Ερωτήσεις θεωρίας 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό 1. Ποια είναι τα βασικά είδη ιστών του ανθρώπινου οργανισμού; Τα βασικά είδη ιστών του ανθρώπινου οργανισμού είναι ο επιθηλιακός, ο μυικός, ο ερειστικός και ο νευρικός. 2. Τι είναι οι αδένες και σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται; Να αναφέρεις ένα παράδειγμα για κάθε κατηγορία. Οι αδένες είναι κύτταρα του επιθηλιακού ιστού που μπορούν να παράγουν και να εκκρίνουν κάποιο προϊόν. Διακρίνονται σε ενδοκρινείς, εξωκρινείς και μεικτούς. Μπορεί, επίσης, να είναι μονοκύτταροι ή πολυκύτταροι. Εξωκρινής: σιελογόνοι, ιδρωτοποιοί. Ενδοκρινείς: υπόφυση. Μεικτοί: πάγκρεας. Μονοκύτταροι: κύτταρα του γαστρεντερικού σωλήνα. Πολυκύτταροι: σιελογόνοι. 3. Πόσα και ποια είδη μυικού ιστού συναντούμε στο ανθρώπινο σώμα; Στο ανθρώπινο σώμα συναντούμε 3 είδη μυικού ιστού, το γραμμωτό ή σκελετικό μυικό ιστό, το λείο μυικό ιστό και το μυοκάρδιο. 4. Ποιος είναι ο ρόλος του ερειστικού ιστού και σε ποιες κατηγορίες διακρίνεται; Ο ρόλος του ερειστικού ιστού είναι να συνδέει μεταξύ τους διάφορες δομές. Διακρίνεται σε συνδετικό, χόνδρινο και οστίτη. 5. Ποιες είναι οι διαφορές του λείου από το γραμμωτό μυικό ιστό; Να αναφέρεις σχηματισμούς του ανθρώπου που περιέχουν ή περιβάλλονται από λείο και από γραμμωτό μυικό ιστό. Ο γραμμωτός ιστός αποτελείται από μακριές κυλινδρικές ίνες που έχουν γραμμώσεις. Η συστολή του γραμμωτού μυικού ιστού γίνεται με τη θέλησή μας και βρίσκεται στους μυς του σώματος. Ο λείος μυικός ιστός αποτελείται από ατρακτοειδείς ίνες χωρίς γραμμώσεις. Η συστολή του λείου μυικού ιστού δεν εξαρτάται από τη θέλησή μας και κυρίως επενδύει τοιχώματα, πχ του πεπτικού σωλήνα. 6. Ερώτηση 5 σελίδα 17 σχολικού. Είδος μυικού ιστού Σκελετικός Μυοκάρδιο Λείος Μορφολογία ίνας κυλινδρική με γραμμώσεις κυλινδρική με γραμμώσεις ατρακτοειδής χωρίς γραμμώσεις Ελέγχεται από τη θέλησή μας; Σε ποια όργανα βρίσκονται; ΣΕΛΙΔΑ 1 ΑΠΟ 9 ναι οχι οχι σκελετικούς μυς καρδιά τοιχώματα αγγείων και οργάνων του γαστρεντερικού σωλήνα.
