Ως δάσος χαρακτηρίζεται ένα πολύπλοκο οικοσύστημα με φυτά και ζώα που χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη πυκνότητα δέντρων. Τα δάση καλύπτουν το 9,4% της επιφάνειας της Γης (το 30% της ξηράς), αν και παλαιότερα κάλυπταν μεγαλύτερη έκταση. Πέρα από τα φυτά και τα ζώα, υπάρχουν επίσης μύκητες και βακτήρια.
Το δάσος δεν είναι μόνο δέντρα. Είναι ένα σύνολο διαφόρων φυτών, με κυρίαρχα τα δέντρα, αλλά και ζώων. Αποτελούν το δασικό οικοσύστημα που παίζει σημαντικό ρόλο στη βιολογική ισορροπία μέσα στη φύση.
Κάθε έκταση η οποία καλύπτεται συνολικά ή μερικώς από άγρια ξυλώδη φυτά οποιωνδήποτε διαστάσεων και ηλικίας, αποτελώντας ένα ενιαίο οικοσύστημα, το οποίο μπορεί να προσφέρει προϊόντα ή να συμβάλει εις την διατήρησιν της φυσικής και βιολογικής ισορροπίας ή να εξυπηρετήσει την διαβίωσιν του ανθρώπου εντός του φυσικού περιβάλλοντος.
Δάσος είναι εκείνη η έκταση που έχει τουλάχιστον 25% συγκόμωση (10% για τα Μεσογειακά Δάση) και ελάχιστη έκταση 0,5 εκταρίων (δηλαδή 5 στρέματα). Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί και οι περισσότερο περιεκτικοί αναγνωρίζουν ως Δάσος και τις Σαβάνες με κάλυψη από ένα ελάχιστο 5-10% μέχρι και 20-25% το πολύ.
Κάθε δασικό είδος έχει τις δικές του απαιτήσεις σε υγρασία, θρεπτικά στοιχεία, κλιματικούς παράγοντες. Υπάρχει αμοιβαία αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ των φυτών, των ζώων και του φυσικού περιβάλλοντος. Το δάσος διαθέτει εσωτερικούς μηχανισμούς αυτορρύθμισης. Το δάσος δεν είναι κάτι που μένει στατικό, αλλά αλλάζει και εξελίσσεται συνεχώς.
Η λειτουργία των δασικών οικοσυστημάτων στηρίζεται στη δέσμευση της ηλιακής ενέργειας. Τα φυτά δεσμεύουν την ηλιακή ενέργεια και τη μετατρέπουν με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης σε οργανικές ουσίες. Η ηλιακή ενέργεια μετατρέπεται από τα φυτά σε χημική ενέργεια. Αυτή η μοναδική δυνατότητα των φυτών να μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε χημική οφείλεται στη χλωροφύλλη.
Παράγει το απαραίτητο για τη ζωή μας οξυγόνο και δεσμεύει το επικίνδυνο για τη ζωή διοξείδιο του άνθρακα. Ένα εκτάριο δάσους (10 στρέμματα) παράγει 4 τόνους οξυγόνου το χρόνο. Από αυτό, επαναχρησιμοποιεί 1.5 τόνο και απελευθερώνει 2.5 στην ατμόσφαιρα. Η ποσότητα αυτή, είναι ίση με αυτή που χρειάζονται 10 άνθρωποι για όλο το χρόνο. Μειώνει την ένταση του φωτός και επιδρά στη σύνθεσή του, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο φωτοκλίμα. Το φύλλωμα, απορροφά πιο πολύ την ερυθρά και λιγότερο την πράσινη ακτινοβολία, με αποτέλεσμα το φως στο δάσος να είναι πλούσιο σε πράσινη ακτινοβολία, και έτσι πιο ευχάριστο και ξεκούραστο με ηρεμιστική δράση.
Απορροφά και εξουδετερώνει διάφορες επιβλαβείς ουσίες. Αμβλύνει τις ακραίες θερμοκρασίες, μειώνει τις μεγάλες, αυξάνει τις μικρές και παρεμποδίζει το σχηματισμό δρόσου και πάχνης. Το δάσος συγκρατεί μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας. Έτσι, το καλοκαίρι πχ. Η θερμοκρασία στο δάσος μπορεί να είναι μικρότερη από 10 βαθμούς κελσίου από ότι στην ύπαιθρο. Μειώνει την ένταση του ανέμου. Σε απόσταση 150 μέτρων περίπου μέσα στο δάσος από πεύκα, η κίνηση του ανέμου σταματά τελείως. Στην υπήνεμη πλευρά του δάσους (μετά από αυτό), η ένταση του ανέμου μειώνεται στο 12-15% της αρχικής.
