ΙΕΡΑ ΚΟΡΥΦΗΣ ΣΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ Ονομ/πωνυμο: Λυδία Παππά Καθηγητής: Ανδρέας Βλαχόπουλος Μάθημα: Εισαγωγή Στο Μινωικό Πολιτισμό
Πίνακας Χρονολόγησης Πρωτομινωϊκή I 3200/3000-2600 Πρωτομινωϊκή ΙΙ 2600-2300 Πρωτομινωϊκή ΙΙΙ 2300-2100 Μεσομινωϊκή ΙΑ 2100-1900 Μεσομινωϊκή ΙΒ 1900-1850 Μεσομινωϊκή ΙΙΑ 1850-1800 Μεσομινωϊκή ΙΙΒ 1800-1700 Μεσομινωϊκή ΙΙΙΑ Μεσομινωϊκή ΙΙΙΒ 1700-1600 1600-1550 Υστερομινωϊκή ΙΑ 1550-1500 Υστερομινωϊκή ΙΒ 1500-1450 Υστερομινωϊκή ΙΙ 1450-1400 Υστερομινωϊκή ΙΙΙΑ 1400-1300 Υστερομινωϊκή ΙΙΙΒ 1300-1150 Υστερομινωϊκή ΙΙΙΓ 1150-1100 Προανακτορική Παλαιοανακτορική Νεοανακτορική Μετανακτορική
Σημαντικά ιερά κορυφής: 1. Πετσοφάς Σητείας 2. Γιούχτας Τεμένους 3. Βρύσινας Ρεθύμνου 4. Τραότσαλος Σητείας 5. Κόφινας Μονοφατσίου 6. Ατσιπάδες Κορακιάς Εικ.1 Λόφος Πετσοφά, όπως φαίνεται από τα βόρεια. Πιθανώς υπήρχε διαβάθμιση, ίσως κάποια αντιπροσώπευαν ευρύτερες οικιστικές περιοχές (π.χ. Γιούχτας), ενώ άλλα είχαν τοπικό χαρακτήρα (π.χ. Αφέντης Χριστός). Εντοπίζονται στην κεντρική και ανατολική Κρήτη, ενώ απουσιάζουν εξ' ολοκλήρου από τη δυτική.
Εικ.2 Σημαντικά Ιερά Κορυφής.
Κριτήρια για την ύπαρξη Ιερού Κορυφής Τοπογραφικά Χαρακτηριστικά: Τοποθετούνται πάνω ή κοντά στην κορυφή ενός βουνού. Το υψόμετρο τους κυμαίνεται από 200 εώς 1200 μέτρα. Πλήρης ορατότητα από τις γύρω οικιστικές περιοχές. Εύκολη προσβασιμότητα. Κοντά σε οικιστικές ή εκμεταλλευόμενες από τον άνθρωπο περιοχές. Ορατότητα από άλλα ιερά κορυφής. Βαθμιδωτή διαμόρφωση του χώρου. Φυσικά βραχώδη άνδηρα. Τοπία με χαμηλή βλάστηση, σχεδόν απογυμνωμένα με λίγα θαμνώδη φυτά.
Αρχιτεκτονικά Μέρη Ιερών Κορυφής: Υπαίθριοι χώροι Κεντρικός βωμός Κτίρια ως βοηθητικοί χώροι Ίσως λίθινοι ή ξύλινοι περίβολοι Συχνά λαξεύουν το φυσικό βράχο Εικ.3 Ρυτό με αναπαράσταση Ιερού Κορυφής, Ζάκρος (1550-1500π.Χ.)
Ευρήματα: Ανθρωπόμορφα ειδώλια Ζωόμορφα ειδώλια Πήλινα μέλη ανθρώπινου σώματος Αγγείας πόσεως Μαγειρικά σκεύη Αναθηματικές πέτρες και χαλίκια Εικ.4 Θραύσματα ζωόμορφων ειδωλίων, Βρύσινας Ρεθύμνου.
Το Ιερό Κορυφής του Γιούχτα Εικ.5 Λόφος Γιούχτα, όπως φαίνεται από τα δυτικά.
