Με ιδιαίτερθ χαρά ςασ καλωςορίηω ςτθν αποψινι εκδιλωςθ, θ οποία διοργανϊνεται ςε ςυνεργαςία με το Γραφείο του Ευρωπαϊκοφ Κοινοβουλίου ςτθν Κφπρο.

Ε ΚΙΦ - Χαρτογράφηςη του Κυπριακού Ερευνητικού Χώρου με την Ζμφυλη Διάςταςη Κυρίεσ και Κύριοι Βουλευτέσ Κυρία Ευρωβουλευτήσ, Κφριε Επικεφαλήσ του Ευρωπαϊκοφ Κοινοβουλίου ςτην Κφπρο, Τάςο Γεωργίου Κφριε Επικεφαλήσ τησ Αντιπροςωπείασ τησ Ευρωπαϊκήσ Επιτροπήσ ςτην Κφπρο, Γιώργο Μαρκοπουλιώτη, Με ιδιαίτερθ χαρά ςασ καλωςορίηω ςτθν αποψινι εκδιλωςθ, θ οποία διοργανϊνεται ςε ςυνεργαςία με το Γραφείο του Ευρωπαϊκοφ Κοινοβουλίου ςτθν Κφπρο. Η εκδιλωςθ ςκοπό ζχει να παρουςιάςει τα κυριότερα πορίςματα τθσ ζρευνασ του Ερευνθτικοφ Κζντρου Ιςότθτασ Φφλου (ΕΚΙΦ) για ζνα ςθμαντικό και επίκαιρο κζμα: τθ Χαρτογράφηςη του Κυπριακοφ Ερευνητικοφ Χώρου με την Ζμφυλη Διάςταςη. Ανζκακεν, Κυρίεσ και Κφριοι, θ ςχζςθ τθσ γυναίκασ με τισ επιςτιμεσ, και δι τισ κετικζσ επιςτιμεσ και τθν ζρευνα, υπιρξε περικωριακι από τθν αρχαιότθτα μζχρι ςιμερα. Τπιρξαν και υπάρχουν γυναίκεσ που καταξιϊκθκαν ςτο τομζα τθσ επιςτιμθσ, αλλά είναι θ εξαίρεςθ. Για παράδειγμα, ςτθν αρχαιότθτα μποροφμε να αναφζρουμε τθ μακθματικό Θεανϊ, ςφηυγο του Πυκαγόρα (6 ον πχ αιϊνα), τθν Αγνοδίκθ, θ οποία ςποφδαςε και εξάςκθςε το επάγγελμα τθσ γυναικολόγου ντυμζνθ ςαν άνδρασ τον 4 ον πχ αιϊνα. 1 Σθν μακθματικό και φιλόςοφο Τπατία, θ οποία δολοφονικθκε από τον χριςτιανικό όχλο ςτθν Αλεξάνδρεια τον 4 ον μ.χ. αιϊνα, γνωςτι για τα ςυγγράμματά τθσ αλλά και τισ εφευρζςεισ τθσ. Σθν πρωτοπόρο ςτον τομζα τθσ ζρευνασ Marie Curie, θ οποία τιμικθκε με Νόμπελ Φυςικισ το 1903 και με Νόμπελ Χθμείασ το 1911. Ο 20 οσ αιϊνασ αποτελεί τομι για τθ ςχζςθ τθσ γυναίκασ με τισ επιςτιμεσ διότι άνοιξε τισ πόρτεσ των μικτϊν ςχολείων και των πανεπιςτθμίων ςτισ γυναίκεσ του Δυτικοφ κόςμου. τθν Κφπρο, τα κορίτςια είχαν τθν 1 Σο ίδιο ζπραξε θ Αγγλίδα Miranda Stuart άλλωσ Dr James Barry (1795-1865). 1

