ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΙΑΧΡΟΝΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΣΤΟ Ν. ΠΕΛΛΑΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο 1980-2005. Παπαδάκης Ν, Χαραλαµπίδης, Γεωργιανός Π, Τσαχουρίδου Ο, Γεωργιανός Π, Παπαδάκης Γ, Μπένος Α Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ. Σκοπός αυτής της µελέτης ήταν η επιδηµιολογική διερεύνηση της διαχρονικής εξέλιξης της θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα στο Ν. Πέλλας την περίοδο 1980-2005 και η συγκριτική αξιολόγησή της µε την εθνική θνησιµότητα την αντίστοιχη περίοδο. Για τη µελέτη αξιοποιήθηκαν στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε. Η διαχρονική εξέλιξη των θανάτων αξιολογήθηκε µε τον υπολογισµό των ετήσιων ειδικών συντελεστών θνησιµότητας (ΕΣΘ) από κακοήθη νεοπλάσµατα στις ηλικιακές οµάδες 25-54, 55-74 και άνω των 75 ετών στον ανδρικό και γυναικείο πληθυσµό του νοµού. Η συγκριτική αξιολόγηση της θνησιµότητας του Ν. Πέλλας µε την αντίστοιχη εθνική θνησιµότητα για τη δεκαετία 1996-2005 πραγµατοποιήθηκε µε τη µέθοδο της έµµεσης προτυποποίησης. ιαχρονικά ο ΕΣΘ από κακοήθη νεοπλάσµατα στο Ν. Πέλλας εµφανίζει µια σαφή ανοδική τάση κατά την περίοδο 1980-1989, η οποία έκτοτε φαίνεται να ακολουθεί τις διαχρονικές τις πτωτικές τάσεις της θνησιµότητας από καοήθη νεοπλάσµατα του ελληνικού πληθυσµού ενώ η θνησιµότητα στο Ν. Πέλλας βρέθηκε σταθερά υψηλότερη από τη θνησιµότητα της χώρας σε όλη τη διάρκεια της υπό µελέτη περιόδου, ένα εύρηµα το οποίο χρήζει περαιτέρω διερεύνησης µε επιδηµιολογικές µελέτες κοόρτης στο µέλλον. DIACHRONIC EVALUATION OF CANCER DEATHS IN THE PREFECTURE OF PELLA 1980-2005. Papadakis N, Charalambidis D, Georgianos P, Tsachouridou O, Georgianos P, Papadakis G, Benos A. Hygiene Laboratory, Faculty of Medicine, Aristotelian University of Thessaloniki The aim of this study is to examine the cancer mortality in the prefecture of Pella during the period 1980-2005 and compare it with the national cancer mortality rate for the same period of time. Data from the Greek National Statistical Service were analyzed. The diachronic trends of cancer deaths were evaluated using the annual specific mortality rates for the ages 25-54, 55-74 and 75+ for both men and women. The method of indirect standardisation was used to make a comparison between the cancer mortality in the prefecture of Pella and the corresponding national rate. According to the results of the study, the specific mortality rate of cancer in the prefecture of Pella increases during the period 1980-1989, and then goes into decline following the corresponding national specific mortality rates. However, the specific mortality rate of cancer in the prefecture of Pella is estimated to be higher than the national one during almost the whole period under study. And this is a result that deserves further research with Epidemiological cohort studies in the future.