ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Επώνυμο: Όνομα: Βαθμός: ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α 1 Α 1.1 Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακολούθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι, γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση. α) Η Επανάσταση του 1843 συνέβαλε στη σαφέστερη συγκρότηση των πολιτικών απόψεων των κομμάτων. β) Το ρωσικό κόμμα είχε κάποια προσωρινά κέρδη από το ναυτικό αποκλεισμό της χώρας μας κατά την περίοδο του Κριμαϊκού πολέμου. γ) Η νέα γενιά φρονούσε ότι η Αυλή και ο βασιλιάς εμπόδιζαν την ανάπτυξη του συνταγματικού πολιτεύματος. δ) Το σύνταγμα του 1864 όριζε ως πολίτευμα τη συνταγματική μοναρχία, αντί της μέχρι τότε βασιλευομένης δημοκρατίας. ε) Ο Δηλιγιάννης δεν αποδεχόταν τον χωρισμό των εξουσιών και στόχευε στη συγκέντρωση και τον έλεγχό τους από το κόμμα. Μ.10 Α 1.2 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Γερουσία β. Ομάδα Ιαπώνων γ. Εθνικό Κόμμα Μ.12 ΘΕΜΑ Α 2 Α 2.1 Ποια ήταν η εκλογική διαδικασία όπως ορίστηκε με το Σύνταγμα του 1844; Μ.14 Α 2.2 Ποιο κενό του συντάγματος εκμεταλλευόταν ο βασιλιάς για το σχηματισμό κυβερνήσεων; Πώς διευθέτησε το ζήτημα αυτό η αρχή της δεδηλωμένης ; Μ.14
ΟΜΑΔΑ Β ΘΕΜΑ Β 1 Λαμβάνοντας υπόψη σας το παράθεμα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις: α. να αναφέρετε τους παράγοντες που συνέβαλαν στην πολιτική αστάθεια της περιόδου 1863-1875 και να αξιολογήσετε τον βαθμό της ευθύνης τους. β. να προσδιορίσετε τις παρατάξεις στις οποίες ανήκαν ο Βούλγαρης και ο Δεληγιώργης και να επισημάνετε τις διαφορές τους. Σ ολόκληρη την περίοδο 1863-1875 είκοσι δύο κυβερνήσεις θα διαδεχθούν η μια την άλλη στην άσκηση της εξουσίας, μοιραίο επακόλουθο των παρεμβάσεων του θρόνου στην κοινοβουλευτική ζωή, με συνέπεια την απομάκρυνση κυβερνήσεων που διέθεταν την εμπιστοσύνη της Βουλής και τον διορισμό κυβερνήσεων από την κοινοβουλευτική μειοψηφία, παράλληλα προς την καταχρηστική διάλυση της Βουλής.[...] Στη νόθευση του πολιτεύματος, παράλληλα με το στέμμα, συντελούσαν και οι κομματάρχες της εποχής με τη μικροπολιτική τους. Τα κόμματα που είχαν συμπήξει δεν εκπροσωπούσαν, όπως και στο παρελθόν, ούτε υπηρετούσαν ταξικά συμφέροντα, έχοντας σαν αποκλειστική μέθοδο διασύνδεσής τους με το εκλογικό σώμα την προώθηση ατομικών συμφερόντων συγκεκριμένων γεωγραφικών περιοχών. Τα κοινωνικά συμφέροντα της κυρίαρχης πολιτικής ολιγαρχίας ταυτίζονταν, άλλωστε, με τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, από την οποία και προέρχονταν κατά βάση οι πολιτεόμενοι. Ήταν επόμενο οι ηγετικές κοινωνικές ομάδες να μεταχειριστούν τον κοινοβουλευτισμό έτσι ώστε, διατηρώντας την κοινωνικοπολιτική τους υπόσταση, να έχουν τη δυνατότητα ελέγχου των εκλογικών διαδικασιών. