Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας. «Ψηφιακό βιβλίο»

Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας «Ψηφιακό βιβλίο» ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2012

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 32

Περιεχόμενα ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 4 ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 4 ΣΤΟΧΟΙ-ΣΚΕΠΤΙΚΟ 5 Γνώσεις για τον κόσμο και στάσεις, αξίες, πεποιθήσεις 6 Γνώσεις για τη γλώσσα 6 Γραμματισμοί 6 ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 7 Αφετηρία 7 Σύνδεση με Α.Π.Σ. και το σχολικό εγχειρίδιο 7 Κατανομή του χρόνου 7 Ρόλος του διδάσκοντα 7 Ρόλοι των μαθητών 8 Εργαλεία-Πηγές 8 Λεπτομερής διαδικασία 8 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 31 Σελίδα 3 από 32

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Τίτλος Ψηφιακό βιβλίο Δημιουργός Αναστάσιος Ξανθόπουλος Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Διδακτική ενότητα --- Τάξη Γ Δημοτικού, αλλά και σε μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού Χρονική διάρκεια Θα απαιτηθούν 10-12 διδακτικές ώρες Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η χρήση μιας on line εφαρμογής με σκοπό τη «συγγραφή» ψηφιακών βιβλίων ή την μετατροπή έντυπων κειμένων σε ψηφιακά αποτελεί τον πυρήνα γύρω από τον οποίο αναπτύσσεται το σενάριο που ακολουθεί. Με στόχο την εκμάθηση της γραφής πολυτροπικών κειμένων ή αλλιώς της δόμησης και συνάρθρωσης κειμένου, εικόνας και ήχου με ένα συνεκτικό τρόπο με εργαλεία που βρίσκονται διαθέσιμα δωρεάν στο διαδίκτυο, επιδιώκεται η παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου εκ μέρους των μαθητών σε ένα ολοκληρωτικά ψηφιακό περιβάλλον. Προϋποθέσεις υλοποίησης: Εξοικείωση με ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, με το διαδίκτυο, με βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και των περιφερειακών του. Σελίδα 4 από 32

Γ. ΣΤΟΧΟΙ-ΣΚΕΠΤΙΚΟ Η εξάσκηση των μαθητών στη χρήση της «γραφής» με τον υπολογιστή είναι μια δεξιότητα που είναι τελείως διαφορετική από τη δεξιότητα της γραφής με το μολύβι. Δεν είναι μόνο το πληκτρολόγιο και οι δυνατότητες που συνοδεύουν τους διάφορους κειμενογράφους αυτά που κάνουν τη διαφορά είναι, κυρίως, η ίδια η αλλαγή της φιλοσοφίας που διαχωρίζει τη δόμηση ενός ψηφιακού από ένα έντυπο κείμενο. Το κείμενο γίνεται πια πολυτροπικό και υπερμεσικό. Το διαβάζουμε, όχι απαραίτητα με γραμμική σειρά, το ακούμε, το βλέπουμε και το διαμοιραζόμαστε με άλλους, μπορούμε να επέμβουμε και να αλλάξουμε το κείμενο κάποιου τρίτου, να το σχολιάσουμε, να το βαθμολογήσουμε. Γι αυτό και όλο και πιο συχνά γίνεται λόγος για το ότι τα κείμενα πια δεν «γράφονται» αλλά «δομούνται». Πραγματικά, παρατηρούμε ότι από τον συγγραφέα περνούμε σταδιακά στη συγγραφική ομάδα, καθώς η δυνατότητα μεταφοράς, αποθήκευσης και διαμοιρασμού της πληροφορίας έχει καταστήσει τη διαδικασία της συνεργασίας και της ανατροφοδότησης αμεσότατη και ταχύτατη. Αυτή η δεξιότητα της «γραφής με τον υπολογιστή» είναι συνεπώς μια επικοινωνιακή και κοινωνική δεξιότητα, μια διαθεματική δεξιότητα, η καλλιέργεια της οποίας αποτελεί στόχο του νέου γραμματισμού και των πολυγραμματισμών. Ως «οριζόντια» δεξιότητα, επομένως, δίνει τη δυνατότητα διαθεματικών συνάψεων του γλωσσικού με τον τεχνολογικό γραμματισμό αποδεικνύοντας με έναν έμπρακτο τρόπο ότι δεν νοείται πια ο ένας χωριστά από τον άλλο. Επιδιώκεται, έτσι, μέσω του σεναρίου οι μαθητές να εξοικειωθούν με τις δυνατότητες μιας διαδικτυακής πλατφόρμας, για να παράγουν συνεργατικά ή ατομικά πολυτροπικά κείμενα, ώστε να μπορούν σταδιακά να την αξιοποιήσουν σε όλα τα μαθήματα του σχολικού προγράμματος. Ως εκ τούτου το παρόν σενάριο έχει και μια διαθεματική διάσταση, καθώς, παράλληλα με την καλλιέργεια των γνωστικών στόχων του γλωσσικού μαθήματος, αναμένεται η καλλιέργεια του πληροφορικού (διαχείριση, αναζήτηση, εύρεση, αποθήκευση, διαμοιρασμός πληροφορίας) και του τεχνολογικού γραμματισμού (χειρισμός προγραμμάτων και περιφερειακών του Η/Υ, μηχανές αναζήτησης, Σελίδα 5 από 32