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο σύγχρονος τρόπος ζωής ως αποτέλεσµα των κοινωνικών και οικονοµικών εξελίξεων τόσο σε τοπικό όσο και παγκόσµιο επίπεδο επιδρά άµεσα ή έµµεσα στο περιβάλλον και ταυτόχρονα επηρεάζεται από αυτό. Η αµφίδροµη αυτή σχέση αντικατοπτρίζεται εν πολλοίς στο επίπεδο υγείας και το νοσολογικό πλαίσιο που χαρακτηρίζει τον κάθε πληθυσµό. Οι διαχρονικές τάσεις θνησιµότητας αποτελούν υπό προϋποθέσεις ένα µέτρο επιδηµιολογικής µελέτης και σύγκρισης του νοσολογικού πλαισίου των οικονοµικά ανεπτυγµένων χωρών. Χαρακτηριστικό γνώρισµα των τελευταίων δεκαετιών αποτελεί η «δηµογραφική µετάβαση», δηλαδή η µείωση της θνησιµότητας από λοιµώδη και παρασιτικά νοσήµατα και η αύξηση της θνησιµότητας από χρόνιες παθήσεις όπως τα νεοπλάσµατα και τα καρδιαγγειακά νοσήµατα. Σε αυτά τα νοσήµατα φθοράς αποδίδεται το 70% των θανάτων στην Ευρώπη από την Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας, κάτι που φαίνεται να ισχύει και στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα συστηµατική καταγραφή της θνησιµότητας πραγµατοποιείται από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ) µε την έκδοση των ετήσιων τόµων της φυσικής κίνησης του πληθυσµού. Τα τελευταία χρόνια πραγµατοποιήθηκαν, επίσης, περιγραφικές µελέτες οι οποίες είχαν ως κύριο στόχο την αξιολόγηση της διαχρονικής εξέλιξης των δεικτών θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα στον ελληνικό πληθυσµό. Επιπλέον, πραγµατοποιήθηκαν και µελέτες οι οποίες κατέδειξαν την παρουσία διαφορών στη θνησιµότητα από κακοήθη νεοπλάσµατα µεταξύ των διάφορων γεωγραφικών διαµερισµάτων της ελληνικής επικράτειας. Από τις µελέτες αυτές προέκυψε ότι οι καταγεγραµµένοι θάνατοι από κακοήθη νεοπλάσµατα στις περιοχές της βόρειας Ελλάδας ήταν υψηλότεροι από τους θεωρητικά αναµενόµενους θανάτους µε βάση τη µέση κατά ηλικιακή οµάδα θνησιµότητα του ελληνικού πληθυσµού. Η οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη που σηµειώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες στη βόρεια Ελλάδα είχε αναπόφευκτες επιδράσεις στο περιβάλλον αλλά και στην υγεία του τοπικού πληθυσµού. Σκοπός αυτής της µελέτης ήταν η επιδηµιολογική διερεύνηση της διαχρονικής εξέλιξης της θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα στο Ν. Πέλλας την περίοδο 1980-2007 και η συγκριτική αξιολόγησή της µε την εθνική θνησιµότητα την αντίστοιχη περίοδο. 2. ΥΛΙΚΟ ΜΕΘΟ ΟΙ Στη µελέτη αυτή αξιοποιήθηκαν στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε. που αφορούν την ετήσια καταγραφή των θανάτων από κακοήθη νεοπλάσµατα στην Ελλάδα και το Ν. Πέλλας για την περίοδο 1980-2005. Η διαχρονική εξέλιξη των θανάτων από κακοήθη νεοπλάσµατα σε αυτή την περίοδο αξιολογήθηκε µε τον υπολογισµό των ετήσιων ειδικών συντελεστών θνησιµότητας (ΕΣΘ) για το σύνολο των κακοήθων νεοπλασµάτων στις ηλικιακές οµάδες 25-54, 55-74 και άνω των 75 ετών για τον ανδρικό και για το γυναικείο πληθυσµό. Συγκριτική αξιολόγηση της θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα του Ν. Πέλλας µε την αντίστοιχη εθνική θνησιµότητα για τη δεκαετία 1996-2005 πραγµατοποιήθηκε µε τη µέθοδο της έµµεσης προτυποποίησης και τον υπολογισµό των Προτυποποιηµένων Πηλίκων Θνησιµότητας (Standardized Mortality Ratio, SMR). Τα SMR υπολογίσθηκαν από το πηλίκο του πραγµατικού αριθµού θανάτων από κάθε τύπο καρκίνου που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1996-2005 στο Ν. Πέλλας προς τον αριθµό των θανάτων που θα αναµενόταν να παρατηρηθούν µε βάση τη θνησιµότητα του εθνικού πληθυσµού. Επίσης, υπολογίσθηκαν τα 95% διαστήµατα αξιοπιστίας των SMR για να αξιολογηθεί η ύπαρξη στατιστικώς σηµαντικών διαφορών µεταξύ των καταγεγραµµένων και των αναµενόµενων θανάτων στον υπό µελέτη πληθυσµό.