Το Ιερό Κορυφής του Γιούχτα Ιστορία της Έρευνας: 1. Πρώτη ανασκαφική έρευνα από τον Αrthur Evans το 1909. 2. Νέα ανασκαφική έρευνα από την Αλεξάνδρα Καρέτσου το 1972-1989. Τοποθεσία: 1. 13 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του ανακτόρου της Κνωσού. 2. Δυτικά των Αχαρνών. 3. Πάνω στο λόφο Ψηλή Κορφή. Απέχει 811 μέτρα από την θάλασσα. Εικ.6 Ο λόφος από την βόρεια πλευρά.
Οικία του Ιερέα Είσοδος στην νότια πλευρά. Δωμάτιο Β1 Δωμάτιο Β2 Δωμάτιο C Τύπος But and Ben. Ανοιχτή αυλή Διαστάσεις 16Χ10 μέτρα. Προσανατολισμό Β-Ν Χρονολογείται στην Πρωτομινωική περίοδο (3000-2200π.Χ.).
Περίβολλος. Τέμενος/Υπαίθριος χώρος. Κτιστός ορθογώνιος βωμός (ΜΜΙΙ). Παρόμοιο ομοίωμα βρέθηκε στο λόφο Πετσοφά. Τρία ή τέσσερα κλιμακωτά άνδηρα. Εξέδρα. Πέντε βοηθητικοί χώροι : 1. Ανατολικά του Ανδήρου II. 2. Έχουν προσανατολισμό νότια προς βόρεια. 3. Σκάλα στη νότια πλευρα. Εικ.7 Ο Βωμός από τη βόρεια πλευρά.
Ευρήματα Ανθρωπόμορφα ειδώλια, κυρίως ανδρικά. Ζωόμορφα ειδώλια. Πήλινα μέλη ανθρωπίνου σώματος. Αλαβάστρινα αγγεία (δωμάτιο I). Πήλινη σφραγίδα (δωμάτιο II). Θησαυρός από χάλκινους Διπλούς Πέλεκεις. (Βωμός). Εικ.8 Πήλινα Σφραγίδα. Εικ.9 Θησαυρός από χάλκινους Διπλούς Πέλεκεις.
Λίθινες τράπεζες προσφορών Συνολικά 260, ακέραιες και μη. Χρονολογούνται από ΜΜΙΙ έως ΥΜΙ. Δέκα από αυτές είναι ενεπίγραφες. Ποικιλία μεγέθους, οι μικρότερες 1,2 εκατοστά. Κατασκευασμένες από: 1. Πολύτιμα υλικά (αλάβαστρο, γρανίτη, πορφυρίτη και οψιανό) 2. Ευτελέστερα υλικά (ασβεστόλιθος)
Εικ.10 Θραύσμα ΗΜ4560. Εικ.11 Σχεδιαστική Αναπαράσταση.
Επιχρυσωμένα κέρατα Εικ.12 Αντικείμενο ΗΜ1717.
Ιερό κορυφής του Βρύσινα Εικ.13 Λόφος Βρύσινα, όπως φαίνεται από τα βορειοδυτικά.
Ιερό κορυφής του Βρύσινα Ιστορία της Έρευνας: 1. Το 1963 εντοπίστηκε η θέση από τον Paul Faure. 2. To 1972 και 1973 συστηματική ανασκαφική έρευνα από τον Δαβάρα. 3. Από το 2004 έως 2011 διεξάχθηκε ανασκαφική έρευνα από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημιου Κρήτης και την ΚΕ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, υπό της εποπτεία της Ίριδας Τζαχίλη. Εικ.14 Τα Άνδηρα του λόφου Βρύσινα.
Ιερό κορυφής του Βρύσινα Τοποθεσία: 1. Νότια του Ρεθύμνου. 2. Πάνω στην κορυφή του λόφου του Αγίου Πνεύματος, στο νότιο τμήμα της οροσειράς του Βρύσινα. Απέχει 858 μέτρα από τη θάλασσα. Το πιο σημαντικό ιερό της Δυτικής Κρήτης
Ιερό κορυφής του Βρύσινα Η κορυφή οφείλει το όνομα της σε εκκλησία του 17ου αιώνα μ.χ. Εκτεθειμένο σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες κυρίως στους βόρειους ανέμους. O ασβεστολιθικός βράχος λειτουργεί ως φυσικό όριο. Κανένα αρχιτεκτονικό κατάλοιπο. Δεν υπάρχουν ενδείξεις πυράκτωσης ή τέφρας. Η βορειοανατολική πλαγιά: 1. Έχει έκταση 2000 τ.μ. 2. Λατρευτικό κέντρο. 3. Τρία άνδηρα.
