέλεσμα η γυναίκα να μην αντέχει την σωματική επαφή και μόνο. Η ψυχική κατάπτωση ρίχνει τη διάθεση της γυναίκας και τα ταμπού που συνοδεύουν αυτή την πλευρά της γυναίκας δυσχεραίνουν την αναζήτηση βοήθειας. Ζούμε στην εποχή της σεξουαλικής απελευθέρωσης. Η υγιής σεξουαλική ζωή είναι ανάγκη για τον καθένα. Τρανταχτό παράδειγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο η ανθρωπότητα υποδέχτηκε το σκεύασμα VIAGRA. Πέρα από το μείδιασμα που προκαλεί η αναφορά του ονόματος, είναι καθολικά παραδεκτό ότι βοήθησε εκατομύρια ανθρώπους και έσωσε εκατομύρια σχέσεις. Δεν είναι πολυτέλεια, ούτε ταμπού αλλά αναγκαιό-
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η τητα. Ειδικά οι γυναίκες για τις οποίες υπάρχουν ακόμα κάποια κατάλοιπα προκατάληψης, μπορούν, δικαιούνται και υποχρεούνται να ζητούν το καλύτερο από τη ζωή τους. Μέσα από αυτό το πρίσμα αποφασίστηκε να γίνει η πρώτη συγκριτική μελέτη μεταξύ διαδερμικών σκευασμάτων, ως προς την σεξουαλική συμπεριφορά. Μετά την ανάλυση των αποτελεσμάτων είχαν εξαχθεί αρκετά εντυπωσιακά αποτελέσματα. Initiative (WHI) κοινοποιήθηκαν σε όλους μας με ενα άκομψο και τηλεθεασοθηρικό τρόπο. Η ευφορία για τη ΘΟΥ μετατράπηκε σε σταύρωσον. Το απότελεσμα ήταν ο καταιγισμός διαφόρων συχνά αντικρουόμενων πληροφοριών. Αυτό που ενισχύει την αβεβαιότητα για την ΘΟΥ είναι το γεγονός ότι υπάρχει μια ασυνέπεια και μια στασιμότητα όσον αφορά τις μεγάλες εργασίες που αφορούν γυναίκες εμμηνοπαυσιακές. Αρκετές μελέτες, όπως η μελέτη των νοσοκόμων, έδειξε ότι οι γυναίκες που έπαιρναν ΘΟΥ είχαν σαφέστατα ωφέλη. Μια προσεκτική ματιά στην εργασία αυτή φανερώνει ότι αφορούσε ένα συγκεκριμένο σκεύασμα. Τα αποτελέσματα αυτά δεν μεταφέρονται δια άτοπου απαγωγής στα διαδερμικά σκευάσματα. Επιπρόσθετα τα διαδερμικά σκευάσματα έχουν πολύ χαμηλές δόσεις χίλιες φορές περίπου πιο λίγη από τα χάπια - καθώς παρακάμπτουν το φαινόμενο πρώτης διόδου από το ήπαρ, ευθυγραμιζόμενα πλήρως με τις οδηγίες για ΘΟΥ χαμηλών δόσεων. Επιπλεον, τα διαδερμικά περιέχουν φυσική οιστραδιόλη την 17β, ταυτόσημη με την φυσιολογική οιστραδιόλη. Οι γυναίκες που πήραν διαδερμικά είχαν μεγαλύτερη στατιστικώς σημαντική συχνότητα έντασης και αριθμό οργασμών σε σύγκριση με τις γυναίκες που πήραν χάπια. Επίσης βελτίωσαν την ψυχοσωματική διάθεση για επαφή καθώς και το αίσθημα χαλάρωσης μετά την σεξουαλική πράξη τους. Αυτό που ισχυροποιεί τα αποτελέσματα αυτά και τα κάνει να είναι επαναλήψημα σε κάθε γυναίκα είναι το γεγονός ότι εκτός από τις υποκειμενικές παρατηρήσεις στις γυναίκες που χρησιμοποιήθηκαν, παρουσιάστηκε βελτίωση και των αντίστοιχων βιολογικών δεικτών. Έτσι κάθε γυναίκα που διαλέγει διαδερμική ΘΟΥ, μπορεί να αναμένει τα ίδια αποτελέσματα. Είναι όμως η ΘΟΥ για όλες τις γυναίκες; Λίγες όμως ημέρες μετά ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα των εργασιών Women Health Όλα αυτά έχουν οδηγήσει τους υπεύθυνους της εργασίας να δηλώσουν ότι η διαδερμική χορήγηση οιστραδιόλης και προγεστερόνης, η οποία μιμείται την φυσιολογική έκλυση ορμόνων, παρουσιάζει διαφορετικό λόγο ωφέλους κινδύνου. Στην καθημερινή πράξη είναι πιθανό τόσο ο ιατρός όσο και κάθε γυναίκα να έχουν ορισμένους ενδοιασμούς και ανησυχίες ως προς την χρήση της ΘΟΥ. Την απάντηση έχει δώσει ο Δρ. Speroff, ο πατέρας της γυναικολογικής ενδοκρινολογίας. Εάν μειώσουμε την αβεβαιότητα από ορισμένες συγκρουόμενες μελέτες τότε υιοθετούμε μια κατάλληλη στρατηγική. Εάν θέλουμε να τονίσουμε μια πιθανότητα, τότε πιθανώς υιοθετούμε κάποια άλλη. Είναι σωστό να τονίζει ο γιατρός τα οφέλη, να συστήνει τακτικό έλεγχο και να μην ξεχνά ότι ο γιατρός είναι αυτός που δίνει τις πιο σωστές πληροφορίες, παρόλο που η εποχή 17
