ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Transcript

1 ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑΔΑ Α Θέμα Α 1 Α 1.1 Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση. α) Το αγροτικό ζήτημα στα άλλα, εκτός Ελλάδος, βαλκανικά κράτη δε γνώρισε τις εντάσεις που γνώρισε στη χώρα μας. β) Η προσάρτηση της Θεσσαλονίκης μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων αποτέλεσε ορόσημο για το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα. γ) Η κρίση του 1932 οδήγησε στην απεμπλοκή της οικονομίας της Ελλάδας από τον έλεγχο του κράτους. δ) Οι Έλληνες του εξωτερικού, το μεγάλο ομογενειακό κεφάλαιο συσπειρώθηκαν γύρω από τον Βενιζέλο για τη δημιουργία της Μεγάλης Ελλάδας. ε) Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ελλάδας στις παραμονές των Βαλκανικών πολέμων ήταν οι ελλειμματικοί προϋπολογισμοί και η έλλειψη οικονομικών πόρων. Μ.10 Α 1.2 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Φεντερασιόν β. ΟΥΛΕΝ γ. Κλήριγκ Μ.12 ΘΕΜΑ Α 2 Α 2.1 Να εκτιμήσετε την αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού στην αντιμετώπιση του προσφυγικού προβλήματος. Μ.12 Α 2.2 Κάτω από ποιες συνθήκες ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος και ποια ήταν η δραστηριότητά της στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της; Μ.16 ΟΜΑΔΑ Β ΘΕΜΑ Β 1

2 Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις: α) να επισημάνετε τον ρόλο της Μεγάλης Ιδέας στην πολιτική και την οικονομία στις αρχές του 20ού αιώνα. β) να παρουσιάσετε τις επιλογές του βενιζελισμού αναφορικά με τις εθνικές επιδιώξεις και τον εκσυγρονισμό του κράτους. Κείμενο Α Για τους Έλληνες η καθολικότητα της Μεγάλης Ιδέας ήταν συμπληρωματική της αοριστίας της: ένα άλλοθι, μια θαυματουργή γέφυρα των αντιθέσεων, μια μετάθεση στο άδηλο μέλλον της λύσης όχι μόνο του αλυτρωτικού ζητήματος που άλλωστε η Μεγάλη Ιδέα δεν το αφορούσε ρητά και αποκλειστικά -, αλλά του συνόλου των ελληνικών προβλημάτων. Έ. Σκοπετέα, Το πρότυπο Βασίλειο και η Μεγάλη Ιδέα, εκδ. Πολύτυπο, Αθήνα 1988 Κείμενο Β Ο βενιζελισμός αποδεικνύεται ο πιο συνεπής, διορατικός και πραγματιστικός φορέας της εθνικής ολοκλήρωσης. [...]. Αυτοκαθορίζεται και νομιμοποιείται με αναφορά στο Έθνος ως ενιαίο σύνολο, που αγκαλιάζει Παλαιά Ελλάδα, Νέες Χώρες και αλύτρωτους. Γ. Μαυρογορδάτος, Μελέτες και Κείμενα για την περίοδο , εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα 1982 Μ.25 ΘΕΜΑ Β 2 Με βάση το παράθεμα και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε: α) στις αλλαγές που προκάλεσε η παγκόσμια οικονομική κρίση των ετών στην ελληνική οικονομία. β) στις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στο πολιτικό επίπεδο. Οι αλλαγές που προκάλεσε η παγκόσμια οικονομική κρίση στην ελληνική οικονομία. Για να συνοψίσουμε: μολονότι η υποκατάσταση των εισαγωγών ευνόησε τόσο τη γεωργία όσο και τη βιομηχανία, έφερε μάλλον διαφορετικά αποτελέσματα στην καθεμιά από αυτές. Και στις δύο η