ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Προσδιορισμός Εισοδήματος και Απασχόλησης Determination of Income and Employment 1. Κεϋνσιανή θεωρία - Υπόδειγμα. Keynesian Model 1 Βασικές αρχές: Το μέγεθος του Εθνικού εισοδήματος (παραγόμενου Προϊόντος) και της απασχόλησης εξαρτάται από τη συνολική δαπάνη (συνολική ζήτηση). Αν η συνολική δαπάνη είναι μικρή θα αντιμετωπίζουμε αυξημένη ανεργία. Αύξηση της συνολικής δαπάνης θα οδηγήσει τις επιχειρήσεις στο να αυξήσουν την παραγωγή τους δεσμεύοντας περισσότερους συντελεστές παραγωγής-μεταξύ των οποίων και εργατικό δυναμικό, επομένως θα μειωθεί η ανεργία. Όμως, μεγάλη αύξηση της συνολικής δαπάνης θα δημιουργήσει πληθωρισμό. Παραδοχές: Συνολική Δαπάνη - Ζήτηση: Υ (AD)= C + I + G + X M ( με κρατική παρέμβαση και διεθνές εμπόριο-ανοικτή οικονομία) Συνολική Δαπάνη - Ζήτηση: Y (AD) = C + I ( αν αγνοήσουμε τα G,X,M). Όπου η συνολική δαπάνη (συνολική ζήτηση ΑD) είναι το ποσό που οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά προτίθενται να δαπανήσουν για αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Επομένως προσδιορίζεται από: o Ζήτηση νοικοκυριών για καταναλωτικά αγαθά o Ζήτηση επιχειρήσεων για επενδύσεις. Ακαμψία προς τα κάτω τιμών και μισθών 2. 1 Το µοντέλο του John Maynard Keynes χρονικά τοποθετείται στη δεκαετία του 1930. 2 Ελαστικότητα εργασίας (Es) απείρως ελαστική ως ένα βαθµό, δεν επιτρέπειµείωση των µισθών - 1 -
2. Κατανάλωση ( C ). Consumption Κατά τον J.M.Keynes,η κατανάλωση (C): Εξαρτάται κυρίως από το διαθέσιμο 3 εισόδημα: C = a + by (για γραμμική μορφή) Η κατανάλωση με την του εισοδήματος Αλλά με την του εισοδήματος, η κατανάλωση σαν ποσοστό του εισοδήματος. Αυτόνομη κατανάλωση = a. Η κατανάλωση που θα υπάρχει σε μηδενικό εισόδημα Μέση ροπή προς κατανάλωση (λόγος κατανάλωσης προς εισόδημα): APC= Y C Οριακή ροπή προς κατανάλωση ( λόγος μεταβολής κατανάλωσης προς C μεταβολή του εισοδήματος): MPC = Υ Παρατηρήσεις: 1. 0 < MPC < 1 2. MPC είναι η πρώτη παράγωγος της συνάρτησης της C για πολύ μικρές μεταβολές του Υ (Δ Υ 0) 3. MPC για δεδομένο εισόδημα = κλίση της γραμμής κατανάλωσης στο συγκεκριμένο σημείο 4. Άρα, MPC = b 5. Όταν η C είναι γραμμικής μορφής η MPC (κλίση) παντού σταθερή. 6. MPC + MPS 4 = 1 Άλλοι προσδιοριστικοί παράγοντες της κατανάλωσης: 1. Επιτόκιο 2. Δυνατότητα δανεισμού 3. Κατοχή ρευστών διαθεσίμων, μετοχών και ακινήτων 4. Φορολογία 5. Αναδιανομή του εισοδήματος 6. Προβλέψεις για το μελλοντικό εισόδημα και τιμών 3 ιαθέσιµο Εισόδηµα= Εισόδηµα (εθνικό) φόροι. Προσωπικό ιαθέσιµο Εισόδηµα = Εισόδηµα νοικοκυριών +µεταβιβαστικές πληρωµές άµεσοι φόροι 4 Αντίστοιχα µε APC και MPC, ορίζονται η µέση ροπή προς αποταµίευση APS = Y S και η οριακή ροπή S προς αποταµίευση: MPS = Υ - 2 -