ευκαιρία να φοιτιςουν ςε μικτά ςχολεία από τθ δεκαετία του 40. 2 Η εκπαίδευςθ ςτο δθμοτικό γίνεται υποχρεωτικι το 1962 και ςτο γυμνάςιο το 1972. 3 Για τον γυναικείο πλθκυςμό, για μεγάλο χρονικό διάςτθμα, θ φοίτθςθ ςτο πανεπιςτιμιο ιταν απαγορευτικι. Αποτελοφςε αποκλειςτικό προνόμιο των ανδρϊν από το 1837, ζτοσ ίδρυςθσ του Πανεπιςτθμίου Ακθνϊν. Η είςοδοσ των γυναικϊν ςτα Ελλθνικά πανεπιςτιμια ζγινε πραγματικότθτα 58 χρόνια μετά, το 1895. Η μετάβαςθ των κοριτςιϊν τθσ Κφπρου, για ανϊτατεσ ςπουδζσ, ςτο εξωτερικό - ςτθν Ακινα, το Λονδίνο ι ςε άλλεσ ευρωπαϊκζσ πρωτεφουςεσ - ιταν πολφ δφςκολθ και αποτρεπτικι λόγω κοινωνικϊν προκαταλιψεων που διαιϊνιηαν τα ςτερεότυπα για τουσ διαφορετικοφσ ρόλουσ και τον προοριςμό των δφο φφλων. 4 Αναμφίβολα, το επάγγελμα του εκπαιδευτικοφ υπιρξε το εφαλτιριο για τθν ζνταξθ τθσ γυναίκασ ςτθν αγορά εργαςίασ. υγκεκριμζνα, ςτθν Κφπρο, το 1911 δεν υπιρχαν γυναίκεσ επαγγελματίεσ αλλά μόνο 67 δαςκάλεσ ςφμφωνα με τα επίςθμα ςτοιχεία των Αρχϊν τθσ Αποικιοκρατίασ. 5 θμαντικι ϊκθςθ ςτθν αφξθςθ τθσ ςυμμετοχισ των κυπρίων γυναικϊν ςτθν πανεπιςτθμιακι εκπαίδευςθ υπιρξε θ ίδρυςθ του Πανεπιςτθμίου Κφπρου το 1992, του Ανοικτοφ το 2006, του Σεχνολογικοφ και των τριϊν πρϊτων ιδιωτικϊν πανεπιςτθμίων το 2007. Παρόλο που οι κφπριεσ απόφοιτοι πανεπιςτθμίου ςιμερα, αρικμθτικά υπερτεροφν των ανδρϊν αποφοίτων, εντοφτοισ θ ςυμμετοχι των κυπρίων γυναικϊν ςυνεχίηει να είναι χαμθλότερθ ςτισ κετικζσ επιςτιμεσ και ςτισ επιςτιμεσ του μθχανικοφ. 6 2 υμπλθρϊκθκε το ςχολικό ζτοσ 1968/69 3 υμπλθρϊκθκε το 1985 4 χετικά είναι τα βιογραφικά ςτοιχεία των διδαςκαλιςςϊν π.χ. Πολυξζνθ Λοϊηιάσ (1855-1936), Μαρία Σςαμαντά (1882-1936), Περςεφόνθ Παπαδοποφλου (1889-1948) 5 Περςιάνθσ/ απογραφι πλθκυςμοφ 6 Σο επάγγελμα του εκπαιδευτικοφ αρχίηει να κθλυκοποιείται ςτθ Δθμοτικι Εκπαίδευςθ από το 1981/82. Από το 1992 μζχρι ςιμερα παρατθρείται μια ςυςςϊρευςθ των ανδρϊν ςε όλα τα επίπεδα τθσ πανεπιςτθμιακισ πυραμίδασ και παράλλθλα τθσ κθλυκοποίθςθσ τθσ Δθμοτικισ (811 άνδρεσ και 3.505 γυναίκεσ) και Μζςθσ Εκπαίδευςθσ (2955 άνδρεσ - 4865 γυναίκεσ). Δεσ, Στατιςτικζσ τθσ Εκπαίδευςθσ, 2009-2010 2

