ΚΑΡΔΠΗΓΖ Κ. ΗΩΑΚΔΗΜ - ΚΑΡΔΠΗΓΖ Κ. ΠΑΡΑΚΔΤΑ Ιζηορία και μοσζικοτορεσηική παράδοζη ηης Βλάζηης Κοζάνης. ΑΘΖΝΑ 2015
Διζαγωγή Ζ Βιάζηε είλαη έλα ρσξηφ ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. ην δηάβα ηνπ ρξφλνπ ε ελ ιφγσ θνηλφηεηα πέξαζε απφ δηάθνξεο θάζεηο θαηαθχγην θαηαδησθφκελσλ, ηφπνο εγθαηάζηαζεο πξνζθχγσλ, θέληξν ζηξαηησηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Γηαδξακάηηζε ζεκαληηθφ ξφιν ζηα θνηλσληθντζηνξηθά ηεθηαηλφκελα ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο (π.ρ. πεξίνδν Οζσκαλνθξαηίαο, Μαθεδνληθφ Αγψλα) απνηειψληαο ζπλάκα εμέρνλ νηθνλνκηθφ θέληξν απηήο. Ζ λεπξαιγηθή, απφ ηζηνξηθν-νηθνλνκηθήο άπνςεο, ζέζε ηεο Βιάζηεο θαη ε εγεκνληθή επηξξνή πνπ αζθνχζε ζηα γεηηληάδνληα ρσξηά, ζηάζεθε απαξρή θαη πεγή έκπλεπζεο πιείζησλ φζσλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ, πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηελ ηζηνξία θαη ζηα έζηκα ηεο. Απφ φζν φκσο είλαη δπλαηφλ λα γλσξίδνπκε, κε ηε ζεκεηνγξαθηθή θαηαγξαθή ησλ ρνξψλ ηεο δελ αζρνιήζεθε θάπνηνο εξεπλεηήο, θάηη πνπ ην επηρεηξεί ην πφλεκα ηνχην. Σν πιηθφ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζπιιέρζεθε κε αθνξκή ηελ έξεπλα ελφο φκνξνπ ρσξηνχ ηεο Βιάζηεο, ηνπ Δκπνξίνπ, ζην πιαίζην εθπφλεζεο ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο ηνπ πξψηνπ ζπγγξαθέα. Ζ έξεπλά ηεο θαηέζηε επηηαθηηθή αλάγθε γηα ηελ νινθιήξσζε θαη ζπλαγσγή νξζψλ ζπκπεξαζκάησλ γηα ηελ θνηλφηεηα ηνπ Δκπνξίνπ, θαζψο ζεβαζηφο αξηζκφο ησλ θαηνίθσλ ηνπ πξνέξρνληαη απφ ηε Βιάζηε. Με αθνξκή ηνπο θαηνίθνπο απηνχο αλαδεηήζακε θαη άιινπο πνπ θαηάγνληαλ απφ ηε Βιάζηε, σο επί ην πιείζηνλ ζηελ πφιε ηεο Πηνιεκαΐδαο, ζπδεηψληαο καδί ηνπο δηάθνξα ιανγξαθηθά θαη ηζηνξηθά ζηνηρεία γηα ην ρσξηφ ηνπο βαζίζηεθε δειαδή ε ζπιινγή ηνπ πιηθνχ ζηελ επηηφπηα έξεπλα κε ηε ρξήζε εκί-δνκεκέλσλ ζπλεληεχμεσλ. Δπηπξφζζεηα, δεηνχζακε απφ ηνπο εξσηψκελνπο λα καο δείμνπλ φζνπο βιαηζηψηηθνπο ρνξνχο γλψξηδαλ αλαιχνληάο καο ηαπηφρξνλα ην θνηλσληθφ πιαίζην ηνπ ρνξνχ. Καηφπηλ, νη ρνξνί απηνί ζπγθεληξψζεθαλ, αλαιχζεθαλ κνπζηθά θαη θηλεζηνινγηθά θαη ελ ζπλερεία θσδηθνπνηήζεθαλ κε απψηεξν ζθνπφ ηελ θαιχηεξε δηάζσζή ηνπο απφ ηε ιήζε ηνπ ρξφλνπ. Δπεηδή δεηνχκελν ζηελ εξγαζία ήηαλ ην πψο ρνξεχνληαη νη ρνξνί απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο θαηνίθνπο δελ ζηξαθήθακε ζε εζλνηνπηθνχο ζπιιφγνπο βιαηζησηψλ. Ίζσο ε έξεπλα απηή ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη ζην κέιινλ κέξνο άιιεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ή ζπγθξηηηθήο κειέηεο. Σέινο, γηα κηα πιεξέζηεξε εμέηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο Βιάζηεο θξίζεθε αλαγθαία ε
ηζηνξηθή έξεπλα κέζσ αξρείσλ, βηβιηνγξαθίαο θαη δηαδηθηπαθψλ πεγψλ ζπλδξάκνληαο ζηελ αλαθάιπςε ηεο ηζηνξηθήο εμέιημεο ηνπ κειεηψκελνπ ηφπνπ.
1. Δθνολογικά και ιζηοπικά ζηοισεία Ζ Βιάζηε είλαη έλα ρσξηφ ηνπ θαιιηθξαηηθνχ δήκνπ Δνξδαίαο, ηνπ λνκνχ Κνδάλεο. Δίλαη ρηηζκέλε ζε πςφκεηξν πεξίπνπ 1.240 κέηξσλ θαη απέρεη 24 ρικ. απφ ηελ έδξα ηνπ δήκνπ, ηελ Πηνιεκαΐδα. Ζ πξψηε καξηπξία γηα ηελ χπαξμε ηνπ νηθηζκνχ απαληάηαη ζηα 1652 κ.υ, φπνπ έλαο απφδεκνο ζηε εξβία, κε ην εθζεξβηζκέλν φλνκα Stojanovic, είρε γελλεζεί ζηε Βιάζηε ην έηνο απηφ. Ζ δεχηεξε ρξνλνινγηθά αλαγξαθή είλαη ην 1771 κ.υ. θαη πξνζδηνξίδεη ηελ εζλνηνπηθή θαηαγσγή θάπνηνπ Μπιαηδηψηε ζηελ Κνδάλε. ηα κεηέπεηηα ρξφληα ε θνηλφηεηα νλνκαηνδνηήζεθε σο Πιάηδη (1790), Μπιάηζε (1796), Βιαηζηνχ (1820), Μπιαηδηνχ (1835), Μπιάηδε (1858), Βιάηδε θαη Βιάηζε (1860), Πνιπλέξη (1927) θαη Βιάζηε (1928). Σν 1997 κε ην ζρέδην Καπνδίζηξηαο δηαηεξήζεθε σο θνηλφηεηα, ελψ ην 2010 κε ην ζρέδην Καιιηθξάηεο θαηαξγήζεθε απφ απηφλνκε θνηλφηεηα θαη ζπλελψζεθε ζηνλ δήκν Δνξδαίαο, κε έδξα ηελ πφιε ηεο Πηνιεκαΐδαο. Καηά ηε βπδαληηλή πεξίνδν, ζηε ζεκεξηλή ηνπνζεζία ηνπ ρσξηνχ, πξνυπήξρε νηθηζκφο. Σνλ 15 ν αη. κ.υ. (πεξίπνπ ην 1480) ζηελ θνηιάδα ησλ Kατιαξίσλ (Πηνιεκαΐδαο) έθαλαλ επηδξνκή Σνχξθνη Κνληάξνη. Σν γεγνλφο απηφ απνηέιεζε ηελ απαξρή ηεο αλάπηπμεο ηεο Βιάζηεο, θαζψο νη ρξηζηηαληθνί πιεζπζκνί πνπ δνχζαλ ζηελ εθεί θνηιάδα αλαγθάζηεθαλ λα κεηνηθήζνπλ ζηα, απξφζηηα ζηνπο θαηαθηεηέο, νξεηλά ηκήκαηα ηεο πεξηνρήο. Αλαιπηηθφηεξα, ππνζηεξίδεηαη φηη ν πξψηνο ππξήλαο ησλ θαηνίθσλ πξνήιζε απφ ηε ηζαλνχπνιε, ζεκεξηλφ ηζάλην, φπνπ ην 1480 κ.υ.,