παραγωγή αυξήθηκε όπως και οι τιμές χωρίς ουσιαστικά κυβερνητικό έλεγχο ενώ το κυριότερο ερέθισμα ήταν η μεταβολή των σχετικών τιμών αφότου η Ελλάδα εγκατέλειψε τον κανόνα χρυσού. Μολονότι πολλοί χωρικοί παρέμειναν φορτωμένοι με χρέη, η οικονομική τους θέση βελτιώθηκε γενικά, συγκρινόμενη με την κρίση των ετών Η εγχώρια βιομηχανία ευνοήθηκε επίσης, αλλά ελάχιστα από τα οφέλη της άγγιξαν τους εργάτες. Η ανάπτυξη της κατασκευαστικής βιομηχανίας μετά το 1932 δεν οδήγησε ούτε στην τεχνολογική βελτίωση ούτε στην αύξηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας,

3 αλλά μάλλον ενίσχυσε τα ολιγοπωλιακά γνωρίσματα της ελληνικής βιομηχανίας, με αποτέλεσμα τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες τις οποίες ήδη περιγράψαμε... Ο εμπορικός ακόλουθος των ΗΠΑ διαβεβαίωνε πως, μολονότι οι αγρότες ήταν τόσο ευκατάστατοι το 1934, όσο και πριν την ύφεση, οι βιομηχανικοί εργάτες, οι μεροκαματιάρηδες και οι κατώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι βρίσκονταν σε θέση χειρότερη κατά 10-20% όσο ανέβαιναν οι τιμές. Μark Mazower, Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του μεσοπολέμου, μετάφραση Σπύρος Μαρκέτος, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2002 Μ.25

4 Απαντήσεις Νεοελληνικής Ιστορίας Γ Λυκείου ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α1.1 α: Λ(σελ.45) β: Σ(σελ.46) γ: Λ(σελ.54) δ: Σ(σελ.48) ε: Λ(σελ.48) Α1.2 Φεντερασιόν: Η μεγαλύτερη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης που αποτέλεσε σημαντική δίαυλο για τη διάδοση της σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα (Ελλάδα) (σχολ. σελ. 46) ΟΥΛΕΝ: Αμερικανική εταιρεία που το 1925 ανέλαβε την κατασκευή του φράγματος και της τεχνητής λίμνης του Μαραθώνα καθώς το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας είχε ξεπεράσει με την έλευση των προσφύγων το κατοίκους και φυσικά δε μπορούσε πλέον να υδρεύεται με το χρονολογούμενο από τους ρωμαϊκούς χρόνους Αδριάνειο Υδραγωγείο( σχολ. Σελ 53) Κλήριγκ: Κατά την περίοδο της κρίσης του 1932, στο εξωτερικό εμπόριο κυριάρχησε προοδευτικά η μέθοδος του διακανονισμού «κλήριγκ» Οι διεθνείς συναλλαγές δε γίνονταν δηλαδή με βάση το μετατρέψιμο συνάλλαγμα, αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντιζαν να ισοσκελίζουν την αξία των εισαγωγών στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών. Για μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου οι συναλλαγές με το εξωτερικό ήταν έντονα ελλειμματικές, η διαδικασία αυτή, πέρα από τα αρνητικά, είχε και θετικά στοιχεία.( σχολ. σελ 54) ΘΕΜΑ Α2 Α 2.1 Η άφιξη των προσφύγων, πέρα από το γεγονός ότι αποτέλεσε μια πρωτοφανή ανθρώπινη τραγωδία, λειτούργησε ως καταλύτης στη δυναμική της ελληνικής κοινωνίας. Οι χρόνιες ανεπάρκειες της ελληνικής διοίκησης έπρεπε, για παράδειγμα να ξεπεραστούν ταχύτατα για να αποφευχθεί μια ολική καταστροφή. Ήδη, το 1923 και το 1924, οι θάνατοι από τις αρρώστιες- μάστιγες της εποχής, τη φυματίωση και την ελονοσία, πολλαπλασιάστηκαν, κάνοντας

