ΟΜΑ Α Α. Στήλη Β: ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Α και δίπλα στον καθέναν από αυτούς τα γράμματα της Στήλης Β, τα οποία προσδιορίζουν τις χρονολογίες που αντιστοιχούν στα γεγονότα της Στήλης Α (περισσεύει μία χρονολογία). Στήλη Α: ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1. Κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και επιβολή δικτατορίας από τον Ιωάννη Μεταξά. 2. Σύσταση της Γενικής ιεύθυνσης Ανταλλαγής Πληθυσμών. 3. Η ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας. 4. Η ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε.). 5. Η ψήφιση της «αρχής της δεδηλωμένης». 6. Ο Όθωνας εγκαταλείπει την Ελλάδα διά παντός. Στήλη Β: ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ α. 1841 β. 1881 γ. 1918 δ. 1875 ε. 1862 στ. 1924 ζ. 1936 Μονάδες 12 ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Α.1.2. Να δώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων: ΘΕΜΑ Α2 α. Εκλεκτικοί. β. ιεθνής Οικονομικός Έλεγχος (.Ο.Ε.). γ. Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως. δ. Φεντερασιόν. Μονάδες 16 Α.2.1. Ποια μέσα διέθεσε στην Ε.Α.Π. (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων) η ελληνική κυβέρνηση για την αποκατάσταση των προσφύγων; Μονάδες 12 Α.2.2. Ποια ήταν τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας της Άγκυρας (10 Ιουνίου 1930); Μονάδες 10 ΟΜΑ Α Β ΘΕΜΑ Β1 Αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις: 1) να επισημάνετε το ρόλο της «Μεγάλης Ιδέας» στην πολιτική και την οικονομία κατά τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας της Ελλάδας (Μονάδες 10) και 2) να παρουσιάσετε τις επιλογές του «βενιζελισμού» αναφορικά με τις εθνικές επιδιώξεις και τον εκσυγχρονισμό του κράτους (Μονάδες 15). Μονάδες 25 Κείμενα α. Για τους Έλληνες η καθολικότητα της Μεγάλης Ιδέας ήταν συμπληρωματική της αοριστίας της: ένα άλλοθι, μια θαυματουργή γέφυρα των αντιθέσεων, μία μετάθεση στο άδηλο μέλλον της λύσης όχι μόνο του αλυτρωτικού ζητήματος ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ που άλλωστε η Μεγάλη Ιδέα δεν το αφορούσε ρητά και αποκλειστικά, αλλά του συνόλου των ελληνικών προβλημάτων. Έλλης Σκοπετέα, «Το πρότυπο Βασίλειο και η Μεγάλη Ιδέα», σελ. 268, εκδόσεις Πολύτυπο, Αθήνα 1988. β. Ο βενιζελισμός αποδεικνύεται ο πιο συνεπής, διορατικός και πραγματιστικός φορέας της εθνικής ολοκλήρωσης. [ ] Αυτοκαθορίζεται και νομιμοποιείται με αναφορά στο Έθνος ως ενιαίο σύνολο, που αγκαλιάζει Παλαιά Ελλάδα, Νέες Χώρες και αλύτρωτους. Γιώργου Μαυρογορδάτου, «Μελέτες και Κείμενα για την περίοδο 1909-1940», σελ. 43-44, Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα 1982. γ. «Με την φυσικήν επάνοδον εις τα όρια εντός των οποίων ο ελληνισμός έδρασεν από της προϊστορικής εποχής, να δημιουργήσωμεν, λέγω, μίαν μεγάλην Ελλάδα ισχυράν και πλουσίαν, ικανήν να αναπτύξη εντός των ορίων την ζωτικήν βιομηχανίαν, ικανήν ως εκ των συμφερόντων τα οποία θα εξεπροσώπει, να συνάψη συμβάσεις μετ άλλων κρατών υπό τους αρίστους δυνατούς όρους». (Αγόρευση του Βενιζέλου στη Bουλή τον Σεπτέμβριο του 1915). -------------------------------------------------------------------------- εν