Χαιρετισμός του Προέδρου του Κ.Σ. ΕΔΕΚ Γιαννάκη Λ. Ομήρου σε Συνέδριο της Θεματικής Παιδείας του Κινήματος 4 Απριλίου 2009 Ξενοδοχείο Κούριο Λεμεσός Θέλω να χαιρετίσω το σημερινό Συνέδριο της Θεματικής Παιδείας του Κ.Σ. ΕΔΕΚ με θέμα: «Αναλυτικά προγράμματα : φιλοσοφία αρχές στόχοι» και να εκφράσω συγχαρητήρια στη Θεματική Παιδείας και ευχαριστίες προς τους εκλεκτούς εισηγητές. Οι μεταρρυθμίσεις, οι αλλαγές είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της νέας εποχής. Σε ένα κόσμο που συνεχώς αλλάζει, όπου υπάρχει η διαδοχή των γενεών και οι ανάγκες των κοινωνιών μεταβάλλονται, η παιδεία πρέπει να αποτελεί τον κινητήριο μοχλό και την ατμομηχανή των μεγάλων μεταρρυθμίσεων. Να είναι ακόμα ο ευαίσθητος δέκτης αλλά και ο αποτελεσματικός πομπός των τάσεων και των πολιτιστικών και ιδεολογικών ρευμάτων της εποχής μας. Ιδιαίτερα στη σημερινή φάση της ανθρωπότητας με κυρίαρχες τις κοινωνίες της γνώσης, της πληροφορίας, της καινοτομίας, η παιδεία πρέπει να βοηθά τους ανθρώπους να δημιουργήσουν και να βρουν το δρόμο τους σε ένα κόσμο πολυσύνθετο, πολύπλοκο και απαιτητικό. Με τελικό διττό στόχο πρώτο να χρησιμοποιούν και να αξιοποιούν σωστά την τεχνολογία, την πληροφορική και τα παραγωγικά μέσα σε αρμονική συμβίωση με τη φύση και δεύτερο να αντιστέκονται στην πλημμυρίδα των πληροφοριών και των πολιτιστικών προτύπων παίρνοντας τα ουσιώδη, τα απαραίτητα και τα χρήσιμα. Το Κ.Σ. ΕΔΕΚ επιδιώκει την ανάδειξη του τομέα της παιδείας ως κορυφαίου παράγοντα ποιοτικής αναβάθμισης της κοινωνίας μας. Με δεδομένο ότι στην Κύπρο βρισκόμαστε σε ένα οριακό σημείο ως προς τις εκπαιδευτικές κατευθύνσεις που θα καθορίσουν το μέλλον της παιδείας μας με δεδομένες τις νέες προκλήσεις μέσα στο αντιπαρατιθέμενο κλίμα που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση από τη μια και η αντίσταση του έθνους κράτους από την άλλη. Στη σύγχρονη εποχή των κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών αλλαγών, της έκρηξης της γνώσης και των επιστημονικών επιτευγμάτων, και ιδιαίτερα της τεράστιας ανάπτυξης των σύγχρονων τεχνολογιών, η εκπαίδευση δεν μπορεί να συνεχίσει να παραμένει άτεγκτη και στατική, εκτός τόπου και χρόνου, αλλά θα πρέπει να αναπροσαρμόζεται και να μετασχηματίζεται συνεχώς, για να μπορεί να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες επιταγές της κοινωνίας και να μπορεί να διαμορφώνει το σύγχρονο άνθρωπο, που θα μπορεί να ζει με χαρά και αξιοπρέπεια, να συμβάλλει στο κοινωνικό γίγνεσθαι και να 1
συμβιώνει και συνδημιουργεί με τους συνανθρώπους του στη σύγχρονη πολυπολιτισμική μας κοινωνία. Προς αυτή τη στοχοθεσία της εκπαίδευσης, η ανασύνταξη, ανάπτυξη και διάχυση νέων, σύγχρονων αναλυτικών προγραμμάτων μπορεί να συμβάλει καθοριστικά, μαζί, βέβαια, με όλες τις άλλες αναγκαίες εκπαιδευτικές αλλαγές, που επιβάλλεται να γίνουν, για να πετύχουμε το κοινό όραμα, τη μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος προς προοδευτικές και ανθρωποκεντρικές κατευθύνσεις. Οι ενασχολούμενοι με τα εκπαιδευτικά πράγματα, και ιδιαίτερα οι παιδαγωγοί και φιλόσοφοι της παιδείας δεν έχουν καταλήξει σε ένα κοινά αποδεκτό ορισμό για την έννοια Αναλυτικό Πρόγραμμα. Άλλοι εννοούν τα μαθήματα και τη διδακτέα ύλη, άλλοι τις εμπειρίες που αποκτούν οι μαθητές στο σχολείο, άλλοι το συγκεκριμένο σχέδιο μιας κοινωνικής ομάδας για τις εκπαιδευτικές εμπειρίες των μαθητών. Ίσως η πρόταση του Άγγλου καθηγητή Kerr είναι πιο δόκιμη και ως ένα βαθμό να μας εκφράζει. Λέει: «Με τον όρο Αναλυτικό Πρόγραμμα εννοώ όσα ο μαθητής μαθαίνει οργανωμένα και με καθοδήγηση από το σχολείο είτε