Α. Η διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας Η γλώσσα που μιλούμε σήμερα, η Νεοελληνική, είναι αποτέλεσμα μιας συνεχούς εξελικτικής πορείας της Ελληνικής Γλώσσας μέσα στους αιώνες. Η Ελληνική Γλώσσα, παρά την πολυμορφία που γνώρισε από τη γέννησή της μέχρι σήμερα, παραμένει μία και ενιαία. Γι αυτό, είτε μελετούμε τα κείμενα του Θουκυδίδη, είτε τα κείμενα του Ευαγγελίου, είτε την ποίηση του Ελύτη, η Ελληνική Γλώσσα μάς είναι οικεία και κατανοητή. Πιο κάτω παρατίθενται οι απόψεις τριών μεγάλων πνευματικών ανθρώπων για την Ελληνική Γλώσσα. Αφού τις διαβάσετε, να συζητήσετε στην τάξη γιατί διδασκόμαστε τα Αρχαία Ελληνικά. «Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία γλώσσα, η Ελληνική [...]. Το να λέει ο Έλληνας ποιητής ακόμη σήμερα ουρανός ή θάλασσα ή ήλιος ή σελήνη ή άνεμος, όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοινωνούμε κάθε στιγμή, μιλώντας με τις ρίζες μας. Τις ρίζες μας που βρίσκονται εκεί στα Αρχαία». Οδυσσέας Ελύτης Από συνέντευξη του ποιητή στην εφημ. Το Βήμα, 24-12-78 «Η Ελληνική Γλώσσα, ο άνθρωπος, η θάλασσα [...]. Για κοιτάξτε πόσο θαυμάσιο πράγμα είναι να λογαριάζει κανείς πως, από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε με την ίδια γλώσσα. Κι αυτό δεν σταμάτησε ποτέ, είτε σκεφτούμε την Κλυταιμνήστρα που μιλά στον Αγαμέμνονα, είτε την Καινή Διαθήκη, είτε τους Ύμνους του Ρωμανού (του Μελωδού) και τον Διγενή Ακρίτα, είτε το Κρητικό Θέατρο και τον Ερωτόκριτο, είτε το δημοτικό τραγούδι!». Γ. Σεφέρης, Δοκιμές Α (1941), 177-8 «Δεν αποτελεί υπερβολή να τονιστεί το γεγονός ότι η Ελληνική δεν είναι μια σειρά από ξεχωριστές γλώσσες αλλά μ ί α και ε ν ι α ί α γλώσσα. Αν κάποιος θέλει να μάθει Ελληνικά, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, αν θα αρχίσει από τον Όμηρο, τον Πλάτωνα, την Καινή Διαθήκη, το έπος του Διγενή ή τον Καζαντζάκη». R. Browning, Medieval and Modern Greek, Cambridge 1969 1
Β. Η Αρχαία Ελληνική και οι σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες Σήμερα μπορούμε να αισθανόμαστε υπερήφανοι που έχουμε κληρονομήσει την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα. Έχει προσφέρει πλήθος λέξεων ή ρίζες λέξεων σε όλες τις σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες και είναι παρούσα στο λεξιλόγιο όλων αυτών των γλωσσών και μάλιστα σε σύνθετες μορφές, όπως είναι οι επιστήμες και ο πολιτικός λόγος. Από πού να ξεκινήσουμε και πού να τελειώσουμε... Πιο κάτω σάς δίνεται ένα δείγμα τέτοιων λέξεων: anthropology, dialogue, critical, analysis, democracy, Europe, history, athletic 1. Να προσπαθήσετε να αναλύσετε τις πιο πάνω λέξεις στα συνθετικά τους και να αναζητήσετε από Λεξικό την ετυμολογία τους (ετυμολογία: προέλευση μιας λέξης): π.