Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία της Ευρωπαϊκής Κοινωνίας 1ο μάθημα (3.10.2018) Ίκαρος Μαντούβαλος imantouv@psed.duth.gr τηλ. γραφείου: 25510-30115
Ώρες και μέρες επικοινωνίας: Τετάρτη, 17:00-18:30 Πέμπτη, 11:30-13:00 Γραφείο διδάσκοντος: καινούργιο κτήριο, ισόγειο (γραμματεία του Τ.Ε.Ε.Π.Η.).
Αντικείμενο εξέτασης: Ευρωπαϊκός κόσμος (18ος 20ός αι.)
Ευρωπαϊκή Ιστορία Μεσαίωνας (5ος -15ος αι.) Πρώιμη Νεότερη (16ος-18ος αι.) Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία (19ος, 20ός αι.)
Τι σημαίνει να είσαι Ευρωπαίος; Τι είναι Ευρώπη;
Η λέξη «Ευρώπη», με ρίζες στην αρχαιότητα.
Ευρώπη και χριστιανοσύνη Η λέξη «χριστιανοσύνη» διαδεδομένη την περίοδο από τον πρώιμο Μεσαίωνα έως και τον 17ο αι. 18ος αι.: αποστροφή απέχθεια των ελίτ απέναντι στους θρησκευτικούς πολέμους του 17ου αι. Θαυμασμός για υψηλές αξίες και την ανεκτικότητα (ελληνορωμαϊκός πολιτισμός).
Χριστιανικός = ο πολιτισμός της Ευρώπης: παρά την αρνητική χροιά, ο χριστιανός ως μέρος του κοινού συστήματος αξιών.
Έως τις αρχές του 19ου αι. λανθάνουσα αλλά και ισχυρή δύναμη συνοχής των Ευρωπαίων = η συναίσθηση της πολιτισμικής ομοιογένειας σε σχέση με μη ευρωπαίους λαούς (π.χ. Τούρκοι).
Αίσθηση ανωτερότητας των Ευρωπαίων < η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Sick man of Europe)
Είναι εύκολος ο γεωγραφικός ορισμός της Ευρώπης; Παράδειγμα εξέτασης: τσαρική Ρωσία (18ος αι. επικράτεια από την κεντροανατολική Ευρώπη έως τις αχανείς στέπες της Σιβηρίας).
Κρίσιμο ρόλο για την ευρωπαϊκή ταυτότητα της Ρωσίας: τον 18ο αιώνα η τσαρική Ρωσία είχε αυξημένη βαρύτητα στην ευρωπαϊκή ισορροπία ισχύος.
1815: τα σύνορα της Ευρώπης =προφανή για τους Ευρωπαίους. Οριοθέτηση: νότια, η Μεσόγειος / δυτικά, ο Ατλαντικός /βόρεια, η Σκανδιναβική χερσόνησος / βορειοανατολικά, Ουράλια όρη / νοτιοανατολικά, Μαύρη και Κασπία.
Leopold von Ranke Το μοναδικό μεγαλείο και η απαράμιλλη δημιουργικότητα της Ευρώπης μπορούν να ερμηνευτούν με βάση το γεγονός ότι στην ήπειρο ζούσε μεγάλος αριθμός διαφορετικών λαών, οι οποίοι κατοικούσαν σε περιοχές που εμφάνιζαν μεγάλη ποικιλομορφία συχνά ασαφών φυσικών συνόρων, ευρισκόμενοι μονίμως σε κατάσταση γόνιμης επαφής και αλληλεπίδρασης. Παρότι η Ευρώπη ούτε ήταν ενιαία πολική οντότητα, ούτε αποτελούσε συγκεντρωτική αυτοκρατορία, οι λαοί της απέδειξαν πολλές φορές ότι μπορούσαν να συνασπιστούν για να αποκρούσουν αποτελεσματικά τις εισβολές μη ευρωπαϊκών δυνάμεων.