ιφγσ ηεο θαηαζηξνθήο ηνπ, κέξνο ησλ εθεί δηαβηνχλησλ ήξζε θαη θαηνίθεζε ζε έλα κνλαζηήξη, πνπ ζήκεξα είλαη ε εθθιεζία ηνπ Αγίνπ Νηθνιάνπ. Σν έηνο φκσο, πνπ απνδείρζεθε νξφζεκν ζηελ ηζηνξία ηεο Βιάζηεο, ήηαλ ην 1769 κ.υ. πγθεθξηκέλα, ζηηο 02 επηεκβξίνπ, θαηά ηε δηάξθεηα επεηζνδίσλ 1, θαηαζηξάθεθε ε Μνζρφπνιε θαη κεγάιν θχκα Βιάρσλ αζηψλ θαηεπζχλζεθε πξνο ηε Γπηηθή Μαθεδνλία. Έλα κέξνο απηψλ εγθαηαζηάζεθε ζην ρσξηφ Βιάζηε, ηφηε Μπιάηδη, επηιέγνληαο λα ρηίζεη ηνλ νηθηζκφ ζηελ πξνζήιηα πιεπξά. Δθ ησλ πξαγκάησλ ζηελ θνηλφηεηα ζπλεπξέζεθαλ δπν γισζζηθά ηδηψκαηα ηα γθξαίθηθα θαη ηα βιάρηθα 2, φπνπ απφ ηηο αξρέο ηνπ 19 νπ αη. άξρηζε λα δηαθαίλεηαη ε επηθξάηεζε ησλ πξψησλ εηο βάξνο ησλ δεχηεξσλ. Σελ ίδηα πεξίνδν θαηέθζαζαλ θαη πιεζπζκνί απφ ηε Γξάκκνπζηα, ηε Νηθνιίηζα, ην Ληλνηφπη, ην Μπηζηθνχθη θαη ηε Γάξδα, ρσξηά ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηνπ Γξάκκνπ. Σν 1784 κ.υ. ε Βιάζηε δέρηεθε ζνβαξή επηδξνκή, πνπ είρε σο απνηέιεζκα νη πεξηζζφηεξνη ησλ θαηνίθσλ ηεο λα ηελ εγθαηαιείςνπλ. Έλα κέξνο απηψλ επέζηξεςε αξγφηεξα, χζηεξα απφ ζρεηηθφ ζνπιηαληθφ θηξκάλη. Σν 1797 ε Βιάζηε πξνήρζε ζε θσκφπνιε. Αλ θαη νη πεξηζζφηεξνη ησλ κεηαθηλνχκελσλ πιεζπζκψλ ήηαλ επηηπρεκέλνη έκπνξνη, αξγπξνρφνη, κεγαινθηελνηξφθνη θαη βηνηέρλεο, ππήξρε αλεπάξθεηα πφξσλ. Ζ ηειεπηαία, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο επηδξνκέο πνπ ιάκβαλαλ ρψξα ηελ πεξίνδν εθείλε, νδήγεζαλ αξθεηνχο λα μεληηεπηνχλ γηα δεχηεξε θνξά κεηαλαζηεχνληαο ζηα κεγάια επξσπατθά αζηηθά θέληξα ηεο επνρήο (Βηέλλε, Βελεηία, Σεξγέζηε, Ληβφξλν, Βνπθνπξέζηη, Οδεζζφ), κε ιεζκνλψληαο ηνλ ηφπν ηνπο. Απφδεημε ηνχηνπ απνηειεί ε πιεζψξα επεξγεηψλ, πνπ αλαγξάθνληαη ζηα βηβιία ηεο θνηλφηεηαο θαη ζηα δεκφζηα-θνηλνηηθά ζεκεία π.ρ. βξχζεο, ζρνιείν θιπ. Σν δχζβαην ηεο πεξηνρήο θαηέζηεζε ηε Βιάζηε ηνπο δπν ηειεπηαίνπο αηψλεο ηεο Οζσκαλνθξαηίαο θξεζθχγεην Αξκαηνιψλ, Κιεθηψλ θαη φζσλ δελ ήζειαλ λα εμσκνηήζνπλ. Σα ηέιε ηνπ 19 νπ αη. θαη νη αξρέο ηνπ 20 νπ αη. κ.υ. βξίζθνπλ ηελ θνηλφηεηα λα εμαθνινπζεί λα απνηειεί αλζεξφ νηθνλνκηθφ θέληξν ηεο πεξηνρήο. Γηα ην ιφγν απηφ ε θνηλφηεηα εμήιζε απφ ηελ πεξίνδν ηεο «Δμαξρίαο» αιψβεηε, θαζψο θαλέλαο απφ ηνπο θαηνίθνπο δελ πξνζρψξεζε ζηελ «Δμαξρία». Σν δπζπξφζηην ηεο ζέζεο ηεο εθκεηαιιεχηεθαλ θαη νη Μαθεδνλνκάρνη ηελ πεξίνδν ηνπ Μαθεδνληθνχ 1 Σα επεηζφδηα μέζπαζαλ κε αθνξκή ηα Οξισθηθά. 2 Σα βιάρηθα ήηαλ γηα πξνθνξηθή ρξήζε, ελψ ηα ειιεληθή γηα γξαπηή.
Αγψλα, θαζηζηψληαο ηελ ζεκαληηθφ θέληξν ησλ Διιήλσλ αληαξηψλ θαη Μαθεδνλνκάρσλ. Σν 1870 ε Βιάζηε αξηζκνχζε 6.000 θαηνίθνπο, νη νπνίνη δνχζαλ απφ ηελ θηελνηξνθία, ην εκπφξην θαη ηε γεσξγία. χκθσλα κε ηελ απνγξαθή πνπ δηελήξγεζε ε Oζσκαληθή Απηνθξαηνξία ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αη. (1904), ε Βιάζηε έρεη 4.024 θαηνίθνπο θαη 400 θαηνηθίεο, ελψ ην 1912 ν πιεζπζκφο ηεο αλεξρφηαλ ζηνπο 8.000 θαηνίθνπο. Οη Βαιθαληθνί Πφιεκνη θαη ν Α Π.Π. απνηέιεζαλ ηξνρνπέδε ζηελ αλάπηπμε ηεο Βιάζηεο, ε νπνία φκσο εμαθνινπζνχζε λα απνηειεί ζεκαληηθφ νηθνλνκηθφ θέληξν ηεο πεξηνρήο. Σν θαίξην πιήγκα δφζεθε ζηνλ Β Π.Π., φηαλ νη Γεξκαλνί έθαςαλ ην ρσξηφ, θαη νινθιεξψζεθε ζηα ρξφληα ηνπ Δκθπιίνπ Πνιέκνπ, πεξίνδν πνπ φινη εγθαηέιεηςαλ ηελ θνηλφηεηα. Με ην πέξαο απηψλ επέζηξεςαλ ζηηο εζηίεο ηνπο πεξίπνπ 800 θάηνηθνη, νη νπνίνη ζην φλνκα-ηάζε ηεο αζηπθηιίαο άξρηζαλ λα ηίο εγθαηαιείπνπλ κε απνηέιεζκα ν πιεζπζκφο φιν θαη λα ζπξξηθλψλεηαη. Απφ ην 1946, ινηπφλ, παξαηεξείηαη έλα καδηθφ κεηαλαζηεπηηθφ ξεχκα πξνο ηα αζηηθά θέληξα ηεο ελδνρψξαο θαη πξνο ην εμσηεξηθφ (Ακεξηθή, Καλαδά, Απζηξαιία, Γεξκαλία, Διβεηία). Δπηγέλλεκα ηεο πξνξξεζείζαο θαηάζηαζεο ήηαλ απφ ηνπο 3.450 θαηνίθνπο πνπ είρε ε Βιάζηε πξηλ απφ ην Β Π.Π. λα απέκεηλαλ ην 1958 γχξσ ζηα 2.250 άηνκα. ήκεξα έρνπλ παξακείλεη ειάρηζηνη θάηνηθνη, νη νπνίνη πεξηκέλνπλ ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο θαη ηδηαίηεξα ηελ πεξίνδν ηεο Παλαγίαο φπνπ ε θνηλφηεηα αλαζπγθξνηείηαη κε αθνξκή ηνλ «Σξαλφ ρνξφ». ηε Βιάζηε δελ ππήξρε ηαμηθφο δηαρσξηζκφο ησλ θαηνίθσλ θξηηήξην θαηάηαμεο ησλ κειψλ απνηεινχζε ην αλ ήηαλ κφληκνη θάηνηθνη ή φρη. Δθ ησλ πξαγκάησλ, δειαδή, δεκηνπξγήζεθαλ δπν θαηεγνξίεο απηή ησλ κνλίκσλ θαηνίθσλ θαη ησλ πεξηζηαζηαθά δηαβηνχλησλ ζηελ θνηλφηεηα. ηελ πξψηε θαηεγνξία ππάγνληαλ νη αγξφηεο, νη κηθξνθηελνηξφθνη, νη επαγγεικαηίεο θαη νη έκπνξνη, ελψ ζηε δεχηεξε θαηαηάζζνληαλ νη θηελνηξφθνη. Οη ηειεπηαίνη ήηαλ εκη-λνκάδεο, θαζψο πνιιέο θνξέο, ιφγσ ηεο βαξπρεηκσληάο, αλαγθάδνληαλ απφ ηνλ Οθηψβξην θαη γηα 6 πεξίπνπ κήλεο λα κεηαθέξνπλ ηα θνπάδηα ηνπο ζηνλ Σχξλαβν, ζηελ Διαζζφλα, ζηε Νηγξίηα θαη Μαχξε Θάιαζζα εξξψλ, ζηε νπξσηή Υαιθηδηθήο θαη ζην Βφιν. Ζ δηάθξηζε ζπλεπψο, πνπ δηακνξθψζεθε κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ, ήηαλ θαηά κείδνλα ιφγν ζπληερληαθνχ ηχπνπ θαη ηελ επέβαιαλ νη θαηξηθέο ζπλζήθεο.
