ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Β ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Transcript

1 ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Β ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

2 Το Νευρικό Σύστημα έχει δύο μοίρες Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Εγκέφαλος και Νωτιαίος Μυελός) Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (Σωματικό και Αυτόνομο τμήμα)

3 ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το νευρικό σύστημα διαιρείται ανατομικά σε δύο τμήματα: το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), που αποτελείται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, και το περιφερικό νευρικό σύστημα, που περιλαμβάνει τους νευρώνες που βρίσκονται εκτός του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, δηλαδή τα νεύρα που εισέρχονται ή εξέρχονται από το ΚΝΣ Το περιφερικό νευρικό σύστημα μπορεί περαιτέρω να διαιρεθεί στο απαγωγό σκέλος, οι νευρώνες του οποίου απάγουν σήματα από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό προς τους περιφερικούς ιστούς, και στο προσαγωγό σκέλος, οι νευρώνες του οποίου προσάγουν πληροφορίες από την περιφέρεια στο ΚΝΣ

4 ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΑΓΩΓΟ ΣΚΕΛΟΣ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΡΟΣΑΓΩΓΟ ΣΚΕΛΟΣ ΣΩΜΑΤΙΚΟ (ΚΙΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

5 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΙΑΙΡΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το απαγωγό σκέλος του περιφερικού νευρικού συστήματος μπορεί περαιτέρω να διαιρεθεί σε δυο μικρότερα βασικά λειτουργικά συστήματα: το σωματικό (κινητικό) και το αυτόνομο νευρικό σύστημα Οι απαγωγές κινητικές οδοί είναι υπεύθυνες για την εκούσια δραστηριότητα, όπως η συστολή των σκελετικών μυών Το αυτόνομο νευρικό σύστημα δεν υπάγεται στη θέλησή μας και έχει ως λειτουργική του αποστολή τον έλεγχο των καθημερινών αναγκών και απαιτήσεων του σώματος, χωρίς τη συνειδητή συμμετοχή του νου Αποτελείται κατά κύριο λόγο από σπλαχνικούς κινητικούς (απαγωγούς) νευρώνες, που νευρώνουν τους λείους μυς των σπλάχνων, το μυοκάρδιο και τους εξωκρινείς αδένες

6 ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Παρέχει ένα σημείο επαφής ανάμεσα στο κεντρικό νευρικό σύστημα και στο περιβάλλον, που περιλαμβάνει τόσο τον εξωτερικό κόσμο όσο και το υπόλοιπο σώμα Περιλαμβάνει ένα αισθητικό μέρος, που αποτελείται από αισθητικά υποδεκτικά όργανα και πρωτοταγείς προσαγωγούς νευρώνες, και κινητικά μέρη για να εντέλλεται στα εκτελεστικά όργανα να προβούν σε μυϊκή ή αδενική δραστηριότητα. Στα κινητικά μέρη περιλαμβάνονται σωματικές κινητικές ίνες και αυτόνομες κινητικές ίνες

7 ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΝΤΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

8 Σωματικό Τμήμα Παρέχει στο Κ.Ν.Σ. πληροφορίες για τη θέση των μυών και των άκρων και για το εξωτερικό περιβάλλον του σώματος Περιλαμβάνει αισθητικούς νευρώνες των νωτιαίων και των εγκεφαλικών γαγγλίων οι οποίοι νευρώνουν το δέρμα τους μυς και τις αρθρώσεις Οι σωματοκινητικοί νευρώνες, οι οποίοι νευρώνουν τους σκελετικούς μυς έχουν νευράξονες οι οποίοι οδεύουν στην περιφέρεια, οι νευράξονες αυτοί θεωρούνται συχνά μέρος του σωματικού τμήματος παρ όλο που τα κυτταρικά σώματα βρίσκονται στο Κ.Ν.Σ.

