ΟΙ ΓΡΑΦΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ Όταν οι μαθητές δημιουργούν

Transcript

1 ΟΙ ΓΡΑΦΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ Όταν οι μαθητές δημιουργούν ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας στην Α τάξη Γυμνασίου, οι μαθητές μας με ιδιαίτερο ενθουσιασμό και προθυμία επιχείρησαν να δημιουργήσουν αντίγραφα πινακίδων με προϊστορική γραφή της εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο πάνω σε πλαστελίνη ή πηλό. Τα παιδιά μας έδειξαν τεράστιο ενθουσιασμό και προθυμία και οι δημιουργίες τους ξεπέρασαν κάθε προσδοκία, δημιουργώντας ένα άρτιο αισθητικό αποτέλεσμα, συνδυάζοντας τη γνώση με το παιχνίδι. Λίγα λόγια για τη γραφή Ιερογλυφική γραφή ( π.χ.) Αρχικά οι Μινωίτες έκαναν χρήση ενός είδους γραφής, της λεγόμενης ιερογλυφικής. Η γραφή αυτή μοιάζει αρκετά με την ιερογλυφική της Αιγύπτου, αλλά δεν έχει άλλη σχέση με αυτή. Κατά την Παλαιοανακτορική περίοδο συνυπήρχε για κάποιο διάστημα 1

2 με τη Γραμμική γραφή Α. Δείγματα της ιερογλυφικής γραφής έχουν αποκαλυφθεί στην Κνωσό, στα Μάλια και στον Πετρά της Σητείας. Τα ευρήματα περιλαμβάνουν πήλινες επιγραφές, σφραγίδες, τη λίθινη επιγραφή των Μαλίων, το γνωστό δίσκο της Φαιστού και τον πέλεκυ του Αρκαλοχωρίου. Η γραφή αυτή, παρόλες τις κατά καιρούς απόπειρες δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Η Γραμμική Α Πρόκειται για μία προϊστορική γραφή, η οποία ανακαλύφθηκε στην Κρήτη για πρώτη φορά στις ανασκαφές που διενήργησε ο Άγγλος αρχαιολόγος Arthur Evans στο ανάκτορο της Κνωσού. Η Γραμμική Α αποτυπώθηκε σε πήλινες πινακίδες, αγγεία και χρονολογείται περίπου από το 1700 π.χ. έως και το 1450 π.χ.η γραφή αυτή φαίνεται πως είναι συλλαβική, δηλαδή αποτελείται από συλλαβογράμματα και ιδεογράμματα, από τα οποία αρκετά είναι κοινά με εκείνα της μεταγενέστερης Γραμμικής Β. Η Γραμμική Α δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί, δηλαδή δεν έχει ακόμα καταστεί δυνατόν να διαβαστεί. Ελπίζουμε στο μέλλον να καταφέρουν οι αρχαιολόγοι και οι γλωσσολόγοι να την αποκρυπτογραφήσουν, καθώς θα μας δώσει περισσότερες πληροφορίες για τον μινωϊκό πολιτισμό και την καταγωγή του. Είναι πάντως σχεδόν βέβαιο πως πρόκειται για μία γραφή, η οποία αποδίδει κάποια προελληνική γλώσσα. Εντούτοις, από τα ιδεογράμματα της Γραμμικής Α μπορούμε να αντλήσουμε κάποιες ασφαλείς πληροφορίες σχετικές με το περιεχόμενο των πινακίδων. Είμαστε βέβαιοι πως πρόκειται για καταλόγους ανθρώπων και προϊόντων που συλλέγονταν και αναδιανέμονταν από και προς τα ανάκτορα. 2

3 Η Γραμμική Β Η Γραμμική Β αποτελεί την πρώτη γραφή της ελληνικής γλώσσας και χρονολογικά ακολουθεί την Γραμμική Α. Χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της Μυκηναϊκής Περιόδου ( ), ενώ διασώζεται κυρίως σε πήλινες πινακίδες, οι οποίες αποτελούσαν το οικονομικό αρχείο των μυκηναϊκών ανακτόρων. Ανακαλύφθηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα στην Κνωσό πάλι από τον Arthur Evans. Εκτός από το ανάκτορο της Κνωσού πήλινες πινακίδες βρέθηκαν και σε άλλα ανάκτορα της μυκηναϊκής εποχής, όπως την Πύλο, τη Θήβα, τις Μυκήνες, τα Χανιά, τα Μάλια, την Τίρυνθα, την Ελευσίνα, τον Ορχομενό κ.ά. Η Γραμμική Α έχει αποκρυπτογραφηθεί στα 1952 από το νεαρό αρχιτέκτονα M. Ventris με τη βοήθεια του φιλολόγου J. Chadwick. Οι δύο επιστήμονες ερμήνευσαν με βεβαιότητα τα εξήντα πέντε (65) από τα ογδόντα οκτώ (88) τότε γνωστά σύμβολά της γραφής φέρνοντας στο φως μια αρχαϊκή ελληνική διάλεκτο πέντε αιώνες παλαιότερη από τη γλώσσα του Ομήρου. Η Γραμμική Β είναι συλλαβική γραφή, δηλαδή κάθε σύμβολο της αποτυπώνει και μία συλλαβή. Η αξία των κειμένων είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς είναι οι πρώτες πηγές που μας παρέχουν πληροφορίες για την οικονομία, το εμπόριο, τη θρησκεία, την κοινωνική διαστρωμάτωση και τη διοικητική οργάνωση της μυκηναϊκής Ελλάδας. 3

4 Το τέλος των Προϊστορικών γραφών Με την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου περίπου το 1200 π.χ. η Γραμμική Β γραφή εξαφανίζεται. Θα περάσουν τέσσερις αιώνες μέχρι να εμφανιστεί πάλι η ελληνική γραφή, δηλαδή κατά τον 8 ο αιώνα π.χ. Οι Έλληνες θα υιοθετήσουν το φοινικικό αλφάβητο και θα το προσαρμόσουν στις ανάγκες της ελληνικής γλώσσας αποδίδοντας με τα γράμματα αυτά τα φωνήεντα και τα σύμφωνα. Στη συνέχεια, από το ελληνικό αλφάβητο θα προκύψει το λατινικό. Κείμενο: Α τάξη Λιβανείου Γυμνασίου Καρδαμύλων Υπευθ. Καθηγήτρια: Βάλια Παπαναστασοπούλου, Φιλόλογος-Θεολόγος, MS, Υποψ. Διδάκτωρ ΑΠΘ 4

5 ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ 5

6 6