2. Η γλώζζα Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ ε θνηλφηεηα ηεο Βιάζηεο απαξηίζηεθε αξρηθά απφ θαηνίθνπο ηεο γχξσ πεξηνρήο, πηζαλφηαηα απφ ηε ηζαλνχπνιε, θαη ελ ζπλερεία απφ Βιάρνπο πξφζθπγεο ηεο Μνζρφπνιεο. Δληνχηνηο, ε γιψζζα πνπ νκηινχληαλ ζηελ θνηλφηεηα δελ ήηαλ πάληνηε ε ειιεληθή ήηαλ θαη ηα βιάρηθα. Μάιηζηα, γηα αξθεηφ δηάζηεκα ζηελ θνηλφηεηα γηλφηαλ ρξήζε θαη ησλ δπν γισζζψλ ηα βιάρηθα ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν, ηα ειιεληθά ζην γξαπηφ. Σνλ 19 ν αη., ιφγσ ηεο επηθξάηεζεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ζηνλ θφζκν ηνπ εκπνξίνπ θαη ησλ ζπλαιιαγψλ, επήιζε ε επηθξάηεζε ησλ ειιεληθψλ θαη ζηελ πξνθνξηθή γιψζζα ησλ θαηνίθσλ, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη πεξίηξαλα φηη α) ε νκηινχκελε γιψζζα δελ θαηαδεηθλχεη εζληθφηεηα, παξά κφλν ηφπν πξνέιεπζεο θαη β) ε επηινγή ηεο είλαη απφξξνηα γεγνλφησλ ηνπ εθάζηνηε ρσξνρξνληθνχ πιαηζίνπ θαη κφλν κέζα ζ απηφ νθείινπκε λα ηελ κειεηήζνπκε. Γηα λα αληηιεθζνχκε ελαξγέζηεξα ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο, ζα αθνινπζήζεη κηα ζχληνκε, αιιά νπζηαζηηθή, ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηνπο Βιάρνπο. Ζ ιέμε Βιάρνο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα πξνζδηνξίζεη ηνπο νκηινχληεο ηελ Βιάρηθε γιψζζα ή ηνπο νκηινχληεο ηελ Βιαρνκνγιελίηηθε, ελψ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο κε ηελ ζηαδηαθή ππνρψξεζε ηεο ελ ιφγσ γιψζζαο ε ιέμε επαλαλνεκαηνδνηήζεθε παξαπέκπνληαο ζε φζνπο πξνέξρνληαη απφ βιαρφθσλεο νηθνγέλεηεο, ρσξίο απαξαίηεηα λα γλσξίδνπλ ή λα κηινχλ ηε βιάρηθε. ε θάπνηεο πεξηνρέο ησλ Βαιθαλίσλ ε ιέμε Βιάρνο ζήκαηλε γεληθά ηνλ Οξζφδνμν Υξηζηηαλφ, αλεμαξηήησο γιψζζαο. χκθσλα κε ηνλ Νηθφιαν Μέξηδν (2001:27) Βιάρνη νλνκάδνληαη νη νξεζίβηνη, αιιά θαη εμ αξρήο αζηηθνί ιαηηλφθσλνη πιεζπζκνί ηνπ Αίκνπ, ηεο Βαιθαληθήο. Γηα ηνλ ελδνθπιεηηθφ δηαρσξηζκφ ηνπο νη Βιάρνη ζπλήζηδαλ λα ρξεζηκνπνηνχλ θαη άιιεο νλνκαζίεο, θπξίσο ηνπνπξνζδηνξηζηηθέο. πγθεθξηκέλα, απαληψληαη νη φξνη Αξκάλνη ή Αξνκάλνη γηα ηνπο Βιάρνπο ηεο Πίλδνπ, νη Κνπηζφβιαρνη πνπ είλαη ειιεληθή απφδνζε ηεο ηνπξθηθήο ιέμεο Κηνπηζνύθ βαιάρ (= Μηθξνβιάρνη),δειαδή θάηνηθνη ηεο Μηθξήο Βιαρίαο (Θεζζαιίαο) ζε αληηδηαζηνιή κε ηνπο Μεγαιφβιαρνπο ηεο Βιαρίαο, Μπνπγηνύθ βαιάρ. Δπηπξφζζεηα, απαληάηαη γηα ηνπο Βιάρνπο ηεο πεξηνρήο ηεο εξβίαο θαη ησλ θνπίσλ ν φξνο Σζηληάξν απφ ην ιαηηληθφ quinqarius, πνπ ζεκαίλεη ιεγεσλάξηνο ηεο 5 εο ξσκατθήο ιεγεψλαο. Οη Βιάρνη ηεο Αιβαλίαο 3 νλνκάδνληαη Αξβαληηφβιαρνη ή Σζνκπάλ, ιφγσ ηεο 3 Ο φξνο Αιβαλία ρξεζηκνπνηείηαη κε έλλνηα ηνπηθή θαη φρη, φπσο εζθαικέλα θάπνηνη ζεσξνχλ, κε εζληθή ρξνηά.
