Δράση 4(b): Τεχνική έκθεση για τις εργαστηριακές αναλύσεις κόμποστ

Δράση 4(b): Τεχνική έκθεση για τις εργαστηριακές αναλύσεις κόμποστ 1

Περίληψη ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE-Environment Integrated Management of Biowaste in Greece The case study of Athens (ATHENS BIOWASTE) αποσκοπεί στην πρώτη ευρεία πιλοτική εφαρμογή της διαλογής των βιοαποβλήτων στην πηγή σε επιλεγμένες περιοχές των Δήμων Αθηναίων και Κηφισιάς και τη μετέπειτα επεξεργασία τους στο Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης (ΕΜΑ) του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ) για την παραγωγή κόμποστ υψηλής ποιότητας. Η παρούσα έκθεση υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της 4 ης Δράσης του προγράμματος LIFE Environment ATHENS BIOWASTE με τίτλο Κομποστοποίηση των συλλεχθέντων βιοαποβλήτων & ανάλυση τελικού προϊόντος. Στόχος της έκθεσης είναι να παρουσιάσει την οργάνωση και τη λειτουργία της μονάδας κομποστοποίησης στις εγκαταστάσεις του ΕΔΣΝΑ για την επεξεργασία των συλλεγόμενων προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων από τις εξυπηρετούμενες περιοχές των Δήμων Αθηναίων και Κηφισιάς όπως αυτές περιγράφονται στο παραδοτέα 3c του έργο με τίτλο Εφαρμογή και αξιολόγηση του προγράμματος Διαλογής στην Πηγή των βιοαποβλήτων στους Δήμους Αθηναίων και Κηφισιάς. Επιπλέον, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του τελικού προϊόντος ως προς τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά σε σχέση με υφιστάμενες προδιαγραφές ελέγχου ποιότητας κόμποστ. Αναλυτικότερα η έκθεση χωρίζεται σε τρία μέρη τα οποία περιγράφονται ακολούθως. A Μέρος: Περιγράφεται το ΕΜΑ και το σύνολο των μονάδων από τις οποίες αποτελείται για τη διαχείριση 1200 τόνων/ημέρα σύμμεικτων απορριμμάτων από Δήμους της Περιφέρειας Αττικής. Επιπλέον, παρουσιάζεται η διαμόρφωση των διατάξεων στο ΕΜΑ για να καταστεί εφικτή και ομαλή η επεξεργασία των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων τα οποία συλλέγονται και μεταφέρονται από τους Δήμους Αθηναίων και Κηφισιάς στα πλαίσια υλοποίησης του συστήματος ΔσΠ των βιοαποβλήτων. Γ Μέρος: Το τρίτο μέρος της έκθεσης αφορά στον έλεγχο και την παρακολούθηση της κομποστοποίησης των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων και πράσινων αποβλήτων σε όλη τη διάρκεια της πιλοτική εφαρμογής. Η θερμοκρασία, η υγρασία και το οξυγόνο αποτέλεσαν τις βασικές παραμέτρους ελέγχου της κομποστοποίησης βάσει των οποίων διαπιστώνεται η ομαλή εξέλιξη των διεργασιών και η διατήρηση των επιθυμητών θερμοκρασιακών επιπέδων και η επικράτηση των απαιτούμενων αερόβιων συνθηκών. 2

Περίληψη Επιπλέον στο τρίτο μέρος παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του ποιοτικού ελέγχου του παραγόμενου κόμποστ όπως αυτό ελέγχθηκε και αξιολογήθηκε στα εξειδικευμένα εργαστήρια του ΕΔΣΝΑ και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Μονάδα Περιβαλλοντικής Επιστήμης και Τεχνολογίας). Η αξιολόγηση του προϊόντος βασίστηκε κατά κύριο λόγο στο πλαίσιο διαμόρφωσης των ευρωπαϊκών κριτηρίων αποχαρακτηρισμού των βιοαποβλήτων (end of waste criteria) όπως αυτά διαμορφώθηκαν πρότινος από την Ε.Ε. βάσει της Οδηγίας Πλαίσιο 2008/98/ΕΚ. Διαπιστώνεται ότι το προδιαλεγμένο κόμποστ το οποίο προκύπτει από την αερόβια επεξεργασία βιοαποβλήτων από διαλογή στην πηγή στα πλαίσια του ATHENS BIOWASTE παρουσιάζει βελτιωμένα χαρακτηριστικών σε σχέση με το σύμμεικτο κόμποστ του ΕΜΑ προερχόμενο από μηχανική διαλογή σύμμεικτων απορριμμάτων. Τα αποτελέσματα είναι σε συμφωνία και με παρόμοιες εφαρμογές σε άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. Συμπεραίνεται ότι η μονάδα κομποστοποίησης στο ΕΜΑ, η οποία αποτελείται συνολικά από 48 κανάλια κομποστοποίησης, δύναται να αξιοποιηθεί σταδιακά, ώστε να δέχεται αποκλειστικά προδιαλεγμένα βιοαπόβλητα των Δήμων της Περιφέρειας Αττικής. Με τον τρόπο αυτό μπορεί καταστεί εφικτή η σταδιακή αντικατάσταση της παραγωγής σύμμεικτου κόμποστ, αμφιβόλου ποιότητας, με προδιαλεγμένο κόμποστ, το οποίο θα τηρεί της απαιτούμενες προδιαγραφές αποχαρακτηρισμού των βιοαποβλήτων (end of waste criteria). 3

Executive summary EXECUTIVE SUMMARY The European LIFE-Environment Programme "Integrated Management of Biowaste in Greece - The case study of Athens" (ATHENS BIOWASTE) aims at the first large scale pilot application of biowaste source separation in selected areas of the Municipalities of Athens and Kifissia and at their subsequent processing in the Mechanical Recycling and Composting plant (EMAK) of the Association of Municipalities in the Attica Region Solid Waste Management (EDSNA) for the production of high quality compost. This study was carried out in the frame of the 4th Action Programme LIFE Environment "ATHENS BIOWASTE" under the title "Composting of collected biowaste & analysis of the finished product". The study aims to present the organization and operation of the composting facility in the EDSNA facilities for the treatment of segregated biowaste from the served areas of the Municipalities of Athens and Kifissia as described in Deliverable 3c of the project under the title "Implementation and evaluation of biowaste source separation schemes in the selected areas of Athens and Kifissia Municipalities". Additionally, the results are presented of the evaluation of the final product as to its qualitative characteristics compared to existing specifications of compost quality control. Specifically, the report is divided into three parts which are described below. Part A : A description of EMAK is presented as well as all the units comprising the treatment 1200 tons / day of mixed MSW from Municipalities of Attica Region. In addition, the configurations of the arrangements in EMAK are presented which make feasible and smooth the treatment of sorted biowaste from the Municipalities of Athens and Kifissia. Part B : The biowaste composting protocol in EMAK is presented for the entire duration of the implementation of the pilot scale demonstration. More specifically, the protocol includes (a) the pretreatment and composition process of the feed material to the composting unit consisting of sorted biowaste from the areas served and shredded green waste, (b) the feed to the composting channel and (c) the identification and examination of the control parameters of composting and of the final product produced. Part C : The third part of the report concerns the control and monitoring of the biowaste and green waste composting throughout the pilot scale application process. The temperature, humidity and oxygen were the main composting control parameters used to determine the aerobic treatment conditions and maintain control parameters within favorable levels. In addition, the third part of the report presents the results of the quality control of the produced compost as tested and evaluated at the specialized 4

Executive summary laboratories of EDSNA and National Technical University of Athens (Unit of Environmental Science and Technology). The product evaluation was based mainly on the European end of waste criteria for biowaste as have been formulated recently by the EU on the basis of the Waste Framework Directive 2008/98/EC. It is concluded that the biowaste compost produced within the frame of ATHENS BIOWASTE project presents improved characteristics compared to mixed compost of EMAK derived from mechanical selection of mixed MSW. The results are in agreement with similar applications in other EU Member States. The composting unit at EMAK, which comprises of 48 composting channels in total, may be used gradually to receive only sorted biowaste from the Municipalities of the Attica Region. In this way it is feasible to gradually replace the production of questionable quality mixed compost with biowaste compost which is in line with the required EU end of waste criteria for biowaste. 5

Περιεχόμενα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 2 EXECUTIVE SUMMARY... 4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 6 ΠΙΝΑΚΕΣ... 7 ΕΙΚΟΝΕΣ... 7 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ... 7 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 9 2. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΜΑ ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ... 11 2.1. Τεχνική Περιγραφή του ΕΜΑ στα Άνω Λιόσια... 11 2.2. Διαμόρφωση διάταξης στο ΕΜΑ για τη διαχείριση βιοαποβλήτων... 17 3. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΜΑ... 19 3.1. Προεπεξεργασία και σύνθεση του υλικού τροφοδοσίας της μονάδας κομποστοποίησης... 19 3.2. Τροφοδοσία στη μονάδα κομποστοποίησης... 22 3.3. Λειτουργία συστήματος κομποστοποίησης... 22 3.4. Παράμετροι ελέγχου της κομποστοποίησης... 23 3.5. Παράμετροι ελέγχου ποιότητας τελικού προϊόντος... 26 4. ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ & ΑΝΑΛΥΣειΣ υποστρώματοσ και κομποστ... 30 5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ... 33 5.1. Έλεγχος και Παρακολούθηση της διεργασίας της κομποστοποίησης... 33 5.2. Εξέταση της ποιότητας του τελικού προϊόντος (κόμποστ)... 39 5.2.1. Οργανική ουσία... 41 5.2.2. Βαρέα μέταλλα... 42 5.2.3. Παθογόνοι Μικροοργανισμοί... 46 5.2.4. Προσμίξεις... 47 5.2.5. Παρασιτικοί οργανισμοί... 49 5.2.6. Λοιπές παράμετροι ελέγχου ποιότητας κόμποστ... 50 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 53 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 55 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I... 59 6