3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1. ιαχρονική εξέλιξη του Ε.Σ.Θ. από κακοήθη νεοπλάσµατα στην Ελλάδα και το Ν. Πέλλας την περίοδο 1980-2005 Στην Ελλάδα ο Ε.Σ.Θ. από καρκίνο για τους άντρες ηλικίας 25-54χρ. παρουσιάζει σταθερή µείωση από το 1980-2005 από την τιµή 66 το 1980 στην τιµή 53 το 2005. Αντίστοιχα στο νοµό Πέλλας παρατηρείται µια σηµαντική αύξησή του κατά την περίοδο 1982-1985. Στη συνέχεια, παρά τις διακυµάνσεις, κινείται σε παραπλήσια επίπεδα µε αυτά του συνόλου της χώρας, ενώ το 1990 καταγράφεται πτώση στη ελάχιστη τιµή για την 25ετία 1980-2005. Από το 2003, παρατηρείται µια σταθερή µείωση της τιµής του συντελεστή, πάντα σε επίπεδα λίγο υψηλότερα από την τιµή του συντελεστή της Ελλάδας. ( ιάγραµµα 1) Για την ηλικιακή οµάδα 55-74χρ. των ανδρών ο Ε.Σ.Θ. από καρκίνο στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από σταθερή πτώση. Για το 1980, υπολογίζεται στην τιµή 673,4 ενώ το 2005 είναι 651. Στο νοµό Πέλλας ο συντελεστής παραµένει υψηλότερος του Ε.Σ.Θ. της Ελλάδας καθ όλη την 25ετία 1980-2005. Από το 1980-1990 υπολογίζεται κατά µέσο όρο στην τιµή 919. Το 1991 σηµειώνεται µια µεγάλη πτώση του και παραµένει σχεδόν σταθερός ως το 1993 στην τιµή 690. Από το 1993-1997 καταγράφεται µια σηµαντική αύξηση του Ε.Σ.Θ. και από τότε ως το 2005 παραµένει σχεδόν σταθερός µε µία συνεχή πτωτική τάση σε τιµές υψηλότερες όµως πάντα από τις αντίστοιχες της Ελλάδας. ( ιάγραµµα 2) Παρόµοια στην ηλικιακή οµάδα 75+χρ. ο Ε.Σ.Θ. από καρκίνο του νοµού Πέλλας δεν πέφτει ποτέ κάτω από τον αντίστοιχο της Ελλάδας στη διάρκεια τη 25ετίας µε εξαίρεση το 1995. Στην Ελλάδα ο Ε.Σ.Θ. από καρκίνο εµφανίζει µία συνεχή ανοδική τάση από το 190 έως το 2005. Στο νοµό Πέλλας κατά την περίοδο 1980-1988 παρατηρείται αύξηση του Ε.Σ.Θ. που φτάνει στην τιµή 3010. Κατά την περίοδο 1989-1995 παρατηρείται σηµαντική πτώση του που το 1995 η τιµή του είναι χαµηλότερη ακόµα και από την αντίστοιχη της χώρας. Από το 1995 έως το 2005, παρά τις µικρές διακυµάνσεις ο Ε.Σ.Θ. παρουσιάζει µια ραγδαία αύξηση και υπολογίζεται για το 2005 στην τιµή 3095. ( ιάγραµµα 3) ιάγραµµα 1: ιαχρονική εξέλιξη του Ε.Σ.Θ. από κακοήθη νεοπλάσµατα στον ανδρικό πληθυσµό στην Ελλάδα και το Ν. Πέλλας στην ηλικιακή οµάδα 25-54 κατά την περίοδο 1980-2005.