7. Τι είναι ένα όργανο; Να αναφέρεις παραδείγματα οργάνων του ανθρώπινου σώματος. Ενα όργανο αποτελείται από διαφορετικούς ιστούς και επιτελεί μια συγκεκριμένη λειτουργία. Παραδείγματα οργάνων είναι το στομάχι, η καρδιά, ο δικέφαλος βραχιόνιος μυς κλπ. 8. Τι είναι τα συστήματα οργάνων στον άνθρωπο; Να αναφέρεις παραδείγματα τέτοιων συστημάτων. Τα συστήματα οργάνων είναι όργανα που συνεργάζονται για μια λειτουργία. Παραδείγματα είναι το πεπτικό σύστημα, το αναπαραγωγικό σύστημα, το νευρικό σύστημα κλπ. 9. Ερώτηση 3 σελίδα 16 σχολικού. Είδος ιστού Τύποι κυττάρων Λειτουργίες Επιθηλιακός Ερειστικός Επιθηλιακά Βλεννογόνων Χονδροβλάστες Οστεοκύτταρα Λιποκύτταρα Ερυθρά αιμοσφαίρια Λευκά αιμοσφαίρια Προστασία, έκκριση και παραγωγή προϊόντων. Εκκριση βλέννας Στήριξη δομών. Στήριξη και προστασία. Αποθήκευση λίπους. Τροφοδότηση κυττάρων με οξυγόνο. Αμυνα του οργανισμού. Μυικός Μυικά Κίνηση Νευρικός ιστός Νευρικά κύτταρα Νευρογλοιακά κύτταρα Παραγωγή και μεταβίβαση των νευρικών ώσεων. Στήριξη, μόνωση και θρέψη των νευρικών κυττάρων. 12ο Κεφάλαιο Αναπαραγωγή και Ανάπτυξη 10. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα; Το αναπαραγωγικό σύστημα του άνδρα αποτελείται από τους δυο όρχεις, την εκφορητική οδό του σπέρματος και από το πέος. 11. Εικόνες 12.1 σελίδα 221 σχολικού βιβλίου και 12.2 σελίδα 222 σχολικού βιβλίου. 12. Σε ποια κατηγορία αδένων ανήκουν οι όρχεις και για ποιο λόγο; Οι όρχεις είναι μεικτοί αδένες. Η εξωκρινής μοίρα παράγει σπερματοζωάρια και η ενδοκρινής τις ανδρικές ορμόνες, με πιο σημαντική την τεστοστερόνη. 13. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας; Το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας αποτελείται από τις δυο ωοθήκες, τους δυο ωαγωγούς (ή σάλπιγγες), τη μήτρα, τον κόλπο και το αιδοίο. 14. Εικόνα 12.3 σελίδα 223 σχολικού βιβλίου. ΣΕΛΙΔΑ 2 ΑΠΟ 9
15. Σε ποια κατηγορία αδένων ανήκουν οι ωοθήκες και για ποιο λόγο; Οι ωοθήκες είναι μεικτοί αδένες. Η εξωκρινής μοίρα παράγει ωάρια και η ενδοκρινής τις ορμόνες. 16. Ποιος είναι ο ρόλος της τεστοστερόνης στους άνδρες; Η έκκριση τεστοστερόνης αυξάνεται σημαντικά κατά την εφηβεία και συμβάλλει στην τελική διαμόρφωση τους πέους, στην ωρίμανση των όρχεων και στην παραγωγή σπέρματος. Είναι, επίσης, υπεύθυνη για τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου που εμφανίζονται κατά την εφηβεία, όπως γενειάδα, τριχοφυϊα στις μασχάλες και στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, μεγαλύτερη ανάπτυξη των μυών και επιμήκυνση των φωνητικών χορδών, που προκαλεί αλλαγή στη φωνή. 17. Ποιος είναι ο ρόλος των οιστρογόνων στις γυναίκες; Τα οιστρογόνα παίζουν, σε συνεργασία με την προγεστερόνη, σημαντικό ρόλο στον εμμηνορρυσιακό κύκλο και προκαλούν ανάπτυξη του στήθους. Τα οιστρογόνα, κυρίως, είναι υπεύθυνα για τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου στις γυναίκες, όπως η αναπτυγμένη λεκάνη και η συσσώρευση