Περιεχόμενα ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1: Εύρος βέλτιστων θερμοκρασιακών τιμών ( C) στο οποίο παρατηρείται ο μέγιστος ρυθμός διάσπασης της οργανικής ουσίας κατά τη διεργασία της κομποστοποίησης... 24 Πίνακας 2: Σύνοψη των φυσικοχημικών & βιολογικών παραμέτρων και μεθόδων εξέτασης του τελικού προϊόντος... 32 Πίνακας 3: Παράμετροι ελέγχου του τελικού προϊόντος ATHENS BIOWASTE σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά κριτήρια αποχαρακτηρισμού των βιοαποβλήτων όταν υπόκεινται σε διεργασίες κομποστοποίησης (IPTS, 2014):... 40 Πίνακας 4: Συγκέντρωση βαρέων μετάλλων (% κ.β. ξ.ο. <2mm) σε (α) προδιαλεγμένο κόμποστ από ATHENS BIOWASTE και χώρες της Ε.Ε. και σε (β) σύμμεικτο κόμποστ στο ΕΜΑ Άνω Λιόσια (IPTS, 2014):... 44 Πίνακας 5: Έλεγχος ποιότητας του κόμποστ ATHENS BIOWASTE αναφορικά με την περιεκτικότητα σε παθογόνους μικροοργανισμούς (n=10)... 46 ΕΙΚΟΝΕΣ Εικόνα 1: Μεταλλική κατασκευή με χοάνη τροφοδοσίας και ταινιόδρομους για την τροφοδοσία των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων... 17 Εικόνα 2: Πλατεία εκφόρτωσης των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων από τα απορριμματοφόρα των Δήμων Αθηναίων και Κηφισιάς... 19 Εικόνα 3: Μείωση του μεγέθους των πράσινων αποβλήτων με χρήση μηχανοκίνητου φορτωτή ο οποίος τροφοδοτεί τεμαχιστή των κλαδιών & χόρτων... 20 Εικόνα 4: Προσθήκη πράσινων αποβλήτων και τροφοδοσία των βιοαποβλήτων στη μεταφορική ταινία η οποία οδηγεί στη μονάδα ομογενοποίησης (μίξης)... 21 Εικόνα 5: Το κανάλι κομποστοποίησης στο ΕΜΑ όπου γίνεται η επεξεργασία των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων... 22 Εικόνα 6. Δείγματα καλλιεργειών τοποθετημένα σε θάλαμο υπό ελεγχόμενες συνθήκες φωτισμού, θερμοκρασίας και υγρασίας... 49 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Διάγραμμα 1: Διάγραμμα ροής στο Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίσης (Με κόκκινη γραμμή παρουσιάζεται το διάγραμμα ροής των βιοαποβλήτων του έργου ATHENS BIOWASTE)... 18 Διάγραμμα 2: Εξέλιξη της θερμοκρασίας κατά την πιλοτική εφαρμογή της κομποστοποίησης σε τρία σημεία κατά μήκος του καναλιού κομποστοποίησης (n=22)... 35 Διάγραμμα 3: Εξέλιξη της υγρασία (% κ.β.) κατά την πιλοτική εφαρμογή της κομποστοποίησης σε τρία σημεία κατά μήκος του καναλιού κομποστοποίησης (n=22)... 36 7

Περιεχόμενα Διάγραμμα 4: Εξέλιξη της περιεκτικότητας σε Οξυγόνο (% κ.ο.) κατά την πιλοτική εφαρμογή της κομποστοποίησης σε τρία σημεία κατά μήκος του καναλιού (n=22)... 37 Διάγραμμα 5: Μετρήσεις πυκνότητας (g/cm 3 ) υποστρώματος σε τρία σημεία κατά μήκος του καναλιού κομποστοποίησης (n=22)... 38 Διάγραμμα 6 : Μετρήσεις οργανικής ουσίας (% κ.β.) υποστρώματος σε τρία σημεία κατά μήκος του καναλιού κομποστοποίησης (n=22)... 39 Διάγραμμα 6: Περιεκτικότητα σε προσμίξεις (% κ.β. ξ.ο. <2mm) σε (α) προδιαλεγμένο κόμποστ από ATHENS BIOWASTE (n=14) και χώρες της Ε.Ε. και σε (β) σύμμεικτο κόμποστ στο ΕΜΑ Άνω Λιόσια... 48 8

Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE-Environment Integrated Management of Biowaste in Greece The case study of Athens (ATHENS BIOWASTE) αποσκοπεί στην πρώτη ευρεία πιλοτική εφαρμογή της διαλογής των βιοαποβλήτων στην πηγή σε επιλεγμένες περιοχές των Δήμων Αθηναίων και Κηφισιάς και τη μετέπειτα επεξεργασία τους στο Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης (ΕΜΑ) του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής για την παραγωγή κόμποστ υψηλής ποιότητας. Με την ολοκλήρωση του προγράμματος και την αξιολόγηση των δράσεων που περιλαμβάνει, θα εξαχθούν σημαντικά συμπεράσματα που θα αποτελέσουν οδηγό για την καθοδήγηση των φορέων διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. Η παρούσα τεχνική έκθεση συντάσσεται στο πλαίσιο της 4 ης Δράσης του προγράμματος ATHENS BIOWASTE με τίτλο Κομποστοποίηση των συλλεχθέντων βιοαποβλήτων & ανάλυση τελικού προϊόντος. Ειδικότερα, η έκθεση αφορά στην υλοποίηση της Δραστηριότητας 4(α) Σχεδιασμός και υλοποίηση της διεργασίας της κομποστοποίησης και της Δραστηριότητας 4(β) Εργαστηριακές αναλύσεις του παραγόμενου κόμποστ. Υπεύθυνοι για την υλοποίησής τους είναι ο Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Ν. Αττικής (ΕΔΣΝΑ) και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Στόχος της δράσης αυτής είναι να παρουσιάσει την οργάνωση και τη λειτουργία της μονάδας κομποστοποίησης των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων στις εγκαταστάσεις του ΕΔΣΝΑ αλλά και να γίνει εκτενής αξιολόγηση του τελικού προϊόντος ως προς τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά. Στο πρώτο μέρος της έκθεσης γίνεται η περιγραφή του Εργοστασίου Μηχανικής Διαλογής και Κομποστοποίησης (ΕΜΑ) στα Άνω Λιόσια καθώς ενώ παρουσιάζεται και η διαμόρφωση της διάταξης για την αερόβια επεξεργασία των βιοαποβλήτων τα οποία προέρχονται από το πρόγραμμα διαλογής στην πηγή στις επιλεγμένες περιοχές και σημεία των Δήμων Αθηναίων και Κηφισιάς. Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης αποτυπώνεται το πρωτόκολλο κομποστοποίησης του οργανικού υλικού το οποίο περιλαμβάνει τις διαδικασίες αναφορικά με την προεπεξεργασία και σύνθεση του υλικού τροφοδοσίας στη μονάδα κομποστοποίησης, τη τροφοδοσία και λειτουργία της μονάδας καθώς και τις παραμέτρους ελέγχου και παρακολούθησης του υποστρώματος κομποστοποίησης και του τελικού παραγόμενου προϊόντος. Το τρίτο μέρος της έκθεσης αφορά στα αποτελέσματα και τη συζήτηση των αποτελεσμάτων αναφορικά με τη διεργασία της κομποστοποίησης και των ιδιοτήτων του παραγόμενου οργανικού υλικού. Αποτελεί το βασικό μέρος της παρούσας έκθεσης 9

Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή αποτυπώνοντας (α) την αποτελεσματικότητα της αερόβιας επεξεργασίας των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων ως προς βασικές λειτουργικές παραμέτρους (θερμοκρασία, υγρασία και περιεκτικότητα σε οξυγόνου του υποστρώματος) και (β) τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προϊόντος σε σχέση με υφιστάμενες προδιαγραφές ελέγχου ποιότητας κόμποστ. 10