χ. anthropology > άνθρωπος + λόγος άνθρωπος <αρχ. ελλ. ἀνήρ-ἀνδρός + ὤψ-ωπός (ἀνήρ= άνθρωπος, ὤψ= το πρόσωπο). Έχοντας υπόψη την ετυμολογία της λέξης άνθρωπος, μπορεί να εξηγηθεί και η χρήση της λέξης «άδρωπος» στην κυπριακή διάλεκτο. λόγος < αρχ. ελλ. λέγω Συμπέρασμα! Θα πρέπει κάποιος να ανατρέξει στα Αρχαία Ελληνικά, για να.... 2. Να γράψετε στο τετράδιό σας έναν κατάλογο λέξεων από διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες που έχουν ελληνική προέλευση. 2
Γ. Αρχαίες και λόγιες φράσεις Γνωρίζετε πόσες αρχαίες ή λόγιες φράσεις χρησιμοποιούνται σήμερα καθημερινά στον γραπτό ή προφορικό λόγο; Ρητά, παροιμίες, απλές φράσεις. Πάμπολλα τα παραδείγματα... 1. Να προσπαθήσετε να συμπληρώσετε τις πιο κάτω φράσεις: Δόξα...... Συν Αθηνά......... Μηδένα προ......... Μολών... Δημοσία... Γνώθι... Ευ... 2. Να επιλέξετε τρεις (3) από αυτές τις φράσεις και, αφού τις εξηγήσετε, να τις χρησιμοποιήσετε σε προτάσεις. α)...... β)...... γ)...... 3. Να σκεφτείτε και να γράψετε κι άλλες παρόμοιες φράσεις που έχετε ακούσει. 3
Φωνήεντα Δίφθογγοι - Σύμφωνα Τόνοι και πνεύματα Α. Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες; ΕΔΟΞΕΝΤΗΙΒΟΥΛΗΙΚΑΙΤΩΙΔΗΜΩΙ Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του τρόπου γραφής;.... Πώς ονομάζεται αυτή η γραφή;.. ἔδοξεν τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του τρόπου γραφής;.... χρησιμοποιείται από τον 9 ο αιώνα μ.χ. Πώς ονομάζεται αυτή η γραφή;.. Κείμενο: Συμβουλή σε έναν νεαρό (284) Ανθολόγιο Αρχαίας Κυπριακής Γραμματείας, Διογένης ο Λαέρτιος 7.23 (Β78) Πρὸς τὸ φλυαροῦν μειράκιον, «διὰ τοῦτο», εἶπε ὁ Ζήνων, «δύο ὦτα ἔχομεν, στόμα δὲ ἕν, ἵνα πλείω μὲν ἀκούωμεν, ἥττονα δὲ λέγωμεν». Προς έναν φλύαρο νεαρό, «γι αυτό», είπε, ο Ζήνων, «έχουμε δύο αυτιά κι ένα στόμα, για ν ακούμε περισσότερα και να λέμε λιγότερα». 1. Ποιες διαφορές παρατηρείτε στο αρχαιοελληνικό κείμενο, όσον αφορά στον τονισμό, σε σχέση με τα Νέα Ελληνικά; Να βάλετε σε κύκλο τα γράμματα που τονίζονται με αυτόν τον διαφορετικό τρόπο. 2. Με βάση το πιο πάνω κείμενο, να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί, καταγράφοντας τα τονισμένα φωνήεντα και τις διφθόγγους. Φωνήεντα Δίφθογγοι 4
Β. Τα φωνήεντα Στα Αρχαία Ελληνικά τα φωνήεντα διακρίνονται σε αυτά που προφέρονταν με μεγαλύτερη διάρκεια (τα μακρά) και σε αυτά που προφέρονταν με μικρότερη διάρκεια (τα βραχέα). Μακρά φωνήεντα Βραχέα φωνήεντα η, ω ε, ο Ανάμεσα στα φωνήεντα υπήρχαν και αυτά, τα οποία άλλοτε προφέρονταν ως μακρά και άλλοτε ως βραχέα. Αυτά τα φωνήεντα ονομάζονται δίχρονα. Δίχρονα φωνήεντα α, ι, υ Η διάκριση των φωνηέντων σε μακρά και βραχέα θα μας βοηθήσει