Μειώνει τους θορύβους. Ζώνη δάσους από κωνοφόρα δέντρα που έχει πλάτος 30 μ. μειώνει την ένταση του θορύβου κατά 5-6 decibels, ενώ σε ζώνη πλάτους 100 μ. η μείωση της έντασης μπορεί να φτάσει τα 30 decibels. Αυξάνει τις βροχές, μετατρέπει σε βροχή (βροχομίχλη) την υγρασία του αέρα και υγροποιεί την ομίχλη. Συγκρατεί το νερό της βροχής και δεν το αφήνει να πέφτει με δύναμη στο έδαφος και να το διαβρώσει, αποτρέποντας έτσι το σχηματισμό πλημμυρών. Ενισχύει τα υπόγεια νερά. Το μεγαλύτερο μέρος του νερού της βροχής, με τη βοήθεια της βλάστησης, απορροφάται από το έδαφος και εμπλουτίζονται τα υπόγεια νερά.
Βελτιώνει την ποιότητα του νερού, ενεργεί σαν μικροβιολογικό, χημικό και φυσικό φίλτρο του νερού. Το νερό από το δάσος είναι πιο εύγεστο, πιο καθαρό και διαυγές και με τον μικρότερο μικροβιολογικό φόρτο. Στο μέλλον το σημαντικότερο προϊόν του δάσους θα είναι το νερό κυρίως για την ποιότητα του. Εμποδίζει την εξάτμιση του εδάφους και αυξάνει την υγρασία του. Η μείωση της εξάτμισης του εδάφους κάτω από το δάσος, φτάνει το 40-50% εκείνης του εξωδασικού εδάφους. Έτσι, έχουμε και αυξημένη υγρασία στο έδαφος του δάσους (μέχρι και 24%).
Δεν εξαντλεί το έδαφος και βοηθά στη δημιουργία εδάφους. Με τις βιολογικές λειτουργίες του δάσους, έχουμε την ανακύκλωση των θρεπτικών συστατικών. Εξασφαλίζει κατάλληλες συνθήκες για την προστασία, διατροφή και διατήρηση πολλών ζωικών οργανισμών. Δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες διατήρησης διαφόρων φυτικών ειδών. Οι πληθυσμοί των δέντρων, προσδιορίζουν τη φυσιογνωμία του δάσους και αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα των δασικών οικοσυστημάτων.
Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΑΠΕΙΛΕΙ ΤΑ ΔΑΣΗ! Η κλιματική αλλαγή είναι ένα φαινόμενο ορατό πλέον σε όλους με αισθητές επιπτώσεις. Παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, συχνές και έντονες καταιγίδες, πλημμύρες, αυξημένες ημέρες καύσωνα και περισσότερες μέγα-πυρκαγιές μαρτυρούν την μεταβολή του κλίματος.
Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΑΠΕΙΛΕΙ ΤΑ ΔΑΣΗ! Σύμφωνα με τα βασικά συμπεράσματα της διεθνούς συνάντησης εργασίας με θέμα «Προσαρμογή της Προστασίας και Διαχείρισης των Μεσογειακών Δασών στην Κλιματική Αλλαγή», που διοργάνωσαν η περιβαλλοντική οργάνωση WWF και η Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) στην Αθήνα (Απρίλιος 2008), οι αντοχές και οι δυνατότητες προσαρμογής των μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων εξαντλούνται λόγω του συνδυασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΑΠΕΙΛΕΙ ΤΑ ΔΑΣΗ! Ραγδαίες αλλαγές χρήσεων γης, λόγω της επέκτασης των οικονομικών δραστηριοτήτων και του αστικού χώρου, κατακερματισμός των δασικών εκτάσεων από τις μεταφορικές υποδομές, υπερεκμετάλλευση των πόρων και ρύπανση του περιβάλλοντος έρχονται να ενώσουν τις δυνάμεις τους με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο μείγμα.
Τα δάση διατηρούν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αμβλύνοντας τις επιπτώσεις της. Τα δάση και τα δασικά εδάφη δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) της ατμόσφαιρας και το μετατρέπουν σε βιομάζα. Με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, τα δάση αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες CO2 ετησίως, περιορίζοντας με αυτόν τον τρόπο τα αέρια του θερμοκηπίου. Παράλληλα, με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης απελευθερώνουν οξυγόνο (Ο2).