5 αναγκαίες και επείγουσες τις αποτελεσματικές παρεμβάσεις. Η πολιτική αστάθεια, τα μίση του διχασμού, η ανακήρυξη της δημοκρατίας, οι επεμβάσεις του στρατού και οι απόπειρες πραξικοπημάτων συσκοτίζουν το ζήτημα της αποτελεσματικότητας του κράτους και της διοίκησης. Στην πραγματικότητα, η αντίδραση του κρατικού μηχανισμού, ήταν μάλλον επαρκής σε σχέση με το μέγεθος του προβλήματος. Αξιοποίησε με τον καλύτερο τρόπο το μόνο κεφάλαιο που ουσιαστικά διέθετε: τις μουσουλμανικές περιουσίες που υπολογίζοταν σε πέντε έως δέκα δισεκατομμύρια δραχμές. Ταυτόχρονα, η εξωτερική βοήθεια, λειτούργησε συμπληρωματικά με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο (σχολ. σελ 51-52) Α.2.2 Το 1927 με αφορμή το αίτημα της Ελλάδας στην κοινωνία των Εθνών για παροχή πρόσθετου δανείου, τέθηκε το ζήτημα της δημιουργίας μιας κεντρικής κρατικής τράπεζας, που θα αναλάμβανε τη διαχείριση των χρεών, την έκδοση χαρτονομίσματος και την ενιαία εφαρμογή της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής. Παρά τις αντιδράσεις της Εθνικής Τράπεζας και κάτω από την πίεση των ξένων συμβούλων, το Μάιο του 1927 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε τη λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα. Πολύ γρήγορα πέτυχε σταθερές ισοτιμίες της δραχμής με τα ξένα νομίσματα στηρίζοντας την έκδοση χαρτονομίσματος στα αποθέματά της σε χρυσό και συνάλλαγμα και εξασφαλίζοντας τη μετατρεψιμότητα του εθνικού νομίσματος σε χρυσό. Η επιτυχία αυτή οδήγησε τα δημόσια οικονομικά σε περίοδο ευφορίας, βελτίωσε την πιστοληπτική ικανότητα του κράτους, ενίσχυσε την εισροή συναλλάγματος και τις επενδύσεις και προκάλεσε μία ισχυρή δυναμική που επέστρεψε τις σημαντικές πολιτικές, θεσμικές και οικονομικές πρωτοβουλίες της τελευταίας κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου ( ). Η περίοδος αυτή κράτησε μέχρι τις αρχές του 1932, οπότε εκδηλώθηκαν στη χώρα οι συνέπειες της μεγάλης οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε από τη Νέα Υόρκη το 1929 (σχολ. σελ. 53) ΟΜΑΔΑ Β ΘΕΜΑ Β1 Α) Στον ιδεολογικό τομέα η επικράτηση της μεγάλης Ιδέας εμπόδιζε την ανάπτυξη και διάδοση ιδεολογιών με κοινωνικό και ταξικό περιεχόμενο(σχολ. σελ 46) Όπως προκύπτει από την πηγή Α, σύμφωνα με την Έλλη Σκοπετέα, η κυριαρχία της Μεγάλης ιδέας αποτελούσε κοινό παρονομαστή χάραξης και άσκησης εξωτερικής πολιτικής για το νεοσύστατο κράτος, ενώ παράλληλα αποτελούσε «άλλοθι» για την επίλυση του συνόλου των ελληνικών προβλημάτων. Έτσι η καθολική αποδοχή της εθνικής ιδεολογίας από τις ελληνικές κυβερνήσεις αποτελούσε διαμορφωτικό παράγοντα πολιτικών επιλογών που επηρέαζε άμεσα τα εσωτερικά ζητήματα του ελληνικού κράτους. Β) Στην περίοδο , κατά την οποία η Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα, εμφανίστηκε μια νέα πολιτική αντίληψη που εκφράστηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και ονομάστηκε συνοπτικά «Βενιζελισμός». Είναι