Η ζνταξθ τθσ Κυπριακισ Δθμοκρατίασ ςτθν Ενωμζνθ Ευρϊπθ ςθματοδότθςε τθν ανάπτυξθ τθσ ζρευνασ ςε ακαδθμαϊκό επίπεδο και ςε μικρότερο βακμό ςτον ιδιωτικό και δθμόςιο τομζα. Όςον αφορά τθ ςυμμετοχι των γυναικϊν ςτθν ζρευνα παρατθρείται αςυμμετρία των φφλων. υγκεκριμζνα, ςφμφωνα με τα ςτοιχεία του EUROSTAT, το 2009, οι κφπριεσ ερευνιτριεσ ιςαν 1.052 ςε ςφνολο 2.591 ερευνθτϊν, ςτο βιομθχανικό τομζα 190 ςε ςφνολο 644 και ςτθν τριτοβάκμια εκπαίδευςθ 432 ςε ςφνολο 1.118. 7 Σα ςτοιχεία του ΙΠΕ επιβεβαιϊνουν ότι θ ςυμμετοχι των γυναικϊν ωσ ςυντονίςτριεσ ερευνθτικϊν ζργων, ευρίςκεται ςε πολφ χαμθλά επίπεδα. Για παράδειγμα, το 2006 οι γυναίκεσ υπζβαλαν ποςοςτό 18.5% των ερευνθτικϊν προτάςεων και επιλζχκθκε ποςοςτό 18.8%. Σο 2010, θ ςυμμετοχι τουσ ςθμειϊνει ελάχιςτθ αφξθςθ φκάνοντασ ςτο 20.6% και 20.0% αντίςτοιχα. υνεπϊσ, οι επιςτιμεσ και θ ζρευνα δεν είναι ουδζτερεσ ζναντι των φφλων. Η αςυμμετρία των φφλων ςτον τομζα τθσ ζρευνασ και καινοτομίασ, όπωσ μαρτυροφν και τα βραβεία Νόμπελ, είναι πανευρωπαϊκό και παγκόςμιο φαινόμενο. Μόνο 40 γυναίκεσ ζναντι 509 των ανδρϊν τιμικθκαν με βραβείο Νόμπελ. Ιδιαίτερα, ο χϊροσ τθσ χθμείασ, τθσ φυςικισ και των οικονομικϊν επιςτθμϊν παραμζνουν μζχρι ςιμερα αςφυκτικά ανδροκρατοφμενοι. Από το 1901-2011, τιμικθκαν με βραβείο Νόμπελ μόνο μια γυναίκα οικονομολόγοσ, 8 2 γυναίκεσ φυςικοί και 4 γυναίκεσ χθμικοί. Ο τομζασ τθσ Ζρευνασ και Καινοτομίασ (Ε&Κ) είναι ζνασ από τουσ βαςικότερουσ πυλϊνεσ τθσ Στρατθγικισ τθσ Λυςαβόνασ αλλά και τθσ τρατθγικισ Ευρώπθ 2020. Η Κφπροσ, ςφμφωνα με τθν αξιολόγθςθ προόδου επίτευξθσ των ςτόχων τθσ Στρατθγικισ τθσ Λυςαβόνασ το 2010 ςτον τομζα τθσ Ζρευνασ & Καινοτομίασ, κατατάςςεται 21 θ ςε ςφγκριςθ με το μζςο όρο των 27 κρατϊν μελϊν. 9 Ωσ γνωςτόν, ο προχπολογιςμόσ του νζου χρθματοδοτικοφ προγράμματοσ τθσ ΕΕ "Ορίηοντασ 2020" για 7 τθν ΕΕ27 το 2009 υπιρχαν 1.290.554 γυναίκεσ ερευνιτριεσ ςε ςφνολο 3.643.115, ςτο βιομθχανικό τομζα 351.228 ςε ςφνολο 1.534.439 και ςτθν τριτοβάκμια εκπαίδευςθ 726.648 ςε ςφνολο 1.646.063. 8 Σο 2009, θ Elinor Ostrom 9 Από το World Economic Forum. Τπιρξε βζβαια μια ςχετικι βελτίωςθ από το 2006 όπου θ Κφπροσ κατείχε τθν 24θ κζςθ μεταξφ των 25. 3