Διαδίκτυο, άλλες ψηφιακές συσκευές). Ταυτόχρονα, επιδιώκεται η επίτευξη κρίσιμων συναισθηματικών στόχων (ομαδικό πνεύμα, αυτοαξιολόγηση, αυτορυθμιζόμενη μάθηση, κριτική και δημιουργική σκέψη, δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων) και «ψυχοκινητικών» στόχων (χειρισμός πληκτρολογίου, ποντικού). Τέλος, επιδιώκεται να καλλιεργηθεί και ο κριτικός γραμματισμός, καθώς τίθενται ζητήματα σεβασμού της πνευματικής ιδιοκτησίας, προστασίας των προσωπικών δεδομένων και αξιοπιστίας των διαδικτυακών εργαλείων. Γνώσεις για τον κόσμο και στάσεις, αξίες, πεποιθήσεις Επιχειρείται οι μαθητές/-τριες: να κατανοήσουν τις διαφορές μεταξὐ του έντυπου και του ηλεκτρονικού βιβλίου να γνωρίσουν διάφορους σύγχρονους έλληνες συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας να γνωρίσουν διάφορα λογοτεχνικά είδη όπως πεζά και ποιήματα να μπορούν να συντάξουν και να διαβάσουν ή να πλοηγούνται σε ένα ψηφιακό κείμενο. Γνώσεις για τη γλώσσα Επιχειρείται οι μαθητές/-τριες: να εξοικειωθούν με τη δημιουργία πολυτροπικών και υπερμεσικών κείμενων να καλλιεργήσουν τον προφορικό λόγο, τόσο ως ομιλητές όσο και ως ακροατές να καλλιεργήσουν τον γραπτό τους λόγο και ιδιαίτερα να δίνουν τίτλο σε ένα βιβλίο, να κατανοούν μια βιογραφία, να δομούν τα περιεχόμενα ενός βιβλίου, να μπορούν να σχολιάζουν κείμενα και να συντάσσουν γλωσσάρια να μπορούν να βάζουν λεζάντες σε εικόνες να αποκτήσουν νέο λεξιλόγιο. Γραμματισμοί Επιχειρείται οι μαθητές/-τριες: να αποκτήσουν θετική στάση για τη θέση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και να εξοικειωθούν με τις ποικίλες δυνατότητες που αυτές τους παρέχουν Σελίδα 6 από 32

να μάθουν να χειρίζονται με ευχέρεια το πληκτρολόγιο, το ποντίκι και άλλες περιφερειακές συσκευές του Η/Υ, όπως ο εκτυπωτής, τα μικρόφωνα, το σκάνερ ή άλλα ψηφιακά μέσα να εξοικειωθούν με τη χρήση διαδικτυακών εφαρμογών για συγγραφή κειμένων να εξοικειωθούν με τη χρήση ηλεκτρονικού λεξικού να μάθουν να ανοίγουν ιστοσελίδες και να πλοηγούνται μέσα σε έναν ιστότοπο να εξοικειωθούν με την ανάκτηση κειμένων, φωτογραφιών και βίντεο από το διαδίκτυο, καθώς και με στοιχειώδεις τρόπους επεξεργασίας φωτογραφίας και βίντεο και εκτύπωσης φωτογραφίας να μάθουν πώς γίνεται μια απλή ανάρτηση κειμένου και φωτογραφίας σε διαδικτυακή εφαρμογή να εξοικειωθούν με την λήψη και αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων να εξοικειωθούν με τρόπους παραγωγής και ακρόασης ηχητικού κομματιού να μπορούν να εισάγουν σχόλια σε ψηφιακά αρχεία να αντιγράφουν και να επικολλούν κείμενο ή ηλεκτρονική διεύθυνση από το διαδίκτυο να γνωρίζουν πώς γίνεται η μετάφραση ιστοστελίδων στη γλώσσα τους να μπορούν να καταγράφουν την ηλεκτρονική πηγή των πληροφοριών τους και να παραπέμπουν με υπερσύνδεση σε αυτή. Δ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Αφετηρία: Το σενάριο μπορεί να έχει την αφετηρία του στην ψηφιακή μορφή των σχολικών βιβλίων. Ο δάσκαλος μπορεί να παρουσιάσει στον διαδραστικό πίνακα της τάξης την ψηφιακή μορφή των βιβλίων και να δείξει κάποιες διαφορές που έχουν αυτά από τα ψηφιακά, ώστε να προκαλέσει το ενδιαφέρον των παιδιών για μια ενασχόληση με το ψηφιακό βιβλίο. Ταυτόχρονα, μπορεί να επιδείξει κάποια συσκευή Σελίδα 7 από 32