Ιερό κορυφής του Βρύσινα Μεγάλος αριθμός ευρημάτων: 1. Ανθρωπόμορφα ειδώλια 2. Ζωόμορφα ειδώλια 3. Κύπελλα 4. Μόνωτα Προχοίδια 5. Λεκανίδες 6. Σκύφοι 7. Τριποδικές Χύτρες Εικ.15 Αγγεία διαφόρων ειδών. ΒΑ πλαγιά μεγαλύτερος όγκος επιφανειακών ευρημάτων. Στο Άνδηρο II στο Μεσομινωικό στρώμα εντοπίσθηκαν τα περισσότερα αγγεία και ειδώλια. Ευρήματα και στις σχισχές των βράχων. Κύριος όγκος ευρημάτων: MMIII-YMIA (1700-1500 π.χ.)- αρχή Νεοανακτορικής.
Ιερό κορυφής του Βρύσινα Εικ.16 Αμφικέφαλα ειδώλια ταύρων. Εικ.17 Χάλκινο ειδώλιο λατρευτή.
I. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Arthur Evans, The palace of minos knossos vol.1, p.153-163. II. AAD Peatfield and C Morris,Dynamic Spirituality on Minoan peak sanctuaries, Archaeology of Spiritualities, 2012, p.227-244. III. AAD Peatfield, The topography of Minoan peak sanctuaries revisited, Hesperia Supplements, 2009, p.251-259. IV. Alexandra Karetsou, The peak sanctuary of Mt Juktas, Proceedings of the First international Symposium at the Swedish Institute in Athens, 12-13 May 1980, p.137-153. V. Αλεξάνδρα Καρέτσου, Δύο νέες επιγραφές Γραμμικής Γραφής Α από το ιερό κορυφής του Γιούχτα, ΕΙΛΑΠΙΝΗ, Ηράκλειο 1987, p.85-91. VI. Ε. Παπαδοπούλου- Ι. Τζαχίλη, Ανασκαφή στο Ιερό Κορυφής του Βρύσινα Νομού Ρεθύμνης, Επιστημονική Επιμέλεια Μιχάλης Ανδριανάκης και Ίρις Τζαχίλη, Αρχαιολογικό έργο Κρήτης 1, Πρακτικά της 1ης συνάντησης Ρεθύμνου 28-30 Νοεμβρίου 2008, Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, Ρέθυμνο 2010, p.452-456. VII. Κωστής Δαβάρας, Ανασκαφή Ιερού Κορυφής Βρύσινα Ρεθύμνης, Αρχαιολογικά Ανάλεκτα Εξ' Αθηνών Τόμος VII, Τεύχος 2, 1974, p.210-213 VIII.Oliver Dickinson, Αιγαίο Εποχή του Χαλκού, Ινστιτούτο του Βιβλίου- Α.Καρδαμίτσα, 2003, p.360-406. IX. Ελένη Μαντζουράνη, Προϊστορική Κρήτη Τοπογραφία και Αρχιτεκτονική, Από την νεολιθική εποχή έως τους νεοανακτορικούς χρόνους, 2002, p.104-114. X. Evangelos Kyriakidis, Ritual in the Bronze Age Aegean, The Minoan Peak Sanctuaries, Duckworth, 2005 XI. Robert B. Koehl- Alexandra Karetsou, Cult Object-Image-Emblem: Á Life-Sized Stone Bull's Head from the Juctas Peak Sanctuary, Amilla:The quest for excellence: Studies presented to Guenter Kopcke in celebration of his 75th birthday, INSTAP Academic Press Philadelphia, Pennsylvania 2013, p.135-143. XII.Robert B. Koehl- Alexandra Karetsou, An enigmatic piece of gold-work from the juctaspeak sanctuary, Studi in onore di Vincenzo La Rosa, p.207-216.