ζρευνα και καινοτομία ξεπερνάει τα 80 δισ. ευρϊ 10 με ςτόχο να δοκεί ϊκθςθ ςτθν οικονομικι ανάπτυξθ και τθ δθμιουργία κζςεων εργαςίασ. Όςον αφορά τον ιδιωτικό και βιομθχανικό τομζα ςτθν Κφπρο, λόγω γεωγραφικοφ μεγζκουσ, δεν υπάρχουν μεγάλοι ςε μζγεκοσ οργανιςμοί ι ερευνθτικά κζντρα, ωσ εκ τοφτου, θ πολιτικι τθσ Κυπριακισ πολιτείασ εςτιάηεται ςτισ μικρομεςαίεσ επιχειριςεισ και ςτα πανεπιςτθμιακά ιδρφματα. 11 Αγαπητοί προςκεκλημένοι, H ζρευνα του ΕΚΙΦ, τα ςυμπεράςματα τθσ οποίασ κα ανακοινϊςουμε ςε λίγο, κζτει ωσ ςτόχο τθν ανίχνευςθ του κυπριακοφ ερευνθτικοφ χϊρου με τθν ζμφυλθ διάςταςθ. Επίςθσ, δϊςαμε τον λόγο ςε ακαδθμαϊκοφσ και ερευνθτζσ και των δφο φφλων να διατυπϊςουν τισ απόψεισ τουσ μζςα από ζνα ανϊνυμο θλεκτρονικό ερωτθματολόγιο με κλειςτοφ και ανοικτοφ τφπου ερωτιςεισ. Ευχαριςτοφμε και ςυγχαίρουμε δθμόςια τα 218 άτομα (112 άνδρεσ και 106 γυναίκεσ) που τόλμθςαν να εκφράςουν τθ γνϊμθ τουσ, τθν κριτικι τουσ και τισ ειςθγιςεισ τουσ ωσ προσ τθν ανάγκθ ι μθ αλλαγισ πολιτικισ και ερευνθτικισ κουλτοφρασ. Κυρίεσ και Κύριοι, Κλείνοντασ, κα ικελα να ευχαριςτιςω τα Μζλθ του Διοικθτικοφ υμβουλίου, τα Μζλθ τθσ Επιςτθμονικισ Ομάδασ και τουσ ςυνεργάτεσ του ΕΚΙΦ που εργάςκθκαν ςκλθρά για τθν ολοκλιρωςθ τθσ ζρευνασ. Χρωςτοφμε ευγνωμοςφνθ ςτισ Πρυτανικζσ Αρχζσ των κρατικϊν πανεπιςτθμίων - Κφπρου, ΣΕΠΑΚ και Ανοικτοφ και των ιδιωτικϊν πανεπιςτθμίων - Ευρωπαϊκό, Frederick, Λευκωςίασ και Νεάπολισ. Επίςθσ ευχαριςτοφμε τισ Διευκυντικζσ Αρχζσ των Ινςτιτοφτων Γεωργικϊν Ερευνϊν, Νευρολογίασ και Γενετικισ, Κφπρου, του Κζντρου Μοριακϊν και Νανοδομθμζνων υςτθμάτων του ΣΕΠΑΚ, του Frederick Research Centre και RTD Talos. Χωρίσ τθν ςυνδρομι τουσ δεν κα ιταν κατορκωτι θ αποτφπωςθ τθσ ζμφυλθσ εικόνασ ςτο χϊρο τθσ ζρευνασ. 10 80.2 δισ ευρϊ, Δελτίο Σφπου, Βρυξζλλεσ, 30/11/2011. 11 Cyprus National Reform Programme on EU 2020 (Planning Bureau, April 2011) 4