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η συμμετοχή των πολιτών (φαινομενικά πλατιά) στη συγκρότηση της κρατικής εξουσίας, στην ουσία παρέμεινε περιορισμένη, αφού εξαρτιόταν από την πολιτική επιρροή, την κοινωνική επιβολή και την ιδεολογική ηγεμονία της άρχουσας τάξης, που εξασφάλιζε κατά κανόνα την ποθητή αντιπροσώπευσή της στο κοινοβούλιο. Έτσι ο λαός, αποκλεισμένος απ' τα πρώτα κιόλας χρόνια της επανάστασης από τις πολιτικές διαδικασίες, ήταν αναγκασμένος να ακολουθεί ή να ταυτίζεται με τον εκάστοτε αρχηγό του ισχυρότερου κατά περίσταση κόμματος που κι αυτό ήταν εξαρτημένο από τοπικούς κομματικούς παράγοντες. Ως το 1875, οι ξενοκίνητοι, λόγω της κοινωνικοοικονομικής εξάρτησης του ελλαδικού χώρου, πολιτικοί μηχανισμοί θα ακολουθήσουν και στον εξωτερικό τομέα αντιφατική πολιτική, επηρεασμένοι από τη συναισθηματική πίεση του εθνικού φρονήματος στο εσωτερικό και του ψυχρού προγραμματισμού των επιταγών των ξένων συμφερόντων. Οι πολιτικοί αρχηγοί της εποχής ( Βούλγαρης, Κουμουνδούρος, Δεληγιώργης και Ζαϊμης) θα υποταχθούν κι αυτοί στην αναγκαστική πορεία μέσα στον δαιδαλώδη χώρο των πολιτικών εφαρμογών που οι προστάτιδες Δυνάμεις απαιτούσαν. Π.Πετρίδης, Πολιτικές δυνάμεις και συνταγματικοί θεσμοί στη νεότερη Ελλάδα, ( 1844-1936 ), Θεσσαλονίκη 1984 Μ.25
ΘΕΜΑ Β 2 Λαμβάνοντας υπόψη τα κείμενα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στον χαρακτήρα και τις διατάξεις του συντάγματος του 1864. ΚΕΙΜΕΝΟ Α Σε αντίθεση με το μοναρχικό σύνταγμα του 1844, σύμφωνα με το οποίο φορεύς της πολιτικής εξουσίας ήταν ο βασιλεύς, στο νέο σύνταγμα όλες οι πολιτικές εξουσίες πηγάζουν από το έθνος και τον λαό. Μέσα στους κόλπους της Εθνοσυνέλευσης πνέει άνεμος που θυμίζει τις λαμπρές συνταγματικές παραδόσεις του 1827, όταν συνεζητείτο το σύνταγμα της Τροιζήνος. Με το νέο σύνταγμα καταργούνται η Γερουσία, σαν επιβίωση αντιδημοκρατική και σαν φεουδαρχική τροχοπέδη. Η νομοθετική εξουσία ανήκει κατ αποκλειστικότητα στη λαϊκή αντιπροσωπεία, ενώ ο βασιλεύς περιορίζεται στην απλή κύρωση και δημοσίευση των νόμων. Τη βουλή εκλέγουν, με μυστική καθολική ψηφοφορία, όλοι οι πολίτες που συμπλήρωσαν το 21ο έτος της ηλικίας τους, ενώ βουλευτής εκλέγεται κάθε Έλληνας πολίτης που συμπλήρωσε το 25ο. Τ. Βουρνάς, Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας, τόμος Α : Από την Επανάσταση του 1821 ως το κίνημα του Γουδί ( 1909 ), εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1997 ΚΕΙΜΕΝΟ Β [...] Το Σύνταγμα που ψηφίστηκε τον Οκτώβριο του 1864 παρουσιάζει χαρακτήρα σαφώς πιο δημοκρατικό: κάθε εξουσία απορρέει από το Έθνος, τα προνόμια του στέμματος περιορίζονται, η νομοθετική εξουσία ανήκει σε μια μόνο Βουλή που εκλέγεται με καθολική ψήφο και η εκτελεστική εξουσία ανήκει στον βασιλιά που την ασκεί μέσω των υπευθύνων υπουργών του η ελευθερία του Τύπου εξασφαλίζεται.'