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Αντικατάσταση κοινών λαμπτήρων από λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης. Χρήση ανεμιστήρα αντί κλιματιστικού όσο και όπου μπορούμε (σε περίπτωση χρήσης του κλιματιστικού η θερμοκρασία να μην είναι λιγότερο από 26 ο Κελσίου) Αγορά αποδοτικών ενεργειακά ηλεκτρικών συσκευών.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Χρήση ηλιακού θερμοσίφωνα. Βελτίωση της μόνωσης στα υπάρχοντα κτίρια και εξαρχής σωστή εγκατάσταση. Κλείσιμο συσκευών από κεντρικό διακόπτη (όχι κατάσταση stand by). Σβήσιμο των φώτων όταν δεν τα χρειαζόμαστε. Περιορισμός των πλαστικών συσκευασιών και προϊόντων μιας χρήσης. Χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς και του ποδηλάτου αντί της αυτοκίνησης. Συμμετοχή στα προγράμματα ανακύκλωσης, όπου υπάρχουν.
Τα δάση και οι δασικές εκτάσεις στην Ελλάδα καλύπτουν το μισό της συνολικής έκτασης αλλά λιγότερο από το 1/5 αποτελείται από υψηλά δάση. Τα περισσότερα από αυτά είναι διαθέσιμα για ξυλοπαραγωγή και υπάρχουν και αρκετά τα οποία προστατεύονται σαν σπάνιοι φυσικοί πόροι. Περισσότερο από τα 3 / 4 των δασών ανήκουν στο δημόσιο. Χαρακτηριστικές είναι οι πολύ μικρές εξαγωγές δασικών προϊόντων και οι εισαγωγές πριστής ξυλείας.
Αν και δεν αποτελούν δασικούς σχηματισμούς, έχουν την δική τους οικολογική αξία. Τα συναντάμε σε νότιες, παραθαλάσσιες περιοχές, χαμηλού υψομέτρου όπως στις Κυκλάδες,Κρήτη,Πελοπόννησο,Αττική. ΦΡΥΓΑΝΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Συχνά υπόκεινται σε υποβάθμιση, λόγω συχνών πυρκαγιών ή έντονης υπερβόσκησης. Χαρακτηριστικά είδη : θυμάρι,αφάνα, λαδανιά, λεβάντα,φασκόμηλο, ρείκι, δενδρολίβανο,κ.α.
Πρόκειται για μορφή βλάστησης που περιλαμβάνει θάμνους.συνήθως σκεπάζουν τις χαμηλές πλαγιές των βουνών σε όλη την επικράτεια,φτάνοντας συχνά δίπλα στη θάλασσα. Φυτά που συνθέτουν τη μακία βλάστηση είναι η αγριελιά, η κουμαριά, η χαρουπιά, η δάφνη, το σχίνο, τα πουρνάρια,κ.α. Οι θάμνοι αυτοί μπορούν να φτάσουν σε αξιόλογο ύψος και να αποκτήσουν δενδρώδη μορφή. Το ριζικό τους σύστημα συμβάλει ιδιαίτερα στην προστασία των εδαφών από τη διάβρωση. ΑΕΙΦΥΛΛΑ ΠΛΑΤΥΦΥΛΛΑ ( ΜΑΚΙΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗ)
Τα γνωστά πεύκα... Συμπεριλαμβάνονται τα δάση της χαλέπιας πεύκης, της κουκουναριάς καθώς και του κυπαρισσιού. ΘΕΡΜΟΦΥΛΛΑ ΚΩΝΟΦΟΡΑ Τα θερμόφιλα κωνοφόρα εξαπλώνονται σε σχετικά χαμηλά υψόμετρα έως 1000 μέτρα και συχνά απαρτίζουν περιαστικά δάση. Η αντοχή τους στην ξηρασία και στα φτωχά ασβεστολιθικά εδάφη, είναι μεγάλη. Τα περισσότερα από αυτά μπορούν να φτάσουν έως τα 20-30 μέτρα ύψος.
Τα δάση αυτά καταλαμβάνουν το υψηλότερο ποσοστό των βιομηχανικών δασών της χώρας. Κατανέμονται σε όλη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα, μεγαλύτερη όμως είναι η συχνότητά τους στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα σε χαμηλά και μεσαία υψόμετρα. Επιβιώνουν σε ψυχρότερες περιοχές όπου οι χειμώνες είναι δριμύτεροι και το καλοκαίρι συντομότερο. ΒΕΛΑΝΙΔΙΕΣ (ΔΡΥΣ) ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΠΛΑΤΥΦΥΛΛΑ
ΔΑΣΗ ΟΞΙΑΣ Τα δάση οξιάς καταλαμβάνουν το 5,17% της δασικής μας έκτασης. Συναντιόνται στη βόρεια, τη βορειοδυτική, και τη βόρειο-κεντρική Ελλάδα. Σχηματίζουν δάση σε καλά και υγρά εδάφη και συνήθως σε υψόμετρο πάνω από 1000 μέτρα.