Θα ικελα επίςθσ, φίλεσ και φίλοι, να ευχαριςτιςω τθν Ευρωβουλευτι, κ. Αντιγόνθ Παπαδοποφλου, που πρόκυμα ανζλαβε να ςκιαγραφιςει τθν εικόνα τθσ ζρευνασ και καινοτομίασ ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ, τθν Πρφτανθ του Σεχνολογικοφ Πανεπιςτθμίου, Κακθγιτρια Ελπίδα Κεραυνοφ και τθν Κακθγιτρια Μαίρθ Κουτςελίνθ, Διευκφντρια τθσ Ζδρασ ΟΤΝΕΚΟ για τθν Ιςότθτα και Ενδυνάμωςθ των Φφλων ςτο Πανεπιςτιμιο Κφπρου, οι οποίεσ με μεγάλθ προκυμία ανζλαβαν το ςχολιαςμό των ευρθμάτων τθσ ζρευνασ. Επίςθσ, ευχαριςτοφμε τουσ εκπροςϊπουσ των Τπουργϊν Δικαιοςφνθσ και Δθμοςίασ Σάξεωσ και Παιδείασ και Πολιτιςμοφ, κ. Ρζα-Νάπα Κουρτελλι και κ. Ελζνθ Μελι αντίςτοιχα. Θερμζσ ευχαριςτίεσ απευκφνουμε προσ τον Εκνικό Μθχανιςμό για τα Δικαιϊματα τθσ Γυναίκασ για μερικι επιχοριγθςθ τθσ ζρευνασ, τθν Επικεωριτρια Σζχνθσ Δθμοτικισ Εκπαίδευςθσ, κ. Σερζηα Λαμπριανοφ, για τθ φιλοτζχνθςθ, αφιλοκερδϊσ, του εικαςτικοφ μζρουσ του ζντυπου υλικοφ και τθν Σράπεηα Κφπρου για τθν παραχϊρθςθ δωρεάν τθσ αίκουςασ. Μασ χαροποιεί και μασ τιμά ιδιαίτερα, θ παρουςία εδϊ των Μελϊν τθσ Βουλισ των Αντιπροςϊπων, των επικεφαλισ του Ευρωπαϊκοφ Κοινοβουλίου και τθσ Αντιπροςωπείασ τθσ Ευρωπαϊκισ Επιτροπισ ςτθν Κφπρο - κυρίων Σάςου Γεωργίου και Γιϊργου Μαρκοπουλιϊτθ- των πανεπιςτθμιακϊν, των ΜΚΟ και τθσ κοινωνίασ των πολιτϊν. Ευελπιςτοφμε ότι, θ εκπροςϊπθςθ τόςων φορζων ςτθ ςθμερινι εκδιλωςθ για διάχυςθ των ευρθμάτων τθσ ζρευνασ του ΕΚΙΦ, κα ζχει καταλυτικι ςυμβολι ςτθ διαμόρφωςθ πολιτικϊν και μζτρων που κα ςτοχεφουν ςτθ δθμιουργία ενόσ πλαιςίου ζμφυλθσ ςυμμετρίασ ςτον χϊρο τθσ ζρευνασ και καινοτομίασ, θ οποία αποτελεί τθν αιχμι του δόρατοσ για τθν ανάπτυξθ και οικονομικι ανάκαμψθ τθσ Ευρϊπθσ και των παγκόςμιων αγορϊν. Σασ ευχαριςτώ Δρ Δζςποινα Χαραλαμπίδου-ολωμι, 6 Ιουνίου 2012 Πρόεδροσ ΕΚΙΦ 5