ετσι το Σύνταγμα του 1864 εγκαθιστά τη βασιλευόμενη Δημοκρατία. Ν. Γ. Σβορώνος, Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1994 Μ.25
Απαντήσεις Νεοελληνικής Ιστορίας Γ Λυκείου 12.01.2014 ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α1.1 α: Σ (σελ.70-71) β: Σ(σελ.74-75) γ: Σ(σελ.75) δ: Λ (σελ.78) ε: Σ(σελ.81) Α1.2 α. Γερουσία. Πολιτικό σώμα που λειτούργησε ως δεύτερη Βουλή. Προβλέφθηκε από το σύνταγμα του 1844 και τα μέλη της θα εκλέγονταν από τον βασιλιά και θα ήταν ισόβια. β. Ομάδα Ιαπώνων: Το μοναδικό νέο πολιτικό στοιχείο ως το 1909 ήταν η εμφάνιση της κοινοβουλευτικής ομάδας των Ιαπώνων, πολιτικού μορφώματος υπο τον Δημήτριο Γούναρη που ιδρύθηκε το 1906. Επίκεντρο της κριτικής του ήταν η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να προσαρμοστεί στις εξελίξεις της κοινωνίας. Η ομάδα δε μπόρεσε να επιβιώσει και διαλύθηκε το 1908. γ. Εθνικό Κόμμα: Αντιβενιζελικό κόμμα. Ως αντιβενιζελικά θεωρούνταν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Παρά τις διαφορές που υπήρχαν ανάμεσά τους, τα ένωνε ένας συντηρητικός προσανατολισμός. Πάντως δεν ήθελαν να επιστρέψουν στην προ του 1909 εποχή. Επομένως ως προς αυτό δεν διέφεραν κατ αρχήν από τους Φιλελεύθερους. Διέφεραν όμως στο εύρος των σχεδιαζόμενων μεταρρυθμίσεων και τις μεθόδους άσκησης της πολιτικής. Οι Αντιβενιζελικοί απεχθάνονταν τη διαρκή παρέμβαση του κράτους, επειδή, εκτός των άλλων, αυτή θα είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας. Δεν είχαν μακροπρόθεσμη πολιτική, αντίθετα, επικέντρωναν την προσοχή τους στην επίλυση επίκαιρων προβλημάτων. Τα αντιβενιζελικά κόμματα εξελίχθηκαν σε κόμματα υπεράσπισης των συμφερόντων που κινδύνευαν από την πολιτική των Φιλελεύθερων. Η σύγκρουση με τους Φιλελεύθερους τα οδήγησε σε διαρκώς συντηρητικότερες θέσεις. Από τα αντιβενιζελικά κόμματα, πιο αδιάλλακτα ήταν τα κόμματα του Δημήτριου Ράλλη και του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, ενώ το κόμμα του Γεώργιου Θεοτόκη ήταν πιο διαλλακτικό. Το εθνικό κόμμα του Κ. Μαυρομιχάλη δε διέφερε από το ραλλικό. Οι εκπρόσωποι του προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τη συμμετοχή του αρχηγού τους στα πολιτικά πράγματα μετά το κίνημα του 1909. Υποστήριζαν την «Ανόρθωση» που κατά την εκτίμησή τους δεν μπόρεσαν να υλοποιήσουν οι Βενιζελικοί.