(e-book, ipad) ανάγνωσης ψηφιακών βιβλίων ή να επισκεφτεί ιστοσελίδες με ανάλογες εφαρμογές όπου «ξεφυλλίζουμε» βιβλία με ηλεκτρονικό τρόπο και ήχο (Flip page), αλλά ταυτόχρονα έχουμε υπερσυνδέσεις, εικόνες, τραγούδι, βίντεο κτλ. Σύνδεση με Α.Π.Σ. και το σχολικό εγχειρίδιο: Το ψηφιακό βιβλίο σχετίζεται άμεσα με τη διαχείριση της πληροφορίας, που αποτελεί ένα κατεξοχήν οριζόντιο ή διαθεματικό στόχο όπως περιγράφεται στο ΑΠΣ της γλώσσας. Ταυτόχρονα, το θέμα του σεναρίου που θα επεξεργαστούν οι μαθητές σχετίζεται άμεσα με το Ανθολόγιό τους και τους συγγραφείς που περιλαμβάνονται σε αυτό. Κατανομή του χρόνου: Οι μαθητές προτείνεται να εργαστούν για περίπου 12 διδακτικές ώρες κατανεμημένες σε 6 δίωρα, ένα κάθε εβδομάδα, ως εξής: πρώτο δίωρο για εισαγωγή, γνωριμία και προβληματισμό πάνω στο θέμα των ψηφιακών βιβλίων δεύτερο δίωρο για παρουσίαση και εξοικείωση με τη διαδικτυακή εφαρμογή που θα χρησιμοποιήσουν τρίτο, τέταρτο και πέμπτο δίωρο, υλοποιούν τις δραστηριότητες (φύλλα εργασίας) του σεναρίου που τους αναθέτει ο δάσκαλος έκτο δίωρο, παρουσιάζουν, διαμοιράζουν, δημοσιεύουν, εκτυπώνουν και ετεροαξιολογούν τα έργα τους. Ρόλος του διδάσκοντα: Καθοδηγητικός, συντονιστικός, συμβουλευτικός, διευκολυντικός, ώστε οι μαθητές να συνεργάζονται και να υποστηρίζονται στα τυχόν προβλήματα που συναντούν. Προτείνουμε ο διδάσκων να εφαρμόζει τον κανόνα «Ρώτησε τρεις πριν από εμένα», που συνίσταται στο ότι ο μαθητής, όταν έχει κάποια απορία, πρέπει πρώτα να απευθύνεται στους συμμαθητές του, έπειτα στο συμβατικό Σελίδα 8 από 32

υλικό (εγχειρίδιο, άλλο έντυπο υλικό) και τέλος στο διαδίκτυο, για να την επιλύσει. Αν δεν βρει ικανοποιητική απάντηση στις παραπάνω τρεις πηγές, τότε μπορεί να ρωτήσει το δάσκαλο. Ρόλοι των μαθητών: Ο ρόλος των μαθητών είναι διερευνητικός, συμβουλευτικός και βοηθητικός προς τους συμμαθητές, καθώς μέσα από τη συνεργασία και την προσπάθεια αναγωγής της πληροφορίας σε κείμενο αναγκάζονται να συμβουλευτούν και να συμβουλέψουν άλλα μέλη της ομάδας τους. Συμμετέχουν έτσι ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία και οικοδομούν σταδιακά τις γνώσεις τους. Εργαλεία-Πηγές: Η/Υ, διαδραστικός πίνακας, Διαδίκτυο, εφαρμογές συγγραφής ψηφιακών κειμένων, λογισμικά καταγραφής και επεξεργασίας ήχου, ηλεκτρονικά λεξικά. Λεπτομερής διαδικασία 1 η και 2 η διδακτική ώρα (Ολομέλεια της τάξης καθορισμός θέματος, στόχων, χρονοδιαγράμματος) Ζητούμε από τους μαθητές να ξεφυλλίσουν διάφορα σχολικά βιβλία, όπως της Γλώσσας, το Ανθολόγιο, των Μαθηματικών, των Θρησκευτικών και της Ιστορίας και προσπαθούμε με ερωτήσεις να τους βοηθήσουμε να βρουν κοινά στοιχεία ή διαφορές που έχουν στην διάταξή τους τα βιβλία αυτά. Έτσι αναμένουμε να αντιληφθούν ότι όλα έχουν εξώφυλλο, πίνακα περιεχομένων, κείμενα και εικόνες, ενώ οι σελίδες τους είναι αριθμημένες. Ταυτόχρονα, αναμένουμε να βρουν και διαφορές, όπως το ότι κάποια έχουν πίνακα που επεξηγεί σύμβολα και χαρακτήρες των βιβλίων (Γλώσσα, Μαθηματικά) ή ότι σε ορισμένα υπάρχει γλωσσάρι (Ιστορία, Θρησκευτικά) και σε άλλα απουσιάζει (Ανθολόγιο). Σελίδα 9 από 32

Έπειτα συζητούμε για τους περιορισμούς και τις δυνατότητες του έντυπου βιβλίου. Οι μαθητές αναμένεται να κατανοήσουν ότι στο έντυπο βιβλίο δεν μπορούμε να βάλουμε ήχο ή βίντεο ή δεν μπορούμε να παραπέμψουμε αλλού ή να σχολιάσουμε και να στείλουμε τα σχόλια άμεσα σε κάποιον άλλο και ότι πρέπει να το έχουμε συνέχεια μαζί μας, αν θέλουμε να το διαβάσουμε. Όμως, το έντυπο, αντίθετα από το ψηφιακό, δεν χρειάζεται Η/Υ ή ειδική συσκευή, καλώδια, μπαταρίες και σύνδεση στο διαδίκτυο, προκειμένου να το προσπελάσουμε πλήρως. Ο δάσκαλος μπορεί να τους δείξει εύκολα στον διαδραστικό πίνακα τέτοια παραδείγματα πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων των έντυπων σε σχέση με τα ψηφιακά μέσα ανοίγοντας, για παράδειγμα, την ψηφιακή έκδοση των σχολικών βιβλίων, με τα οποία οι μαθητές μόλις ασχολήθηκαν. Ακόμη μπορεί να τους δείξει ένα παράδειγμα ψηφιακού βιβλίου από το Διαδίκτυο ή να έχει ετοιμάσει ο ίδιος ένα αρχείο ήχου (ως παράδειγμα audio book) που θα περιέχει ένα ποίημα από το Ανθολόγιο ή μια ενότητα από την Ιστορία. Οι μαθητές αναμένουμε να αντιληφθούν τη δομή και τον τρόπο λειτουργίας των ψηφιακών βιβλίων, ώστε να παρακινηθούν να ασχοληθούν με την παραγωγή ή τη δόμηση ενός τέτοιου κειμένου. Συμφωνούμε να ασχοληθούμε με την παραγωγή ψηφιακών βιβλίων, να εργαστούμε δηλαδή ως συγγραφείς, για να μάθουμε πώς να χρησιμοποιούμε τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών σε όφελός μας στις ποικίλες σχολικές εργασίες που μας ανατίθενται. Εξηγούμε στους μαθητές ότι πρώτα μας ενδιαφέρει πιο πολύ να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο θα δομήσουν τα βιβλία, όπως να υπάρχει εξώφυλλο, πίνακας περιεχομένων, γλωσσάρι, βοηθοί-ήρωες, εικόνες και αρχεία ήχου που θα συνοδεύουν τη δραστηριότητα και έπειτα το θέμα του βιβλίου. Δεν θα εστιάσουμε, επομένως, στην αξιολόγηση του κειμένου των μαθητών μας μονομερώς, δηλαδή με καθαρά γλωσσικά κριτήρια (υπερδομή και γραμματική), αλλά θα σταθούμε στο κατά πόσο το ψηφιακό τους βιβλίο έχει τα χαρακτηριστικά εκείνα που το κάνουν «βιβλίο» και αν κάνει χρήση των τεχνολογικών δυνατοτήτων που μας παρέχει η εφαρμογή. Εξηγείται στους μαθητές ότι η εργασία τους θα γίνει κυρίως με βάση τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα (Η/Υ, διαδίκτυο, διαδραστικοί πίνακες, κτλ.) και ότι η διαδικασία θα διαρκέσει όσο χρόνο χρειαστεί για την ολοκλήρωση των εργασιών Σελίδα 10 από 32

τους. Ακόμη, θα οριστούν οι ώρες και οι μέρες των συναντήσεων για αυτό το θέμα, που προτείνεται να είναι ένα δίωρο κάθε εβδομάδα. Συζητείται ο μαθησιακός σκοπός της διαδικασίας και αναλύονται στους μαθητές οι ειδικότεροι στόχοι (καλλιέργεια της γλώσσας, δεξιότητες σχετικές με ΤΠΕ κτλ.), καθώς και ο τρόπος παρουσίασης του υλικού που θα συγκεντρώσουν και θα επεξεργαστούν. Ακολούθως, η τάξη χωρίζεται σε τέσσερις ομάδες των πέντε ατόμων. Κάθε ομάδα μπορεί να διαλέξει ένα όνομα, για να υπογράφει τις ομαδικές της εργασίες. Ο δάσκαλος φροντίζει κάθε ομάδα να περιλαμβάνει μαθητές και των δύο φύλων με διαφορετικές επιδόσεις. Εξηγούμε ότι κάθε ομάδα θα αναλάβει συγκεκριμένες εργασίες και θα παρουσιάζει σε τακτά διαστήματα τη δουλειά της στις άλλες ομάδες, ενώ θα πρέπει να συνεργάζονται συχνά για τη σύνθεση των εργασιών τους. Τέλος, επιλέγουμε ένα θέμα για το ψηφιακό βιβλίο που οι ομάδες θα παραγάγουν. Για το σενάριο αυτό επιλέξαμε το θέμα «Λογοτέχνες». Πιο συγκεκριμένα, με αφετηρία το Ανθολόγιο της Γ τάξης η κάθε ομάδα θα επιλέξει τέσσερις λογοτέχνες, προκειμένου να φτιάξει ένα βιβλίο που θα παρουσιάζει πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του καθενός. Με τον τρόπο αυτό τα παραγόμενα βιβλία θα μπορούν αργότερα να αξιοποιηθούν στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος ή της Λογοτεχνίας. 3 η και 4 η διδακτική ώρα (Παρουσίαση της εφαρμογής) Προτείνουμε όλο το δεύτερο δίωρο να αφιερωθεί στην παρουσίαση της εφαρμογής CAST UDL Book Builder μέσω του διαδραστικού πίνακα (βλ. Παρατηρήσεις για αναλυτικότερες οδηγίες για την εφαρμογή). Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να έχει ήδη έτοιμο ένα δικό του βιβλίο, στο οποίο θα έχει ενσωματώσει όλα τα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχουν τα βιβλία των μαθητών του. Οι μαθητές θα πρέπει να αλληλεπιδρούν με την εφαρμογή στον διαδραστικό πίνακα και στους υπολογιστές Σελίδα 11 από 32