ιάγραµµα 2 ιαχρονική εξέλιξη του Ε.Σ.Θ από κακοήθη νεοπλάσµατα στον ανδρικό πληθυσµό στην Ελλάδα και το Ν. Πέλλας στην ηλικιακή οµάδα 55-74 κατά την περίοδο 1980-2005. ιάγραµµα 3: ιαχρονική εξέλιξη του Ε.Σ.Θ από κακοήθη νεοπλάσµατα στον ανδρικό πληθυσµό στην Ελλάδα και το Ν. Πέλλας στην ηλικιακή οµάδα 75+ κατά την περίοδο 1980-2005. Για τις γυναίκες 25-54χρ. στην Ελλάδα ο Ε.Σ.Θ. από καρκίνο σηµειώνει σταθερή πτώση από την τιµή 62 το 1980 στην τιµή 44,3 το 2005. Στο νοµό Πέλλας παρατηρείται µια σηµαντική διακύµανση µε αυξητική τάση από το 1980-1987. Στα πλαίσια αυτής της διακύµανσης η µέγιστη τιµή καταγράφεται το 1986 και είναι 110,3. Από το 1989-2005 και παρά τις διακυµάνσεις ο Ε.Σ.Θ. κυµαίνεται σε τιµές γύρω από τις αντίστοιχες του συνόλου της χώρας. ( ιάγραµµα 4) Για τις γυναίκες 55-74χρ. στην Ελλάδα ο Ε.Σ.Θ. έχει σταθερά πτωτική πορεία από το 1980-2005 από την τιµή 339,75 στην τιµή 290. Ο αντίστοιχος συντελεστής για το νοµό Πέλλας ακολουθεί επίσης πτωτική τάση από την τιµή 431 το 1980 στην τιµή 279 το 2005. Ενδιαφέρον προκαλεί το ότι, όπως και στο αντίστοιχο διάγραµµα των ανδρών, η καµπύλη του Ε.Σ.Θ. του νοµού Πέλλας παραµένει σταθερά πάνω από την αντίστοιχη της Ελλάδας µε εξαίρεση το 2005 που είναι χαµηλότερος. ( ιάγραµµα 5) Για τις γυναίκες ηλικίας 75+χρ. ο Ε.Σ.Θ. στην Ελλάδας εµφανίζει µία σταθερή ήπια άνοδο από την τιµή 769,03 το 1980 στην τιµή 1087,1 το 2005. Στο νοµό Πέλλας κατά την περίοδο 1980-1988 παρατηρείται αύξηση του Ε.Σ.Θ. που φτάνει την τιµή 1389. Κατά την περίοδο 1989-1991 παρατηρείται σηµαντική πτώση και από το 1992-2005, παρά τις διακυµάνσεις παρατηρείται αύξηση µε µέγιστη τιµή το 2004, οπότε και ο συντελεστής
υπολογίζεται στην τιµή 1740. Ενδιαφέρον προκαλεί το ότι, όπως και στο αντίστοιχο διάγραµµα των ανδρών, η καµπύλη του Ε.Σ.Θ. του νοµού Πέλλας παραµένει σταθερά πάνω από την αντίστοιχη της Ελλάδας πλην ελαχίστων ετών. ( ιάγραµµα 6) ιάγραµµα 4: ιαχρονική εξέλιξη του Ε.Σ.Θ. από κακοήθη νεοπλάσµατα στο γυναικείο πληθυσµό στην Ελλάδα και το Ν. Πέλλας στην ηλικιακή οµάδα 25-54 κατά την περίοδο 1980-2005. ιάγραµµα 5 ιαχρονική εξέλιξη του Ε.Σ.Θ από κακοήθη νεοπλάσµατα στο γυναικείο πληθυσµό στην Ελλάδα και το Ν. Πέλλας στην ηλικιακή οµάδα 55-74 κατά την περίοδο 1980-2005. ιάγραµµα 6 ιαχρονική εξέλιξη του Ε.Σ.Θ από κακοήθη νεοπλάσµατα στο γυναικείο πληθυσµό στην Ελλάδα και το Ν. Πέλλας στην ηλικιακή οµάδα 75+ κατά την περίοδο 1980-2005.