στον τονισμό των λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής. Γ. Δίφθογγοι Στην Αρχαία Ελληνική οι δίφθογγοι αποτελούνταν από δύο φωνήεντα που προφέρονταν στον χρόνο μιας συλλαβής. Αυτές διακρίνονται σε κύριες και καταχρηστικές: Κύριες: αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ηυ, ου Καταχρηστικές: ᾳ, ῃ, ῳ Οι δίφθογγοι είναι μακρόχρονες, εκτός από μερικές περιπτώσεις που είναι βραχύχρονες. Στις καταχρηστικές διφθόγγους το δεύτερο φωνήεν, δηλαδή το ι, γράφεται κάτω από το πρώτο και λέγεται υπογεγραμμένη. 5
Δ. Σύμφωνα Διαίρεση συμφώνων άφωνα ημίφωνα διπλά ουρανικά χειλικά οδοντικά υγρά ένρινα συριστικό ζ, ξ, ψ ψιλά κ π τ λ, ρ μ, ν σ (-ς) μέσα γ β δ δασέα χ φ θ Τα σύμφωνα της Αρχαίας Ελληνικής προφέρονται όπως και στα Νέα Ελληνικά. Ε. Τόνοι και πνεύματα Ι. Τόνοι Οι τόνοι είναι: οξεία ( ): σημειώνεται πάνω από το φωνήεν της συλλαβής που προφέρεται πιο δυνατά. βαρεία ( ` ): σημειώνεται μόνο στη λήγουσα αντί της οξείας, όταν δεν ακολουθεί σημείο στίξης ή εγκλιτική λέξη. περισπωμένη (~): σημειώνεται πάνω από κάποιες μακρές συλλαβές, όταν αυτές προφέρονται πιο δυνατά. ΙΙ. Πνεύματα Η λέξη που αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο ή το σύμφωνο ῥ παίρνει πάνω απ αυτό ένα πνεύμα. Τα πνεύματα είναι: η ψιλή ( ): ἀήρ, εἰκών και η δασεία ( ): ἁγνός, εὑρίσκω, ῥέω 6
Από τις λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο οι περισσότερες παίρνουν ψιλή. Στις διφθόγγους, τόσο ο τόνος όσο και το πνεύμα, τοποθετείται πάντα στο δεύτερο γράμμα. Σε πολύ παλιές εποχές, π.χ. την εποχή του Ομήρου, μπροστά από κάποιες λέξεις που άρχιζαν από φωνήεν υπήρχε ένας φθόγγος, το <Η>, το δασύ πνεύμα, που ακουγόταν ως ένα απαλό <χ>, π.χ. ΗΕΛΛΑΣ. Με το πέρασμα των χρόνων αυτό έπαψε να προφέρεται. Έτσι, σε κατοπινή εποχή, για να ξεχωρίζουν οι λέξεις που κάποτε είχαν μπροστά τη δασεία εκπνοή (δηλ. το δασύ πνεύμα) από αυτές που δεν την είχαν, χρησιμοποιήθηκαν δύο σύμβολα, τα πνεύματα: η δασεία ( ), που μπαίνει μπροστά από τις λέξεις που είχαν το <Η>, π.χ. Ἑλλάς, και η ψιλή ( ), μπροστά από τις λέξεις που δεν το είχαν, π.χ. ἀήρ. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να καταλάβουμε ποιες λέξεις έπαιρναν δασεία: α) Κάποιες σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες, όπως η Αγγλική, έχουν διατηρήσει το <Η> μπροστά από λέξεις ελληνικής προέλευσης, που έπαιρναν δασεία, π.χ. Hellas, Helen, history, harmony, horizon. β) Κάνουμε μια λέξη σύνθετη, συνήθως με πρόθεση (ὑπό, κατά, ἐπί, μετά, ἀπό, ἀντί). Αν το ψιλό σύμφωνο (κ, π, τ) της πρόθεσης μετατρέπεται σε δασύ σύμφωνο (χ, φ, θ), τότε η λέξη έπαιρνε δασεία. π.χ. ὑπό + ἁρπάζω (ὑφαρπάζω), κατά + ὁρίζω (καθορίζω), ἐπί + ἁρμόζω (ἐφαρμόζω), μετά + ἑπόμενος (μεθεπόμενος), ἀπό + ἡγοῦμαι (ἀφηγοῦμαι), ἀντί + ὕπατος (ἀνθύπατος), κακός + ἕξω (καχεξία). Στη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής (σ. 21-22, 47) θα βρείτε τον κατάλογο με τις λέξεις που παίρνουν δασεία. 7