οιστρηλατούσε* πλέον τους αστούς η μορφή του μαρμαρωμένου βασιλιά, τους εξεσήκωνεν η σκέψις ότι πρέπει η Ελλάς να παύση να είναι ψωροκώσταινα (Κρίση του Θ. Βαΐδη στο έργο του «Ελ. Βενιζέλος» για τους οικονομικούς στόχους της εθνικής εξόρμησης). Θ. ιαμαντόπουλου, «Οι πολιτικές δυνάμεις της βενιζελικής περιόδου. Ο βενιζελισμός», τόμος 1 ος, τεύχος α, σελ. 152, εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα 1985. --------------------- * οιστρηλατώ: μεταδίδω ενθουσιασμό ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΘΕΜΑ Β2 Αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε τα προγράμματα και τις αντιλήψεις του Χαρίλαου Τρικούπη και του Θεόδωρου ηλιγιάννη για την οργάνωση και τη λειτουργία του κράτους. Μονάδες 25 Κείμενα α. Η αντίθεση ανάμεσα σ αυτούς τους δύο πολιτικούς δεν μπορούσε να γίνει μεγαλύτερη. Ο Τρικούπης ήταν ένας δυτικόφιλος μεταρρυθμιστής, ανυπόμονος να στερεώσει και να αναπτύξει την Ελλάδα οικονομικά και πολιτικά, πριν εμπλακεί σε ιρρεδεντιστικές* περιπέτειες. Ο ηλιγιάννης όμως, απόγονος μιας εξέχουσας οικογένειας της Πελοποννήσου ήταν ένας αποφασισμένος υποστηρικτής της «Μεγάλης Ιδέας». Richard Clogg, «Σύντομη Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», σελ. 136, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1999. ------------- * ιρρεδεντισμός = αλυτρωτισμός β. Το πρόγραμμα του κ. ηλιγιάννη, ως εξηγγέλθη εις την Βουλήν, δύναται να συνοψισθή εις ολίγας λέξεις. Θα προσπαθήση, ειρωνεύοντο οι αντίπαλοί του, ο άνθρωπος να καταστρέψη εν διαστήματι ολίγων μηνών ό,τι ανιδρύθη διά τόσων κόπων εν διαστήματι μιας τριετίας, και να διαγράψη εκ του βίου της Ελλάδος μίαν όλην νομοθετικήν περίοδον, την γονιμωτάτην. [ ] Είναι γεγονός ότι ο ηλιγιάννης, ασχολούμενος με καθαρώς μικροκομματικά ζητήματα, ήτο πάντοτε ικανός να ζημιώση το γενικώτερον συμφέρον. [ ] Ο Θ. ηλιγιάννης απέβλεπεν εις την πολιτικήν περισυλλογής. Φαίνεται δε ότι μεταξύ των οικονομιών τας οποίας απεφάσισεν ήτο ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ και ο περιορισμός κονδυλίων εξυπηρετούντων κατ εξοχήν εθνικούς σκοπούς. Σπ. Β. Μαρκεζίνη, «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», τεύχος 5, σελ. 102, «Πάπυρος Πρεςς Ε.Π.Ε.», Αθήνα 1966. Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 1. Στο τετράδιο να γράψετε μόνο τα προκαταρκτικά (ημερομηνία, κατεύθυνση, εξεταζόμενο μάθημα). Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων, αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Καμιά άλλη σημείωση δεν επιτρέπεται να γράψετε. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα, τα οποία και θα καταστραφούν μετά το πέρας της εξέτασης. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα. 4. Κάθε τεκμηριωμένη απάντηση είναι αποδεκτή. 5. ιάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: μετά τη 10.30 πρωινή. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2005 ΣΑΒΒΑΤΟ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. 