Κεφάλαιο 2: Σχεδιασμός της κομποστοποποίησης στο ΕΜΑ Άνω Λιοσίων 2. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΜΑ ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ 2.1. Τεχνική Περιγραφή του ΕΜΑ στα Άνω Λιόσια Ο Περιφερειακός Σχεδιασμός, ως μέρος του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων της χώρας, περιλαμβάνει τρεις Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων, της Δυτικής Αττικής, της Βορειοανατολικής Αττικής και της Νοτιοανατολικής Αττικής. Το Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης (ΕΜΑ) εντάσσεται στην ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Απορριμμάτων της Δυτικής Αττικής, η οποία περιλαμβάνει επίσης Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), τη Βιομηχανική Εγκατάσταση Αποτέφρωσης των ιατρικών αποβλήτων της Αττικής. Το ΕΜΑ είναι η μεγαλύτερη εγκατάσταση επεξεργασίας στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα με ονομαστική δυναμικότητα 1.200 τόνοι/ημέρα σύμμεικτων απορριμμάτων. Τα χρήσιμα υλικά που παράγονται ως προϊόντα του εργοστασίου είναι κόμποστ, SRF (Solid Recovered Fuel), σιδηρούχα μέταλλα και αλουμίνιο. Τα παραπροϊόντα ως άχρηστα οδηγούνται και διατίθενται στον παρακείμενο ΧΥΤΑ, τον οποίο επίσης διαχειρίζεται ο ΕΔΣΝΑ. Στο Διάγραμμα 1 φαίνονται οι παραγωγικές διαδικασίες του ΕΜΑ, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζονται οι επί μέρους μονάδες του εργοστασίου: A. Είσοδο Εγκαταστάσεων Ζυγιστήρια. Περιλαμβάνει την υποδοχή των απορριμματοφόρων στις εγκαταστάσεις του ΕΜΑ και τη ζύγιση των απορριμματοφόρων σε γεφυροπλάστιγγα. B. Μονάδα Υποδοχής Απορριμμάτων Η μονάδα περιλαμβάνει τρεις υποδοχείς (υποβιβασμένες δεξαμενές) σύμμεικτων απορριμμάτων σε κάθε ένα εκ των οποίων τα απορριμματοφόρα εκκενώνουν το φορτίο τους. C. Μονάδα Μηχανικής Διαλογής. Η Μονάδα αυτή περιλαμβάνει: 1. Τρεις γραμμές Μηχανικού διαχωρισμού κάθε μία από τις οποίες τροφοδοτείται με απορρίμματα από τον αντίστοιχό της Υποδοχέα. Κάθε γραμμή Μηχανικού Διαχωρισμού περιλαμβάνει: Πρωτοβάθμιο περιστρεφόμενο κόσκινο Δευτεροβάθμιο κόσκινο Ηλεκτρομαγνήτες Βιοαντιδραστήρα στο τελευταίο τμήμα του οποίου υπάρχει ενσωματωμένο τριτοβάθμιο κόσκινο 11

Κεφάλαιο 2: Σχεδιασμός της κομποστοποποίησης στο ΕΜΑ Άνω Λιοσίων Μεταφορικές ταινίες 2. Μία γραμμή ξηρού κλάσματος που περιλαμβάνει: Τέσσερις βαλλιστικούς διαχωριστές στους οποίους διαχωρίζεται το ελαφρύ κλάσμα που οδηγείται στη συνέχεια προς τεμαχισμό, το βιοαποδομήσιμο κλάσμα που οδηγείται στη συνέχεια στον ομογενοποιητή και τα υπόλοιπα που οδηγούνται στη γραμμή αχρήστων Τέσσερις τεμαχιστές του ελαφρού κλάσματος ο κάθε ένας από τους οποίους τροφοδοτείται μέσω μεταφορικής ταινίας από τον αντίστοιχό του βαλλιστικό διαχωριστή Ηλεκτρομαγνήτες Μεταφορικές ταινίες 3. Μία γραμμή παραγωγής SRF (μίγμα χαρτιού και ελαφρών πλαστικών) που περιλαμβάνει: Ένα συμπιεστή στον οποίο απολήγει, μέσω μεταφορικών ταινιών, το προαναφερθέν τεμαχισμένο στους τέσσερις τεμαχιστές ελαφρύ κλάσμα το οποίο συμπιέζεται και δεματοποιείται Μεταφορικές ταινίες 4. Μία γραμμή αχρήστων που περιλαμβάνει: Ένα συμπιεστή στον οποίο απολήγουν, μέσω μεταφορικών ταινιών, τα προαναφερθέντα άχρηστα υλικά των τεσσάρων βαλλιστικών διαχωριστών τα οποία συμπιέζονται και δεματοποιούνται Μεταφορικές ταινίες 5. Μία γραμμή σιδηρούχων μετάλλων που περιλαμβάνει : Ένα σιλό στο οποίο απολήγουν τα σιδηρούχα μέταλλα τα οποία ακολούθως τροφοδοτούν το συμπιεστή σιδηρούχων μετάλλων Ένα συμπιεστή στον οποίο συμπιέζονται και κυβοποιούνται τα σιδηρούχα μέταλλα Μεταφορικές ταινίες 6. Μία γραμμή αλουμινίου που περιλαμβάνει : Διάταξη ανάκτησης αλουμινίου Ένα σιλό στο οποίο απολήγει το ανακτηθέν με Eddy Currents αλουμίνιο το οποία ακολούθως τροφοδοτεί το συμπιεστή αλουμινίου. 12

Κεφάλαιο 2: Σχεδιασμός της κομποστοποποίησης στο ΕΜΑ Άνω Λιοσίων Ένα συμπιεστή στον οποίο συμπιέζονται και κυβοποιούνται τα αλουμινούχα Μεταφορικές ταινίες. 7. Μία γραμμή ομογενοποίησης που περιλαμβάνει : Τρεις διατάξεις ομογενοποίησης κάθε μία από τις οποίες αντιστοιχεί σε μία γραμμή μηχανικού διαχωρισμού. Κάθε μία από τις διατάξεις αυτές τροφοδοτείται από την έξοδο του αντίστοιχου της βιοαντιδραστήρα (το τριτοβάθμιο κόσκινο που είναι ενσωματωμένος στο βιοαντιδραστήρα), και με τεμαχισμένα πράσινα απόβλητα (κλαδιά και χόρτα). Μεταφορικές ταινίες. D. Μονάδα κομποστοποίησης Η Μονάδα αυτή περιλαμβάνει: Τρεις γραμμές τροφοδοσίας. Κάθε μία από τις οποίες τροφοδοτεί, μέσω μεταφορικής ταινίας, με βιοαποδομήσιμο προς κομποστοποίηση υλικό τα αντίστοιχα 16 κανάλια της μονάδας κομποστοποίησης. Ο συνολικός αριθμός καναλιών είναι 48. Το υλικό με το οποίο τροφοδοτούνται τα κανάλια της μονάδας κομποστοποίησης περιλαμβάνει: Το μίγμα από την έξοδο του ομογενοποιητή. Το βιοαποδομήσιμο κλάσμα που ανακτάται από τον αντίστοιχο βαλλιστικό διαχωριστή. Το προς ανακυκλοφορία υλικό που προέρχεται από τη μονάδα εξευγενισμού από την οποία απομακρύνεται, μέσω εναέριου αυλωτού μεταφορέα, ως ατελώς κομποστοποιηθέν υλικό και το οποίο κατόπιν μερισμού διανέμεται στις τρεις γραμμές τροφοδοσίας της μονάδας κομποστοποίησης. Σαρανταοκτώ (48) κανάλια κομποστοποίησης πλάτους 5 m, βάθους 2.8 m και μήκους 82 m έκαστο. Η πλήρωση κάθε καναλιού γίνεται μέχρι το ύψος των 2.10 m. Έξι (6) ηλεκτροκίνητες μηχανές ανάδευσης. Κάθε ζεύγος (2) μηχανών ανάδευσης του κομποστοποιούμενου υλικού εξυπηρετούν 16 κανάλια (δηλαδή αντιστοιχούν σε μία γραμμή τροφοδοσίας). Κάθε ημέρα η κάθε μηχανή αναδεύει τέσσερα (4) κανάλια. Συνολικά αναδεύονται 24 κανάλια/ημέρα. Η κάθε μηχανή ανάδευσης μεταφέρεται από κανάλι σε κανάλι με ειδικό φορείο το οποίο κινείται επάνω σε μεταλλικές ράγες. Κάθε μηχανή διαθέτει ανεξάρτητο φορείο μετάθεσης. Κάθε μηχανή ανάδευσης είναι εφοδιασμένη με διάταξη προσθήκης υγρασίας μέσω της οποίας το αναδευόμενο υλικό διαβρέχεται με 13