ελαζρφιεζήο ηνπο κε ηελ θηελνηξνθία. Άιιεο θαηεγνξίεο είλαη νη Φαξζαξηψηεο (απφ ηα Φάξζαια), νη Γξακκνπζηηάλνη (απφ ηελ νξνζεηξά ηνπ Γξάκκνπ), νη Καξάβιαρνη, νη Σζίπαλε, νη Μνγιελίηεο, νη Μαπξφβιαρνη (απφ ην Μαπξνβνχλην), νη Μπηηνπιηάλνη, νη Μνπδηθηάξνη, νη νπξκαληψηεο θαη νη Πξηηζφβιαρνη (απφ ηε ιέμε πξηηδηά πνπ ζεκαίλεη δπζνζκία). Ωο πξνο ην έηπκνλ ηεο ιέμεο Βιάρνο ε επηθξαηέζηεξε άπνςε είλαη φηη πξνέξρεηαη απφ ην ζιάβηθν Vlahi. Βέβαηα, θη απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ είλαη δάλεην ηεο πξσην-γεξκαληθήο (κε θέιηηθε ξίδα) ιέμεο «Walha», αξγφηεξα «Walch» ή «Welsch», κε ηελ νπνία νη αξραίνη γεξκαλνί πξνζδηφξηδαλ ηνπο Ρσκαίνπο θαη γεληθφηεξα ηνπο ιανχο πνπ είραλ ελζσκαησζεί ζηνλ ξσκατθφ θφζκν, πνιηηεηαθά θαη πνιηηηζκηθά. Δπίζεο, ζήκαηλε ηνλ κε Γεξκαλφ, ηνλ ιαηηλφθσλν μέλν θαη αθνξνχζε φινπο ηνπο ιαηηλνπνηεκέλνπο απηφρζνλεο πιεζπζκνχο (ζπλήζσο Κέιηεο) ηεο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο. Μεηέπεηηα, ε ιέμε πηνζεηήζεθε απφ ηνπο πεξηζζφηεξνπο ιανχο πνπ γεηηλίαδαλ κε ιαηηλφθσλνπο πιεζπζκνχο, θη έηζη πξνέθπςε ε αληίζηνηρε εηπκνινγία απφ ηελ παιαηνζιαβηθή ιέμε vlah, πνπ ζεκαίλεη μέλνο ιαηηλφθσλνο. αθψο, αλαπηχρζεθαλ θαη άιιεο απφςεηο γηα ηελ εηπκνινγία ηεο ιέμεο φπσο φηη α) πξνέξρεηαη απφ ηνλ αηγππηηαθφ φξν «θειάρ» πνπ ζεκαίλεη ηνλ αγξφηε, β) απνηειεί κεηεμέιημε ηεο ιέμεο Βιερή (δσξηθά βιαρά) πνπ ζεκαίλεη βέιαζκα, γ) νξκάηαη απφ ηε ζχδεπμε ησλ ιέμεσλ valles (=θνηιάδα) θαη aqua (=λεξφ), σο δείγκα ηεο ελαζρφιεζεο ησλ Βιάρσλ κε ηελ θηελνηξνθία θαη ηελ θξνληίδα ησλ δψσλ θαη δ) έιθεη ηελ θαηαγσγή ηεο απφ ην ιαηηληθφ villicus πνπ ήηαλ γηα ηνπο Ρσκαίνπο ν αγξφηεο. Ωο πηζαλή θνηηίδα ησλ Βιάρσλ ζεσξείηαη ε πεξηνρή ηεο Ρσκατθήο Δγλαηίαο νδνχ, φπνπ θαη ζπγθεληξψλνληαη νη πεξηζζφηεξνη βιαρφθσλνη πιεζπζκνί αθφκε θαη ζήκεξα. Ωο πξνο ηελ θαηαγσγή ηνπο παξνπζηάδνληαη σο απηφρζνλεο Έιιελεο, γισζζηθψο εθιαηηληζκέλνη απφ ηνπο Ρσκαίνπο. Ζ αλάγθε αιιαγήο ηεο έσο ηφηε νκηινχκελεο γιψζζαο ηνπο θαηέζηε επηηαθηηθή ην 229 κ.υ., ρξνληά πνπ νη Ηιιπξηνί πνιηνξθνχζαλ ην λεζί ηεο Κέξθπξαο. Οη θάηνηθνη ηεο ηειεπηαίαο, κε έρνληαο ηη άιιν λα θάλνπλ, ζηξάθεθαλ ζηνπο Ρσκαίνπο θαιψληαο ηνπο ζε βνήζεηα. Οη Ρσκαίνη εθείλνλ ηνλ θαηξφ βξίζθνληαλ ζε πφιεκν κε ηνπο Καξρεδφληνπο σο εθ ηνχηνπ δελ ήηαλ δπλαηφ λα ζηείινπλ ζηξαηφ ζηελ Κέξθπξα. Γη απηφ ζηξάθεθαλ ζηνπο πιεζηέζηεξνπο πξνο ηελ Κέξθπξα πιεζπζκνχο, απηνχο ηεο Βφξεηαο Ζπείξνπ θαη ηεο
Αδξηαηηθήο. Όξηζαλ, ινηπφλ, ηνπο Βιάρνπο θχιαθεο ησλ ζπλφξσλ ηεο Απηνθξαηνξίαο κε ην λα ππεξεηνχλ σο κηζζνθφξνη ζηηο ηάμεηο ησλ ξσκατθψλ ιεγεψλσλ ( Έμαξρνο, 2001: 37). Γηα λα επέιζεη φκσο ε ζπλελλφεζε θαη λα έξζεη εηο πέξαο ε εθπαίδεπζε, έπξεπε λα ππεξπεδήζνπλ έλαλ ζθφπειν, ν νπνίνο δελ ήηαλ άιινο απφ ηελ γιψζζα. Όπσο αλαθέξεη θαη ν Λαδάξνπ (2005, ζ. 66) «ζεκεηώζεθε θάπνηα ζηνηρεηώδεο θαη απιή κύεζε ησλ Διιήλσλ ζηε Λαηηληθή γιώζζα θαηά ηελ αλαγθαζηηθή ζπζηξάηεπζε Διιήλσλ-Ρσκαίσλ πξνο αλαραίηηζε ηιιπξηθώλ επηδξνκώλ θαη απνθαηάζηαζε ηεο ζαιάζζηαο επηθνηλσλίαο Διιάδνο-Ιηαιίαο. Δπήιζε δε θαη επαύμεζε ηεο ιαηηλνκάζεηαο θαηά ηελ εζεινληηθή βνεζεηηθή ππεξεζία, ηδίσο Ηπεηξσηώλ». Μεηά ην πέξαο ηνπ πνιέκνπ νη Βιάρνη ζηξάθεθαλ ζηελ θηελνηξνθία αθνινπζψληαο ηα ξσκατθά ζηξαηεχκαηα θαη ηξνθνδνηψληαο ηα κε ηα πξντφληα ηνπο. Ζ θαηάζηαζε ηνχηε ζπλέβαιε ηφζν ζηελ επηθξάηεζε ηεο λνκαδηθήο δσήο ζηνπο Βιάρνπο φζν θαη ζηελ παξαηεηακέλε ρξήζε ηεο ιαηηληθήο γιψζζαο. 3. Σο κλίμα Σν θιίκα ηεο Βιάζηεο είλαη επεηξσηηθφ. Σν ρεηκψλα ε ζεξκνθξαζία ζπρλά πέθηεη ππφ ην κεδέλ θαη ρηνλίδεη γηα αξθεηφ ρξνληθφ δηάζηεκα. Σν θαινθαίξη επηθξαηεί ζρεηηθή δέζηε ην πξσί θαη δξνζηά απφ ην απφγεπκα θαη πέξα. Λνγηθφ είλαη φηη ηα θιηκαηνινγηθά απηά δεδνκέλα επεξέαζαλ θαη δηακφξθσζαλ ηα ηδηαίηεξα πνιηηηζκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηνπο ρνξνχο θαη ηελ ελδπκαζία ησλ εθεί δηαβηνχλησλ. 4. Η Δνδςμαζία 4.1 Ζ γπλαηθεία. Ζ ελδπκαζία ησλ γπλαηθψλ ηεο Βιάζηεο ήηαλ αξρνληηθή θαη εληππσζηαθή. Δζσηεξηθά ξνχρα θνξνχζαλ έλα βεινχδηλν κεηαμσηφ θφξεκα (απφ πεινχδη ή γπαιηζκέλε Βηελλέδηθε κεηαμφζηνθα) κε καληθσηφ κπνχζην θαη θαξδηά καθξηά θνχζηα. Απφ πάλσ θνξνχζαλ ηελ πφιθα, ζπλήζσο ρξπζνθέληεηε, φπνπ ζηελ πιάηε απεηθνλίδνληαλ ν δηθέθαινο αεηφο ηνπ Γπλαηθεία ελδπκαζία ββββθδζαθβββιάζηβιάζηε ο.