3. Επένδυση ( Ι ) 5. Investment Σχεδιαζόμενη (Ιp) + μη σχεδιαζόμενη (Ιu) = πραγματοποιημένη (Ιn) Η επένδυση δεν εξαρτάται από ένα μόνο παράγοντα. Θεωρούμε την επένδυση για συγκεκριμένη χρονική περίοδο αυτόνομη, δηλαδή ανεξάρτητη από το Υ, άρα Ιp = I = σταθερή δαπάνη Η Ιp είναι ευθεία παράλληλη προς τον οριζόντιο άξονα του Υ. 4. Προσδιορισμός του Εισοδήματος (Χωρίς κρατικό φορέα και διεθνές εμπόριο) Determination of National Income Α. Μέσω συνολικής ζήτησης (AD) και παραγόμενου προϊόντος. Γραμμή 45 0 εισοδήματος προϊόντος που παρήχθη (παραγωγή): Y= C + S. Σε κάθε σημείο της γραμμής η συνολική δαπάνη (C+S) είναι ίση με το προϊόν που παρήχθη εισόδημα (Y). Γραμμή συνολικής δαπάνης ζήτησης: Y(AD) = C + Ip Βραχυχρόνια ισορροπία = προσδιορισμός εισοδήματος, εκεί όπου η συνολική δαπάνη-ζήτηση Υ(AD) είναι ίση με το παραγόμενο προϊόν (Y=C+S). Δηλαδή στο Ε (σχήμα 1.), σημείο τομής των δύο παραπάνω καμπυλών, όπου αντιστοιχεί εισόδημα Υ Ε. Σχήμα 1. Προσδιορισμός Ισορροπίας του Εισοδήματος Συνολική δαπάνη Ε1 Ε Ε2 Υ=C+S Y(AD)=C+Ip 45 0 0 Υ1 ΥΕ Υ2 Υ Περιπτώσεις: 1. Αν η συνολική δαπάνη-ζήτηση (AD) > εισοδήματος-προϊόντος που παρήχθη (σημείο Ε 1 ) του σχήματος 1. Δηλαδή αν η συνολική ζήτηση υπερβαίνει τη συνολική προσφορά.. 5 Σαν επένδυση θεωρούνται: οι επιχειρησιακές δαπάνες για νέο κεφαλαιουχικό εξοπλισµό, οι µεταβολές στα αποθέµατα των αγαθών και οι δαπάνες για κατασκευή νέων σπιτιών. - 3 -
Τότε, οι επιχειρήσεις για να καλύψουν την υπερβάλλουσα ζήτηση, τα αποθέματα της τρέχουσας περιόδου και σχεδιάζουν της παραγωγής τους για την επόμενη περίοδο για να καλύψουν την αυξημένη ζήτηση, αλλά και για να ανανεώσουν τα αποθέματά τους. Επομένως παραγωγή, εισόδημα και απασχόληση αυξάνονται 2. Αν το εισόδημα -προϊόν που παρήχθη > της συνολική δαπάνης - ζήτησης (AD) (σημείο Ε 2) του σχήματος 1. Δηλαδή αν η συνολική προσφορά υπερβαίνει τη συνολική ζήτηση Τότε, οι επιχειρήσεις, επειδή θα αυξηθούν τα αποθέματά τους την τρέχουσα περίοδο, θα σχεδιάσουν της παραγωγής τους για την επόμενη περίοδο γιατί η ζήτηση υστερεί της προσφοράς αλλά και για να μειώσουν τα αποθέματά τους. Επομένως παραγωγή, εισόδημα και απασχόληση μειώνονται. Μαθηματικός υπολογισμός ισορροπίας εισοδήματος: C = a + by (συνάρτηση κατανάλωσης) Ιp = I (συνάρτηση επενδύσεων) Y = C + Ip (συνθήκη ισορροπίας) Λύνοντας ως προς Υ επίπεδο ισορροπίας εισοδήματος Υ E = a + I Β. Μέσω αποταμίευσης (S) και σχεδιαζόμενης επένδυσης (Ip) Επειδή Y = C + S, η αποταμίευση αποτελεί το μέρος του εισοδήματος που δεν καταναλώνεται (S = Y C) και επομένως δεν επιστρέφει στο οικονομικό κύκλωμα. Η σχεδιαζόμενη επένδυση (Ip) έρχεται να αντικαταστήσει την αποταμίευση σαν δαπάνη στο οικονομικό κύκλωμα. Βραχυχρόνια ισορροπία = προσδιορισμός εισοδήματος, εκεί όπου η αποταμίευση (S) είναι ίση με την σχεδιαζόμενη επένδυση (Ip). S = Ιp Δηλαδή στο Ε (σχήμα 2.), σημείο τομής των δύο παραπάνω καμπυλών, όπου αντιστοιχεί εισόδημα Υ Ε. S, Ip Σχήμα 2. Προσδιορισμός Ισορροπίας του Εισοδήματος S E Ip 0 YE Y - 4 -
Περιπτώσεις: 1. Αν η επένδυση > αποταμίευσης (περιοχή αριστερά του Ε, σχήμα 2.) Οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών υστερούν των επενδύσεων των επιχειρήσεων. Επομένως τα νοικοκυριά καταναλώνουν περισσότερο την τρέχουσα περίοδο από την παραγωγή της τρέχουσας περιόδου, άρα τα αποθέματα των επιχειρήσεων και αυτές την παραγωγή την επόμενη περίοδο. Το εισόδημα αυξάνεται έως το Υ Ε. 2. Αν η αποταμίευση > επένδυσης (περιοχή δεξιά του Ε, σχήμα 2.). Τα νοικοκυριά αποταμιεύουν περισσότερο από ότι οι επιχειρήσεις χρειάζονται για επενδύσεις. Επομένως τα νοικοκυριά δεν καταναλώνουν την τρέχουσα περίοδο όλη την παραγωγή προϊόντος, άρα τα αποθέματα των επιχειρήσεων και αυτές την παραγωγή την επόμενη περίοδο. Το εισόδημα μειώνεται έως το Υ Ε. Μαθηματικός υπολογισμός ισορροπίας εισοδήματος:: S = -a + (1-b) Y (συνάρτηση αποταμίευσης) Ιp = I (συνάρτηση επενδύσεων) S = Ιp (συνθήκη ισορροπίας) Λύνοντας ως προς Υ επίπεδο ισορροπίας εισοδήματος Υ E = a + I 5. Προσδιορισμός της απασχόλησης Αν υποθέσουμε ότι σε συγκεκριμένη περίοδο (βραχυχρόνια) το κεφάλαιο της οικονομίας παραμένει σταθερό ( K ), τότε η συνάρτηση παραγωγής μας δείχνει ότι για τη μεταβολή της παραγόμενης ποσότητας απαιτείται μεταβολή της απασχόλησης της εργασίας (L). Δηλαδή Y(Q) = ƒ (L). Μέχρι κάποιο επίπεδο παραγωγής, το οριακό προϊόν της εργασίας (MP L ) 2 Y Y αυξάνεται ( > 0) αλλά στη συνέχεια μειώνεται ( < 0) 2 L L Από την συνάρτηση παραγωγής βρίσκουμε την ποσότητα εργασίας (L 1 ) που απαιτείται για να παραχθεί το εισόδημα ισορροπίας (Υ Ε ) του σχήματος 1. Όμως η παραγωγή του εισοδήματος ισορροπίας (Υ Ε ), δεν εξασφαλίζει απαραίτητα την πλήρη απασχόληση της εργασίας. Δηλαδή, η ποσότητα εργασίας ( L 1 ) δεν σημαίνει απαραίτητα πλήρη απασχόληση του εργατικού δυναμικού. Επομένως ισορροπία του εισοδήματος και ανεργία είναι πιθανόν να συνυπάρχουν. - 5 -