ΘΕΜΑ Α2 Α 2.1 Με άλλες διατάξεις κατοχυρώνονταν, με ελάχιστους περιορισμούς, το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες, ρύθμιση που αποτελούσε παγκόσμια πρωτοπορία. Οριζόταν η εκλογική διαδικασία, σύμφωνα με την οποία οι εκλογείς μπορούσαν να δώσουν θετική ψήφο σε όσους υποψήφιους ήθελαν, συμπληρώνοντας ψηφοδέλτια ακόμη και διαφορετικών συνδυασμών. Από την εκλογική διαδικασία εξαιρούνταν όσοι διατελούσαν υπό ανάκριση για κακούργημα, όσοι προσωρινά ή δια παντός είχαν στερηθεί το δικαίωμα, του ψηφοφορεῖν με δικαστική απόφαση και τέλος όσοι στερούνταν το δικαίωμα να διαχειρίζονται ελεύθερα την περιουσία τους. (σχολ. Σελ. 72) Α.2.2 Παρά την έντονη αντίδραση του βασιλιά Γεωργίου Α, η Εθνοσυνέλευση επέβαλε την αρχή να προέρχεται η κυβέρνηση από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αυτό που δεν ορίστηκε με σαφήνεια, διότι θεωρήθηκε αυτονόητο, ήταν ότι ο βασιλιάς όφειλε να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης σε βουλευτή του κόμματος που είχε την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής. Ο Γεώργιος, εκμεταλλεύτηκε αυτήν την ασάφεια για να διορίζει κυβερνήσεις της αρεσκείας του, μέχρι την ψήφιση της αρχής της Δεδηλωμένης το 1875. Η ιδέα ανήκε στον νέο τότε πολιτικό Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος υποστήριζε δημόσια ότι μόνη λύση στο πρόβλημα της πολιτικής αστάθειας ήταν η συγκρότηση δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας, σύμφωνα με το πρότυπο της Αγγλίας. Για να καταστεί αυτό δυνατόν, έπρεπε ο βασιλιάς να αναθέτει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης μόνο σε πολιτικό ο οποίο σαφώς είχε την «δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των βουλευτών. Αυτό θα στερούσε από τα κόμματα της μειοψηφίας τη δυνατότητα να σχηματίζουν κυβέρνηση, θα τα ωθούσε σε συνένωση με τα μεγάλα και θα είχε ως αποτέλεσμα σταθερότερες κυβερνήσεις πλειοψηφίας. Ο βασιλιάς, υπό την πίεση της αντιπολίτευσης και του επαναστατικού αναβρασμού του λαού, υιοθέτησε τελικά την άποψη του Τρικούπη, η οποία αποτελεί τομή στην πολιτική ιστορία της χώρας, καθώς οδήγησε σε μεταβολή του πολιτικού τοπίου. ΟΜΑΔΑ Β ΘΕΜΑ Β1 Α) Σχετικά με τους παράγοντες που συνέβαλλαν στην πολιτική αστάθεια της περιόδου 1863-1875 και την ευθύνη τους πληροφορούμαστε από το παράθεμα ότι στην περίοδο 1863-1875 λόγω των συχνών παρεμβάσεων του θρόνου στην κοινοβουλευτική ζωή του άλλαξαν είκοσι δύο κυβερνήσεις. Μάλιστα, διορίζονταν κυβερνήσεις με κοινοβουλευτική μειοψηφία. Άλλος παράγοντας που συντελούσε στη νόθευση του πολιτεύματος ήταν οι κομματάρχες της εποχής και η μικροπολιτική τους. Τα κόμματα δεν προωθούσαν τα ταξικά αλλά τα ατομικά συμφέροντα. Επιπλέον, τα κοινωνικά συμφέροντα της κυρίαρχης πολιτικής