Βπδαληίνπ. Πάλσ απφ ην θφξεκα δψλνληαλ ηελ πνδηά, ζηελ νπνία θεληνχζαλ γηα ινπινχδηα ή δηάθνξα βπδαληηλά ζέκαηα. ηε κέζε θνξνχζαλ δψλε είηε ζπνλδπισηή κε θιεηδψκαηα ρξπζά ή καιακαηέληα είηε ρξπζνθέληεηε κε ρξπζή ή αζεκέληα πφξπε. Σέινο, ππήξρε ν θεθαιφδεζκνο, κεηαμσηφο κε Σπξλαβίηηθα θνπθάθηα. Ζ γπλαηθεία φκσο ελδειέρεηα, δελ ζηακαηνχζε εθεί. Αληηζέησο, θξφληηδαλ επηκειψο θαη γηα ην ηη ζα θξεκάζνπλ ζην ζηήζνο ηνπο, θαζψο απηφ απνηεινχζε έλαλ αθφκε ηξφπν επίδεημεο ηνπ πινχηνπ ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ θνξνχζαλ θινπξηά, θαηά πξνηίκεζε δπζεχξεηα, θαη πνηθηιία ρξπζαθηθψλ. Ζ γπλαηθεία ελδπκαζία ηεο ειηθησκέλεο αξρφληηζζαο ήηαλ δηαθνξεηηθή. Απνηεινχληαλ απφ α) ην καθξχ βακβαθεξφ θφξεκα (ρξψκαηνο καχξνπ), β) ην «ηζηπνύλη», ακάληθν κάιιηλν καχξν επελδχηε κε βπζζηλί θεληήκαηα ζην γηαθά, γ) ηελ πνδηά, πνπ ήηαλ κεηαμσηή, καχξε θαη ζην ηειείσκά ηεο έθεξε δαληέια θαη δ) ηελ ακάληθε θάπα κε θιφθν εζσηεξηθά θαη θεληήκαηα απφ θφθθηλα ζηξίηηα ζηελ πιάηε, ε νπνία ιφγσ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ ήηαλ κάιιηλε θαη ρνληξή. Σν θεθάιη ηνπο θαιππηφηαλ απφ ηε «ζηνχξθα», έλα δηπιφ καληήιη φπνπ ην δεχηεξν (καχξνπ ρξψκαηνο, κεγάιν θαη κε θξφζζηα) ηπιηγφηαλ ζε ζρήκα πχξγνπ πάλσ απφ ην πξψην. 4.2 Ζ αληξηθή Ζ αληξηθή ελδπκαζία ηεο Βιάζηεο απνηεινχληαλ απφ ιεπθφ βακβαθεξφ ή κάιιηλν ιεπηφ ζψβξαθν θαη πάλσ απ απηφ έκπαηλαλ, ζην χςνο ηνπ γνλάηνπ απφ ηελ έμσ πιεπξά ηεο θλήκεο, θαιηζνδέηεο καχξεο κε θνχληεο. Δζσηεξηθά θνξνχζαλ ακάληθν πνπθάκηζν πνπ θαηέιεγε ζε πνιχπηπρε θνληή θνπζηαλέια. Πάλσ απφ απηφ θνξνχζαλ καχξν βεινχδηλν πνπθάκηζν θαη απφ πάλσ ην Αλδξηθή ελδπκαζία. «ηζηπνύλη», έλα ιεπθφ πθαληφ πνπ θαηέιεγε ζε πηέηεο. ηε κέζε έθεξαλ δσλάξη απφ καχξν αηιάδη θαη ζην θεθάιη ζθνχθν καχξν απφ κάιιηλν ιεπηφ χθαζκα ή απφ καχξν βεινχδν. Σέινο, ζηα πφδηα θνξνχζαλ ηζαξνχρηα καχξα κε θνχληεο.
5. Μελωδίερ και όπγανα. Οη κεισδίεο ησλ ρνξψλ ηεο Βιάζηεο είλαη αξγφζπξηεο, κε βαξχ χθνο, απφξξνηα φζκσζεο νξηζκέλσλ παξαγφλησλ: ηνπ πςνκέηξνπ, κηαο θαη πάλσ απφ 1.000 κέηξα ε πξφζιεςε νμπγφλνπ είλαη ρακειφηεξε, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη επηβάξπλζε γηα ηνλ νξγαληζκφ ζε πεξηπηψζεηο έληνλεο δξαζηεξηφηεηαο, ησλ θιηκαηνινγηθψλ ζπλζεθψλ, θαζψο ιφγσ ςχρνπο αλαγθάδνληαλ νη θάηνηθνη λα ληχλνληαη κε ξνχρα πνπ ηα πιηθά ηνπο ήηαλ βαξηά θαη ρνληξά, ηεο ιαβήο ησλ πεξηζζφηεξσλ ρνξψλ (αγθαδέ), ηνπ ηξαρέσο εδάθνπο. Σα φξγαλα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ, θαη εμαθνινπζνχλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα γιέληηα ηνπο, είλαη ηα ράιθηλα δειαδή ην θιαξίλν, νη ηξνκπέηεο, ην(ηα) ηξνκπφλη(α) θαη ηα θξνπζηά. Με ηελ εκθάληζή ηνπο νη κπάληεο απηέο αθνκνίσζαλ ην ήδε ππάξρνλ παξαδνζηαθφ κνπζηθφ ξεπεξηφξην πξνζδίδνληάο ηνπ ηαπηφρξνλα κηα λέα εληνπηφηεηα. Αλαιπηηθφηεξα, νη ζθνπνί πνπ κέρξη πξφηηλνο είραλ ηξαγνχδη, µε ηελ επηθξάηεζε ησλ ράιθηλσλ ζηελ πεξηνρή ζηακάηεζαλ λα ηξαγνπδηνχληαη, δηφηη ηα ράιθηλα παξήγαγαλ πνιχ δπλαηφ ήρν θαη δελ κπνξνχζε λα ζπλππάξμεη ε αλζξψπηλε θσλή. Απηφο είλαη ν ιφγνο πνπ φινη ζθνπνί ηεο Βιάζηεο δελ έρνπλ ιφγηα. Δπηπξφζζεηα, ε ρξήζε ησλ ράιθηλσλ επεξέαζε ηε ζχλζεζε-δεκηνπξγία ησλ λέσλ κεισδηψλ. Δπεηδή ηα ζπγθεθξηκέλα φξγαλα θαιχπηνπλ κφλν κηα νθηάβα δελ κπνξνχζαλ πιένλ νη έρνληεο ην ράξηζκα ηεο δεκηνπξγίαο λα ζπλζέζνπλ κνπζηθά θνκκάηηα πνπ ρξεηάδνληαλ πεξηζζφηεξεο νθηάβεο. Οη θνκπαλίεο ησλ ράιθηλσλ πλεπζηψλ είλαη έλα κνπζηθφ θαηλφκελν, πνπ έθαλε ηελ εκθάληζε ηνπ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ λενζχζηαηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο. Δηδηθφηεξα, κε ηε ζπγθξφηεζε ηαθηηθνχ ζηξαηνχ ζην Ναχπιην ηδξχζεθε θαη ζηξαηησηηθή κπάληα ράιθηλσλ πλεπζηψλ ππφ ηελ επνπηεία ηνπ γεξκαληθήο θαηαγσγήο Ernst Μangel. Πψο φκσο εηζήρζεζαλ ηα ράιθηλα ζην ρψξν ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηξνπνπνίεζαλ ηε ζχλζεζε ησλ πξνυπαξρφλησλ κνπζηθψλ ζπλφισλ; Ο ίκσλαο Καξάο πηζηεχεη φηη ηα φξγαλα απηά «μεπήδεζαλ» κέζα απφ ηηο ειιεληθέο κπάληεο πνπ είραλ δεκηνπξγήζεη νη ειιεληθέο αζηηθέο θνηλφηεηεο ηεο Μαθεδνλίαο γηα ιφγνπο γνήηξνπ έλαληη ησλ αιινγελψλ θαη αιιφζξεζθσλ. Δηέξα άπνςε ζέιεη ε