Κεφάλαιο 2: Σχεδιασμός της κομποστοποποίησης στο ΕΜΑ Άνω Λιοσίων σκοπό τη διατήρηση της υγρασίας του στα επιθυμητά επίπεδα. Η διάταξη που είναι εγκατεστημένη στη μηχανή ανάδευσης και περιλαμβάνει τύμπανο περιτύλιξης του ελαστικού αγωγού με αυτόματη τάνυση, ηλεκτροβάνα για αυτόματη λειτουργία, φίλτρο κατακράτησης σωματιδίων και βαλβίδα ρύθμισης παροχής. Για την προσθήκη υγρασίας χρησιμοποιείται νερό από την ΕΥΔΑΠ ή ανακυκλωμένο νερό των εγκαταστάσεων, αφού έχει γίνει μελέτη που αποδεικνύει ότι η ποιότητα του προστιθέμενου νερού δεν αλλοιώνει καθ οιοδήποτε τρόπο την ποιότητα των διεργασιών κομποστοποίησης και τις προδιαγραφές (μικροβιολογικό προφίλ κλπ) του παραγόμενου κόμποστ. Τριάντα έξι (36) ανεμιστήρες για τον αερισμό του υλικού. Αντιστοιχούν δώδεκα (12) ανεμιστήρες ανά γραμμή τροφοδοσίας της Μονάδας Κομποστοποίησης. Ο αερισμός του υλικού γίνεται (εκτός από εκείνον που επιτυγχάνεται με την ανάδευση του υλικού από τις μηχανές ανάδευσης) με αναρρόφηση αέρα από το δάπεδο των καναλιών στις τρεις πρώτες ζώνες αερισμού και εμφύσηση στην τελευταία ζώνη (κάθε ζώνη αφορά σε διαφορετικό στάδιο της διεργασίας της κομποστοποίησης). Το δάπεδο των καναλιών φέρει διάτρητο πλέγμα και μέσω αγωγών αερισμού αναρροφάται αέρας ο οποίος καταλήγει σε κεντρικό αγωγό. Οι κεντρικοί αγωγοί είναι έξι (6) και σε κάθε κεντρικό αγωγό απολήγει ο απαγόμενος αέρας από οκτώ (8) κανάλια. Δηλαδή αντιστοιχούν δύο (2) κεντρικοί αγωγοί σε κάθε γραμμή τροφοδοσίας της μονάδας κομποστοποίησης. Το δάπεδο κάθε καναλιού (υπό αυτό) διατρέχει κατά μήκος συλλεκτήριος αγωγός η άνω όψη του οποίου είναι διάτρητη ώστε να μαστεύει τα στραγγίσματα που διαπερνούν το προαναφερθέν πλέγμα. Όλοι οι συλλεκτήριοι αγωγοί συγκλίνουν σε έναν κεντρικό αγωγοί ο οποίος καταλήγει στη Μονάδα επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων του ΕΜΑ. Τις δύο κατά μήκος πλευρές κάθε καναλιού διατρέχει σιδηροτροχιά κίνησης των μηχανών ανάδευσης. Στο τέλος κάθε καναλιού και κάθετα στο σύνολο αυτών είναι εγκατεστημένος ταινιόδρομος που καταλήγει στη Μονάδα εξευγενισμού του κόμποστ την οποία και τροφοδοτεί. Η απόληψη του κόμποστ και η τροφοδοσία του προαναφερθέντος ταινιοδρόμου με κόμποστ γίνεται από τη μηχανή ανάδευσης. E. Μονάδα εξευγενισμού (ραφιναρίσματος) του κόμποστ. Η Μονάδα εξευγενισμού περιλαμβάνει: Διάταξη υποδοχής ομογενοποίησης και δοσομέτρησης του κόμποστ. Η διάταξη αυτή τροφοδοτείται με κόμποστ από τον προαναφερθέντα ταινιόδρομο απαγωγής του κόμποστ της μονάδας κομποστοποίησης. Η διάταξη αυτή περιλαμβάνει την αναμόχλευση κοπή του τροφοδοτούμενου κόμποστ, 14

Κεφάλαιο 2: Σχεδιασμός της κομποστοποποίησης στο ΕΜΑ Άνω Λιοσίων περιλαμβάνει επίσης κοχλιωτούς αναδευτήρες με πτερύγια που επιτυγχάνουν ταυτόχρονα την προώθηση, διανομή και δοσομέτρηση του υλικού. Δύο περιστρεφόμενα κόσκινα τύπου τυμπάνου. Στην προαναφερθείσα διάταξη υποδοχής ομογενοποίησης και δοσομέτρησης του κόμποστ γίνεται δοσομετρικά ο μερισμός του κόμποστ και μέσω μεταφορικών ταινιών τροφοδοτούνται με κόμποστ τα δύο παράλληλα περιστρεφόμενα κόσκινα. Από τα κόσκινα αυτά προκύπτουν τρία κλάσματα. Το κλάσμα μικρότερης κοκκομετρίας που οδηγείται μέσω μεταφορικής ταινίας στα άχρηστα, το κλάσμα μεγαλύτερης κοκκομετρίας (που αποτελείται κυρίως από ατελώς κομποστοποιημένο υλικό ) που οδηγείται ομοίως σε βαρυμετρική τράπεζα και το κλάσμα μεσαίας κοκκομετρίας που οδηγείται σε άλλη βαρυμετρική τράπεζα για περαιτέρω εξευγενισμό. Τρεις βαρυμετρικές τράπεζες. Πρόκειται για συστήματα που συνδυάζουν αεροδιαχωρισμό με βαλλιστικό διαχωρισμό. Στις δύο εξ αυτών γίνεται ο εξευγενισμός του μεσαίας κοκκομετρίας κλάσματος των περιστρεφόμενων κοσκίνων και στην τρίτη όπως προαναφέρθηκε ο εξευγενισμός του προαναφερθέντος ατελώς κομποστοποιημένου υλικού. Από τις δύο βαρυμετρικές τράπεζες προκύπτουν τρία κλάσματα: το βαρύτερο και το ελαφρύτερο κλάσμα οδηγούνται, μέσω μεταφορικής ταινίας, στα άχρηστα και το υπόλοιπο οδηγείται ομοίως σε δύο δονούμενα επίπεδα κόσκινα για περαιτέρω εξευγενισμό. Από την τρίτη βαρυμετρική τράπεζα προκύπτουν ομοίως τρία κλάσματα: το βαρύτερο και το ελαφρύτερο κλάσμα οδηγούνται, μέσω μεταφορικής ταινίας, στα άχρηστα και το υπόλοιπο ως ατελώς κομποστοποιημένο υλικό οδηγείται μέσω εναερίου αυλωτού μεταφορέα στη Μονάδα Μηχανικής Διαλογής και από εκεί όπως έχει ήδη αναφερθεί μέσω των τριών γραμμών τροφοδοσίας της Μονάδας Κομποστοποίησης καταλήγει στα κανάλια της προκειμένου να υποστεί έναν ακόμη κύκλο κομποστοποίησης. Ένα επίπεδο δονούμενο κόσκινο. Από το κόσκινο αυτό προκύπτουν δύο κλάσματα: ένα μεγαλύτερης κοκκομετρίας το οποίο οδηγείται μέσω μεταφορικής ταινίας στα άχρηστα και ένα μικρότερης κοκκομετρίας το οποίο εφόσον διέλθει κάτωθεν διάταξης μαγνητικού διαχωρισμού, ως εξευγενισμένο πλέον κόμποστ οδηγείται προς τυποποίηση-συσκευασία. F. Μονάδα τυποποίησης συσκευασίας του κόμποστ Η Μονάδα αυτή περιλαμβάνει: Υπομονάδα λειοτρίβησης προς βελτίωση της υφής του υλικού. 15

Κεφάλαιο 2: Σχεδιασμός της κομποστοποποίησης στο ΕΜΑ Άνω Λιοσίων Υπομονάδα ενσάκκισης - σφράγισης. Υπομονάδα παλλεταρίσματος του συσκευασμένου υλικού. Η επεξεργασία των υγρών αποβλήτων που προκύπτουν από (α) Τη Μονάδα Υποδοχής Απορριμμάτων (β) Τη Μονάδα Μηχανικής Διαλογής (γ) Τη Μονάδα κομποστοποίησης, πραγματοποιείται σε διβάθμια αερόβια βιολογική επεξεργασία και το νερό της εξόδου χρησιμοποιείται για την άρδευση των εγκαταστάσεων πρασίνου. Για την περίπτωση των αερίων ρύπων περιλαμβάνονται μονάδες επεξεργασίας των απαερίων στη Μονάδα Μηχανικής Διαλογής και στη Μονάδα Κομποστοποίησης. Η Μονάδα Μηχανικής Διαλογής περιλαμβάνει τρία (3) βιόφιλτρα για την απόσμηση του απαγόμενου αέρα από τη μονάδα Υποδοχής απορριμμάτων και τη Μονάδα Μηχανικής Διαλογής. Το κάθε βιόφιλτρο αντιστοιχεί σε μία δεξαμενή απορριμμάτων της μονάδας Υποδοχής απορριμμάτων και σε μία γραμμή Μηχανικού Διαχωρισμού. Το πληρωτικό υλικό των βιοφίλτρων είναι ώριμο κόμποστ. Η εγκατάσταση επεξεργασίας αερίων ρύπων στη Μονάδα Κομποστοποίησης περιλαμβάνει έξι (6) συγκροτήματα επεξεργασίας των αερίων αποβλήτων. Η Επεξεργασία γίνεται με χημικές μεθόδους (chemical scrubbing) επειδή σύμφωνα με τους εγκριθέντες περιβαλλοντικούς όρους οι οσμές στα όρια της περίφραξης του Ε.Μ.Α δεν πρέπει να ξεπερνούν τις πενήντα (50) μονάδες οσμών (o.u). Σε κάθε συγκρότημα καταλήγει και ένας από τους έξι (6) κεντρικούς αγωγούς αερίων αποβλήτων. Σε κάθε κεντρικό αγωγό απολήγει ο απαγόμενος αέρας από οκτώ (8) κανάλια. Δηλαδή αντιστοιχούν δύο (2) κεντρικοί αγωγοί σε κάθε γραμμή τροφοδοσίας της μονάδας κομποστοποίησης και συνεπώς αντιστοιχούν δύο (2) συγκροτήματα σε κάθε γραμμή τροφοδοσίας της Μονάδας Κομποστοποίησης. Κάθε συγκρότημα περιλαμβάνει: Δύο (2) Συστήματα επεξεργασίας. Κάθε σύστημα επεξεργασίας περιλαμβάνει διαδοχικά: Έναν (1) πύργο για την απομάκρυνση της αμμωνίας ΝΗ 3 με προσθήκη θειικού οξέος Η 2 SO 4. Έναν (1) πύργο εξουδετέρωσης με προσθήκη καυστικής σόδας NaOH. Έναν (1) πύργο για την τελική ρύθμιση του ph, Red/Ox, με προσθήκη υποχλωριώδους οξέος. Έξι (6) καμινάδες. Αντιστοιχεί δηλαδή μία καμινάδα σε κάθε συγκρότημα. 16