υποδόριου λίπους, που δίνει τις χαρακτηριστικές καμπύλες στο γυναικείο σώμα. 18. Ποιες ορμόνες είναι υπεύθυνες για τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου στους άνδρες και στις γυναίκες; Η τεστοστερόνη είναι υπεύθυνη για τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου στους άνδρες, που εμφανίζονται κατά την εφηβεία, όπως γενειάδα, τριχοφυϊα στις μασχάλες και στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, μεγαλύτερη ανάπτυξη των μυών και επιμήκυνση των φωνητικών χορδών, που προκαλεί αλλαγή στη φωνή. Τα οιστρογόνα, κυρίως, είναι υπεύθυνα για τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου στις γυναίκες, όπως η αναπτυγμένη λεκάνη και η συσσώρευση υποδόριου λίπους, που δίνει τις χαρακτηριστικές καμπύλες στο γυναικείο σώμα. 19. Να αναφερθούν ονομαστικά οι ορμόνες που συμμετέχουν στον εμμηνορρυσιακό κύκλο της γυναίκας. Θυλακιοτρόπος ορμόνη, οιστρογόνα, ωχρινοτρόπος ορμόνη, προγεστερόνη. 20. Ποιες είναι οι κυκλικές μεταβολές του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας; Το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας παρουσιάζει 2 κυκλικές μεταβολές, που διαρκούν περίπου 28 ημέρες, τον ωοθυλακικό κύκλο και τον ενδομήτριο κύκλο, που περιλαμβάνονται συνολικά στον εμμηνορρυσικό κύκλο. 21. Τι είναι η σπερματογένεση και σε ποια περιοχή του σώματος του άνδρα λαμβάνει χώρα; Σπερματογένεση είναι η παραγωγή σπερματοζωαρίων από τα πρόδρομα γεννητικά κύτταρα, τα σπερματογόνια. Η σπερματογένεση πραγματοποιείται στους όρχεις. 22. Ποια είναι η δομή ενός σπερματοζωαρίου; Το κάθε σπερματοζωάριο αποτελείται από την κεφαλή, το ενδιάμεσο σώμα και την ουρά. Βλέπε, επίσης, και το σχήμα 12.6 στη σελίδα 228 του σχολικού βιβλίου. 23. Τι είναι η ωογένεση και σε ποια περιοχή του σώματος της γυναίκας λαμβάνει χώρα; Ωογένεση είναι η παραγωγή ωαρίων από τα πρόδρομα γεννητικά κύτταρα, τα ωογόνια. Πραγματοποιείται στις ωοθήκες. ΣΕΛΙΔΑ 3 ΑΠΟ 9
24. Τι είναι η γονιμοποίηση; Γονιμοποίηση είναι ο μηχανισμός κατά τον οποίο δυο απλοειδείς γαμέτες συντήκονται και δίνουν ένα διπλοειδές κύτταρο, το ζυγωτό, από το οποίο θα προκύψει ο νέος οργανισμός. 25. Από τι σχηματίζεται ο πλακούντας και πότε ολοκληρώνεται ο σχηματισμός του και ποιος είναι ο ρόλος του; Ο πλακούντας προέρχεται εν μέρει από το χόριο του εμβρύου και εν μέρει από τους ιστούς της μήτρας. Ο σχηματισμός ολοκληρώνεται τη 10η εβδομάδα. Δια μέσου του πλακούντα τα θρεπτικά συστατικά και το οξυγόνο από το αίμα της μητέρας διαχέονται στο αίμα του εμβρύου, ενώ τα άχρηστα προϊόντα (πχ ουρία, CO2 κλπ) του εμβρύου διαχέονται στο μητρικό αίμα. 26. Με ποιους τρόπους μπορεί να μεταδοθεί ο HIV (ο ιός που είναι υπεύθυνος για το σύνδρομο AIDS); Με τη σεξουαλική επαφή, από μετάγγιση μολυσμένου αίματος, με τη χρήση μολυσμένης σύριγγας και από τη μητέρα φορέα στο έμβρυο. 9ο Κεφάλαιο Νευρικό σύστημα 27. Από ποια κύτταρα αποτελείται το νευρικό σύστημα; Από τους νευρώνες και τα νευρογλοιακά κύτταρα. 