ΟΡΕΙΝΑ ΚΩΝΟΦΟΡΑ α. Μαύρη πεύκη Τα μαυρόπευκα θα τα συναντήσουμε στη δυτική, βορειοκεντρική, και βόρεια Ελλάδα κυρίως. Καταλαμβάνουν το 4,33% των δασών μας και η αντοχή τους στις χαμηλές θερμοκρασίες τά καθιστά ικανά να καταλάβουν μεγάλα υψόμετρα, στα ορεινά μας συγκροτήματα πάνω από 600 μέτρα. Είναι δέντρα ευθυτενή που μπορούν να φτάσουν τα 30 μέτρα ύψος και διάμετρο κορμού μέχρι 1,5 μέτρα.
β. Ελάτη ΟΡΕΙΝΑ ΚΩΝΟΦΟΡΑ Γνωστό και αγαπημένο δέντρο το έλατο, το συναντάμε κυρίως στη νότια και δυτικοκεντρική Ελλάδα όπου σχηματίζει αμιγή δάση. Στη βόρεια Ελλάδα σχηματίζει μικτές συστάδες μαζί με μαυρόπευκα, oξιές κ.α.,πάντα όμως σε μεγάλα υψόμετρα πάνω από 700 μέτρα. Τα έλατα μπορούν να φτάσουν 15-30 μέτρα ύψος και αποκτούν χαρακτηριστική πυραμιδοειδή κόμη.
Το όρος Πάικο βρίσκεται στην Κεντρική Μακεδονία στα σύνορα των νομών Πέλλας και Κιλκίς με κορυφή την Γκόλα-Τσούκα σε υψόμετρο 1.650 μέτρων. Συνδέεται στα δυτικά με τον Βόρα ενώ στα ανατολικά του έχει την κοιλάδα του Αξιού. Το Πάικο έχει πλούσια βλάστηση και αρκετές πηγές. Το Πάικο από Βορρά προς Νότο αποτελείται από τις κορυφές Σκρά, Τσούμα, Βερτόπια, Πύργος, Κάντασι ή Καντάστι και Γκόλα Τσούκα. Ανάμεσα στις κορυφές Πύργος, Βερτόπια και Κάντασι περικλείεται μια οροπεδική έκταση με επίκεντρο τον οικισμό Μεγάλα Λιβάδεια. Αποτελεί το μεγαλύτερο δάσος καστανιάς της Ελλάδας. Στο βουνό υπάρχουν 4.500 στρέμματα καστανιών, εκ των οποίων τα 2.500 είναι καλλιεργήσιμα. Τα χωριά του Πάικου είναι τα: Γρίβα, Καστανερή, Κάρπη, Πεντάλοφος, Ομαλός, Σκρά, Κούπα, Φανός, Πηγή, Χαμηλό και Αρχάγγελος. Όλα τα χωριά έχουν πολύ βλάστηση και κοινά χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας.
Έχουν καταμετρηθεί 57 διαφορετικά είδη πεταλούδας στο Πάικο αναδεικνύοντας τον πλούτο της εντομοπανίδας της περιοχής. Ξεχωριστή θέση στην πανίδα του βουνού κατέχει το αγριογούρουνο που συναντάται σε όλο το Πάικο. Η χλωρίδα αποτελείται περίπου από 2500 δείγματα φυτών. Τα δέντρα που καλύπτουν το Πάικο είναι κυρίως καστανιές, οξιές, πεύκα, δρύες, κέδροι, ιτιές, λεύκες και σημύδες. Αραιότερα συναντώνται πλατάνια, μηλιές, καρυδιές και κισσοί. Πλούσιο σε φτέρες και ποικιλία μανιταριών.
Τα ελληνικά δάση, όπως συμβαίνει με τα δάση ολόκληρου του πλανήτη, αντιμετωπίζουν πολλαπλές απειλές. Ολοένα αυξανόμενη οικιστική επέκταση και απρογραμμάτιστη ανάπτυξη.
Τα ελληνικά δάση, όπως συμβαίνει με τα δάση ολόκληρου του πλανήτη, αντιμετωπίζουν πολλαπλές απειλές. Ολοένα αυξανόμενη οικιστική επέκταση και απρογραμμάτιστη ανάπτυξη. Οι δασικές πυρκαγιές και οι καταπατήσεις που τις ακολουθούν.
