Η ΛΙΜΝΗ ΚΟΡΩΝΕΙΑ ΩΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΓΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΤΗΝΟΠΑΝΙΔΑ Μπίρτσας Π. Κ., Χ. Κ. Σώκος, & Κ. Ε. Σκορδάς Κυνηγετική Ομοσπονδία Μακεδονίας & Θράκης
Η λίμνη Κορώνεια βρίσκεται στην Κεντρική Μακεδονία, 20 km ανατολικά της Θεσσαλονίκης, με υψόμετρο 74. αποτελεί τμήμα Εθνικού Πάρκου, ανήκει στου υγροτόπους της συνθήκης Ramsar Καλύπτεται από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες 79/409 και 92/43. Κατά τα τελευταία 15 χρόνια ο όγκος του νερού μειώθηκε 80% κυρίως λόγω των μειωμένων βροχοπτώσεων και των αυξημένων αναγκών για άρδευση των αγροτικών καλλιεργειών. Το βάθος του νερού κυμαίνεται από 1-1,5 m.
Τα κύρια περιβαλλοντικά προβλήματα Ρύπανση: Αστικά λύματα, ανεξέλεγκτη απόθεση αδρανών υλικών, βιομηχανικά λύματα, αγροχημικά. Άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες: Εγκατάσταση νέων ή επέκταση παλαιών βιομηχανιών, υπεράντληση υπόγειων υδάτων, εγκατάσταση ή επέκταση κτηνοτροφικών μονάδων, εντατική γεωργία.
Η λίμνη Κορώνεια τον Οκτώβριο του 2000 (Το κόκκινο βέλος δείχνει την άκρη του νερού) Η λίμνη Κορώνεια τον Αύγουστο 1998. (Το κόκκινο βέλος δείχνει την άκρη του νερού).
Η λίμνη Κορώνεια το Σεπτέμβριο του 2004 Το 2002 η λίμνη αποξηράνθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά αλλά τα επόμενα έτη τροφοδοτήθηκε πάλι με αρκετό νερό.
Περισσότερα από 200 είδη πτηνών έχουν καταγραφεί Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση του αριθμού των επιφανειακών παπιών, πιθανόν λόγω της αύξησης των σημείων της λίμνης με ρηχά νερά.
Αλλαντίαση Η Αλλαντίαση, μια ασθένεια που προκαλείται από το βακτήριο clostridium botulinum, έχει θεωρηθεί ως μια από τις σημαντικότερες αιτίες θανάτωσης υδροβίων από τις αρχές του 20ού αιώνα. Η αλλαντίαση έχει ταξινομηθεί σε εφτά τύπους (A-G) ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των νευροτοξινών που παράγει το βακτήριο Clostridium botulinum.
Οι θάνατοι των πτηνών λόγω της αλλαντίασης συνήθως προκαλούνται από τοξίνη τύπου C. Οι τοξίνες που παράγονται είναι βιολογικά δηλητήρια. Η αλλαντίαση δεν προκαλεί αλλοιώσεις ή άλλου είδους αλλαγές στα εσωτερικά όργανα των πτηνών.
Η αλλαντίαση τύπου C συχνά διαιωνίζεται μέσω ενός κύκλου που δημιουργείται από τα πτώματα και τις προνύμφες
Καταγράφηκαν δύο περιπτώσεις εκτεταμένης θανάτωσης πτηνών: α) το φθινόπωρο του 2004 (από αλλαντίαση τύπου C) και β) το φθινόπωρο του 2007 (από άγνωστη αιτία).
Και οι δύο περιπτώσεις θανάτωσης πτηνών σχετίζονταν με: έντονη διακύμανση της επιφάνειας του νερού υψηλές θερμοκρασίες (25-40 ºC) υψηλή αλατότητα (5-10 ) βασικό ph (8,8 10,4) υψηλή αγωγιμότητα (4.500 9.000 μs/cm) Εκτεταμένη αποσύνθεση φυτικών ειδών, νεκρών ασπόνδυλων ή πτωμάτων (πτηνών, θηλαστικών κ.λπ.).
Ρηχά νερά και πλούσια βλάστηση
Αυξομείωση της στάθμης του νερού κατά τη διάρκεια δυνατών ανέμων
Νεκρά υδρόβια ασπόνδυλα λόγω της διακύμανσης του επιπέδου της επιφάνειας του νερού.
Νεκρά ασπόνδυλα, πτώματα ζώων και φυτικά υλικά σε αποσύνθεση είναι δυναμικές πηγές ενέργειας για το Clostridium botulinum
Προνύμφες απορροφούν και «μεταφέρουν» τοξίνη τύπου C αλλά δεν νοσούν.