ολιγαρχίας, ταυτίζονταν με τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, από την οποία προέρχονταν οι πολιτευόμενοι. Έτσι οι ηγετικές κοινωνικές ομάδες μεταχειρίζονταν τον κοινοβουλευτισμό για να ελέγχουν τις εκλογικές διαδικασίες. Η συμμετοχή των πολιτών στη συγκρότηση της κρατικής εξουσίας ήταν περιορισμένη και εξαρτιόταν από την πολιτική επιρροή της άρχουσας τάξης. Έτσι, ο λαός αποκλεισμένος από τις πολιτικές διαδικασίες, ήταν αναγκασμένες να ακολουθεί ή να ταυτίζεται με τον εκάστοτε αρχηγό του ισχυρότερου κατά περίσταση κόμματος, το οποίο ήταν εξαρτημένο από τοπικούς κομματικούς παράγοντες Β)Οι πεδινοί είχαν ως ηγέτη τον Δημήτριο Βούλγαρη, ο οποίος υπονόμευε τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς. Με παρεμβάσεις στο στρατό επιχείρησε τη δημιουργία σώματος «πραιτωριανών» για να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία. Εμπόδιο στις επιδιώξεις του στάθηκαν πολιτικές ομάδες και θεσμοί. Ο Βούλγαρης έβρισκε οπαδούς ανάμεσα σε εκείνους που είχαν διοριστεί παράνομα στο στρατό ή στο δημόσιο, και φοβούνταν μη χάσουν τη θέση τους σε περίπτωση επικράτησης κοινοβουλευτικής νομιμότητας, σε ανέργους πτυχιούχους και στους μικροκαλλιεργητές. Το Εθνικόν Κομιτάτον, υπό τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, ήταν πολιτικός σχηματισμός με μικρότερη απήχηση από εκείνη των πεδινών. Υποστήριζε την ανάπτυξη του κοινοβουλευτισμού και τον εκσυγχρονισμό της χώρας, οικονομική ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση και στο στρατό, πολιτισμική εξάπλωση στην Οθωμανική αυτοκρατορία (σχολ. Σελ.77) ΘΕΜΑ Β2 Α) Μέσα σε συνθήκες κυβερνητικής αστάθειας και εμφυλίου πολέμου, η Εθνοσυνέλευση χρειάστηκε δύο ολόκληρα χρόνια για να φτάσει στην ψήφιση συντάγματος. Ως πολίτευμα ορίστηκε η βασιλευομένη δημοκρατία, αντί της μέχρι τότε συνταγματικής μοναρχίας. Κατοχυρώθηκαν μεταξύ άλλων η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, η άμεση, μυστική και καθολική (για τον ανδρικό πληθυσμό) ψήφος με σφαιρίδια, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, η οποία άνοιγε το δρόμο για την ελεύθερη συγκρότηση των κομμάτων. Τα κόμματα θεωρήθηκαν απαραίτητα για την έκφραση της βούλησης της κοινής γνώμης, με το επιχείρημα ότι η εναλλακτική λύση είναι οι συνωμοτικοί κύκλοι ή οι βιαιοπραγίες (σχολ. Σελ.78) Όπως προκύπτει από τα παραθέματα το Σύνταγμα του 1864, εγκαθιστούσε το πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας. Αυτό σήμαινε ότι σε αντίθεση με το μοναρχικό σύνταγμα του 1844, σύμφωνα με το οποίο φορέας της πολιτικής εξουσίας ήταν ο βασιλιάς, στο νέο σύνταγμα όλες οι πολιτικές εξουσίες πηγάζουν από το έθνος και τον λαό. Έτσι το σύνταγμα του 1864 παρουσίαζε έναν χαρακτήρα σαφώς πιο δημοκρατικό, αφού κάθε εξουσία απέρρεε από το έθνος και τα προνόμια του στέμματος περιορίζονταν. Μάλιστα ο φιλελεύθερος χαρακτήρας του θύμιζε το σύνταγμα της Τροιζήνας. Ειδικότερα όσον αφορά τις διατάξεις του, στο νέο σύνταγμα καταργούνταν η Γερουσία, ως φεουδαρχική τροχοπέδη. Η
νομοθετική εξουσία ανήκε κατ αποκλειστικότητα στη λαϊκή αντιπροσωπεία, δηλαδή σε μια Βουλή που εκλεγόταν με καθολική ψήφο ενώ ο βασιλιάς περιοριζόταν στην απλή κύρωση και δημοσίευση των νόμων. Τη Βουλή εξέλεγαν με μυστική καθολική ψηφοφορία,όλοι οι πολίτες που συμπλήρωναν το 21 ο έτος της ηλικίας τους ενώ βουλευτής εκλεγόταν κάθε Έλληνας πολίτης που συμπλήρωνε το 25ο. Επίσης, η εκτελεστική εξουσία ανήκε στον βασιλιά, που την ασκούσε μέσω των υπεύθυνων υπουργών του ενώ ανάμεσα σε άλλα εξασφαλιζόταν η ελευθερία του Τύπου.