τους και να δοκιμάζουν με την καθοδήγηση του δασκάλου τις διάφορες δυνατότητές της. Τα βήματα της συγγραφής του βιβλίου παρουσιάζονται αναλυτικά παρακάτω, για να φαίνεται πώς συνδέονται με συγκεκριμένες δραστηριότητες που πρέπει να διεκπεραιώσουν οι μαθητές. 5 η 10 η διδακτική ώρα (Υλοποίηση των δραστηριοτήτων) Οι τέσσερις ομάδες θα εργαστούν με παράλληλο τρόπο, προκειμένου να υλοποιήσουν μια σειρά από δραστηριότητες που περιγράφονται παρακάτω. Αναλυτικότερα μοιράζουμε στις τέσσερις ομάδες τους λογοτέχνες που θα πρέπει να μας παρουσιάσουν. Α ομάδα Β ομάδα Γ ομάδα Δ ομάδα Μ. Κοντολέων Ε. Χίου Κ. Σίνου Μ. Λοΐζου Ζ. Βαλάση Χ. Μπουλώτης Θ. Χορτιάτη Α. Ζέη Β. Μάστορη Κ. Σφαέλλου Ε. Τριβιζάς Α. Βαρελλά Π. Καλιότσος Μ. Πυλιώτου Λ. Πέτροβιτς-Ανδουτσοπούλου Φ. Φραγκούλη Η επιλογή των λογοτεχνών δεν είναι τυχαία. Έγινε, επειδή ανήκουν στη νεότερη γενιά λογοτεχνών παιδικής λογοτεχνίας και γιατί υπάρχει μια πολύ καλά ενημερωμένη και εύχρηστη βάση γι αυτούς από το ΠΤΔΕ της Ρόδου, από όπου οι μαθητές μπορούν να αντλήσουν εύκολα τις πληροφορίες που θα τους χρειαστούν, για να υλοποιήσουν την εργασία τους. Προκειμένου να μην αναλώνουμε χρόνο σε αναζητήσεις βιογραφικών, φωτογραφιών, εργογραφίας ή άλλων πληροφοριών για τους λογοτέχνες μας, οι ομάδες θα καταφεύγουν απευθείας στην σελίδα αυτή. Εξυπακούεται ότι ανάλογη χρήση μπορεί να γίνει και από την έντυπη ή ψηφιακή μορφή του Ανθολογίου καθώς παρέρχονται και εκεί πληροφορίες για τους συγγραφείς. Προτείνουμε ακόμη, για λόγους οικονομίας χρόνου και μελλοντικής διδακτικής αξιοποίησης των βιβλίων που θα παραχθούν οι ομάδες, να ενσωματώσουν Σελίδα 12 από 32

σε αυτά ηχητικά αρχεία από έργα των λογοτεχνών που παρατίθενται ήδη στο Ανθολόγιο. Τώρα μπορούμε να ζητήσουμε από τους μαθητές να αρχίσουν να δομούν τα βιβλία τους ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα, όμως δεν είναι υποχρεωτικό όλες οι ομάδες να εφαρμόσουν πιστά τα βήματα αυτά. Αν κάποια ομάδα, για παράδειγμα, θέλει να μην ενσωματώσει αρχείο ήχου ή βοηθό στη σελίδα τίτλου, μπορεί να μην το κάνει. 1. Βασικές πληροφορίες του βιβλίου Αφού ξεκινήσετε την εφαρμογή κάντε κλικ στη εντολή «Ξεκίνησε ένα νέο βιβλίο» Συμπληρώστε έπειτα τις πληροφορίες της σελίδας που σας παραπέμπει (βλ. παρακάτω). Δώστε τίτλο, (σκεφτείτε το θέμα σας), ως «Συγγραφέας» βάλτε το όνομα της ομάδας σας (π.χ. πέντε αρχικά γράμματα των επιθέτων σας). Σελίδα 13 από 32

Επιλέξτε έναν βοηθό από τους έτοιμους της εφαρμογής δίνοντάς του ένα ελληνικό όνομα και φτιάξτε και ένα δικό σας, φορτώνοντας μια εικόνα από τον υπολογιστή σας. Πατήστε «Υποβολή» για να σώσετε τις αλλαγές σας και να επιστρέψτε στην κεντρική σελίδα του βιβλίου. Σελίδα 14 από 32

2. Σελίδα τίτλου Μετά την υποβολή των στοιχειών επιστρέφουμε στην παρακάτω οθόνη: Σελίδα 15 από 32

Επιλέξτε τη «Σελίδα Τίτλου», για να εισαγάγετε τον τίτλο του βιβλίου σας και εικόνα: Αφού ολοκληρώσετε την εισαγωγή του τίτλου, πατάτε Save και επιστρέφετε στην αρχική οθόνη, από όπου μπορείτε να βάλετε και εικόνα στο εξώφυλλό σας. Προσέξτε ότι στην εικόνα υπάρχει η επιλογή «Πηγή», για να συμπληρώσουμε, αν θέλουμε, από πού προέρχεται το αρχείο μας. Σκεφτείτε γιατί υπάρχει αυτή η επιλογή και πότε πρέπει να τη χρησιμοποιούμε. Σελίδα 16 από 32

Σελίδα 17 από 32

Με παρόμοιο τρόπο εισάγουμε, αν θέλουμε, αρχείο ήχου (μόνο σε μορφή mp3, έως 1024Κ το κάθε αρχείο και ως δύο σε κάθε σελίδα. Προτείνεται το Audacity για καταγραφή ήχου). Σελίδα 18 από 32