Κεφάλαιο 2: Σχεδιασμός της κομποστοποποίησης στο ΕΜΑ Άνω Λιοσίων 2.2. Διαμόρφωση διάταξης τροφοδοσίας βιοαποβλήτων στο ΕΜΑ Για την τροφοδοσία των βιοαποβλήτων προς επεξεργασία στη Μονάδα Κομποστοποίησης του EMA διαμορφώθηκε και προσαρμόσθηκε στο κτίριο της Μηχανικής Διαλογής, πλησίον του χώρου αποθήκευσης και τεμαχισμού των κλαδιών, ξεχωριστή διάταξη τροφοδοσίας τους. Κατασκευάστηκε και τοποθετήθηκε μεταλλική κατασκευή με χοάνη τροφοδοσίας και ταινιόδρομους (Εικόνα 1). Τα βιοαπόβλητα αναμεμιγμένα με τεμαχισμένα πράσινα (κλαδέματα) τροφοδοτούνται στη χοάνη τροφοδοσίας και μέσω των ταινιόδρομων, παρακάμπτοντας τη Μονάδα Μηχανικής Διαλογής, οδηγούνται στο τελευταίο στάδιο της Μηχανικής Επεξεργασίας, το μίκτη βιοαποβλήτων και τεμαχισμένων κλαδεμάτων. Στη συνέχεια, καταλήγουν στο κανάλι 5-4 της Μονάδας Κομποστοποίησης όπου και λαμβάνει χώρα η επεξεργασία τους. Στο Διάγραμμα Ροής του ΕΜΑ, Διάγραμμα 1, αποτυπώνεται με κόκκινο χρώμα η διαδρομή που ακολουθεί το υλικό τροφοδοσίας προς τη μονάδα κομποστοποίησης. Εικόνα 1: Μεταλλική κατασκευή με χοάνη τροφοδοσίας και ταινιόδρομους για την τροφοδοσία των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων 17

Κεφάλαιο 2: Σχεδιασμός της κομποστοποποίησης στο ΕΜΑ Άνω Λιοσίων Διάγραμμα 1: Διάγραμμα ροής στο Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίσης (Με κόκκινη γραμμή παρουσιάζεται το διάγραμμα ροής των βιοαποβλήτων του έργου ATHENS BIOWASTE) 18

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ 3. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΜΑ 3.1. Προεπεξεργασία και σύνθεση του υλικού τροφοδοσίας της μονάδας κομποστοποίησης Το πρώτο στάδιο της προετοιμασίας του οργανικού υλικού τροφοδοσίας, μετά τη συλλογή και την εκφόρτωσή του στην πλατεία υποδοχής των απορριμμάτων, περιλαμβάνει τη μερική χειρωνακτική απομάκρυνση τυχόν μη βιοαποδομήσιμων υλικών (π.χ. πλαστικά) και άλλων ρυπαντών (κυρίως ογκωδών προσμίξεων) που δύναται να επηρεάσουν αρνητικά τη διεργασία της κομποστοποίησης και κατ επέκταση τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τελικού προϊόντος ή να προκαλέσουν βλάβη στο μηχανολογικό εξοπλισμό της μονάδας κομποστοποίησης. Εικόνα 2: Πλατεία εκφόρτωσης των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων από τα απορριμματοφόρα των Δήμων Αθηναίων και Κηφισιάς Σε δεύτερο στάδιο τα πράσινα απόβλητα υπόκεινται σε μείωση του μεγέθους τους με τη χρήση μηχανοκίνητου φορτωτή ο οποίος τροφοδοτεί κατάλληλο τεμαχιστή των 19

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ κλαδιών & χόρτων (Εικόνα 3) στοχεύοντας στην τροποποίηση των φυσικών ιδιοτήτων, ώστε να διευκολυνθεί η ανάμιξή τους με τα προδιαλεγμένα απόβλητα τροφών προερχόμενα από τις εξυπηρετούμενες περιοχές του συστήματος ΔσΠ. Η χρήση πρόσθετων διογκωτικών υλικών όπως τα τεμαχισμένα πράσινα απόβλητα συνίσταται στην υδατική απορροφητική τους ικανότητα (ρύθμιση υγρασία μίγματος), στη διασφάλιση της απαραίτητης δοµής και του πορώδους στο μίγμα ενώ επιπρόσθετα αποτελούν πηγή άνθρακα για τη ρύθμιση της αναλογίας C/N στο αρχικό υπόστρωμα (Eklind and Kirchmann, 2000; Seo et al., 2004); (Schaub and Leonard, 1996); (Haug, 1980). Εικόνα 3: Μείωση του μεγέθους των πράσινων αποβλήτων με χρήση μηχανοκίνητου φορτωτή ο οποίος τροφοδοτεί τεμαχιστή των κλαδιών & χόρτων Η προσθήκη τεμαχισμένων πράσινων αποβλήτων ανάμιξη στα προδιαλεγμένα βιοαποβλήτων γίνεται χειροκίνητα με χρήση φτυαριών σε αναλογία 1:3 κατ' όγκο δηλαδή για κάθε 1m 3 αποβλήτων τροφών γίνεται χρήση περίπου 0.33m 3 τεμαχισμένων 20

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ πράσινων αποβλήτων (Εικόνα 4). Στη συνέχεια το μίγμα οργανικών υλικών φορτώνεται σε μεταφορική ταινία η οποία τροφοδοτεί τον ομογενοποιητή για την ανάμιξη των υλικών. Για τη σύνθεση του υλικού τροφοδοσίας της μονάδας κομποστοποίησης λαμβάνονται υπόψη τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών αναλύσεων του υλικού τροφοδοσίας (παραδοτέο 3c του έργου 1 ), με στόχο τη διαμόρφωση κατάλληλων αρχικών συνθηκών στο υπόστρωμα ως προς: Την περιεκτικότητα του μίγματος σε υγρασία, ώστε να ενισχύεται η διεργασία της βιοαποδόμησης. Ιδανική υγρασία μείγματος λαμβάνεται μεταξύ 60-70% Την περιεκτικότητα του υλικού τροφοδοσίας σε θρεπτικά συστατικά. Ο λόγος άνθρακα αζώτου C/N λαμβάνεται μεταξύ 25-35) Τις φυσικές ιδιότητες του υλικού τροφοδοσίας (πορώδες) ώστε να διατηρούνται οι απαιτούμενες αερόβιες συνθήκες κατά τη διεργασία της κομποστοποίησης Εικόνα 4: Προσθήκη πράσινων αποβλήτων και τροφοδοσία των βιοαποβλήτων στη μεταφορική ταινία η οποία οδηγεί στη μονάδα ομογενοποίησης (μίξης) Η επιλογή των πράσινων απόβλητων ως πρόσθετο υλικό για τη διεργασία της κομποστοποίησης των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων έγινε και με γνώμονα τη διαθεσιμότητά τους και τη γειτνίασή τους με τη μονάδα επεξεργασίας των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων (Schaub and Leonard, 1996). 1 Παραδοτέο 3c με τίτλο «Εφαρμογή και αξιολόγηση του προγράμματος Διαλογής στην Πηγή των βιοαποβλήτων στους Δήμους Αθηναίων και Κηφισιάς» 21

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ 3.2. Τροφοδοσία στη μονάδα κομποστοποίησης Η τροφοδοσία των βιοαποβλήτων από τη ΔσΠ των εξυπηρετούμενων περιοχών και των τεμαχισμένων πράσινων αποβλήτων γίνεται με χειρωνακτική φόρτωση των υλικών σε μεταφορική ταινία (Εικόνα 4) η οποία καταλήγει σε διάταξη ομογενοποιητή για την πλήρη ανάμιξή τους. Στη συνέχεια μέσω δεύτερης μεταφορικής ταινίας το οργανικό μίγμα οδηγείται απευθείας σε ένα από τα κανάλια κομποστοποίησης του εργοστασίου παρακάμπτοντας τη μονάδα μηχανικής διαλογής (περιγραφή μονάδας στο κεφάλαιο 2.1) του εργοστασίου (Εικόνα 5). Πρέπει να τονισθεί ότι το κανάλι κομποστοποίησης όπου οδηγείται το προαναφερόμενο οργανικό μίγμα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τη διαχείριση του συγκεκριμένου ρεύματος αποβλήτων το οποίο προέρχεται από το έργο ATHENS BIOWASTE και δεν περιλαμβάνει υλικό το οποίο προκύπτει από τη μηχανική διαλογή σύμμεικτων απορριμμάτων του εργοστασίου. Εικόνα 5: Το κανάλι κομποστοποίησης στο ΕΜΑ όπου γίνεται η επεξεργασία των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων 3.3. Λειτουργία συστήματος κομποστοποίησης Η μονάδα κομποστοποίησης σε κανάλια είναι η τεχνολογία αερόβιας επεξεργασίας η οποία εφαρμόζεται στο ΕΜΑK και η οποία επιλέχθηκε για την περίπτωση του παρόντος έργου. Ειδικότερα, η μονάδα κομποστοποίησης τύπου καναλιών αποτελείται από οριζόντια συστήματα, στα οποία το οργανικό υλικό εισέρχεται σε στεγασμένο κτίριο το οποίο είναι διαμορφωμένο με παράλληλα κανάλια διαχωρισμένα με τείχος (Εικόνα 5). Στο κανάλι το προδιαλεγμένο οργανικό υλικό εισέρχεται από την μία πλευρά του καναλιού και τοποθετείται σε ένα συνεχές στρώμα, το οποίο αναστρέφεται και μετατοπίζεται τμηματικά από κατάλληλη ηλεκτροκίνητη μηχανή ανάδευσης. Η μηχανή ανάδευσης είναι εφοδιασμένη με διάταξη προσθήκης υγρασίας μέσω της οποίας το 22