ΤΙ ΕΜΑΘΑ ΣΗΜΕΡΑ! 1. Να γράψετε τις πιο κάτω προτάσεις στη Μικρογράμματη γραφή: ΣΥΝΓΥΝΑΙΞΙΚΑΙΤΕΚΝΟΙΣ. ΜΟΛΩΝΛΑΒΕ ΕΝΤΟΥΤΟΙΣ ΕΝΠΑΣΗΙΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙ...... ΝΟΥΣΗΥΓΙΗΣΕΝΣΩΜΑΤΙΗΥΓΙΕΙ. 2. Να βάλετε το σωστό πνεύμα (ψιλή ή δασεία) στις λέξεις που ακολουθούν (ΓΑΕ, σ. 21, 46 47): αρμόζω ιερός ρήτωρ αγορά ήσυχος οδός αποφεύγω άνθρωπος ύπνος αμαρτία ακούω ελπίζω ηγοῦμαι ευρίσκω επιμέλεια αρετή 3. Να σχηματίσετε λέξεις με τα συνθετικά που σας δίνονται: ἐπί + ἵππος = έφιππος ἀπό + αἱρῶ = ὑπό + ἥλιος = κατά + ἡμέρα = ἐπί + ἅπτομαι=. ἀπό + ἅλας=. ἐπί + ἅπαξ=.. ἐπί + εὑρίσκω=.. ἀπό + ὁρμῶ = ἐπί + ὁρῶ = μετά + ἕπομαι = κατά + ἱερός= κατά + ἡσυχάζω=. ἐπί + ἡμέρα=. ἀντί + ὑγιής=.. κακός + ὕποπτος=. 4. Να βρείτε τα συνθετικά των πιο κάτω λέξεων: έφηβος=. +.. αφοπλίζω=... +.. εφημερίδα= +..... καθολικός=.. + αφορώ= +.. καθηγητής=... + έφιππος=... +... εφίδρωση= + καθεδρικός= + αφετέρου=.+. 8
ΤΟΝΙΣΜΟΣ Θυμάμαι ότι οι τόνοι είναι: α) β). γ). ΕΤΟΙΜΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ; Ας χωρίσουμε τη λέξη ἄνθρωπος στις συλλαβές της: ἄν θρω πος (προπαραλήγουσα) (παραλήγουσα) (λήγουσα) ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ 1. νέος, γένος, δόξα, καλός, πατέρων (α) Η συλλαβή που τονίζεται στις παραπάνω λέξεις είναι βραχύχρονη ή μακρόχρονη;.. (β) Τι τόνο παίρνει;.. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:.... 2. νήπιον, τιμιώτερον, ἄνθρωπος (α) Στις παραπάνω λέξεις ποια συλλαβή τονίζεται; Η λήγουσα, η παραλήγουσα ή η προπαραλήγουσα;. (β) Τι τόνο παίρνει; ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:.... 9
3. μῆλον, δῶρον, Φοῖβος, Νεῖλος (α) Ποια συλλαβή τονίζεται; Είναι βραχύχρονη ή μακρόχρονη; (β) Τι τόνο παίρνει;.... (γ) Τι παρατηρείτε σχετικά με τη λήγουσα;.... ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:.... 4. δώρων, κήπων, κώμη, καμήλων (α) Ποια συλλαβή τονίζεται; Είναι βραχύχρονη ή μακρόχρονη; (β) Τι τόνο παίρνει;.. (γ) Τι παρατηρείτε σχετικά με τη λήγουσα;.. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:.... 10
ΤΙ ΕΜΑΘΑ ΣΗΜΕΡΑ!!! Θυμάμαι να κοιτάξω στη ΓΑΕ, σ. 17, 38 1. Να τονίσετε τις παρακάτω λέξεις: ἀνθρωπος κηπων ναος οἰκειος μηλου προφητης δουλος οἰνος ἀκροπολις 2. Να τονίσετε και να δικαιολογήσετε τον τονισμό των παρακάτω λέξεων: δόξα: κῆπος:.. δούλων:.. νήπιον:... Επιπρόσθετες ασκήσεις μπορείτε να βρείτε στο σχολικό εγχειρίδιο Οὐ φέρω τύχην ἐμήν, σ. 12-13. 11