28. Ποια είναι η δομή ενός νευρώνα; Ενας νευρώνας αποτελείται α) από το κυτταρικό σώμα, που έχει τον πυρήνα και τα κυτταρικά οργανίδια, και β) από τις αποφυάδες που περιλαμβάνουν i) τους δενδρίτες, που έχουν μικρό μήκος και πολλές διακλαδώσεις και από ii) το νευράξονα, που έχει μεγάλο μήκος και πολλές μικρές απολήξεις που καταλήγουν στα τελικά κομβία. Βλέπε, επίσης, εικόνα 9.1 σελίδα 154 σχολικού. Βλέπε εικόνα στο παράρτημα 1 (στο τέλος του κειμένου). 29. Τι είναι τα νευρογλοιακά κύτταρα και ποιος είναι ο ρόλος τους; Τα νευρογλοιακά κύτταρα είναι βοηθητικά κύτταρα και έχουν ειδικές λειτουργίες. Συγκεκριμένα, προμηθεύουν το νευρώνα με θρεπτικά συστατικά και βοηθούν στην απομάκρυνση των άχρηστων ουσιών από αυτόν. Περιβάλλουν το νευράξονα των περισσότερων νευρώνων και συμβάλλουν στη μόνωσή του και στην επιτάχυνση της μεταφοράς της νευρικής ώσης. 30. Ποιες κατηγορίες νευρώνων έχουμε και ποια από αυτές είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά του μηνύματος από τις διάφορες περιοχές του σώματος στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό; Οι νευρώνες διακρίνονται σε αισθητικούς, κινητικούς και ενδιάμεσους ή συνδετικούς. Οι αισθητικοί νευρώνες μεταφέρουν μηνύματα από διάφορες περιοχές του σώματος στον εγκέφαλο ή το νωτιαίο μυελό των οστών. 31. Τι είναι οι συνάψεις; Σύναψη είναι η περιοχή λειτουργικής σύνδεσης των τελικών κομβίων του νευράξονα ενός νευρώνα με άλλα νευρικά κύτταρα ή με ειδικά διαμορφωμένες θέσεις των εκτελεστικών οργάνων (μυών ή αδένων). Βλέπε και εικόνα 9.5 σελίδα 158 σχολικού βιβλίου. Με τις συνάψεις γίνεται μεταφορά και ο καθορισμός της κατεύθυνσης της νευρικής ώσης. ΣΕΛΙΔΑ 4 ΑΠΟ 9
Βλέπε εικόνα στο παράρτημα 2 (στο τέλος του κειμένου). 32. Τι είναι τα νεύρα και σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται; Τα νεύρα αποτελούνται από δεσμίδες μακριών δενδριτών ή/και νευραξόνων, οι οποίες συγκρατούνται με τη βοήθεια συνδετικού ιστού. Τα νεύρα ανάλογα με τη λειτουργία τους διακρίνονται σε αισθητικά (αποτελούνται από αποφυάδες αισθητικών νευρώνων), σε κινητικά (νευράξονες κινητικών νευρώνων) και σε μεικτά (περιέχουν και τα δυο είδη αποφυάδων). 33. Ποια είναι η διαφορά του νευρώνα από το νεύρο; Ο νευρώνας είναι ένα κύτταρο, ενώ το νεύρο αποτελείται από δεσμίδες απολήξεων (δενδριτών ή νευραξόνων) πολλών νευρώνων. 34. Τι είναι οι νευρικές οδοί και σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται; Νευρική οδός είναι η διαδρομή που ακολουθούν οι νευρικές ώσεις μέσα στο νευρικό σύστημα. Αυτές που μεταφέρουν νευρικές ώσεις από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) στα εκτελεστικά όργανα λέγονται κινητικές ή φυγόκεντρες, ενώ αυτές που μεταφέρουν νευρικές ώσεις από την περιφέρεια στο ΚΝΣ ονομάζονται αισθητικές ή κεντρομόλοι. 