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ αναδευόμενο υλικό παράλληλα διαβρέχεται με σκοπό τη διατήρηση της υγρασίας του σε επιθυμητά επίπεδα. Ο αερισμός του υλικού επιτυγχάνεται τόσο με την ανάδευσή του όσο και με κατάλληλες διατάξεις αερισμού στο δάπεδο του καναλιού. Ειδικότερα, στις τρεις πρώτες ζώνες του καναλιού, όπου εμφανίζεται εντονότερη αποδόμηση της οργανικής ουσίας, ο αερισμός του επιτυγχάνεται με αναρρόφηση αέρα, ενώ στη τελευταία ζώνη, όπου συντελείτε η ωρίμανση του υποστρώματος, ο αερισμός πραγματοποιείται με εμφύσηση αέρα. Στη διάρκεια υλοποίησης της πιλοτικής εφαρμογής προδιαλογής και κομποστοποίησης των βιοαποβλήτων στο κανάλι του ΕΜΑ η συχνότητα ανάδευσης, αερισμού και διαβροχής του υποστρώματος επιλέγεται ανάλογα με τις τιμές που λαμβάνουν η θερμοκρασία, η υγρασία και το οξυγόνου του υποστρώματος με μετρήσεις σε επιλεγμένα σημεία κατά μήκος του καναλιού (κεφάλαιο 4). Η αποκομιδή του κόμποστ μετά την ωρίμανση στο κανάλι οδηγείται στη μονάδα εξευγενισμού με τη χρήση μεταφορικής ταινίας. Στη μονάδα εξευγενισμού επιτυγχάνεται διαχωρισμός του υλικού από ξένες προσμίξεις (κυρίως γυαλί, σκληρά πλαστικά, χαλικάκι, film πλαστικών) καθώς και από μερικώς κομποστοποιημένα οργανικά στερεά. Μετά τον εξευγενισμό προκύπτει το τελικό προϊόν κόμποστ. 3.4. Παράμετροι ελέγχου της κομποστοποίησης Οι παράμετροι ελέγχου της κομποστοποίησης περιλαμβάνουν το σύνολο των μεγεθών που υπόκεινται σε μεταβολές κατά τα εξελικτικά στάδια της διεργασίας και δύναται, τις περισσότερες περιπτώσεις, να ρυθμιστούν από εξωτερικές παρεμβάσεις στοχεύοντας στην αύξηση του ρυθμού βιοαποδόμησης του οργανικού υποστρώματος και στην ορθολογική επεξεργασία του ρεύματος των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων. Τα βασικότερα μεγέθη ελέγχου και ρύθμισης των διεργασιών της κομποστοποίησης είναι κατά κύριο λόγο η θερμοκρασία του υποστρώματος, η περιεχόμενη υγρασία του υποστρώματος και η περιεκτικότητά του σε οξυγόνο. Στη συνέχεια ακολουθεί η περιγραφή των παραμέτρων αυτών στην οποία διαπιστώνεται και η ανάγκη παρακολούθησης και προσδιορισμού τους για τον έλεγχο της διεργασίας της κομποστοποίησης. Θερμοκρασία Η θερμοκρασία αποτελεί μια από τις βασικότερες παραμέτρους ελέγχου της διεργασίας της κομποστοποίησης ως προϊόν της μικροβιακής αποδόμησης της οργανικής ουσίας. Η σημαντικότητα ελέγχου και παρακολούθησης της θερμοκρασίας έγκειται στο γεγονός ότι αποτυπώνει τη δραστηριότητα των μικροοργανισμών στο υπόστρωμα και αποτελεί σημαντικό δείκτη της ομαλής διεξαγωγής της διεργασίας της 23

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ κομποστοποίησης (Diaz and Savage, 2007a). Σύμφωνα με τους Hassen et al. (2001) η θερμοκρασία του υποστρώματος προσδιορίζει το ρυθμό με τον οποίο οι βιολογικές διαδικασίες λαμβάνουν χώρα και κατέχει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη και τη διαδοχή του πληθυσμού των μικροοργανισμών. Η επίτευξη βέλτιστων θερμοκρασιακών επιπέδων είναι σημαντική για την αποτελεσματικότητα της διεργασίας της κομποστοποίησης (Finstein et al., 1986); (Finstein and Morris, 1975) και συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη υψηλών ρυθμών βιοαποδόμησης κατά την επεξεργασία του οργανικού κλάσματος (Miller, 1992). Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία το εύρος των βέλτιστων θερμοκρασιακών τιμών κατά το οποίο μεγιστοποιείται ο ρυθμός βιοαποδόμησης του οργανικού φορτίου κυμαίνεται από 43 έως 65 C (Πίνακας 3.2). Πίνακας 1: Εύρος βέλτιστων θερμοκρασιακών τιμών ( C) στο οποίο παρατηρείται μέγιστος ρυθμός διάσπασης της οργανικής ουσίας κατά την κομποστοποίησης Εύρος θερμοκρασίας Σχόλιο Βιβλιογραφία 52-60 C Μεγιστοποίηση της αποσύνθεσης Bach et al. (1984), McKinley and Vestal (1984), MacGregor et al. (1981) 55 C - McKinley and Vestal (1984). 50-55 C Η μικροβιακή δραστηριότητα παρεμποδίζεται σε υψηλότερα θερμοκρασιακά επίπεδα 45-55 C Μεγιστοποίηση του ρυθμού βιοαποδόμησης Diaz and Savage (2007a) Pagans et al. (2005), Stentiford (1996), De Bertoldi et al. (1983) 43-65 C Αποδοτική κομποστοποίηση EA ((2001)) 55-65 C Αποδοτική λειτουργία της διεργασίας της κομποστοποίησης Shammas and Wang (2007) Επιπλέον, ανώτατα και κατώτερα θερμοκρασιακά όρια έχουν προσδιοριστεί εκτός των οποίων η ομαλή διεξαγωγή της βιοαποδόμησης της οργανικής ουσίας αναστέλλεται. Σύμφωνα με τους Epstein (1997) και Miller (1992), όταν η μέγιστη θερμοκρασία στο υπόστρωμα είναι στους 60 έως 70 C, πολλοί θερμόφιλοι μικροοργανισμοί, απαραίτητοι για την ομαλή διεξαγωγή της διεργασία της κομποστοποίησης, γίνονται λιγότερο 24

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ ενεργοί και μειώνεται η μικροβιακή δράση. Σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα (>70 C) οι Diaz and Savage (2007a), Mena et al. (2003), Fermor et al.(1989) και Finstein et al.(1986) αναφέρουν ότι οι μικροοργανισμοί καταστρέφονται ή αδρανοποιούνται. Ως κατώτερο θερμοκρασιακό όριο στο υπόστρωμα οι Mosher and Anderson (1977) έχουν θέσει τους 20 C κάτω από το οποίο επιβραδύνεται σημαντικά ή παύει η διεργασία της κομποστοποίησης. Ενώ η ανάπτυξη υψηλών θερμοκρασιών μπορεί να αναστείλει ή να επιβραδύνει τη διεργασία της κομποστοποίησης, υψηλές θερμοκρασίες είναι επιθυμητές για την καταστροφή των ανεπιθύμητων παθογόνων μικροοργανισμών που ενδεχομένως εμπεριέχονται στο υπόστρωμα. Η βασική παράμετρος για την εξασφάλιση της υγιεινοποίησης του υποστρώματος αφορά στο επίπεδο της θερμοκρασίας και τη διάρκεια αυτής (Hogg et al., 2002). Ερευνητές έχουν ορίσει ενδεδειγμένες συνθήκες θερμοκρασίας-χρόνου στο υπόστρωμα κατά τη διεργασία της κομποστοποίησης για τη διασφάλιση της υγιεινοποίησης του τελικού προϊόντος. Ενδεικτικά οι Bollen et al. (1989), Lopez-Real and Foster (1985) και Bollen (1969) υποδεικνύουν ότι θερμοκρασία 65 C για τουλάχιστον τριάντα λεπτά είναι κρίσιμο όριο για την αδρανοποίηση ή/και την εξουδετέρωση των παθογόνων μικροοργανισμών. Υγρασία Η υγρασία είναι μια από τις βασικές παραμέτρους της κομποστοποίησης που επηρεάζει τις δράσεις των μικροοργανισμών, καθώς είναι το μέσο για τη μεταφορά των διαλυμένων θρεπτικών ουσιών που απαιτούνται για τις μεταβολικές και φυσικές τους δράσεις (Gajalakshmi and Abbasi, 2008). Η υγρασία είναι απαραίτητη για τη διεργασία της βιοαποδόμησης της οργανικής ουσίας, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της πραγματοποιείται στα λεπτά υγρά στρώματα πάνω στην επιφάνεια των σωματιδίων. Σύμφωνα με τους Margesin et al. (2006) και Liang et al. (2003) η υγρασία του υποστρώματος μπορεί να θεωρηθεί βασικότερος ρυθμιστικός παράγοντας της κομποστοποίησης από ότι η θερμοκρασία επειδή επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό τη δράση των μικροοργανισμών. Οι Gajalakshmi and Abbasi (2008) και Stentiford (1996), ορίζουν ως βέλτιστο εύρος της αρχικής περιεχόμενης υγρασίας στο υπόστρωμα τιμές μεταξύ 50% και 70%, πρέπει όμως να τονιστεί ότι το εύρος αυτό εξαρτάται από τη φύση του προς κομποστοποίηση υποστρώματος και πιο συγκεκριμένα από το πορώδες του υλικού (Nova Scotia, 2008); (Diaz and Savage, 2007a). Αερισμός Παροχή οξυγόνου 25