Τώρα κάνουμε εισαγωγή βοηθού (Προπονητές), ο οποίος ή θα δίνει ένα μήνυμα κειμένου ή ένα ηχογραφημένο δικό μας μήνυμα για τη σελίδα τίτλου. Ηχογραφήστε τον τίτλο του βιβλίου σας και το όνομα της συγγραφικής ομάδας και ανεβάστε το στον Βοηθό «Γιώργο» που φτιάξαμε αρχικά. (Αν έχει προστεθεί φωτογραφία δεν θα φαίνεται το ερωτηματικό). Σελίδα 19 από 32

Τελευταίο που μπορούμε να προσθέσουμε είναι η περιοχή για σχόλια από τους αναγνώστες μας στη σελίδα τίτλου. Μπορείτε να εισαγάγετε την ερώτηση, για παράδειγμα, «Βρίσκετε ενδιαφέροντα τον τίτλο της εργασίας;» και οι αναγνώστες να απαντούν. Η σελίδα τίτλου μας θα πρέπει να δείχνει κάπως έτσι μετά τα παραπάνω βήματα (δεν υπάρχει μόνο αρχείο ήχου). Τώρα μπορούμε να προχωρήσουμε στα περιεχόμενα. Σελίδα 20 από 32

Παρατήρηση Τα παραπάνω βήματα πρέπει να τα ακολουθούμε σε κάθε σελίδα που φτιάχνουμε και θέλουμε να εισαγάγουμε κείμενο, εικόνα ή αρχείο ήχου, Βοηθό (Προπονητή), και πλαίσιο σχολίων. Δηλαδή, ό,τι φτιάξαμε μέχρι στιγμής αφορά μόνο τη «Σελίδα τίτλου» και δεν αποθηκεύεται αυτόματα σε όλες τις σελίδες του βιβλίου που από εδώ και στο εξής θα εισάγουμε. Άρα κάθε σελίδα την παραμετροποιούμε όπως ακριβώς εμείς θέλουμε. 3. Σελίδα περιεχόμενα Μετά την ολοκλήρωση της σελίδας του τίτλου κάνουμε κλικ στο εικονίδιο «Προσθήκη σελίδας μετά» και από την νέα οθόνη που οδηγούμαστε επιλέγουμε «Περιεχόμενα». Σελίδα 21 από 32

Προσέχουμε ότι τώρα οι σελίδες του βιβλίου μας έγιναν 2 και υπάρχει Τίτλος για τα περιεχόμενα. Δώστε ένα τίτλο για τα περιεχόμενα του βιβλίου σας και μορφοποιήστε τον. Το πλαίσιο «Εμφάνιση πίνακα περιεχομένων» είναι προς το παρόν κενό, αλλά θα συμπληρώνεται αυτόματα καθώς θα προσθέτουμε σελίδες στο βιβλίο μας. Ο πίνακας περιεχομένων, όταν ολοκληρωθεί, θα μας παραπέμπει με υπερσύνδεση στη σελίδα που επιθυμούμε. Στη σελίδα των περιεχομένων μπορούμε να βάλουμε μόνο βοηθό όχι εικόνα ή ήχο κτλ. Προσθέστε ένα βοηθό, όπως κάνατε και πριν, που θα εξηγεί ότι κάνοντας κλικ στον αριθμό των περιεχομένων μεταβαίνουμε στη σχετική σελίδα. Θα Σελίδα 22 από 32

επανέλθουμε αργότερα, όταν προστεθούν και άλλες σελίδες για να δούμε τον πίνακα περιεχομένων. Από εδώ και στο εξής δεν χρειάζεται να επανέλθουμε στις δύο πρώτες σελίδες. Εργαζόμαστε εισάγοντας σελίδες με περιεχόμενο σχετικό με τους λογοτέχνες της ομάδας μας. 4. Εισαγωγή σελίδας Αφού τελειώσαμε με τα περιεχόμενα, κάνουμε πάλι κλικ στο εικονίδιο «Προσθήκη σελίδας μετά» και βλέπουμε ότι οι σελίδες του βιβλίου μας έγιναν 3. Μπορούμε να επιλέξουμε τώρα από μια ποικιλία σελίδων ανάλογα με το πώς επιθυμούμε τη διάταξη εικόνας και κειμένου. Επιλέξτε την πρώτη επιλογή διάταξης που μας προτείνεται. Σελίδα 23 από 32

Τώρα μεταβαίνουμε στην παρακάτω οθόνη: Κάνουμε κλικ στο κουμπί Περιεχόμενα > Προσθήκη/Επεξεργασία, για να συμπεριλάβουμε τη σελίδα στον πίνακα περιεχομένων και να της δώσουμε το όνομα με το οποίο θα εμφανίζεται εκεί. Δώστε της το όνομα του λογοτέχνη με τον οποίο θα ασχοληθείτε. Η Οθόνη είναι η παρακάτω: Σελίδα 24 από 32