35. Τι είναι τα αντανακλαστικά; Αντανακλαστικά είναι αυτόματες ακούσιες απαντήσεις τις οποίες δίνει ο οργανισμός σε αλλαγές που πραγματοποιούνται μέσα ή έξω από το σώμα. Με τα αντανακλαστικά ελέγχονται απαντήσεις που πρέπει να εκδηλωθούν με ταχύτητα, όπως αυτές σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. 36. Από ποιες δομές αποτελείται το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) και ποιος είναι ο ρόλος του; Το ΚΝΣ αποτελείται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό και ο ρόλος του είναι ο συντονισμός των λειτουργιών του οργανισμού. 37. Από τι αποτελείται ο εγκέφαλος και σε ποιες περιοχές χωρίζεται ανατομικά; Ο εγκέφαλος αποτελείται από νευρώνες και χωρίζεται ανατομικά σε 3 περιοχές: στα εγκεφαλικά ημισφαίρια, στο στέλεχος και στην παρεγκεφαλίδα. 38. Τι είναι τα κέντρα του εγκεφάλου και τι οι λειτουργικές περιοχές; Κέντρα είναι εξειδικευμένες περιοχές του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνες για τις αισθήσεις, την αντίληψη, τον έλεγχο και το συντονισμό των κινήσεων και τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες. Ο φλοιός των ημισφαιρίων χωρίζεται σε περιοχές που πραγματοποιούν διάφορες λειτουργίες. Αυτές είναι οι κινητικές, οι αισθητικές και οι συνειρμικές. 10ο Κεφάλαιο Αισθητήρια όργανα - Αισθήσεις 39. Τι είναι οι αισθήσεις και σε ποιες μεγάλες κατηγορίες διακρίνονται; Αίσθηση είναι το αποτέλεσμα της ερμηνείας των ερεθισμάτων που φτάνουν στο εγκέφαλο και με τον τρόπο αυτό καθίστανται συνειδητά. Οι αισθήσεις διακρίνονται σε σωματικές, όπως ο πόνος, η αφή και πίεση και η θερμοκρασία και σε ειδικές, όπως η όραση, η ακοή, η ισορροπία, η γεύση και η όσφρηση. ΣΕΛΙΔΑ 5 ΑΠΟ 9
40. Με ποιο τρόπο αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τις μεταβολές στο περιβάλλον; Ο άνθρωπος διαθέτει ένα σύστημα αισθητηρίων οργάνων που του επιτρέπει να αντιλαμβάνεται τις μεταβολές που συμβαίνουν στο εξωτερικό και στο εσωτερικό του περιβάλλον. Ειδικά κύτταρα- υποδοχείς αντιλαμβάνονται τις αλλαγές του περιβάλλοντος και στη συνέχεια οι πληροφορίες αυτές μεταφέρονται στο ΚΝΣ, όπου πραγματοποιείται η ανάλυση και επεξεργασία τους. 41. Για ποιο λόγο ενώ ο τρόπος δημιουργίας και μεταφοράς της νευρικής ώσης είναι ο ίδιος, ανεξάρτητα από το είδος του ερεθίσματος, έχουμε διαφορετική αίσθηση; Οι διαφορετικές αισθήσεις είναι αποτέλεσμα του διαφορετικού τρόπου ανάλυσης και ερμηνείας των νευρικών ώσεων και σχετίζεται με την περιοχή του φλοιού στην οποία καταλήγει μια ώση. Για παράδειγμα οι νευρικές ώσεις που φτάνουν στο κέντρο της ακοής ερμηνεύονται. ανεξάρτητα από τον τρόπο δημιουργίας τους ως ήχος. 42. Δομή του οφθαλμικού βολβού. Βλέπε εικόνα στο παράρτημα 3 (στο τέλος του κειμένου). 43. Ποιο όργανο είναι υπεύθυνο για την ακοή και για την ισορροπία. Το αυτί είναι υπεύθυνο για την αίσθηση της ακοής και για την ισορροπία. Τα υποδεκτικά όργανα και για τις δυο αισθήσεις βρίσκονται στο εσωτερικό αυτί. ΣΕΛΙΔΑ 6 ΑΠΟ 9
Παράρτημα 1 ΣΕΛΙΔΑ 7 ΑΠΟ 9
Παράρτημα 2 ΣΕΛΙΔΑ 8 ΑΠΟ 9