Larus rindibundus Όταν τα πτηνά τρέφονται με τις μολυσμένες προνύμφες λαμβάνουν ποσότητες τοξίνης τύπου C και προσβάλλονται από αλλαντίαση
Συμπτώματα Αυτού του είδους οι νευροτοξίνες προκαλούν προοδευτική παράλυση των μυών, αρχής γενομένης από τα πόδια και τις φτερούγες, επεκτεινόμενη στο λαιμό και τελικά στους μύες που είναι υπεύθυνοι για την αναπνοή.
Ο λαιμός των προσβεβλημένων πτηνών παραλύει οπότε αν βρίσκονται στο νερό πνίγονται. Pelecanus crispus
Αποτελέσματα - συζήτηση Σύμφωνα με τα στοιχεία υπαίθρου: α) το φθινόπωρο του 2004 περισσότερα από 35.000 πτηνά (41 είδη κυρίως υδρόβια και παρυδάτια) θανατώθηκαν από την αλλαντίαση τύπου C και β) το φθινόπωρο του 2007 περισσότερα από 2500 πτηνά (14 είδη) θανατώθηκαν από άγνωστη αιτία.
Κατάλογος ειδών πτηνών που βρέθηκαν νεκρά τα έτη 2004 και 2007 Επιστημονικό όνομα Αριθμός (2004) Anas acuta > 200 Anas clypeata > 6.000 Αριθμός (2007) Anas crecca > 8.000 ++ Anas penelope > 300 Anas platyrhyncos > 3000 ++ Anas strepera > 200 Aythya ferrina > 80 Aythya nyrroca > 5 + άτομα, ++ δεκάδες
Κατάλογος ειδών πτηνών που βρέθηκαν νεκρά τα έτη 2004 και 2007 Επιστημονικό όνομα Αριθμός (2004) Αριθμός (2007) Larus cachinans > 5000 + Larus rindibundus > 7000 ++ Pelecanus crispus 238 Tatorna tadorna > 500 ++ Fulica atra > 400 Gallinula chloropus > 7 + Recurvirostra avocetta > 70 ++ Himantopous himantopus > 90 + + άτομα, ++ δεκάδες
Κατάλογος ειδών πτηνών που βρέθηκαν νεκρά τα έτη 2004 και 2007 Επιστημονικό όνομα Αριθμός (2004) Egretta alba + Αριθμός (2007) Egretta garzetta ++ Calidris alba + Calidris alpina + + Calidris minuta + Charadrius dubius ++ Phoenicopterus ruber >100 + άτομα, ++ δεκάδες
Τι ακολούθησε μετά τη διαπίστωση του φαινομένου των θανάτων πτηνών;
Δείγματα νεκρών πτηνών εστάλησαν για αναλύσεις
Ομοσπονδιακοί θηροφύλακες και εθελοντές (κυρίως μέλη των κυνηγετικών συλλόγων) συνέλεξαν τα νεκρά πτηνά
Έγινε καύση χιλιάδων νεκρών πτηνών
Πηγές κρότου προπανίου εγκαταστάθηκαν στις όχθες της λίμνης και έδιωχναν τα πτηνά.
Η τοπική κοινωνία και η κοινή γνώμη ενημερώθηκε από τους Ομοσπονδιακούς θηροφύλακες, εκπροσώπους Κυνηγετικών Οργανώσεων και αρμόδιων υπηρεσιών.
Η ΚΟΜΑΘ προχώρησε στην υλοποίηση επιπλέον δράσεων ενημέρωσης της κοινής γνώμης, (συναντήσεις, συνεντεύξεις τύπου, εκδόσεις κ.λπ.). Μετά 3 μήνες η αρμόδια Υπηρεσία ανακοίνωσε ότι η αιτία θανάτου των πτηνών ήταν η αλλαντίαση τύπου C
Φθινόπωρο 2004 Λιγότερο νερό στη λίμνη Παρόμοιες φυσικοχημικές ιδιότητες Μικρότερος αριθμός πτηνών Τα φοινικόπτερα ήταν το είδος που προσεβλήθη περισσότερο Αδύνατη η πρόσβαση στην άκρη του νερού Μεγάλη δυσκολία στη σύλληψη ημιθανών πτηνών για εξετάσεις
Προτάσεις Η πρώτη δράση που πρέπει να γίνει μετά την εκδήλωση του φαινομένου είναι η απομάκρυνση και καύση των νεκρών πτηνών. Η απομάκρυνση της νεκρής βλάστησης μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στον περιορισμό του φαινομένου της θανάτωσης πτηνών. Η άμεση ενημέρωση της κοινής γνώμης και των αρμόδιων υπηρεσιών είναι απαραίτητη
Αν στα προσβεβλημένα πτηνά εξασφαλίσουμε πόσιμο νερό και προστασία από άρπαγες συχνά μπορούν να ανακάμψουν. Η θεραπεία με αντιτοξίνη τύπου C είναι συχνά αποτελεσματική και μπορεί να είναι οικονομικά εφικτή. Σημαντικό είναι να παραμένουν τα πτηνά μακριά από περιοχές στις οποίες βρίσκεται σε εξέλιξη το φαινόμενο της αλλαντίασης.