Έπειτα από την ιστοσελίδα του ΠΤΔΕ Ρόδου κάντε τα ακόλουθα. Βρείτε από τη σελίδα «Συγγραφείς» τον λογοτέχνη με τον οποίο εργάζεστε (π.χ. Ζωή Βαλάση), ανοίξτε τη δική του σελίδα και κατεβάστε την εικόνα του στον υπολογιστή σας (με δεξί κλικ). Έπειτα επιστρέψτε στην εφαρμογή και επιλέξτε στη σελίδα που εργαζόμαστε «Προσθήκη/Επεξεργασία Εικόνας» και ανεβάστε την εικόνα του συγγραφέα. Στην «Πηγή» επικολλήστε τη διεύθυνση της εικόνας. Αυτή τη βρίσκετε, αν κάνετε κλικ πάνω στην εικόνα που βρίσκεται στη ιστοσελίδα από την οποία την κατεβάσατε και επιλέξτε «Αντιγραφή διεύθυνσης URL εικόνας». Γράψτε μια λεζάντα για την εικόνα και αποθηκεύστε. Η οθόνη είναι η ακόλουθη: Σελίδα 25 από 32

Προσθέστε τώρα κείμενο. Πατήστε στο εικονίδιο «Προσθήκη/Επεξεργασία Εικόνας» και επικολλήστε το βιογραφικό του λογοτέχνη από την ιστοσελίδα του ΠΤΔΕ Ρόδου (Επικόλληση με Shift+Insert). Στο τέλος του κειμένου γράψτε ΠΗΓΗ και εισαγάγετε υπερσύνδεσμο στην ιστοσελίδα από την οποία αντιγράψατε το βιογραφικό (αντιγραφή διεύθυνσης από τον φυλλομετρητή σας). Προσθέστε στο γλωσσάρι σας τη σημασία του όρου «κριτικός» επιλέγοντας το εικονίδιο του βιβλίου από το μενού κειμένου. Για τη σημασία της ανατρέξτε στο Ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών [Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη] στην Ηλεκτρονική Πύλη του ΚΕΓ ή στο Βικιλεξικό. Για να συμπεριληφθεί στο γλωσσάρι, θα πρέπει έπειτα να επιλέξετε «Επεξεργασία γλωσσάρι» και έπειτα από την οθόνη «προσθήκη νέου όρου Γλωσσάρι», να πληκτρολογήσετε τη λέξη και έπειτα να προσθέσετε κείμενο με τον ορισμό της λέξης (υπάρχει δυνατότητα εισαγωγής υπερσυνδέσμων (μπορείτε να παραπέμψετε στο Σελίδα 26 από 32

λεξικό που χρησιμοποιήσατε) φωτογραφιών ακόμη και ήχου για το λήμμα που προσθέτουμε βλ. εικόνες παρακάτω). Σελίδα 27 από 32

Σελίδα 28 από 32

Η σελίδα αυτή θα ολοκληρωθεί αφού εισαγάγουμε ένα ή δύο ηχητικά αρχεία από το έργο του λογοτέχνη που παρατίθεται στο Ανθολόγιό μας. Οι μαθητές καταγράφουν με τη βοήθειά μας το απόσπασμα με το Audacity και έπειτα ανεβάζουμε το αρχείο, όπως δείξαμε πριν, στη σελίδα επιλέγοντας «Προσθήκη επεξεργασία ήχου». Όταν ολοκληρωθεί η εισαγωγή, στο κάτω μέρος της σελίδας προστίθεται ένα ή δύο εικονίδια αναπαραγωγής ήχου. Προσθέστε ένα βοηθό γράφοντας κάτι για τον λογοτέχνη από το βιογραφικό που βρίσκεται στο Ανθολόγιο και ενεργοποιήστε την περιοχή σχολίων ρωτώντας τους αναγνώστες σας αν γνώριζαν τον λογοτέχνη και αν έχουν διαβάσει κάποιο βιβλίο του. Εισαγάγετε μία ακόμη σελίδα με κείμενο που θα περιλαμβάνει έργα του λογοτέχνη που θα βρείτε και θα αντιγράψετε από την ιστοσελίδα του ΠΤΔΕ Ρόδου. Εισαγάγετε εδώ μία ή δύο εικόνες από βιβλία του λογοτέχνη και ολοκληρώστε την παρουσίαση του λογοτέχνη. Δεν χρειάζεται αυτή τη σελίδα να την συμπεριλάβετε στον πίνακα περιεχομένων. Ακολουθούμε τα παραπάνω βήματα, προκειμένου να εισαγάγουμε για κάθε λογοτέχνη δύο σελίδες με τον τρόπο που περιγράψαμε. Οι μαθητές εναλλάσσονται στην κατασκευή των σελίδων. Πρέπει πάντα στις φωτογραφίες και τα κείμενα να δηλώνουν την πηγή από την οποία άντλησαν τις πληροφορίες και να συμπεριλάβουν στο γλωσσάρι 4 με 5 όρους. Συνολικά δηλαδή το βιβλίο μας θα έχει 10 σελίδες (1 τίτλο + 1 περιεχόμενα + 2 x 4 λογοτέχνες = 10). 11 η και 12 η διδακτική ώρα (Παρουσίαση, ετεροαξιολόγηση, δημοσίευση και εκτύπωση των βιβλίων) Όταν ολοκληρωθούν τα βιβλία, ζητούμε από τους μαθητές να κατεβάσουν τα βιβλία των άλλων τριών ομάδων και, αφού τα διαβάσουν, να τα σχολιάσουν και να τα βαθμολογήσουν σύμφωνα με τα εργαλεία που δίνει η εφαρμογή. Σελίδα 29 από 32