1. ζ 2. στ 3. α 4. γ 5. δ 6. ε Α.1.2. α. Εκλεκτικοί: σελ. 79 (στην ενότητα 4) Πολιτικός σχηµατισµός που συµµετείχε στην Εθνοσυνέλευση του 1862 1864. Είχε µικρότερη απήχηση από τις µεγαλύτερες παρατάξεις (πεδινοί και ορεινοί). Οι Εκλεκτικοί λοιπόν ήταν µια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωµατικών, µε µετριοπαθείς θέσεις, η οποία προσπαθούσε να µεσολαβεί µεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις. β. ιεθνής Οικονοµικός Έλεγχος: σελ. 39-40 (στην ενότητα 10) «Κατά το έτος 1893 η Ελλάδα βρέθηκε βελτίωση των επιδόσεων της ελληνικής οικονοµίας.». γ. Υπηρεσία Παλιννοστήσεων και Περιθάλψεως: σελ. 145 (στην ενότητα 4) Υπηρεσία που ιδρύθηκε στα πλαίσια της Ύπατης Αρµοστείας Σµύρνης για να βοηθήσει όσους πρόσφυγες του πρώτου διωγµού (1914) επέστρεφαν στη Μικρά Ασία. Η επιστροφή των προσφύγων ξεκίνησε τους τελευταίους µήνες του 1918, µετά τον τερµατισµό του Α Παγκοσµίου Πολέµου για την Τουρκία. Η Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως βοήθησε λοιπόν όσους πρόσφυγες επέστρεφαν να αποκατασταθούν στα σπίτια τους και τις ασχολίες τους. Οι ειρηνικές όµως µέρες δεν κράτησαν πολύ. Λίγους µήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1922, θα έπαιρναν πάλι το δρόµο της προσφυγιάς. 1

δ. Φεντερασιόν: σελ. 48 (στην ενότητα 2) Μετά τους Βαλκανικούς Πολέµους η ενσωµάτωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα, µιας πόλης µε σηµαντικό - για τα µέτρα της περιοχής βιοµηχανικό υπόβαθρο και µε κοσµοπολίτικο χαρακτήρα, αποτέλεσε σηµείο αναφοράς για το εργατικό κίνηµα. Η µεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της πόλης, η Φεντερασιόν, µε πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης, αποτέλεσε σηµαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα. ΘΕΜΑ Α2 Α.2.1. Α.2.2. σελ. 155 (στην ενότητα 1) : «Η ελληνική κυβέρνηση, µπροστά στο τεράστιο και του Υπουργείου Πρόνοιας και Αντιλήψεως.» σελ. 163 (στην ενότητα 2) : «Στις 10 Ιουνίου 1930 στο έδαφος του άλλου κράτους.». ΘΕΜΑ Β1 ΟΜΑ Α Β α) Στα παρατιθέµενα αποσπάσµατα αποτιµάται η σηµασία της Μεγάλης Ιδέας για την πρόοδο της χώρας και την εξέλιξή της σε ένα εκσυγχρονισµένο κράτος εφάµιλλο των Ευρωπαϊκών µε δυναµικό ρόλο στα Βαλκάνια. Η καταλυτική επίδρασή της γίνεται αντιληπτή από το γεγονός ότι είχε αρχίσει να υφέρπει ήδη από τα πρώτα µετεπαναστατικά χρόνια, σε µία περίοδο δηλαδή που η Ελλάδα ως ένα κράτος απαρχαιωµένων παραγωγικών δοµών, προσπαθούσε να απεγκλωβιστεί από τη νοσηρή αναχρονιστική κατάσταση που της είχε κληροδοτήσει το Οθωµανικό καθεστώς.το σχόλιο µάλιστα στο πρώτο απόσπασµα «ήταν η συµπληρωµατική της αοριστίας της, θαυµατουργή γέφυρα των αντιθέσεων» επιβεβαιώνει τον προαναφερθέντα ισχυρισµό. Η Μεγάλη Ιδέα που είχε συνδεθεί στενά µε τη διεύρυνση των Ελληνικών συνόρων και την ενσωµάτωση του αλύτρωτου ελληνισµού στο υπάρχον ελληνικό κράτος αποτελούσε το εφαλτήριο µιας δυναµικής προσπάθειας που έµελλε να καταβάλλει ο Ελληνισµός για τη διεκδίκηση των κεκτηµένων του και τη δηµιουργία των προϋποθέσεων που θα συνιστούσαν µία Ελλάδα προοδευτική, πηγή πλουτοπαραγωγικών δυνάµεων και πεδίο ανάπτυξης πολλαπλών δραστηριοτήτων. Με λίγα λόγια η Μεγάλη Ιδέα ήταν η ανανεωτική πνοή και το µέσο για τη διευθέτηση των προβληµάτων που ταλάνιζαν τους Έλληνες. «µία µετάθεση στο άδηλο µέλλον της λύσης συνόλου των ελληνικών προβληµάτων». Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και από την ιστορική πραγµατικότητα αφού η πρόοδος του εκτός των εθνικών συνόρων ελληνισµού ταλάνιζε το µικρό βασίλειο. Ενίσχυε την ιδέα ότι το υπάρχον κράτος δεν ήταν παρά µία ηµιτελής κατασκευή, τα θεµέλια απλώς για κάτι µεγαλύτερο. Η «Μεγάλη Ιδέα» που εκπορεύθηκε απ αυτήν την αντίληψη, δηµιουργούσε προσδοκίες για ολοκλήρωση του εθνικού οράµατος, που προϋπέθετε σηµαντική διεύρυνση των συνόρων. Η έντονη παρουσία της εθνικής αυτής ιδεολογίας είχε επιπτώσεις στον πολιτικό και οικονοµικό χώρο, ιδιαίτερα σε εποχές που τα προβλήµατα έµοιαζαν µε ανοιχτές πληγές, στην περίπτωση της Κρήτης ή αργότερα, της Μακεδονίας. Οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν είχαν στραµµένο το 2

ενδιαφέρον τους, µέσα σε αυτές τις συνθήκες, αποκλειστικά στα εσωτερικά ζητήµατα, στην οικονοµική ανόρθωση και τη γεφύρωση του χάσµατος µε τη ύση. Όλα αυτά συνυφαίνονταν µε το εθνικό όραµα, µεγαλώνοντας το κόστος των προσπαθειών και καθιστώντας συχνά τις οικονοµικές πρωτοβουλίες έρµαια των εθνικών κρίσεων. Η αντίληψη µάλιστα της Μεγάλης Ιδέας ως µέσου ανακούφισης από το χρόνιο αδιέξοδο και ως αποτελεσµατικού τρόπου για την άρση των αντιθέσεων τεκµηριώνεται από το ότι στον ιδεολογικό τοµέα η επικράτησή της εµπόδιζε την ανάπτυξη και τη διάδοση ιδεολογιών µε κοινωνικό και ταξικό περιεχόµενο. ( βλ σελ 48 ) β) Όπως εύκολα µπορεί κανείς να διαπιστώσει και από τα συνοδευτικά παραθέµατα που αναφέρονται στο βενιζελισµό δεν είναι τυχαίο ότι η Μεγάλη Ιδέα συνδέθηκε στενά µε το πρόσωπο του Ελευθερίου Βενιζέλου αφού σ αυτόν οι Έλληνες είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους για την ολοκλήρωση του εθνικού οράµατος και τη δηµιουργία µιας χώρας ισχυρής και υπολογίσιµης ύναµης στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Η προσήλωση στην ιδέα του κράτους που θα περιελάµβανε στους κόλπους του όλους τους Έλληνες εντός και εκτός των ελληνικών συνόρων αποτελούσε το βασικό άξονα της εν λόγω ιδεολογίας όπως αναφέρεται στο δεύτερο απόσπασµα.:«ο πιο συνεπής εθνικής ολοκλήρωσης.νοµιµοποιείται µε αναφορά αλυτρώτους» Συναφές είναι και το πνεύµα του τρίτου πρωτογενούς αποσπάσµατος που συµπυκνώνει το εκσυγχρονιστικό πρόγραµµα του Βενιζέλου. Σύµφωνα µε τον πολιτικό ηγέτη, άµεση προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάµεων του έθνους, στη δηµιουργία βιοµηχανίας που αποτελούσε σηµαντική παράµετρο οικονοµικής ανόρθωσης και στην άσκηση µίας εξωτερικής πολιτικής διπλωµατικών ελιγµών µε έµφαση στη σύναψη σχέσεων µε τα γειτονικά κράτη, των οποίων η συνδροµή ήταν απαραίτητη για τη χώρα στα πρώτα της βήµατα. Είναι χαρακτηριστικό το προτρεπτικό του ύφος: «λέγω µίαν µεγάλην Ελλάδα υπό τους αορίστους δυνατούς όρους». Επιπλέον, η πολιτική καθήλωση της χώρας, οι αδέξιοι πολιτικοί χειρισµοί του παρελθόντος και η οικονοµική στασιµότητα δυσαρεστούσαν όχι µόνο τον Ελληνικό πληθυσµό αλλά και την ανερχόµενη αστική τάξη η οποία αναζητούσε στην Ελλάδα διόδους οικονοµικής εξέλιξης και µέσα για γόνιµες επενδύσεις. Η µεροληπτική και απολυταρχική πολιτική του βασιλιά αποτελούσε τροχοπέδη για την εξυγίανση της οικονοµικής πολιτικής και πνευµατικής ζωής