Ιδέες περί φυλετικών γνωρισμάτων συνδέθηκαν με στερεότυπα της προνεωτερικής εποχής για τους λαούς της Ευρώπης. Ernest Renan: επιμειξίες Γάλλων με Κέλτες > αποδυνάμωση φυλετική / στον αντίποδα: οι Γερμανοί (φυλετικά καθαροί, άρα: ανώτεροι) αιτιολόγηση της ήττας του Γαλλογερμανικού πολέμου.
Ορατές εξωτερικές διαφορές των Βορειοευρωπαίων και των Νοτιοευρωπαίων: αντιστοιχίες και αλληλεπικαλύψεις στη γλώσσα και στον πολιτισμό. Α. Ευρωπαϊκές γλώσσες: Γερμανικές γλώσσες Λατινογενείς γλώσσες Σλαβικές γλώσσες Κελτικές γλώσσες (βρετονικά, γαελική, ιρλανδικά, ουαλικά) Β. Θρησκεία δόγματα Καθολικισμός Προτεσταντισμός Ορθοδοξία
Θρησκευτικό αμάλγαμα της Ευρώπης Η Ε = χριστιανική 1815: Εβραίοι = 1% Η σύνθεση των δογμάτων = αντανάκλαση των μακροχρόνιων ιστορικών παραγόντων Π.χ. Γαλλία = καθολική 1% προτεσταντική μειονότητα Βρετανία: οι καθολικοί = μειονότητα Ιρλανδία: καθολικοί = η συντριπτική πλειοψηφία (εξαίρεση: η προτεσταντική μειονότητα του Μπέλφαστ) Ουκρανοί: 10% Εβραίοι Πολωνία: Βαρσοβία ισχυρή εβραϊκή κοινότητα (1 στους 4 = Εβραίος)
Επίπεδα μελέτης Κοινωνία Οικονομία Πολιτική Πολιτισμός (τέχνες, γράμματα) Διεθνείς εξελίξεις σύνδεση των ευρωπαϊκών εξελίξεων με τον υπόλοιπο κόσμο.
Θεματικοί άξονες Διαφωτισμός η πνευματική επανάσταση του 18ου αι. Γαλλική επανάσταση (1789) και η κληρονομιά της. Βιομηχανική επανάσταση. 19ος αι.: φιλελευθερισμός, συντηρητισμός, σοσιαλισμός, εθνικισμός / επαναστάσεις του 1848-1849, ενοποίηση της Γερμανίας και της Ιταλίας, ευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός. Α Παγκόσμιος Πόλεμος και παρακμή της ευρωπαϊκής ηγεμονίας. Ρωσία: ο δρόμος προς την Επανάσταση Μεσοπόλεμος: κομμουνισμός, φασισμός, ναζισμός. Β Παγκόσμιος Πόλεμος και οι συνέπειές του στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ο Ψυχρός Πόλεμος / ο μετα-αποικιακός κόσμος. Ευρώπη και η πορεία προς την οικονομική και νομισματική ένωση (από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Διάλυση της ΕΣΣΔ και κατάλυση του διπολικού συστήματος διεθνών σχέσεων. 21ος αι. η Ευρώπη στην εποχή της διεθνούς κρίσης.
Συγγράμματα προς επιλογή - Εύδοξος Edward M. Burns, Ευρωπαϊκή ιστορία Ο δυτικός πολιτισμός: Νεότεροι χρόνοι, Θεσσαλονίκη 2006. Miller T. Stuart, Νεότερη και σύγχρονη Ευρωπαϊκή ιστορία, Αθήνα 2018.
Τρόπος αξιολόγησης Α. Εργασία με θέμα σχετικό με το γνωστικό αντικείμενο. ή Β. Γραπτές εξετάσεις, στην εξεταστική Ιανουαρίου.
Εργασία: παρουσίαση βιβλίου / επιστημονικής μελέτης (μονογραφίας, συλλογικού τόμου) ή βιβλιοπαρουσίαση Ατομική εργασία Υποβολή εργασίας: σε ηλεκτρονική και σε έντυπη μορφή στην κ. Γόιδα / εκπνοή προθεσμίας: 31 Ιανουαρίου 2019