δηάδνζή ηνπο λα έγηλε δηα κέζνπ ησλ πινπζίσλ Διιήλσλ κεηαλαζηψλ ζηε Βηέλλε, νη νπνίνη γηα ηα γιέληηα ηνπο ζηε ζεηή ηνπο παηξίδα θαινχζαλ κνπζηθνχο απφ ηελ Διιάδα νδεγψληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ζηε γλσξηκία ησλ Διιήλσλ κνπζηθψλ µε ηα ράιθηλα πλεπζηά, ηα νπνία θαη εηζήγαγαλ ελ ηέιεη ζηε ρψξα µαο. Άιινη πάιη ηζρπξίδνληαη φηη πέξαζαλ ζηε Μαθεδνλία απφ ηηο ηνπξθηθέο µπάληεο γχξσ ζην 1870. 6. Οι σοποί 1. Νπθηάηηθνο: Δίλαη ρνξφο ηνπ γάκνπ θαη ρνξεχεηαη απφ ηε λχθε ακέζσο κεηά ηε ζηέςε. Τπήξρε πεξίπησζε λα ρνξεπηεί θαη ζηα παλεγχξηα απφ ηε λχθε, φηαλ ζε κηα νηθνγέλεηα έλαο γάκνο έρεη γίλεη πξφζθαηα. ΓΑΓΑΓΑΓΑ Λαβή ΑΚ Μνπζηθφ Μέηξν ( ζην εμήο Μ.Μ.) 4/4 (2/4+2/4) θαη (2/4+1/4+1/4) Σαρχηεηα εθηέιεζεο ( ζην εμήο Σ.Δ.) 44 (L) 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 δ~ α ~ α ~ δ ~ δ ~ α~ α~ δ~ α~ δ ~ α~ δ~ α~ δ~ α~ -/- -/- -/- 2. Λνχθαο ή Καπεηάλ Λνχθαο: Ο ρνξφο πξνέξρεηαη απφ ην ηζηνξηθφ ηξαγνχδη πνπ αλαθεξφηαλ ζηε δξάζε ηνπ Καπεηάλ-Λνχθα (Λνχθαο Κφθθηλνο) απφ ην ρσξηφ Αγ. Γεψξγηνο Γξεβελψλ ζηε δηάξθεηα ηνπ Μαθεδνληθφ Αγψλα. ΑΑΑ/ΓΓΓ Λαβή W
ΑΚ Μ.Μ.: 4/4 (2/4+2/4) θαη (2/4+1/4+1/4) Σ.Δ.: 45 (L) W 1 W 2 W 3 W 4 W 5 W 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 δ ~ α~ 14 δ~ α~ δ~ α~ δ~ α~ /δ8 δ~ α ~ δ v 14 Επανάληψη Επανάληψη του W 3 του W 4 -/- 3. Σεο Πεζεξάο ή Μπεξάηη ηεο Πεζεξάο: Δίλαη ρνξφο ηνπ γάκνπ, ζηνλ νπνίν ε πεζεξά ρνξεχεη πξψηε. πλήζσο αθνινπζνχζε ακέζσο κεηά ηνλ ρνξφ ηεο Νχθεο. ΓΑΓΑΓΑΓΑ Λαβή W ΑΚ Μ.Μ. 7/8 (3/8+1/4+1/4) Σ.Δ. 44 (L) W 1 W 2 1 2 3 4 5 6 δ ~ α~ δ~ α~ δ~ α~ 4. Βαξχ Σζάκηθν: Δίλαη αληξηθφο ρνξφο, φπνπ ν πξσηνρνξεπηήο εληφο ηνπ κνπζηθνχ κέηξνπ ησλ 3/4 πξαγκαηνπνηεί δηάθνξεο θηγνχξεο (ζηξνθέο, ρηππήκαηα, άξζεηο, πεηάγκαηα). Οη ππφινηπνη αθνινπζνχλ ηνλ πξψην φηαλ απηφο εθηειεί πξνρσξεηηθέο θηλήζεηο. Ο ζθνπφο είλαη αξγφο θαη γη απηφ πξνθαλψο νλνκάζηεθε έηζη ν ρνξφο. Πνιχ
ζεκαληηθή είλαη ε ζπκκεηνρή ηνπ θιαξηηδή, ν νπνίνο αλάινγα κε ηα παηήκαηα ηνπ πξσηνρνξεπηή αιιάδεη ην παίμηκφ ηνπ. 5. Μνπξίθη (Σζάκηθν): Ο ρνξφο πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ην νκψλπκν βνπλφ, ζην νπνίν είλαη ρηηζκέλν ην ρσξηφ ηεο Βιάζηεο, ην Μνπξίθη. ΑΑΑΓΓΓ Λαβή W ΑΚ Μ.Μ. 3/4 (3/16+1/16+1/4+1/4) θαη (2/4+1/4) Σ.Δ. 56 (L) W 1 W 2 W 3 W 4 W5 W6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 α ~ δ v 14 α ~ δ~ Όπως το W1 Όπως το W1 (δ~)α1 α~ (α~) δ1 δ~ Όπως το W4 W 7 W 8 19 20 21 22 23 24 δ ~ δ~ v /α8 α ~ δ~ 15 α ~ δ~ 6. Κσζηαληάθεο: Δίλαη ην γλσζηφ επεηξψηηθν ηξαγνχδη «Ο Κσλζηαληάθεο», πνπ ρνξεχεηαη κε ηηο θηλήζεηο ηνπ Εαγνξίζηνπ.
7. Μπεξάηη: Δίλαη ζθνπφο επξέσο δηαδεδνκέλνο ζε φιεο ηηο πεξηνρέο ηεο Ζπείξνπ, ηεο Θεζζαιίαο θαη ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. ΑΑΑΓΓΓ Λαβή W ΑΚ Μ.Μ. 7/8 (3/8+1/4+1/4) Σ.Δ. 47 (L) W 1 W 2 1 2 3 4 5 6 δ ~ α~ δ~ α~ δ~ α~ 8. Μάεο: Δίλαη γπλαηθείνο ρνξφο, πνπ ηνλ ρφξεπαλ ηελ εκέξα ηεο Πξσηνκαγηάο. ζπλείδεζε ησλ θαηνίθσλ ηεο Βιάζηεο ήηαλ ν ρνξφο ήηαλ άξξεθηα ζπλδεδεκέλνο κε πεξηερφκελν ηεο πξσηνκαγηάηηθεο γηνξηήο ζεσξψληαο φηη νη θηλήζεηο ηνπ παξηζηάλνπλ ηε δσληάληα θαη ηνλ παικφ ηεο θχζεο. ΓΓΓ Λαβέο Μ,, ΑΚ Μ.Μ.: 4/4 (2/4+1/4+1/4) Σ.Δ.: 74 (Ad) Μ 1 Μ 2 3 4 Μ 5 Μ 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 δ ~ α~ δ~ α~ δ~ α~ δ~ α~ /δ2 δ~ α~ δ~ /α8 α~ δ ~ α~ δ~ α~ δ~ /α8 α~ ηε
9. Υαζάπηθνο: Δίλαη δηκεξήο δηαδνρήο θφξκα ρνξνχ, δειαδή απνηειείηαη απφ δπν κέξε φπνπ ην έλα δηαδέρεηαη ην άιιν ρσξίο φκσο λα ελαιιάζζνληαη κεηαμχ ηνπο, θαη ρνξεχεηαη κφλν απφ άληξεο. Ο ρνξφο μεθηλά αξγά ελψ ζην δεχηεξν κέξνο ν ξπζκφο γίλεηαη πην γξήγνξνο. ΑΑΑ Λαβή Σ ΑΚ Μ.Μ. ά κέξνο 4/4 (2/4+2/4), β κέξνο 2/4 (1/4+1/4) θαη (1/4+1/8+1/8) Σ.Δ. α κέξνο 44 (L), β κέξνο 65 (Ad) Α Μέρος Τ 1 Τ 2 Τ 3 1 2 3 4 5 6 δ~ α ~ δ ~ (δ~ )α3 α ~ (α~ ) δ3 Β Μέρος Τ 1 Τ 2 Τ 3 1 2 3 4 5 6 7 δ~ α~15 δ:α δ/α8 α ~ δ~ 15 α -/- -//- 10. Οη πληξφθηζζεο: Γπλαηθείνο ρνξφο πνπ ηνλ ρφξεπαλ νη ειεχζεξεο θνπέιεο. Δίλαη ίδηνο κε ην Μπεξάηη ηεο Πεζεξάο κε κφλε δηαθνξά φηη ε ιαβή είλαη. ΓΓΓ Λαβή
ΑΚ Μ.Μ. 7/8 (3/8+1/4+1/4) Σ.Δ. 47 (L) 1 2 1 2 3 4 5 6 δ ~ /α8 α~/δ2 δ~ α~ δ~ α~ 11. Σξαλφο Υνξφο: Δζηκηθφο ρνξφο πνπ ρνξεχεηαη ζε ηξεηο πεξηπηψζεηο ζην γάκν, ηνπ Αγίνπ Παληειεήκνλνο θαη ζηηο 15 Απγνχζηνπ. Θεσξείηαη ν αληηπξνζσπεπηηθφηεξνο ρνξφο ηεο Βιάζηεο, θαζψο ε πξαγκαηνπνίεζή ηνπ ζηεθφηαλ, θαη εμαθνινπζεί λα ζηέθεηαη, αθνξκή λα ζπγθεληξσζνχλ νη απαληαρνχ Βιαηζηψηεο ζην ρσξηφ γηα λα ηνλ ρνξέςνπλ. Ο Σξαλφο ρνξφο δειαδή αλαζπγθξνηνχζε θαη εμαθνινπζεί λα ην πξάηηεη, έζησ θαη πξνζσξηλά, ηελ θνηλφηεηα ηεο Βιάζηεο. Λφγσ ηεο ζπνπδαηφηεηάο ηνπ απηήο, ηνπ απνδφζεθε ηειεηνπξγηθφο ξφινο, πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ χπαξμε ζπγθεθξηκέλεο εζηκνηππίαο. Σνχην απεηθνλίδεηαη ζηε δηάηαμε ησλ ρνξεπηψλ. Πξψηνη κπαίλνπλ νη άληξεο κε ζεηξά ειηθηαθή, νπνχ θη εθεί πάιη ππάξρεη εζσηεξηθφο δηαρσξηζκφο πξνεγνχληαη απηνί πνπ ζεσξνχληαη «δηαθεθξηκέλνη» απφ ην ζχλνιν ηεο θνηλφηεηαο. ΑΑΑΓΓΓ Λαβή ΑΚ Μ.Μ. 7/8 (3/8+1/4+1/4) Σ.Δ. 40 (L) 1 2 1 2 3 4 5 6 α~ δ~ α~ δ~/α8 α~/δ5 δ~