9 Οι σωματικές κινητικές ίνες προκαλούν συστολή των σκελετικών μυϊκών ινών Οι αυτόνομες κινητικές ίνες διεγείρουν ή αναστέλλουν τον καρδιακό ρυθμό ή τους λείους μυς και τους αδένες Στις δράσεις του συμπαθητικού νευρικού συστήματος περιλαμβάνεται η προετοιμασία του οργανισμού για δράση έκτακτης ανάγκης, ενώ το παρασυμπαθητικό και εντερικό σύστημα συμμετέχουν σε πιο συνήθεις δραστηριότητες, όπως είναι η πέψη Κατά κανόνα το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα συνεργάζονται συχνά στη ρύθμιση της λειτουργίας των σπλάχνων

10 ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΤΜΗΜΑ Είναι το μέρος του νευρικού συστήματος το οποίο νευρώνει όργανα, που η λειτουργία τους δεν εξαρτάται από τη θέλησή μας, όπως η καρδιά, οι λείοι μύες και οι αδένες Είναι κατανεμημένο και στο κεντρικό και στο περιφερικό νευρικό σύστημα

11 ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το αυτόνομο νευρικό σύστημα μεταφέρει νευρικές ώσεις από το ΚΝΣ στα εκτελεστικά όργανα μέσα από δύο τύπους απαγωγών νευρώνων Ο πρώτος νευρώνας ονομάζεται προγαγγλιακός και το κυτταρικό του σώμα βρίσκεται εντός του ΚΝΣ Οι προγαγγλιακοί νευρώνες αναδύονται από το στέλεχος του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού και συνδέονται με σύναψη μέσα σε ένα γάγγλιο (συνάθροιση σωμάτων νευρικών κυττάρων εντοπισμένη στο περιφερικό νευρικό σύστημα) Αυτά τα γάγγλια λειτουργούν ως αναμεταδότες ανάμεσα στον προγαγγλιακό νευρώνα και ένα δεύτερο νευρικό κύτταρο, τον μεταγαγγλιακό νευρώνα Αυτός ο τελευταίος νευρώνας έχει κυτταρικό σώμα που ξεκινά από το γάγγλιο και στέλνει απαγωγές ίνες που καταλήγουν στους λείους μύες των σπλάχνων, στο μυοκάρδιο και στους εξωκρινούς αδένες Οι ιστοί που δεν ελέγχονται στη λειτουργία τους από τη βούληση και νευρώνονται από το αυτόνομο σύστημα αναφέρονται ως εκτελεστικά όργανα

12 NEYPOEΠIΣTHMH KAI ΣYMΠEPIΦOPA ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ

13 ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ Οι προγαγγλιακοί νευρώνες του συμπαθητικού συστήματος εκπορεύονται από τη θωρακική και την οσφυϊκή μοίρα του νωτιαίου μυελού και σχηματίζουν συνάψεις μέσα σε δύο σχοινοειδείς αλυσίδες γαγγλίων που πορεύονται παράλληλα εκατέρωθεν του νωτιαίου μυελού Άξονες του μεταγαγγλιακού νευρώνα εκτείνονται από αυτά τα γάγγλια ως τους αδένες και τα σπλάχνα Ο μυελός των επινεφριδίων, όπως και τα συμπαθητικά γάγγλια, δέχεται προγαγγλιακές ίνες του συμπαθητικού συστήματος Μη έχοντας νευράξονες, ο μυελός των επινεφριδίων όταν διεγείρονται από νευροδιαβιβαστές, επιδρά στα άλλα όργανα εκκρίνοντας την ορμόνη αδρεναλίνη και σε μικρότερα ποσά την νοραδρεναλίνη στο αίμα

14 ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ Οι παρασυμπαθητικές προγαγγλιακές ίνες αναδύονται από την κρανιακή και την ιερή περιοχή του νωτιαίου μυελού και σχηματίζουν συνάψεις εντός των γαγγλίων που βρίσκονται πλησίον ή επί των εκτελεστικών οργάνων

15 Τόσο στο συμπαθητικό όσο και στο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, οι μεταγαγγλιακές νευρικές ίνες εκτείνονται από τα γάγγλια ως τα εκτελεστικά όργανα