Τα ελληνικά δάση, όπως συμβαίνει με τα δάση ολόκληρου του πλανήτη, αντιμετωπίζουν πολλαπλές απειλές. Ολοένα αυξανόμενη οικιστική επέκταση και απρογραμμάτιστη ανάπτυξη. Οι δασικές πυρκαγιές και οι καταπατήσεις που τις ακολουθούν. Η ανεξέλεγκτη βοσκή, ιδιαίτερα μετά τη εκδήλωση πυρκαγιάς, παρεμποδίζει τη φυσική αναγέννηση των δασών.
Τα ελληνικά δάση, όπως συμβαίνει με τα δάση ολόκληρου του πλανήτη, αντιμετωπίζουν πολλαπλές απειλές. Ολοένα αυξανόμενη οικιστική επέκταση και απρογραμμάτιστη ανάπτυξη. Οι δασικές πυρκαγιές και οι καταπατήσεις που τις ακολουθούν. Η ανεξέλεγκτη βοσκή, ιδιαίτερα μετά τη εκδήλωση πυρκαγιάς, παρεμποδίζει τη φυσική αναγέννηση των δασών. Το ανεξέλεγκτο κυνήγι, η λαθραία υλοτομία αποτελούν εξίσου..σοβαρές απειλές για τα δάση μας και για τα είδη που ζουν σ αυτά.
Δυστυχώς η Πολιτεία δείχνει ανίκανη να προστατέψει ουσιαστικά τα ελληνικά δάση
Δυστυχώς η Πολιτεία δείχνει ανίκανη να προστατέψει ουσιαστικά τα ελληνικά δάση Ανυπαρξία εθνικής δασικής στρατηγικής.
Δυστυχώς η Πολιτεία δείχνει ανίκανη να προστατέψει ουσιαστικά τα ελληνικά δάση Ανυπαρξία εθνικής δασικής στρατηγικής. Ασαφής νομοθεσία που αφήνει οργανωμένα συμφέροντα καταπατητών να δρουν ανενόχλητα.
Δυστυχώς η Πολιτεία δείχνει ανίκανη να προστατέψει ουσιαστικά τα ελληνικά δάση Ανυπαρξία εθνικής δασικής στρατηγικής. Ασαφής νομοθεσία που αφήνει οργανωμένα συμφέροντα καταπατητών να δρουν ανενόχλητα. Ελλιπής χρηματοδότηση για δασικές έρευνες και έλλειψη πόρων και προσωπικού από τη Δασική Υπηρεσία.
Οι δασικές πυρκαγιές είναι ένα φυσικό φαινόμενο που εντάσσεται στην κατηγορία των φυσικών καταστροφών. Η διαχείριση κάθε φυσικής καταστροφής έχει σαν βασικό στοιχείο τον προκατασταλτικό σχεδιασμό και τη λήψη προληπτικών μέτρων, έτσι ώστε όταν συμβεί το φαινόμενο να μπορεί να εκτονωθεί μέσα από τα μέτρα και τις υποδομές του προκατασταλτικού σχεδιασμού και η συμπεριφορά του να μην ξεπεράσει τα όρια του μηχανισμού καταστολής.
Είναι γνωστό ότι οι δασικές πυρκαγιές μπορεί να προκληθούν από φυσικά αιτία (π.χ. κεραυνοί) ή από ανθρώπινες δραστηριότητες (κάψιμο σκουπιδιών, υπολείμματα καλλιεργειών, κλπ.). Στην Ελλάδα, ο κίνδυνος εκδήλωσης δασικής πυρκαγιάς από ανθρώπινες δραστηριότητες έχει διαπιστωθεί ότι είναι μεγάλος.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών επιβάλλει τη λήψη μέτρων με τα οποία επιδιώκεται η άρση των αιτιών που άμεσα ή έμμεσα τις προκαλούν, καθώς και τη δημιουργία όλων εκείνων των προϋποθέσεων που θα καταστήσουν το έργο της καταστολής περισσότερο αποτελεσματικό.
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Καθαρισμοί των δασών από την ξερή βιομάζα κατά μήκος πολυσύχναστων δασικών δρόμων. Συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου και διάνοιξη νέων δρόμων εάν αυτό κρίνεται απαραίτητο από τις περιφερειακές δασικές υπηρεσίες. Περιπολίες μέσα στο δάσος από συνεργεία επιφυλακής και δασικούς υπαλλήλους, επιτήρηση των επικίνδυνων περιοχών και εγκαταστάσεων (σκουπιδότοποι, κατασκηνώσεις, βιομηχανικές εγκαταστάσεις κοντά σε δάση κλπ). Ευαισθητοποίηση του κοινού.