Δλαιιαθηηθά ζην 2 κπνξνχκε 2 4 5 δ~ α v 12. Μάλα κνπ ηα ινπινχδηα κνπ: Παηηλάδα γάκνπ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηεο Κνδάλεο. Αθνχγεηαη ζην ζπίηη ηεο λχθεο, θαηά ηνλ απνραηξεηηζκφ ησλ ζπγγελψλ ηεο θαη ζαλ ζπλνδεπηηθφ φηαλ πεγαίλεη ε λχθε ζηελ εθθιεζία. 13. Υνξηαξάθηα: ΑΑΑ/ΓΓΓ Λαβή Μ ζην α κέξνο θαη W ζην β κέξνο. ΑΚ Μ.Μ.: α κέξνο 7/8 (3/8 + 1/4+ 1/4), β κέξνο 3/4 (2/4+1/4) Σ.Δ. 44 (L) Α κέξνο (* 4 θνξέο) Μ 1 Μ 2 Μ 3 Μ 4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 δ ~ α~ δ~ α~ δ~ α~ δ~ α~ /δ2 δ~ α~ δ~ /α2 α~
Β κέξνο (* 2 θνξέο) W 1 W 2 W 3 W 4 W 5 W 6 W 7 W 8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 δ ~ α ~ (α~) δ3 δ~ (δ~ )α v α~ δ (δ~)α3 α~ δ~ α~ (α ~)δ3 δ ~ α~ (α~) δ1 ( α~ ) δ4 v -/- 14. Εαραξνχια: Δίλαη ειεχζεξνο ρνξφο. Ζ νλνκαζία ηνπ πξνήιζε απφ ην νκψλπκν ηξαγνχδη. ΑΓ Διεχζεξα ζην ρψξν. Μ.Μ.: 2/4 (1/8+1/8+1/4) Σ.Δ. 68 (Αd) 1 2 1 2 3 4 5 6 δ ~ α v 15 δ~ α~ δ v 15 α~
Δπεξηγημαηικόρ Πίνακαρ Λαβέο M = Υέξηα θάησ. W =Λαβή απφ ηηο παιάκεο κε ιπγηζκέλνπο ηνπο αγθψλεο. = Λαβή αγθαδέ. = Σα ρέξηα πεγαίλνπλ πξνο ηα πίζσ. = Σα ρέξηα έξρνληαη ζηελ πξφηαζε. Σαρχηεηα εθηέιεζεο Gr = 20-40 (grave) L = 41 60 (largo) La = 61 66 (lento) Ad = 67 76 (Adagio) An = 77 108 ( andante) Mo = 109 120 (Moderato) χκβνια γηα ηηο θηλήζεηο δ = Γεμί πφδη. α = Αξηζηεξφ πφδη. Αξηζκνί θηλήζεσλ 1= Άξζε ηνπ πνδηνχ εκπξφο ςειά, κε ιπγηζκέλν γφλαην. 2= Άξζε ηνπ πνδηνχ εκπξφο ρακειά, κε ην γφλαην ιπγηζκέλν. 3= Άξζε ηνπ πνδηνχ εκπξφο ςειά ζηαπξσηά, κε ην γφλαην ιπγηζκέλν. 4= Άξζε ηνπ πνδηνχ εκπξφο ρακειά ζηαπξσηά, κε ην γφλαην ιπγηζκέλν. 5 = Άξζε ηνπ πνδηνχ εκπξφο ρακειά κε ην γφλαην ηελησκέλν. 6= Άξζε ηνπ πνδηνχ ζην πιάη, κε ην γφλαην ηελησκέλν.
7= Άξζε ηνπ πνδηνχ ζην πιάη, κε ην γφλαην ιπγηζκέλν. 8= Άξζε ηνπ πνδηνχ πίζσ, ιπγηζκέλν, ζην χςνο ηνπ άιινπ γφλαηνο ή θλήκεο. 9= Άξζε ηνπ πνδηνχ πίζσ, ζηαπξσηά, ζην χςνο ηνπ άιινπ γφλαηνο ή θλήκεο.10 10= Δθβνιή ζηα δάρηπια, ρσξίο βάξνο, δίπια ζηα δάρηπια ηνπ άιινπ πνδηνχ. 11= Δθβνιή ζηα δάρηπια, ρσξίο βάξνο, δίπια ζηελ πηέξλα ηνπ άιινπ πνδηνχ. 12= Υηχπεκα ηνπ πνδηνχ θάησ ζην ζεκείν πνπ βξίζθεηαη. 13= Πάηεκα ηνπ πνδηνχ ζηελ πξνεγνχκελε ζέζε ζηήξημεο. 14= χκθσλα κε ηελ θαηεχζπλζε θίλεζεο πάηεκα ηνπ πνδηνχ πίζσ απφ ηελ πηέξλα ηνπ πνδηνχ ζηήξημεο. 15= χκθσλα κε ηελ θαηεχζπλζε θίλεζεο πάηεκα ηνπ πνδηνχ πίζσ ζηελ θακάξα ηνπ πνδηνχ ζηήξημεο. δ : α = Σαπηφρξνλε ζηήξημε θαη ζηα δχν πφδηα. (δ) α?= Πάηεκα δεμηνχ θαη κε ζηήξημε ζ απηφ άξζε αξηζηεξνχ αλάινγα κε ην λνχκεξν πνπ αλαγξάθεηαη. (α) δ?= Πάηεκα αξηζηεξνχ θαη κε ζηήξημε ζ απηφ άξζε δεμηνχ αλάινγα κε ην λνχκεξν πνπ αλαγξάθεηαη. Πνηφηεηα θίλεζεο ~ = νπζηάξηζκα. = Πεδψ. \/ = Πάηεκα κε κχηε. = Πάηεκα κε φιν ην πέικα. /\ = Πάηεκα κε θηέξλα. = Κάκςε γφλαηνο.
Καηεπζχλζεηο = Πξνο ηα δεμηά. = Πξνο η αξηζηεξά. -//- = Δπί ηφπνπ. -/- = Κιείζηκν. = Γηαγψληα εκπξφο δεμηά. = Γηαγψληα πίζσ δεμηά. = Γηαγψληα εκπξφο αξηζηεξά. = Γηαγψληα πίζσ αξηζηεξά. = Μπξνζηά. = Πίζσ. = ηαχξσκα ηνπ αξηζηεξνχ πνδηνχ πξνο ηα δεμηά πάλσ απφ ην δεμί. = ηαχξσκα ηνπ αξηζηεξνχ πνδηνχ πξνο ηα δεμηά πίζσ απφ ην δεμί. = ηαχξσκα ηνπ δεμηνχ πνδηνχ πξνο η αξηζηεξά πάλσ απφ ην αξηζηεξφ. = ηαχξσκα ηνπ δεμηνχ πνδηνχ πξνο η αξηζηεξά πίζσ απφ ην αξηζηεξφ. Καηεπζχλζεηο ζψκαηνο = Μέησπν ζην θέληξν ηνπ θχθινπ. = Μέησπν κε ινμή θαηεχζπλζε πξνο ηε θνξά ηνπ θχθινπ (πξνο ηα δεμηά). = Μέησπν κε θαηεχζπλζε πξνο ηε θνξά ηνπ θχθινπ (πξνο ηα δεμηά). = Μέησπν κε ινμή θαηεχζπλζε αληίζεηα ηεο θνξάο ηνπ θχθινπ (πξνο η αξηζηεξά) = Μέησπν κε θαηεχζπλζε αληίζεηα ηεο θνξάο ηνπ θχθινπ (πξνο η αξηζηεξά). χκβνια γηα ην θχιν θαη ηε ζρεκαηηθή δηάηαμε ησλ ρνξεπηψλ ΑΑΑ = Μφλν απφ άλδξεο. ΓΓΓ = Μφλν απφ γπλαίθεο. ΑΑΑΓΓΓ= ηελ αξρή νη άληξεο θαη ζηε ζπλέρεηα νη γπλαίθεο. ΑΑΑ/ΓΓΓ= ηελ αξρή νη άληξεο θαη ζηε ζπλέρεηα νη γπλαίθεο ρσξίο λα πηάλεηαη ν ηειεπηαίνο άληξαο κε ηελ πξψηε γπλαίθα. ΑΚ= Αλνηθηφο θχθινο.