6 δύσκολο να ορίσουμε με λίγα λόγια τι ακριβώς ήταν αυτή η πολιτική, στον οικονομικό όμως τομέα φαίνεται ότι ο Βενιζελισμός θεωρούσε το ελληνικό κράτος ως μοχλό έκφρασης και ανάπτυξης του ελληνισμού. Το ελληνικό κράτος δηλαδή έπρεπε να επιδιώξει την ενσωμάτωσή του εκτός συνόρων ελληνισμού και με ενιαία εθνική και κρατική υπόσταση να διεκδικήσει τη θέση του στον τότε σύγχρονο κόσμο Αυτό προϋπέθετε όχι μόνο θεσμικό εκσυγχρονισμό που θα καθιστούσε το κράτος αποτελεσματικό και αξιόπιστο, αλλά και γενικότερη προσήλωση στην ιδέα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων του έθνους. Ο Βενιζέλος δεν ήταν μόνος στη διαδικασία διαμόρφωσης και υλοποίησης των νέων επιλογών. Συσπείρωσε γύρω του μια δραστήρια αστική τάξη που εξακολουθούσε ακόμα να πλουτίζει σε όλη τη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου και που φιλοδοξούσε να κυριαρχήσει και πολιτικά στο χώρο που άπλωνε τις οικονομικές της δραστηριότητες. Κατά την περίοδο αυτή, υπήρχε ακόμα ισχυρή ελληνική οικονομική παρουσία στα λιμάνια της Νότιας Ρωσίας, στη λεκάνη του Δούναβη και το εσωτερικό της Ρουμανίας, στον Πόντο και τα μικρασιατικά παράλια, στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, τη Θεσσαλονίκη την Αίγυπτο το Σουδάν, την Αλεξάνδρεια. Όλος αυτός ο πλούτος μπορούσε να διασφαλιστεί μόνο μέσα από τη δημιουργία ενός ισχυρού εθνικού κέντρου, μιας περιφερειακής δύναμης ικανής να παρεμβαίνει και να προστατεύει τα συμφέροντα των πολιτών της. Επρόκειτο για ένα αίτημα αρκετά κρίσιμο, σε μια εποχή κατά την οποία πολλά εθνικιστικά κινήματα έκανα αισθητή την παρουσία τους. Για τους λόγους αυτούς η μεγάλη Ιδέα και οι προϋποθέσεις της - ο εκσυγχρονισμός του κράτουςαποτέλεσαν ισχυρά ιδεολογικά, πολιτικά και οικονομικά ερείσματα για τη διεκδίκηση της Μεγάλης Ελλάδας με πιθανότητες επιτυχίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι στα χρόνια αυτά της μεγάλης προσπάθειας οι προϋπολογισμοί του κράτους ήταν συνήθως πλεονασματικοί.. Το 1911 τα έσοδα του προϋπολογισμού ήταν και τα έξοδα μόνο δραχμές παρά τις αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες. (σχολικό σελ 48) Όπως προκύπτει από το παράθεμα Β στις αρχές του 20 ου αιώνα η Μεγάλη Ιδέα απέκτησε ρεαλιστικό περιεχόμενο στα πλαίσια της πολιτικής αντίληψης του Βενιζελισμού καθώς ο Ελ. Βενιζέλος αποδεικνύεται ο πιο συνεπής, διορατικός και πραγματιστικός φορέας της εθνικής ολοκλήρωσης. Το εγχείρημα της γεωγραφικής ενοποίησης των Ελλήνων και συνεπώς η υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας, θα ξεκινούσε με τους Βαλκανικούς πολέμους, για να στραφεί στη συνέχεια στον ελληνισμό της Μικράς Ασίας. Η Μεγάλη Ιδέα ενσάρκωνε την πολιτική των εθνικών επιδιώξεων και της εδαφικής επέκτασης της χώρας μέσα στο πλαίσιο της πολιτικής αντίληψης του Βενιζελισμού. ΘΕΜΑ Β2 Α) Η παγκόσμια οικονομική κρίση έφτασε στην Ελλάδα σε μια εποχή «ευημερίας». Η «ευημερία» σήμαινε ότι η εμπιστοσύνη των Ελλήνων σε ένα καλύτερο οικονομικό μέλλον είχε αποκατασταθεί, οι σκοτεινές εποχές της δεκαετίας του 1990 έδειχναν να απομακρύνονται, οι πληγές έκλειναν, η φτώχεια