και την εδραίωση των αστών στον οικονοµικό χώρο:«δεν οιστρηλατούσε ψωροκώσταινα» Πράγµατι τα θετικά αποτελέσµατα του Βενιζελισµού επαληθεύονται και από την ιστορική αφήγηση αφού ενσωµατώνουµε την α + τη β παράγραφο της σελ 50 του σχολικού βιβλίου από την ενότητα «οι οικονοµικές συνθήκες κατά την περίοδο 1910-1922» ΘΕΜΑ Β2 Οι παρατιθέµενες πηγές αναφέρονται στο πολιτικό πρόγραµµα και τις αντιλήψεις των δύο βασικών πολιτικών, του Τρικούπη και του ηλιγιάννη, που κυριάρχησαν στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας στην περίοδο 1880 1909. Από το σχολικό βιβλίο: σελ. 82: «Στις εκλογές του 1875 δικοµµατισµός θεµελιώθηκαν.» Πληροφορίες από την πρώτη πηγή: 3

Συνέπεια του παραπάνω δικοµµατισµού ήταν η αντίθεση µεταξύ των δύο πολιτικών, που προβάλλεται στο πρώτο παράθεµα. Η αντιπαράθεση αυτή έχει µάλιστα φτάσει σε τέλµα («Η αντίθεση µεγαλύτερη.»). Έτσι λοιπόν ο Τρικούπης στο παράθεµα χαρακτηρίζεται µεταρρυθµιστής, ενώ τονίζεται και η διάθεση του να προσεγγίσει τη ύση («δυτικόφιλος»). Από το σχολικό βιβλίο: σελ. 81: Εξάλλου στον Τρικούπη ανήκει και η ιδέα για την αρχή της δεδηλωµένης. Από την πρώτη πηγή: Τονίζεται ακόµη ότι επιδιώκει τον οικονοµικό και πολιτικό εκσυγχρονισµό αλλά θίγεται και ο παρορµητισµός του («ανυπόµονος πολιτικά»). Μάλλον όµως επιδοκιµάζεται η προτεραιότητα που έδινε στην παραπάνω ανάπτυξη, την οποία ταυτόχρονα θεωρεί προϋπόθεση για νέες στρατιωτικές πρωτοβουλίες. Από το σχολικό βιβλίο: σελ. 82: «Το τρικουπικό κόµµα ήδη από το 1875 Φορέας των αιτηµάτων αυτών ήταν ο Χαρίλαος Τρικούπης.» Από το σχολικό βιβλίο: σελ. 83: «Οι αντίθετοι µε την πολιτική του Τρικούπη βουλευτές αντίθετες από εκείνες του Χ. Τρικούπη.» Πληροφορίες από την πρώτη πηγή: Στην πρώτη πηγή λοιπόν τονίζονται οι κοινωνικές καταβολές του ηλιγιάννη που αποτελεί έρεισµα για τις συντηρητικές πολιτικές αντιλήψεις του («Ο ηλιγιάννης όµως, απόγονος µιας εξέχουσας οικογένειας της Πελοποννήσου»). Ακόµη αναφέρεται και η θετική στάση του ηλιγιάννη απέναντι στη Μεγάλη Ιδέα που εξάλλου επιβεβαιώνεται και από τη δεύτερη πηγή «εξυπηρετούντων κατ εξοχήν εθνικούς σκοπούς.» Από το σχολικό βιβλίο: σελ. 83: «Ο ηλιγιάννης δεν αποδεχόταν παραδοσιακές παραγωγικές δραστηριότητες.» Πληροφορίες από τη δεύτερη πρώτη πηγή: Στο απόσπασµα αυτό στηλιτεύεται η παραπάνω πολιτική του ηλιγιάννη. Πιο συγκεκριµένα θίγεται το γεγονός ότι ο ηλιγιάννης προσπαθούσε να «καταστρέψει» (χαρακτηριστικό είναι το ρήµα που χρησιµοποιείται) το έργο του Τρικούπη, ειδικά το νοµοθετικό, που µάλιστα χαρακτηρίζεται «γονιµώτατο». Προβάλλεται ακόµη η εµµονή του ηλιγιάννη να εστιάζει σε «µικροκοµµατικά» θέµατα, ενώ αναφέρεται, µάλλον µε διάθεση υπερβολής ότι «ήτο πάντοτε ικανός να ζηµιώσει το γενικώτερον συµφέρον.». Τέλος αποδοκιµάζεται και η συγκρατηµένη οικονοµική πολιτική του που επιπλέον έθετε ως προτεραιότητα τα εθνικά, στρατιωτικά θέµατα. Προτεινόµενος επίλογος: σελ. 87: Στο διάστηµα από την πτώχευση το εκσυγχρονιστικό του πρόγραµµα.». Οι πηγές λοιπόν επιβεβαιώνουν και διευρύνουν την ιστορική αφήγηση. Στα αποσπάσµατα από το σχολικό βιβλίο προσθέτουµε παραποµπές στις αντίστοιχες πηγές. Επιµέλεια: Μαρία Κολοβού Ζωή Λόλα 4