αυτό γίνεται με ομάδες είτε ατομικά, είτε μέσα είτε έξω από το σχολείο». Αναλύοντας τον ορισμό αυτό θα μπορούσε κάποιος να προσδιορίσει τέσσερα αλληλοσχετιζόμενα στοιχεία στο σχεδίασμα και σύνταξη των αναλυτικών προγραμμάτων. Πρώτα τους στόχους, τις γνώσεις, δεξιότητες, αξίες και στάσεις, που θα πρέπει να απαιτήσουν οι μαθητές. Δεύτερο, τις μεθόδους και δραστηριότητες, τις οποίες μαθητές και εκπαιδευτικοί θα πρέπει να εφαρμόσουν, για να πετύχουν τους στόχους. Τρίτο το περιεχόμενο των εκπαιδευτικών και διδακτικών δραστηριοτήτων. Τέταρτο την αξιολόγηση και ανατροφοδότηση της εφαρμογής των Αναλυτικών Προγραμμάτων. Η σύνταξη, η αναδόμηση των αναλυτικών προγραμμάτων και ιδιαίτερα η εκπαιδευτική τους ανάπτυξη, προϋποθέτει ότι έχει αποφασιστεί, συλλογικά και συναινετικά ο βασικός σκοπός του όλου εκπαιδευτικού μας συστήματος, οι γενικοί στόχοι που το σύστημα αυτό πρέπει να υπηρετεί και ακόμη ο τύπος ή οι τύποι των σχολείων μας (υποχρεωτική εκπαίδευση, Ενιαίο Λύκειο, Ενοποίηση Τεχνικής και Γενικής Εκπαίδευσης κ.α.) και τα ωρολόγια προγράμματα των διαφόρων διδακτικών αντικειμένων ιδιαίτερα στο επίπεδο του Γυμνασίου και του Λυκείου. Θα πρέπει, ακόμα, να επισημάνω δύο πράγματα: Ένα, ο όλος σχεδιασμός και σύνταξη των Αναλυτικών Προγραμμάτων. Θα πρέπει αν είναι αποτέλεσμα συλλογικής και συνεταιριστικής εργασίας, με την εμπλοκή τόσο ειδικών επιστημόνων, λειτουργών ΥΠΠ, Εκπροσώπου των Εκπαιδευτικών Οργανώσεων, αλλά και εκπαιδευτικών της διδακτικής πράξης. Και δύο, για να είναι αποτελεσματική η εφαρμογή νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων και να αποδώσουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα θα πρέπει όλοι οι εκπαιδευτικοί μας να επιμορφωθούν 2
τόσο στην όλη φιλοσοφία και σκοπούς των Αναλυτικών Προγραμμάτων όσο και στο περιεχόμενο και τις μεθόδους και δραστηριότητες που θα πρέπει να εφαρμόζουν για την αποτελεσματική και ενεργητική εμπλοκή των μαθητών στη διδασκαλία μάθηση. Τέλος, επισημαίνω, για άλλη μια φορά, ότι η εκπαίδευση και κατ ανάγκην τα Αναλυτικά Προγράμματα, θα πρέππει να υπηρετούν τις δοσμένες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες του τόπου, αλλά και του αγώνα που διεξάγουμε για ελευθερία και δικαίωση, για σωστή και βιώσιμη λύση, για μια πατρίδα λεύτερη, δημοκρατική και πολυπολιτισμική, που σέβεται τα δικαιώματα όλων των κατοίκων της Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων, Αρμενίων και Λατίνων. Το σημερινό Συνέδριο συμπίπτει με μια περίοδο παγκόσμιας πολιτικής, πολιτιστικής και οικονομικής αταξίας. Με μια περίοδο που σημαδεύεται από κρίση αξιών και ταχύτατων τεχνολογικών αλλαγών και κοινωνικών ανατροπών. Σε μια τέτοια εποχή η παιδεία θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί σταθερή πυξίδα προσανατολισμού και ισχυρό θεμέλιο συγκρότησης μιας αγρυπνούσας και γρηγορούσας κοινωνίας. Ιδιαίτερα σε μια πατρίδα που εξακολουθεί να μαστίζεται από το μίασμα της τουρκικής στρατιωτικής κατοχής και των ορατών κινδύνων για το εθνικό μας μέλλον. Η παγκόσμια οικονομική κρίση που συγκλονίζει την ανθρωπότητα σήμερα, είναι πρωτίστως κρίση του ίδιου του ανθρώπινου πολιτισμού που έχει τις ρίζες της στην παγκοσμιοποίηση των οικονομικών σχέσεων, στη θεαματική τεχνολογική εξέλιξη και την κατάρρευση των κοινωνικών και πολιτισμικών προτύπων. Η αχαλίνωτη κερδοσκοπία οδηγίες την κοινωνική αποσύνθεση, την κοινωνική στέρηση, την περιθωριοποίηση και τη συντριβή. Η ανεξέλεγκτη οικονομία της αγοράς, συνδεδεμένη με τις χωρίς προηγούμενο τεχνολογικές καινοτομίες και ειδικότερα με την παγκοσμιοποίηση της τεχνολογίας και