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η που ζούμε χαρακτηρίζεται σαν η αποθέωση των ΜΜΕ. Κάθε εμμηνοπαυσιακή γυναίκα πρέπει με σύνεση να μιλήσει με το γιατρό της και μετά από εξετάσεις να ζητήσει ΘΟΥ.Η φαρέτρα των γιατρών είναι γεμάτη από όπλα για τα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα. Μέσα σε όλα αυτά τα διαδερμικά φαίνεται να είναι το χρυσό βέλος. Το Kupperman Index Score αποτελεί ένα δείκτη εντάσεως και συχνότητας των κλιμακτηριακών συμπτωμάτων. Ουσιαστικά είναι αντιστρόφως ανάλογος, ως προς την ποιότητα ζωής της γυναίκας. Στο σχεδιάγραμμα αυτό υπάρχει σύγκριση ενός διαδερμικού φαρμάκου με ένα εικονικό. Η χρήση ορμονοθεραπείας μειώνει θεαματικά τα συμπτώματα από τον πρώτο μήνα. Στο εικονικό φάρμακο δεν υπάρχει σημαντική μείωση των κλημακτηριακών συμπτωμάτων. Μια άλλη σημαντική παρατήρηση είναι ότι η ΘΟΥ συνεχίζει να βελτιώνει και τους μετέπειτα μήνες της ζωής της γυναίκας. Αντιθέτως το εικονικό φάρμακο συνεχίζει να έχει ένα πολύ ψηλό Kupperman Index κάτι το ανεπιθύμητο. 18
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η Αιμορροφιλία Σπύρου Άρτεμης Σιαλή Φαρμακοποιός Η Αιμορροφιλία είναι κληρονομική διαταραχή σε έλλειψη ή ανεπάρκεια ενός παράγοντα που εμπλέκεται στην διαδικασία πήξεως του αίματος. Οι παράγοντες αυτοί είναι δεκατρείς, η έλλειψη του κάθε παράγοντα που προκαλεί αιμορραγική διάθεση είναι γνωστή ως Αιμορροφιλία. Ο πιο συχνός τύπος Αιμορροφιλίας είναι η Αιμορροφιλία Α (διαταραχή του παράγοντα VIII). Ο δεύτερος κατά σειρά συχνότητας τύπος είναι η Αιμορροφιλία Β (διαταραχή του παράγοντα IX). Οι υπόλοιπες μορφές είναι πολύ σπάνιες. Όταν ένας αιμορροφιλικός τραυματισθεί, δεν αιμορραγεί περισσότερο ή σοβαρότερα από ένα φυσιολογικό άτομο, αλλά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, γιατί δεν μπορεί να φτιάξει σταθερό θρόμβο. Επιπόλαια κοψίματα στο δέρμα, συνήθως δεν αποτελούν πρόβλημα, αλλά αιμορραγία σε οποιονδήποτε εν τω βάθη περιοχή μπορεί να είναι παρατεταμένη. Κάποιες αιμορραγίες συμβαίνουν μετά από τραυματισμό, αλλά και πολλές χωρίς εμφανή αιτία. Με εξαίρεση την απουσία ή έλλειψη του παράγοντα, κατά τα άλλα το άτομο είναι φυσιολογικό. Η βαρύτητα της Αιμορροφιλίας διαφέρει από άτομο σε άτομο ανάλογα με τον βαθμό της έλλειψης του παράγοντα. Στην ήπια Αιμορροφιλία η αιμορραγία αποτελεί πρόβλημα μόνο μετά από σοβαρό τραυματισμό ή χειρουργείο. Άτομα με μέσης βαρύτητας Αιμορροφιλία μπορεί να παρουσιάσουν αιμορραγία μετά από τραυματισμό περιστασιακά. Ατομα όμως, με βαριά Αιμορροφιλία μπορεί να αιμορραγήσουν χωρίς εμφανή αιτία, πολλές φορές σε κλειστές κοιλότητες. Αυτά τα αιμορραγικά επεισόδια ονομάζονται αυτόματα. Τρόπος μετάδοσης της ασθένειας Υπάρχουν δύο χρωμοσώματα φύλου, που χαρακτηρίζονται ως Χ και Υ. Μία γυναίκα κληρονομεί δύο χρωμοσώματα Χ, ένα από τη μητέρα και ένα από τον πατέρα της, δηλαδή έχει ΧΧ. Ένας άνδρας κληρονομεί ένα Χ χρωμόσωμα από τη μητέρα του και ένα Υ από τον πατέρα του, δηλαδή έχει γονότυπο ΧΥ. Η Αιμορροφιλία είναι κληρονομική διαταραχή της αιμόστασης που μεταβιβάζεται από ένα γονίδιο που βρίσκεται στο Χ χρωμόσωμα (ο τρόπος της κληρονομικής μεταβίβασης φαίνεται στην εικόνα 1). Εικόνα 1 20