16 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙ ΤΟ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το συμπαθητικό σκέλος ενεργοποιείται από καταστάσεις stress, όπως ο τραυματισμός, ο φόβος, η υπογλυκαιμία, το ψύχος ή η σωματική άσκηση Η δράση προκαλεί επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού, αύξηση της αρτηριακής πίεσης του αίματος, κινητοποίηση των αποθεμάτων ενέργειας του σώματος και αύξηση της αιματικής ροής στους σκελετικούς μύες και το μυοκάρδιο, σε βάρος της ροής προς το δέρμα και τα εσωτερικά όργανα Η συμπαθητική διέγερση προκαλεί επίσης μυδρίαση της κόρης και διάταση των βρογχιολίων

17 Οι μεταβολές που συμβαίνουν στον οργανισμό σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης είναι γνωστές ως απάντηση μάχης ή φυγής Αυτές οι αντιδράσεις πυροδοτούνται τόσο με την άμεση ενεργοποίηση των εκτελεστικών οργάνων από το συμπαθητικό όσο και με τη διέγερση του μυελού των επινεφριδίων για έκκριση αδρεναλίνης και σε μικρότερα ποσά, νοραδρεναλίνης Αυτές οι ορμόνες εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και διεγείρουν τα εκτελεστικά όργανα που διαθέτουν αδρενεργικούς υποδοχείς Το συμπαθητικό σύστημα τείνει να συμπεριφέρεται ως μια λειτουργική μονάδα, και συχνά ενεργοποιείται στο σύνολό του, όπως λ.χ. συμβαίνει κατά τη διάρκεια έντονης άσκησης ή στην αντίδραση στο φόβο Αυτό το σύστημα, με τη διάχυτη κατανομή των μεταγαγγλιακών ινών του, συμμετέχει σε ένα ευρύ φάσμα φυσιολογικών δραστηριοτήτων, αλλά δεν είναι απολύτως απαραίτητο για τη ζωή

18 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙ ΤΟ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το παρασυμπαθητικό σκέλος με τη δράση του, συνήθως αντιστρατεύεται ή εξισορροπεί τη δράση του συμπαθητικού Το παρασυμπαθητικό σύστημα δεν αποτελεί αυτό καθαυτό ενιαία λειτουργική οντότητα ούτε ενεργοποιείται ποτέ συνολικά Εάν κάτι τέτοιο συνέβαινε, θα προέκυπταν μαζικά, ανεπιθύμητα και δυσάρεστα συμπτώματα Αντίθετα, διάφορες παρασυμπαθητικές ίνες ενεργοποιούνται ξεχωριστά, και το παρασυμπαθητικό σύστημα, με τη λειτουργία του, επιδρά κάθε φορά σε συγκεκριμένα όργανα, όπως ο στόμαχος ή ο οφθαλμός

19 Το παρασυμπαθητικό σκέλος συμμετέχει σε λειτουργίες όπως η προσαρμογή σε κοντινή όραση, η μετακίνηση της τροφής στον πεπτικό σωλήνα και η ούρηση και είναι απαραίτητο για τη ζωή Γενικά επικρατεί του συμπαθητικού σε καταστάσεις του τύπου ανάπαυσης ή πέψης

20 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΝΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΣΠΛΑΧΝΩΝ Το αυτόνομο νευρικό σύστημα είναι κινητικό σύστημα εντούτοις, χρειάζεται αισθητικές ώσεις από ανατομικές δομές της περιφέρειας που παρέχουν πληροφορίες για την κατάσταση των πραγμάτων στο σώμα ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ ΤΟΞΑ Ρεύματα κεντρομόλων νευρικών ώσεων εξορμώνται από τα σπλάχνα και από άλλες δομές με αυτόνομη νεύρωση και καταλήγουν σε απαρτιωτικά κέντρα του υποθαλάμου, του προμήκους και του νωτιαίου μυελού Αυτά τα κέντρα του ΚΝΣ αντιδρούν στα ερεθίσματα αποστέλλοντας φυγόκεντρες αντανακλαστικές ώσεις μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος

21 Οι περισσότερες κεντρομόλες ώσεις μεταφράζονται σε αντανακλαστικές αντιδράσεις, χωρίς τη συμμετοχή της συνείδησης Για παράδειγμα πτώση της πίεσης του αίματος επιδρά σε ευαίσθητους στην πίεση νευρώνες(τασεοϋποδοχείς στην καρδιά, τις κοίλες φλέβες, το αορτικό τόξο και τον καρωτιδικό κόλπο), έτσι ώστε αυτοί να στέλνουν μικρότερο αριθμό ώσεων σε καρδιοαγγειακά κέντρα του εγκεφάλου Αυτό προκαλεί μια αντανακλαστική αύξηση του αριθμού των συμπαθητικών ώσεων προς την καρδιά και τα αγγεία και παράλληλα μείωση του αριθμού των παρασυμπαθητικών ώσεων προς την καρδιά Αυτά με τη σειρά τους, προκαλούν αντιρροπιστική αύξηση της αρτηριακής πίεσης του αίματος και ταχυκαρδία

22 ΣΥΓΚΙΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ερεθίσματα που ξυπνούν έντονες συγκινήσεις, όπως η οργή, ο φόβος ή η ευχαρίστηση μπορούν να τροποποιήσουν τη δραστηριότητα του αυτόνομου Αυτή η αλληλεπίδραση είναι πιθανότατα και η βάση των ψυχοσωματικών ασθενειών Για παράδειγμα είναι γνωστό ότι το sress και η ανησυχία εμπλέκονται στην αιτιολογία του πεπτικού έλκους και της υπέρτασης

23 ΔΙΤΤΗ ΝΕΥΡΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Τα περισσότερα όργανα του σώματος νευρώνονται και από τα δυο σκέλη του αυτόνομου Έτσι η καρδιά δέχεται παρασυμπαθητική νεύρωση, μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου, η οποία επιβραδύνει τη συστολή, και συμπαθητική νεύρωση, που επιταχίνει τη συστολή Παρά τη διττή, όμως αυτή νεύρωση, συνήθως ένα από τα συστήματα υπερισχύει του άλλου στον έλεγχο της δραστηριότητας ενός συγκεκριμένου οργάνου Στην περίπτωση της καρδιάς το πνευμονογαστρικό επικρατεί στον έλεγχο του ρυθμού Ορισμένοι ιστοί όπως ο μυελός των επινεφριδίων, ο νεφρός, οι ορθωτήρες μυς των τριχών και οι ιδρωτοποιοί αδένες δέχονται νεύρωση μόνο από το συμπαθητικό σύστημα Ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης είναι κυρίως λειτουργία του συμπαθητικού, χωρίς συμμετοχή του παρασυμπαθητικού

24

28 ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα είναι ένα ευρέως κατανεμημένο κινητικό σύστημα, φθάνει όχι μόνο στα σπλάχνα που βρίσκονται στις κοιλότητες του σώματος, αλλά επίσης στο δέρμα και στους μυς του σωματικού τοιχώματος

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43 Τα κυτταρικά σώματα των προγαγγλιακών νευρώνων βρίσκονται στον θωρακικό και άνω οσφυϊκό νωτιαίο μυελό(τ1-l2) στις έξω διάμεσες και έσω διάμεσες κυτταρικές στήλες

44

45 APXEΣ ΦYΣIOΛOΓIAΣ, TOMOΣ I ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ

46 ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (Συμμετέχει στην αντίδραση του σώματος στο στρες) ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (Δρα για να διατηρεί τα ενεργειακά αποθέματα του σώματος και να αποκαθιστά την ισορροπία της κατάστασης ηρεμίας) ΕΝΤΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (Ελέγχει τη λειτουργία των λείων μυϊκών ινών του εντέρου)