7 περιοριζόταν και το ελληνικό κράτος έδειχνε να σχεδιάζει το μέλλον με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία. Οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να αποτρέψουν η κρίση εξάντλησαν τα αποθέματα της χώρας σε χρυσό και συνάλλαγμα. Την άνοιξη του 1932 όμως, η κυβέρνηση δε μπόρεσε ν αποφύγει την αναστολή της μετατρεψιμότητας του εθνικού νομίσματος καθώς και την αναστολή εξυπηρέτησης των εξωτερικών δανείων. Έτσι εγκαινιάστηκε μια περίοδος ισχυρού κρατικού παρεμβατισμού στα οικονομικά ζητήματα, ιδιαίτερα στις εξωτερικές συναλλαγές, και μια πολιτική προστατευτισμού με σκοπό την αυτάρκεια της χώρας. Η Ελλάδα μπήκε με τη σειρά της στο χώρο της κλειστής οικονομίας, όπου οι συναλλαγές καθορίζονταν περισσότερο από γραφειοκρατικές διαδικασίες παρά από ελεύθερες οικονομικές συμφωνίες. Στο εξωτερικό εμπόριο κυριαρχούσε προοδευτικά η μέθοδος του διακανονισμού «κλήριγκ». Οι διεθνείς συναλλαγές δε γίνονταν με βάση το μετατρέψιμο συνάλλαγμα αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντιζαν να ισοσκελίζουν την αξία των εισαγωγών με την αντίστοιχη των εξαγωγών, στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών. Για μια χώρα όπως η Ελλάδα όπου οι συναλλαγές με το εξωτερικό ήταν έντονα ελλειμματικές, η διαδικασία αυτή, πέρα από τα αρνητικά είχε και θετικά αποτελέσματα (σχολ. σελ 54) Σύμφωνα με το παράθεμα η υποκατάσταση των εισαγωγών ευνόησε τη γεωργία και τη βιομηχανία καθώς αύξησε την παραγωγή αλλά και τις τιμές. Η οικονομική θέση των χωρικών, αν και πολλοί παρέμειναν χρεωμένοι, βελτιώθηκε και ο εμπορικός ακόλουθος των ΗΠΑ διαβεβαίωνε πως οι αγρότες ήταν τόσο ευκατάστατοι το 1934 όσο και πριν την ύφεση. Από την άλλη η ανάπτυξη της κατασκευαστικής βιομηχανίας μετά το 1932 δεν οδήγησε ούτε στην τεχνολογική βελτίωση ούτε στην αύξηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, αλλά ενίσχυσε τα ολιγοπωλιακά γνωρίσματα της ελληνικής βιομηχανίας με αποτέλεσμα οι βιομηχανικοί εργάτες, οι μεροκαματιάρηδες και οι κατώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι να βρίσκονται σε θέση χειρότερη κατά 10-20% όσο ανέβαιναν οι τιμές. Β) Οι πιο σημαντικές επιπτώσεις, όμως αυτών των εξελίξεων βρίσκονται στο πολιτικό πεδίο. Τα ισχυρότερα συγκεντρωτικά κράτη που αναδείχθηκαν μέσα απ αυτές τις διαδικασίες προκαλούσαν την ανάδειξη και την κυριαρχία ολοκληρωτικών καθεστώτων και κινημάτων σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Καθώς προχωρούσε η δεκαετία της κρίσης, η δεκαετία του 1930, ολοένα και περισσότερα κράτη αποκτούσαν δικτατορικά ή φασιστικά καθεστώτα. Η Ελλάδα δεν ξέφυγε από το γενικό κανόνα. Στις 4 Αυγούστου του 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς, με την ανοχή του παλατιού, προχώρησε στην κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και στην επιβολή δικτατορίας. (σχολ. σελ. 54)