3.2. Συγκριτική αξιολόγηση της θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα στην Ελλάδα και το Ν. Πέλλα τη δεκαετία 1996-2005. Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται τα SMR για τα κακοήθη νεοπλάσµατα που αφορούν τον ανδρικό πληθυσµό του νοµού. Πέλλας τη δεκαετία 1996-2005. Από τη µελέτη προκύπτει ότι οι θάνατοι που παρατηρήθηκαν τη δεκαετία 1996 2005 στον ανδρικό πληθυσµό του νοµού Πέλλας από καρκίνο του πνεύµονα, του στοµάχου και της ουροδόχου κύστεως είναι υψηλότεροι από τους αναµενόµενους σε στατιστικώς σηµαντικά επίπεδα. Πίνακας 1: SMR για κακοήθη νεοπλάσµατα τη δεκαετία 1996-2005 στο νοµό Πέλλας (Ανδρικός πληθυσµός) 95% ιαστήµατα Αξιοπιστίας Νεοπλάσµατα SMR Κατώτερο όριο Ανώτερο όριο P Value Οισοφάγου 85,85262 0,450408774 1,266643715 >0,05 Προστάτης 106,4213 0,902804701 1,225621768 >0,05 Πνεύµονα 127,8374 1,192633604 1,364114218 <0,05 Στοµάχου 151,8501 1,290900641 1,746101551 <0,05 Ήπατος 83,86009 0,427686444 1,249515298 >0,05 Παγκρέατος 102,3501 0,814354263 1,232646933 >0,05 Μελάνωµα 32,45055-0,042707041 0,691718019 >0,05 Ουροδόχου κύστεως 145,005 1,211546044 1,688553023 <0,05 Λευχαιµία 96,05503 0,745999154 1,175101423 >0,05 Νόσος Hodgkin 106,497 0,572978862 1,55696077 >0,05 Λάρυγγος 112,546 0,800217567 1,450702472 >0,05 Παχύ έντερο 110,7117 0,926912293 1,28732117 >0,05 Στον πίνακα 2 παρουσιάζονται τα SMR για τα κακοήθη νεοπλάσµατα που αφορούν το γυναικείο πληθυσµό του νοµού. Πέλλας τη δεκαετία 1996-2005. Η µελέτη έδειξε ότι οι θάνατοι που παρατηρήθηκαν τη δεκαετία 1996 2005 στον γυναικείο πληθυσµό του νοµού Πέλλας, από καρκίνο του µαστού, του στοµάχου, του παχέως εντέρου και του σώµατος της µήτρας είναι υψηλότεροι από τους αναµενόµενους σε στατιστικά σηµαντικά επίπεδα, ενώ οι θάνατοι από λευχαιµίες είναι χαµηλότεροι από τους αναµενόµενους σε στατιστικά σηµαντικά επίπεδα. Πίνακας 2: SMR για κακοήθη νεοπλάσµατα τη δεκαετία 1996-2005 στο νοµό Πέλλας (Γυναικείος πληθυσµός) 95% ιαστήµατα Αξιοπιστίας Νεοπλάσµατα SMR Κατώτερο όριο Ανώτερο όριο P Value Οισοφάγου 91,53175 0,113006337 1,717628668 >0,05 Μαστός 117,5654 1,030785339 1,320523339 <0,05 Τράχηλος της µήτρας 94,11266 0,408634098 1,473619103 >0,05 Ήπαρ 76,63372 0,015326745 1,517347712 >0,05 Πάγκρεας 115,3913 0,896171619 1,411653807 >0,05 Μελάνωµα 51,51073 0,010302146 1,019912406 >0,05 Ουροδόχου κύστεως 67,565 0,321722904 1,029577171 >0,05 Λευχαιµία 74,02127 0,507896103 0,972529395 <0,05 Νόσος Hodgkin 97,59653 0,399206681 1,552724 >0,05 Λάρυγγος 60,8309 0,23476426 1,451382257 >0,05 Παχύ έντερο 141,1066 1,193772676 1,628358743 <0,05 Στοµάχι 149,4536 1,198632695 1,790438623 <0,05 Πνεύµονας 107,5495 0,883861678 1,267129131 >0,05 Ωοθήκες 111,9335 0,845098047 1,393572276 >0,05 Σώµα µήτρας 152,8085 1,120510941 1,935659493 <0,05
4. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Βασικός στόχος της µελέτης αυτής ήταν η λεπτοµερής αξιολόγηση της διαχρονικής εξέλιξης των τάσεων της θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα στην περιοχή του Ν. Πέλλας την περίοδο 1980-2005. Το κύριο χαρακτηριστικό που προκύπτει από τα ευρήµατα αυτής της περιγραφικής µελέτης ήταν ότι η θνησιµότητα από κακοήθη νεοπλάσµατα στο Ν. Πέλλας εµφανίζει αρχικά αυξητική τάση κατά την περίοδο 1980-1989 ενώ στη συνέχεια καταγράφεται διαχρονικά πτωτική τάση στις ηλικιακές οµάδες των 25-54 και 55-74 ετών. Αντίθετα στην ηλικιακή οµάδα άνω των 75 ετών συνεχίζουν να καταγράφεται αυξητική τάση µέχρι το 2005. Σηµαντικό εύρηµα αποτελεί το ότι η θνησιµότητα στο Ν. Πέλλας από κακοήθη νεοπλάσµατα βρέθηκε ακολουθεί διαχρονικά τις αντίστοιχες τάσεις του συνολικού ελληνικού πληθυσµού, αν και στις περισσότερες ηλικιακές οµάδες ο ΕΣΘ για το Ν. Πέλλας εµφανίζονταν υψηλότερος από τον αντίστοιχο εθνικό δείκτη. Η µελέτη των επιµέρους τύπων καρκίνου µε τη µέθοδο της έµµεσης προτυποποίησης έδειξε ότι οι καταγεγραµµένοι θάνατοι από καρκίνο του πνεύµονα, του στοµάχου και της ουροδόχου κύστεως στο Ν. Πέλλας τη δεκαετία 1996-2005 ήταν στατιστικώς σηµαντικά υψηλότεροι από τους θεωρητικά αναµενόµενους για τον ανδρικό πληθυσµό ενώ για τον γυναικείο πληθυσµό του νοµού την ίδια χρονική περίοδο στατιστικώς σηµαντικά υψηλότεροι από τους θεωρητικά αναµενόµενους ήταν οι θάνατοι από καρκίνο του µαστού, του στοµάχου, του παχέως εντέρου και του σώµατος της µήτρας. Σύµφωνα µε προηγούµενες µελέτες παρατηρείται µια διαφορά στην ένταση της θνησιµότητας µεταξύ των γεωγραφικών διαµερισµάτων της χώρας και µάλιστα σε µία πρόσφατη µελέτη στην οποία αξιολογήθηκε η γενική θνησιµότητα στα 10 γεωγραφικά διαµερίσµατα της χώρας για την περίοδο 1984-2004 βρέθηκε ότι η γενική θνησιµότητα ήταν υψηλότερη στη βόρεια Ελλάδα και κυρίως στο γεωγραφικό διαµέρισµα της Θράκης. Από τη µελέτη αυτή προέκυψε µία στατιστικώς σηµαντική συσχέτιση µεταξύ της γενικής θνησιµότητας, του µέσου κατά κεφαλή εισοδήµατος και του λόγου νοσοκοµειακών κλινών ανά κάτοικο. Μία ακόµη µελέτη η οποία αξιολόγησε την ειδική θνησιµότητα από κακοήθη νεοπλάσµατα στις 13 περιφέρειες της Ελλάδας την περίοδο 1998-2007 έδειξε ότι η προτυποποιηµένη θνησιµότητα από κακοήθη νεοπλάσµατα ήταν στατιστικώς σηµαντικά υψηλότερη στις περιφέρειες της Μακεδονίας και της Θράκης. Σε µία ακόµη µελέτη του εργαστηρίου µας για τον καρκίνο του πνεύµονα στους 13 