Έπειτα ζητούμε να παρουσιάσει κάθε ομάδα μέσω του διαδραστικού πίνακα το ψηφιακό της βιβλίο στην ολομέλεια της τάξης, συγκρίνουμε τη βαθμολογία των έργων και διαβάζουμε τα σχόλια των μαθητών. Το σενάριο ολοκληρώνεται αφού κάθε ομάδα στείλει μέσω της επιλογής «Μοιραστείτε» (βλ. προηγούμενη εικόνα) το βιβλίο της στην ηλεκτρονική διεύθυνση του δασκάλου και επιλέξει να το δημοσιεύσει (κουμπί «Δημοσίευση») στη βιβλιοθήκη της εφαρμογής, ώστε να μπορεί να διαβαστεί, να σχολιαστεί και να βαθμολογηθεί ελεύθερα από τους χρήστες της. Οι ομάδες εκτυπώνουν τα βιβλία πατώντας το κουμπί «Εκτύπωση» (βλ. προηγούμενη εικόνα), για να τα βάλουμε στη βιβλιοθήκη της τάξης. Ωστόσο, επανερχόμαστε στην αρχική συζήτηση για τις διαφορές μεταξύ έντυπου και ηλεκτρονικού βιβλίου, για να δούμε πόσο τελικά οι μαθητές μας ωφελήθηκαν από το σενάριο και τους προτρέπουμε να φτιάξουν και άλλα βιβλία μόνοι τους ή ομαδικά για τις ανάγκες διαφόρων μαθημάτων. Σελίδα 30 από 32

Ε. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η εφαρμογή CAST UDL Book Builder είναι δωρεάν, αλλά απαιτεί εγγραφή προκειμένου να χρησιμοποιηθεί. Στη συνέχεια επιτρέπει στον χρήστη να φτιάξει όσα βιβλία επιθυμεί, να τα επεξεργαστεί on line και να τα κατεβάσει στον υπολογιστή του για ανάγνωση. Απαιτεί μόνο μια μικρή εξοικείωση από τον διδάσκοντα, προκειμένου να αντιληφθεί τη φιλοσοφία της εφαρμογής και τον τρόπο που καθοδηγεί τον χρήστη στο να δομήσει το βιβλίο του. Το περιβάλλον της εφαρμογής είναι στα αγγλικά αλλά η μετάφραση στα ελληνικά με τους φυλλομετρητές είναι πανεύκολη (δεξί κλικ> Μετάφραση) (προτείνεται Google chrome). Το παρόν σενάριο είναι μια πρόταση διδασκαλίας, η οποία κατά την υλοποίησή της ενδέχεται να τροποποιηθεί προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του σεναρίου. Ο διδάσκων πρέπει να δείξει ευελιξία και να αντιλαμβάνεται πού και πότε τα παιδιά δείχνουν ενδιαφέρον και πότε κουράζονται τροποποιώντας κατά περίπτωση τις δραστηριότητες. Επειδή τα παιδιά της Γ Δημοτικού δεν είναι σε θέση να χειριστούν με ευχέρεια τον Η/Υ και να πλοηγηθούν με άνεση στο διαδίκτυο, θα πρέπει ο χρόνος ενασχόλησης που θα δίνεται να είναι μεγάλος. Κατά τη διάρκεια της εργασίας σε ομάδες ο διδάσκων είναι καλό να κινείται ανάμεσα στις ομάδες και να δίνει συμβουλές. Οι μαθητές της Γ Δημοτικού δεν είναι εξοικειωμένοι με ομαδικές εργασίες. Γι αυτό στις αρχές μπορεί να δημιουργηθούν ορισμένα προβλήματα συνεργασίας, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσει και να λύσει ο διδάσκων. Θα πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση στους νέους γραμματισμούς που πρέπει να αποκτήσουν τα παιδιά και λιγότερο στα αποτελέσματα που θα προκύψουν από την επιλογή των ζητούμενων κειμένων, φωτογραφιών, κτλ. Εννοείται ότι θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση και μεγαλύτερη επιμονή σε γραμματισμούς τους οποίους επιχειρείται να αποκτήσουν για πρώτη φορά. Σελίδα 31 από 32

Επειδή οι μαθητές της Γ Δημοτικού είναι προφανώς πολύ λίγο εξοικειωμένοι με τον Η/Υ και την αναζήτηση στο Διαδίκτυο, στα φύλλα εργασίας δίνονται με μεγάλη λεπτομέρεια οι κινήσεις που πρέπει να κάνουν για να φτάσουν στο αποτέλεσμα. Εάν σε κάποιες από τις προτεινόμενες ιστοσελίδες δεν υπάρχει επαρκές υλικό, ο διδάσκων μπορεί να παραπέμπει και σε άλλες ιστοσελίδες, τις οποίες όμως προηγουμένως έχει ελέγξει. Ο διδάσκων θα πρέπει να φροντίσει τις λεπτομέρειες για την έκθεση των ευρημάτων και των δημιουργημάτων των μαθητών. Το σενάριο μπορεί να επεκταθεί ανάλογα με τις ανάγκες επίτευξης των στόχων ή τα ενδιαφέροντα των μαθητών ή σε οποιαδήποτε περίπτωση ο εκπαιδευτικός το κρίνει σκόπιμο να γίνει. Σελίδα 32 από 32