Βιβλιογπαθία Ελληνόγλωζζη Αιεμάθεο Διεπζέξηνο, - 2006, Σαπηόηεηεο θαη εηεξόηεηεο: ύκβνια, ζπγγέλεηα, θνηλόηεηα ζηελ Διιάδα-Βαιθάληα, εθδ. Γσδψλε, Αζήλα. - 2009, Οη Βιάρνη ηνπ Μεηδηηηέ θαη ε εηξσλεία ηεο ηζηνξίαο: Μηα εζλνγξαθία ηνπ κε πξνβιέςηκνπ, εθδ. Γσδψλε, Αζήλα. Βαξβαξνχζεο Ησάλεο, 2006, Μπιάηζε: Η ηζηνξηθή θνηλόηεηα Βιάζηεο ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο, εθδ. Δξσδηφο, Αζήλα. Βαθαιφπνπινο Απφζηνινο, 1989, Πεγέο ηεο ηζηνξίαο ηεο Μαθεδνλίαο 1354-1833, εθδ. Δηαηξεία Μαθεδνληθψλ πνπδψλ, Θεζ/θε. Βέιθνο Γξεγφξηνο, 2005, Η ειίηζα θαη ε πεξηνρή ηεο ζην Μαθεδνληθό Αγώλα, εθδ.,θεζ/θε. Βίηηε Δπαγγειία, 1999, Βιάηζη (ή Βιάηζε): Σόπνο θαηαθπγήο θαη αθεηεξία Μνζρνπνιηηώλ, εθδ. Δηαηξεία Μαθεδνληθψλ πνπδψλ, Θεζ/θε. Βίηηεο Φψηηνο, 1981, ηαρπνινγήκαηα: ιανγξαθηθά, παξαδνζηαθά, ζξπιηθά, εθθιεζηαζηηθά, αξραηνινγηθά, ηζηνξηθά ηεο Βιάζηεο θαη ηεο Δπαξρίαο Δνξδαίαο, εθδ. ηδίνπ, Πηνιεκαΐδα. Βνχξε νθία, 1994, Πεγέο γηα ηελ ηζηνξία ηεο Μαθεδνλίαο: πνιηηηθή θαη εθπαίδεπζε 1875-1907, εθδ. Παξαζθήλην, Αζήλα. Έμαξρνο Γηψξγνο, - 1985, Παξακχζηα ησλ Βιαρφθσλσλ Διιήλσλ, εθδ. Αξγνλάπηεο, Αζήλα. - 2001, Μπιάηζη,: Ζ εχαλδξνο πνιίρλε ηεο Μαθεδνλίαο, εθδ. Π.Υ. Μπαζδάξαο Α.Δ., Θεζ/θε. Λαδάξνπ Αρηιιέαο, 2005, Οη Βιάρνη ηεο Διιάδνο δηαρξνληθά θαη δηεπηζηεκνληθά, ζην Ρ. Λ.-Π. Αρ. Λαδάξνπ Οη Διιελνγελείο Βιάρνη (ζζ. 9-236), εθδ. Λνγνζέηεο, Αζήλα. Μέξηδνο Νηθφιανο, 2001, Αξκάλνη, νη Βιάρνη: Πξώηνη ζη άξκαηα θαη ζηα ηάκαηα ζηα γξόζηα θαη ζηα γξάκκαηα, εθδ. Ρέθνο, Θεζ/θε. αθειιάξεο Σξχθσλαο, 1983, Αξραία ηζηνξία ηεο πεξηνρήο Δνξδαίαο, Πηνιεκαΐδα. Διαδικησακές πηγές http://www.vlasti.gr/ http://hggiken.pblogs.gr/2011/10/h-agnwsth-profhteia-toy-patrokosma-sthn-blasth.html https://www.google.gr/ ελδπκαζία Βιάζηεο.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΗΜΔΙΩΜΑ ΑΣΟΜΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ Ολνκαηεπψλπκν : Καξεπίδεο Ησαθείκ Ζκεξνκελία γέλλεζεο : 16/03/81 Σφπνο θαηαγσγήο Σφπνο δηακνλήο : Πηνιεκαΐδα : Αξγπξνχπνιε Αηηηθήο Οδφο : Αλαμαγφξα 7 T. K : 16451 Σει. Δπηθνηλσλίαο : 6983522813 e-mail : karepidisioakeim@yahoo.gr ΠΟΤΓΔ 2012-ήκεξα Μεηαπηςσιακό Παλεπηζηήκην: Δ.Κ.Π.Α. ρνιή: Φηινζνθηθή Σκήκα: Φηινινγία Σνκέαο: Βπδαληηλήο Φηινινγίαο θαη Λανγξαθίαο Τπνηνκέαο: Λαννγξαθία 1999 2003 Πηςσίο Παλεπηζηήκην: Δ.Κ.Π.Α. ρνιή: Σ.Δ.Φ.Α.Α. Βαζκφο : Λίαλ Καιψο Δηδηθφηεηα: Διιεληθνί Παξαδνζηαθνί Υνξνί. Βαζκφο : Άξηζηα
ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΖ ΔΜΠΔΗΡΗΑ σο γπκλαζηήο 2007-2008 Αζιεηηθφο Οξγαληζκφο Γήκνπ Αξγπξνχπνιεο, κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο Μαδηθφο Αζιεηηζκφο ηεο Γ.Γ.Α. 2006-2007 Αζιεηηθφο Οξγαληζκφο Γήκνπ Ζιηνχπνιεο, κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο Μαδηθφο Αζιεηηζκφο ηεο Γ.Γ.Α. ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΖ ΔΜΠΔΗΡΗΑ σο Υνξνδηδάζθαινο 2011- ζήκεξα Πνιηηηζηηθφο χιινγνο Αξγπξνχπνιεο «Ζ ΥΟΡΟΔΚΦΡΑΖ». 2007- ζήκεξα ηνλ Η.Ν. Αγίαο Βαξβάξαο Αξγπξνχπνιεο. 2007-2008 Αζιεηηθφο Οξγαληζκφο Γήκνπ Αξγπξνχπνιεο, κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο Μαδηθφο Αζιεηηζκφο ηεο Γ.Γ.Α. 2006-2012 Έλσζε Πνληίσλ Αξγπξνχπνιεο. 2006-2008 Αζιεηηθφο Οξγαληζκφο Γήκνπ Ζιηνχπνιεο, κέζσ ηνπ Πξνγξάκκαηνο Μαδηθφο Αζιεηηζκφο ηεο Γ.Γ.Α. 2005-2006 6ν δεκνηηθφ ζρνιείν Αξγπξνχπνιεο. ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ 2003, Χνξεπηηθέο θόξκεο ζηνλ Πόλην: Μνξθνινγηθή Πξνζέγγηζε Μνξθνινγηθή Αλάιπζε, Αζήλα. Βαζκφο: 100 (Άξηζηα) ΓΗΜΟΙΔΤΔΙ Δ ΔΛΛΗΝΟΓΛΩΑ ΠΔΡΙΟΓΙΚΑ 1. Καπεπίδηρ Ιωακείμ, Δζηκηθή Απνθξηά, Αζηπλνκηθή Αλαζθόπεζε ηεύρνο 283 (Ηαλνπάξηνο 2014), ζει. 114-115. 2. Καπεπίδηρ Ιωακείμ, Λανγξαθία Καζαξνδεπηέξαο, Αζηπλνκηθή Αλαζθόπεζε ηεύρνο 283 (Ηαλνπάξηνο 2014), ζει. 113.