νοµούς της Μακεδονίας, βρέθηκε ότι οι καταγεγραµµένοι θάνατοι από καρκίνο του πνεύµονα ήταν στατιστικώς σηµαντικά υψηλότεροι από τους θεωρητικά αναµενόµενους στους περισσότερους νοµούς της Μακεδονίας, ένα εύρηµα που έρχεται σε απόλυτη αντιστοιχία µε τα ευρήµατα και της παρούσας µελέτης. Η γεωγραφική διαφοροποίηση που παρατηρείται στη θνησιµότητα από κακοήθη νεοπλάσµατα στην Ελλάδα, σύµφωνα µε τις παραπάνω µελέτες, µπορεί να ερµηνευθεί από την ισχυρή επιδηµιολογική συσχέτιση των νεοπλασιών µε µια σειρά παραγόντων κινδύνου που είτε άµεσα είτε έµµεσα αφορούν το περιβάλλον. Προοπτικές µελέτες παρακολούθησης έχουν καταδείξει το ρόλο της διατροφής, του καπνίσµατος, της ατµοσφαιρικής ρύπανσης, της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων από νιτρικά, φυτοφάρµακα και βαρέα µέταλλα, της ιονίζουσας ακτινοβολίας και πολλών άλλων περιβαλλοντικών παραγόντων µε την αιτιοπαθογένεια πολλών τύπων καρκίνου. Παρότι τα νοσήµατα αυτά είναι πολυπαραγοντικά και η συσχέτιση µεµονωµένων παραγόντων κινδύνου δύσκολη, ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι σηµαντικός και αναµφισβήτητος. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι οι θάνατοι από κακοήθη νεοπλάσµατα που καταγράφηκαν στο Ν. Πέλλας στην υπό µελέτη χρονική περίοδο αντανακλούν σε µεγάλο βαθµό τις περιβαλλοντικές συνθήκες και τις συνθήκες ζωής και διατροφής του τοπικού πληθυσµού αρκετά χρόνια πριν.
Η µελέτη αυτή πραγµατοποιήθηκε µε ιδιαίτερη προσοχή ως προς τη µεθοδολογία µε τη χρήση της µεθόδου της έµµεσης προτυποποίησης για τη σύγκριση των καταγεγραµµένων θανάτων στο Ν. Πέλλας µε τους θεωρητικά αναµενόµενους θανάτους µε βάση την εθνική ανά ηλικιακή οµάδα θνησιµότητα. Ωστόσο, παρά την άρτια µεθοδολογία που ακολουθήθηκε υπάρχουν κάποιοι περιορισµοί οι οποίοι πρέπει να επισηµανθούν. Πρώτον, η µελέτη αυτή βασίσθηκε στα δεδοµένα της ΕΣΥΕ για τη θνησιµότητα του ελληνικού πληθυσµού και όχι σε πρωτογενές υλικό και ως εκ τούτου πιθανά σφάλµατα στην καταγραφή της θνησιµότητας µπορεί να έχουν επηρεάσει τα αποτελέσµατα της µελέτης. Βέβαια πρέπει να τονίσουµε ότι αυτά τα δεδοµένα είναι η µόνη αξιόπιστη και συστηµατική καταγραφή της φυσικής κίνησης του ελληνικού πληθυσµού και πάνω σε αυτά έχουν βασιστεί και όλες οι προηγούµενες µελέτες θνησιµότητας που έχουν πραγµατοποιηθεί στην Ελλάδα. εύτερον, η µελέτη αυτή είναι µια περιγραφική επιδηµιολογική έρευνα µε κύριο στόχο την αποτύπωση των διαχρονικών τάσεων της θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα στο Ν. Πέλλας και ως εκ τούτου τα ευρήµατα της δεν επαρκούν για να γίνει αιτιολογική συσχέτιση µε συγκεκριµένους περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου. Ωστόσο τα ευρήµατα αυτά αποτελούν εφαλτήριο για περαιτέρω έρευνα σχετικά µε την υποκείµενη αιτιολογία τους. Συµπερασµατικά, η θνησιµότητα από κακοήθη νεοπλάσµατα στο Ν. Πέλλας παρουσιάζει σαφή ανοδική τάση την περίοδο 1980-1989, ενώ έκτοτε φαίνεται να ακολουθεί τις διαχρονικές πτωτικές τάσεις της θνησιµότητας από καοήθη νεοπλάσµατα του ελληνικού πληθυσµού. Οι θάνατοι από κακοήθη νεοπλάσµατα στο Ν. Πέλλας κυµαίνονται σταθερά σε στατικά σηµαντικά υψηλότερα επίπεδα από τους θεωρητικά αναµενόµενους θανάτους, ένα εύρηµα το οποίο χρήζει περεταίρω διερεύνησης µε προοπτικές επιδηµιολογικές µελέτες στο µέλλον. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Τριχόπουλος, Καλαποθάκη Β, Πετρίδου Ε. Προληπτική ιατρική και δηµόσια υγεία. Αθήνα: Ζήτα Ιατρικές Εκδόσεις 2000. 2. WHO (Regional office for Europe). The European health report 2005- public health action for healthier children and populations (http://www.euro.who.int/ehr2005). 3. WHO (Regional office for Europe). Atlas of health in Europe - 2nd edition 2008 (http://www.euro.who.int/informationsources/publications/catalogue/20080905_1). 4. Nikolaidis G, Zavras D, Bonikos D, Kyriopoulos J.Trends of mortality rates during the last thirty years in Greece. J Med Syst. 2004; 28: 607-616. 5. Chimonas T, Fanouraki I, Liberopoulos EN, Chimonas E, Elisaf M. Diverging trends in cardiovascular morbidity and mortality in a low risk population. Eur J Epidemiol. 2009; 24: 415-423. 6. Llongueras Sde S, Kogevinas M, Roman E. Regional differences in maternal mortality in Greece, 1973-1982. Int J Epidemiol. 1988; 17: 574-578. 7. Papastergiou P, Rachiotis G, Polyzou K, Zilidis C, Hadjichristodoulou C. Regional differences in mortality in Greece (1984-2004): the case of Thrace. BMC Public Health. 2008; 8: 297. 8. Mostratos Z, Domeyer PR, Michalis D. Cancer mortality in Greece: where are we heading? A 20-year comparative study in four Greek counties. Cent Eur J Public Health. 2006; 14: 113-116. 9. Γαλάνης Π, Σπάρος Λ. Προτυποποίηση. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2007, 24: 471 486. 10. Παπαδάκης N, Γεωργιανός Π, Γρηγοράκη Ε, Χαραλαµπίδης, Τσαχουρίδου Ο, Παπαδάκης Γ, Μπένος Α. ιαχρονικές τάσεις της θνησιµότητας από τους κύριους
τύπους καρκίνου στον ελληνικό πληθυσµό (1980-2005). Ελλ. Ιατρική 2009, 75: 84-90. 11. Παυλίδου Ε, Γεωργιανός Π, Χαραλαµπίδης, Παπαδάκης Ν, Μπένος Α. Σύγκριση της θνησιµότητας από διάφορες αιτίες στις 13 γεωγρσφικές περιφέρειες της Ελλάδας τη δεκαετία 1998-2007. 25 ο Βορειοελλαδικό Ιατρικό Συνέδριο, Θεσσαλονίκη 18-20 Μαρτίου 2010, Τόµος περιλήψεων σελ 54.