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ Ο αερισμός και κατ επέκταση η παροχή οξυγόνου αποτελεί αναγκαίο και αναπόσπαστο μέρος για την εύρυθμη διεξαγωγή της διεργασίας της κομποστοποίησης καθώς διασφαλίζει την ανάπτυξη των αερόβιων μικροοργανισμών μέσω των αναπνευστικών και μεταβολικών διεργασιών τους (Barrington et al., 2003). Ο αερισμός κατά τη διεργασία της κομποστοποίησης επιτυγχάνεται με ανάδευση ή με παροχή αέρα μέσω εμφύσησης ή αναρρόφησης ή με συνδυασμό των παραπάνω τρόπων. Η απουσία οξυγόνου στην οργανική μάζα έχει ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση αναγωγικών αντιδράσεων και ενδιάμεσων δύσοσμων προϊόντων (Diaz et al., 2002). Ο αερισμός επιτυγχάνει πολλαπλούς σκοπούς προκειμένου να διαμορφώσει αποδοτικότερες συνθήκες βιοαποδόμησης των οργανικών αποβλήτων όπως (α) η επαρκής παροχή οξυγόνου στο οργανικό προς κομποστοποίηση μίγμα, (β) ο έλεγχος της θερμοκρασίας του συστήματος και (γ) η απομάκρυνση και ο έλεγχος της υγρασίας καθώς και των αερίων εκπομπών (π.χ. CO 2 ). Επομένως, η θερμοκρασία, η υγρασία και ο αερισμός του υποστρώματος αποτελούν παραμέτρους που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους καθώς η μικροβιακή δραστηριότητα και κατ επέκταση οι υψηλές θερμοκρασίες απαιτούν ορισμένο επίπεδο περιεχόμενης υγρασίας ώστε οι πόροι και τα διάκενα μεταξύ των σωματιδίων του υποστρώματος να επαρκούν για τη διάχυση του αέρα μέσα από αυτά. Η θερμοκρασία, η υγρασία και το οξυγόνο αποτελούν τις βασικές παραμέτρους ελέγχου της εξέλιξης και της διεργασίας της αερόβιας επεξεργασίας και αποτελούν δείκτες για τη διατήρηση των ομαλών συνθηκών κομποστοποίησης αλλά και για τυχόν απαιτούμενες ρυθμίσεις των συνθηκών βιοαποδόμησης της οργανικής ουσίας. Εκτός των παραπάνω παραμέτρων στα πλαίσια του έργου έγινε και ο προσδιορισμός και άλλων παραμέτρων δευτερεύουσας σημασία όπως η πυκνότητα και η περιεκτικότητα σε οργανική ουσία του υποστρώματος. Οι παράμετροι αυτές προσδίδουν συμπληρωματικά στοιχεία για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της κομποστοποίησης των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων. 3.5. Παράμετροι ελέγχου ποιότητας τελικού προϊόντος Η ποιότητα του παραγόμενου κόμποστ και η δυνατότητα διάθεσής του είναι καθοριστικές τόσο για την επιτυχία μιας μονάδας ή ενός συστήματος κομποστοποίησης, όσο και για την αποδοχή και εξέλιξη της μεθόδου της αερόβιας βιολογικής επεξεργασίας στο πλαίσιο της ορθολογικής και βιώσιμης διαχείρισης των βιοαποβλήτων. Ο χαρακτηρισμός της ποιότητας του παραγόμενου κόμποστ βασίζεται στον προσδιορισμό του βαθμού ωρίμανσης και σταθεροποίησής του. Ο όρος ωρίμανση συσχετίζεται με την ανάπτυξη των φυτών ή με τη φυτοτοξικότητα (Iannotti et al., 1993), ενώ ο όρος σταθεροποίηση συνήθως αναφέρεται στη μικροβιακή δραστηριότητα που 26

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ παρατηρείται στο κόμποστ. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται και οι δύο όροι για τον προσδιορισμό της ποιότητας του τελικού προϊόντος παρότι εννοιολογικά είναι διαφορετικές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι φυτοτοξικές ενώσεις παράγονται από μικροοργανισμούς που προέρχονται από μη σταθεροποιημένο κόμποστ (Zucconi et al., 1985). Μη ώριμο και μη σταθεροποιημένο κόμποστ δύναται να προκαλέσει προβλήματα κατά την αποθήκευση και την τελική του χρήση. Κατά τη διάρκεια της αποθήκευσής του ενδέχεται να διαμορφωθούν αναερόβιες συνθήκες και έκλυση οσμών καθώς και δημιουργία τοξικών ενώσεων. Επιπλέον, η εναπόθεση μη ώριμου κόμποστ μπορεί να παρεμποδίσει τη βλάστηση των σπόρων, να καταστρέψει τη ρίζα και να οδηγήσει στην παρεμπόδιση της ανάπτυξης του φυτού. Στα Κράτη Μέλη υπάρχει μεγάλη διακύμανση ως προς τις παραμέτρους και τα όρια ελέγχου του τελικού προϊόντος η οποία συνήθως αντανακλά τις διαφορετικές προσεγγίσεις στη διαχείριση των βιοαποδομήσιμων στερεών αποβλήτων και το επίπεδο αυστηρότητας στην προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας. Οι διαφορές που παρουσιάζονται στις προδιαγραφές ποιότητας του κόμποστ τόσο σε επίπεδο κρατών μελών της Ε.Ε. όσο και διεθνώς βασίζονται στο γεγονός ότι κάθε κράτος έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά υποδηλώνοντας ότι ο καθορισμός ποιοτικών παραμέτρων που χρησιμοποιούνται σε μία χώρα δεν είναι απαραίτητα κατάλληλες για την υιοθέτηση σε μία άλλη. Επιπρόσθετα, η διαφοροποίηση στην προσέγγιση θέσπισης προδιαγραφών για το κόμποστ σε κοινοτικό επίπεδο οφείλεται και στις διαφορετικές επιστημονικές απόψεις, αναφορικά με την κατάρτιση μεθοδολογιών, οριακών και αποδεκτών τιμών για την πλειονότητα των υπό εξέταση χαρακτηριστικών του κόμποστ (Brinton, 2000). Με τις υφιστάμενες ποιοτικές προδιαγραφές συνήθως γίνεται προσπάθεια να συμβιβαστούν δύο συχνά αντικρουόμενοι στόχοι. Ο πρώτος στόχος περιλαμβάνει την προστασία της δημόσιας υγείας, του εδάφους και γενικότερα του περιβάλλοντος, ενώ ο δεύτερος στόχος προσβλέπει στη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των αποβλήτων. Σε πολλά κράτη μέλη της Ε.Ε. μέσω θεσμοθετημένων διατάξεων είτε μέσω εθελοντικών συστημάτων προδιαγραφών ποιότητας κόμποστ προβλέπεται η κατάταξη του παραγόμενου κόμποστ σε διαφορετικές κατηγορίες με βάση (α) τη συγκέντρωση βαρέων μετάλλων, (β) το είδος του προς επεξεργασία οργανικού αποβλήτου, (γ) το βαθμό ωρίμανσης και (δ) το είδος της τελικής χρήσης/διάθεσης. Σε εθνικό επίπεδο συναφή νομοθετικά κείμενα αποτελούν (α) η ΚΥΑ 114218/1997 η οποία αναφέρεται σε τεχνικές προδιαγραφές και ελάχιστα ποιοτικά χαρακτηριστικά του κόμποστ που προκύπτει από σύμμικτα ΑΣΑ αποκλειστικά σε μονάδες ΜΒΕ και (β) η πρόσφατη ΚΥΑ 56366/4351/2014 (ΦΕΚ Β 3339 12.12.2014) η οποία τροποποιεί την ΚΥΑ 114218/1997 27