την κοινωνία των πληροφοριών δημιουργεί νέα πολιτιστικά πρότυπα και σχήματα, τα οποία απειλούν την ύπαρξη της παραδοσιακής πολιτιστικής φυσιογνωμίας και την έννοια της εθνικής ταυτότητας που συνδέεται άμεσα μαζί τους. Το πιο σημαντικό ίσως από όλα είναι ότι οι σαρωτικές τεχνολογικές αλλαγές και η παγκοσμιοποίηση συνέτειναν στο να αποδίδεται όλο και πιο παρωχημένος ρόλος στο Έθνος Κράτος. Και αυτό όχι μόνο σε σχέση με τη διαχείριση της οικονομίας αλλά και της ιδιαίτερης πολιτιστικής και εθνικής φυσιογνωμίας. Η αποτελεσματικότητα του σύγχρονου Έθνους κράτους τείνει να εκλείψει οριστικά μετά την κατάργηση των συνόρων που ακολούθησε την παγκοσμιοποίηση. 3
Η αποτελεσματική απάντηση σε αυτές τις προκλήσεις, είναι μια ισχυρή παιδεία η οποία απέναντι στο φαινόμενο μιας απάνθρωπης παγκοσμιοποίησης θα αντιπαραβάλει την ανάγκη εξανθρωπισμού της. Που θα προτάξει αρχές και αξίες, την αλληλεγγύη, την ανακατανομή του πλούτου, την υποταγή της οικονομίας της αγοράς στις ανάγκες της κοινωνίας και των ανθρώπων, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη δύναμη της γνώσης, το διάλογο, τον πολιτισμό, την αντιμετώπιση των αιτίων της βίας και της τρομοκρατίας, τη βιώσιμη ανάπτυξη απέναντι στην ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας. Το δημοκρατικό έλεγχο απέναντι στην παντοδυναμία των ΜΜΕ και την κοινωνική λογοδοσία απέναντι στα φαινόμενα διαφθοράς και αδιαφάνειας. Χρέος της Παιδείας μας η συλλογική μας άμυνα απέναντι σε αυτά τα φθοροποιά φαινόμενα. Χρέος μας να ξανακτίσουμε μια νέα αντίληψη κοινωνικής αλληλεγγύης και συλλογικότητας. Με ευαισθησία και αποφασιστικότητα, έχοντας πάντοτε στο μυαλό ότι ένα σύστημα που ελέγχεται αποκλειστικά από την αδίστακτη κερδοσκοπία, εξασθενίζει τους άτυπους κοινωνικούς δεσμούς. Τους δεσμούς, οι οποίοι στηρίζουν τις κοινωνίες και αποτρέπουν εγκληματικές παράνομες, αντικοινωνικές συμπεριφορές, που οδηγούν στην περιβαλλοντική εξαθλίωση, την πολιτιστική ερήμωση, την εκπαιδευτική απονεύρωση, τη μετανάστευση και την τρομοκρατία. Ο μεγάλος κίνδυνος από την παγκοσμιοποίηση των οικονομιών είναι μια ισοπέδωση των κοινωνιών χωρίς αρχές, αξίες και οράματα. Και η απάντηση είναι μια παιδεία που θα προωθεί την αλληλεγγύη, την ελευθερία, την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη. Αλλά και θα σέβεται την ιστορία, τον πολιτισμό, τις εθνικές και πολιτιστικές μας ρίζες και παραδόσεις μακριά από ιδεολογήματα, σκοπιμότητες και κοσμοπολίτικους νεωτερισμούς. Η Ελληνική Παιδεία της Κύπρου ξεχώριζε πάντα γιατί έβρισκε τον ένα, τον αναντικατάστατο ρόλο που δίνει νόημα και περιεχόμενο στη ζωή: Τον αγώνα για ελευθερία, για πρόοδο της κοινωνίας, για την προκοπή του λαού και του Έθνους. Από τα πανάρχαια βάθη της ιστορίας του Ελληνισμού ακούγεται στους αιώνες το παράγγελμα που απορρίπτει την υποταγή, την αδράνεια, την παραίτηση, μπροστά στα τείχη που υψώνουν μπροστά μας οι κάθε λογής κήρυκες της ενσωμάτωσης και της ήττας «Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης». Όμοια και εμείς. Διαβάζουμε τους οιωνούς της νέας εποχής. Αλλά και ανταποκρινόμαστε στο πολύβουο κάλεσμα της ιστορίας. Όχι για να σταματήσουμε περιδεείς και παράλυτοι 4
μπροστά στα τείχη, μπροστά στις δυσκολίες που συναντούμε, αλλά για να τραβήξουμε καταπάνω τους, να τα γκρεμίσουμε, να τα ξεπεράσουμε. Να κτίσουμε το καινούργιο με όραμα και πυξίδα πλεύσης τις άφθορες διαχρονικά αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης. Με αυτές τις σκέψεις κηρύσσω την έναρξη του σημερινού Συνεδρίου και εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες του. 5