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ και μεταξύ άλλων εισαγάγει νέα όρια για το σύμμεικτο κομπόστ 2 και τεχνικές προδιαγραφές τόσο για την αερόβια όσο και για την αναερόβια διαδικασία επεξεργασίας. Επομένως, στο εθνικό νομοθετικό πλαίσιο, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί μέχρι πρότινος, δεν μνημονεύει τις κατάλληλες προδιαγραφές ποιότητας σε κόμποστ το οποίο προέρχεται από προδιαλεγμένα βιοαπόβλητα. Σε επίπεδο Ε.Ε. η Οδηγία Πλαίσιο 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα θέτει το πλαίσιο για τη διαμόρφωση κριτηρίων αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων (end of waste criteria) συμπεριλαμβανομένων και των βιοαποβλήτων. Ειδικότερα το άρθρο 6 της Οδηγίας αναφέρει τα εξής: Ορισμένα προσδιορισμένα απόβλητα παύουν να αποτελούν απόβλητα, εάν έχουν υποστεί εργασία ανάκτησης, περιλαμβανομένης της ανακύκλωσης, και πληρούν ειδικά κριτήρια που θα καθοριστούν σύμφωνα με τους ακόλουθους όρους: α) η ουσία ή το αντικείμενο χρησιμοποιείται συνήθως για συγκεκριμένους σκοπούς, β) υπάρχει αγορά ή ζήτηση για τη συγκεκριμένη ουσία ή αντικείμενο, γ) η ουσία ή το αντικείμενο πληροί τις τεχνικές απαιτήσεις για τους συγκεκριμένους σκοπούς και συμμορφώνεται προς την κειμένη νομοθεσία και τα πρότυπα που ισχύουν για τα προϊόντα, και δ) η χρήση της ουσίας ή του αντικειμένου δεν πρόκειται να έχει δυσμενή αντίκτυπο στο περιβάλλον ή την ανθρώπινη υγεία. Εφόσον απαιτείται, τα κριτήρια περιλαμβάνουν οριακές τιμές για τους ρύπους και συνεκτιμούν ενδεχόμενες δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ουσίας ή του αντικειμένου. Στο πλαίσιο αυτό η Ε.Ε. στοχεύει στη διευκόλυνση της ανακύκλωσης των αποβλήτων με την απαίτηση υψηλής ποιότητας ανακυκλώσιμων υλικών, την προώθηση της τυποποίησης προδιαγραφών και πιστοποίησης των προϊόντων και τη βελτίωση της εναρμόνισης και της νομικής βεβαιότητας στην αγορά ανακυκλώσιμων υλικών. Ειδικότερα για την περίπτωση των βιοαποβλήτων δημοσιεύθηκε από την Ε.Ε. η τελική μελέτη για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των βιοαποβλήτων όταν υπόκεινται σε βιολογικές μεθόδους επεξεργασίας συμπεριλαμβανομένου και της κομποστοποίησης. Η μελέτη αυτή θέτει τις βάσεις πάνω στις οποίες μπορεί να γίνει ο έλεγχος και η αξιολόγηση του τελικού προϊόντος το οποίο προκύπτει από την επεξεργασία των βιοαποβλήτων με τη μέθοδο της αερόβιας επεξεργασίας. Ο έλεγχος αυτός βασίζεται σε 2 Κόμποστ το οποίο προέρχεται από την κομποστοποίηση οργανικού υλικό το οποίο προκύπτει ύστερα από μηχανική διαλογή σύμμεικτων απορριμμάτων 28

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ σειρά παραμέτρων εξέτασης του τελικού προϊόντος και οι οποίες μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν τα εξής κριτήρια (IPTS, 2014): (1) ελάχιστη περιεκτικότητα σε οργανική ουσία (2) παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών σε επίπεδα που δεν υπεισέρχεται κίνδυνος για την υγεία (3) περιορισμός της περιεκτικότητας σε παρασιτικούς οργανισμούς (4) περιορισμός της περιεκτικότητας σε προσμίξεις (5) περιορισμός της περιεκτικότητας σε βαρέα μέταλλα Σκοπός των προαναφερόμενων κριτηρίων είναι να αποκλείσει προϊόντα τα οποία (α) έχουν χαμηλή ποιότητα και επομένως περιορισμένη ζήτηση στην αγορά (β) δεν πληρούν τις τεχνικές προδιαγραφές για τις πιο σημαντικές τελικές χρήσεις του υλικού και (γ) είναι πιθανό να προκαλέσουν συνολικά δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον ή την ανθρώπινη υγεία. Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι επί του παρόντος στην Ε.Ε. υφίστανται προδιαγραφές, σε εθελοντικό επίπεδο, για την επεξεργασία συγκεκριμένων ροών βιοαποδομήσιμων στερεών αποβλήτων όπως αυτές ορίζονται από τις Αποφάσεις 2006/799/ΕΚ και 2007/742/ΕΚ περί καθορισμού αναθεωρημένων οικολογικών κριτηρίων και των σχετικών απαιτήσεων αξιολόγησης και εξακρίβωσης για την απονομή κοινοτικού οικολογικού σήματος σε βελτιωτικά εδάφους και καλλιεργητικά μέσα αντίστοιχα γνωστά ως «eco-label». Τα κριτήρια αυτά έχουν ως σκοπό την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης των βιοαποδομήσιμων στερεών αποβλήτων, τα οποία έχουν υποστεί κατάλληλη επεξεργασία, συμβάλλοντας στην εκτροπή τους από τους ΧΥΤΑ. 29

Κεφάλαιο 3: Πρωτόκολλο κομποστοποίησης στο ΕΜΑ 4. ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ & ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΟΜΠΟΣΤ Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζεται η διαδικασία μετρήσεων και αναλύσεων του υποστρώματος της κομποστοποίησης και του τελικού προϊόντος που προκύπτει από τη μονάδα αερόβιας επεξεργασίας των βιοαποβλήτων στο ΕΜΑ. Η έναρξη συστηματικού ελέγχου και παρακολούθησης της διεργασίας της κομποστοποίησης πραγματοποιήθηκε αρχές Φεβρουαρίου 2013 και ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2014. Αντίστοιχα, η εξέταση του τελικού προϊόντος ξεκίνησε των Απρίλιο 2013 και ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2014. Για την περίπτωση του υποστρώματος γίνεται επιτόπια μέτρηση κάθε δεκαπέντε περίπου ημέρες, των παραμέτρων ελέγχου της κομποστοποίησης δηλαδή τη θερμοκρασία, την υγρασία, το οξυγόνο, την πυκνότητα και την οργανική ουσία του υποστρώματος (κεφάλαιο 3.4). Οι μετρήσεις της θερμοκρασίας και του οξυγόνο λαμβάνονταν επιτόπια με τη χρήση κατάλληλων οργάνων (θερμόμετρο και οξυγονόμετρο) σε τρία επιλεγμένα σημεία κατά μήκος του καναλιού κομποστοποίησης (αρχή, μέση, τέλος). Τα σημεία αυτά επιλέχθηκαν εμπειρικά ώστε να προσδιορίζουν τα διαφορετικά στάδια εξέλιξης της διεργασίας της κομποστοποίησης (θερμόφιλη φάση, μεσόφιλη φάση και ωρίμανση). Με τη χρήση κατάλληλου εξοπλισμού γίνεται από τα ίδια σημεία του καναλιού η συλλογή και αποθήκευση δειγμάτων ώστε στη συνέχεια να προσδιορισθεί η υγρασία, η πυκνότητα και η οργανική ουσία του υποστρώματος. Η διαδικασία δειγματοληψίας είναι βασισμένη στα πρότυπα της μεθόδου TMECC Method 02.01 Sample Collection and Laboratory Preparation - Field Sampling of Κόμποστ Materials. Όλες οι μετρήσεις επαναλήφθηκαν τουλάχιστον τρεις φορές για κάθε εξεταζόμενη παράμετρο και λαμβάνεται η μέση τιμή των μετρήσεων. Αναφορικά με το τελικό προϊόν η δειγματοληψία γίνεται ύστερα από τη διεργασία στο κανάλι κομποστοποίησης και τον εξευγενισμό του υλικού (κεφάλαιο 3.4) σε περίπου μηνιαία συχνότητα. Οι παράμετροι ελέγχου περιλαμβάνουν μια σειρά φυσικών, χημικών και βιολογικών αναλύσεων το σύνολο των οποίων παρουσιάζεται στον Πίνακα 4.2. Η επιλογή των παραμέτρων ελέγχου βασίζεται κατά κύριο λόγο στα κριτήρια ελέγχου ποιότητας του κόμποστ όπως παρουσιάστηκαν στο κεφάλαιο 3.5. Η διαδικασία δειγματοληψίας όπως και στην περίπτωση του υποστρώματος είναι βασισμένη στα πρότυπα της μεθόδου TMECC Method 02.01 Sample Collection and Laboratory Preparation - Field Sampling of Κόμποστ Materials. Όλες οι αναλύσεις επαναλήφθηκαν τουλάχιστον τρεις φορές για κάθε εξεταζόμενη παράμετρο και λαμβάνεται η μέση τιμή αυτών των μετρήσεων. 30