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Η άμπελος η αληθινή Εισαγωγικό σημείωμα: Οι παραβολές είναι μικρές ιστορίες με θέματα παρμένα από την καθημερινή ζωή και τη φύση, που κρύβουν όμως ένα βαθύτερο νόημα σχετικό με τη Βασιλεία του Θεού. Ο Χριστός μιλούσε με παραβολές, διότι ήταν ένας παραστατικός τρόπος διδασκαλίας, που προκαλούσε το ενδιαφέρον των ακροατών. Ἐ γώ εἰμὶ ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, καὶ ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστι. Πᾶν κλῆμα ἐν ἐμοὶ μὴ φέρον καρπόν, κόπτει αὐτό, καὶ πᾶν τὸ καρπὸν φέρον, θεραπεύει αὐτό, ἵνα πλείονα καρπὸν φέρῃ. Ἤδη ὑμεῖς καθαροί ἐστε διὰ τὸν λόγον ὃν ἐλάλησα ὑμῖν. Μείνατε ἐν ἐμοί, κἀγὼ ἐν ὑμῖν. Καθὼς τὸ κλῆμα οὐ δύναται καρπὸν φέρειν ἀφ' ἑαυτοῦ, ἐὰν μὴ μείνῃ ἐν τῇ ἀμπέλῳ, οὕτως οὐδὲ ὑμεῖς, ἐὰν μὴ ἐν ἐμοὶ μείνητε. Εὐαγγέλιον κατὰ Ἰωάννην, κεφ. ΙΕ, 1-5 (διασκευή) Λεξιλόγιο: θεραπεύει πλείονα δύναται ἀφ' ἑαυτοῦ καλλιεργεί περισσότερο μπορεί από μόνο του Κατανόηση κειμένου: (α) Πώς παρουσιάζει ο Χριστός τον εαυτό του στο πιο πάνω κείμενο; Γιατί νομίζετε κάνει αυτή την επιλογή; (β) Τι κάνει ο γεωργός, όταν ένα κλήμα δεν παράγει καρπό; (γ) Μπορείτε να εντοπίσετε στο κείμενο το ρήμα που φανερώνει τι κάνει ο γεωργός, όταν ένα κλήμα παράγει καρπό; (δ) Πώς χαρακτηρίζει ο Χριστός τους μαθητές του; (ε) Ποια είναι η προτροπή του Χριστού προς τους ανθρώπους; Να υπογραμμίσετε τη σχετική φράση στο κείμενο. (στ) Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα, αν δεν μείνουν αυτοί κοντά του; 12
Να προσπαθήσετε να αποδώσετε την πρώτη περίοδο του κειμένου στα Νέα Ελληνικά. Χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν. Εὐαγγέλιον κατὰ Ἰωάννην, κεφ. ΙΕ Β. ΛΕΞΕΩΝ ΤΑΞΙΔΙ 1. φέρον, φέρῃ, φέρειν < φέρω (= φέρω, βαστώ, σηκώνω, υπομένω, προκαλώ, οδηγώ) α) Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις: με β συνθετικό το ρ. φέρω. προ ανα εις προς επί μετά φέρω περί συν εκ δια υπό από με α συνθετικό το ρ. φέρω. π.χ. φοροδιαφυγή,. 13
(β) Να γράψετε προτάσεις στο τετράδιό σας, επιλέγοντας τρεις (3) από τις πιο πάνω λέξεις. (γ) Ποιες άλλες φράσεις γνωρίζετε στα Νέα Ελληνικά, στις οποίες χρησιμοποιείται το ρ. φέρω; Να γράψετε τουλάχιστον δύο τέτοιες φράσεις. π.χ. φέρω εις πέρας 2. δύναται < δύναμαι (= μπορώ, έχω τη δυνατότητα) (α) Να σχηματίσετε λέξεις, απλές και σύνθετες, από το ρ. δύναμαι. Απλές Σύνθετες δυνατός, παντοδύναμος, (β) Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Α στήλης με τη σημασία τους στη Β στήλη (ένα από τα στοιχεία της Α στήλης περισσεύει): Α ΣΤΗΛΗ Β ΣΤΗΛΗ α δυναμώνω 1 η ικανότητα για πραγματοποίηση έργου β δυναμικός 2 ισχυρός γ αποδυναμώνω 3 αυξάνω τη δύναμη, ενισχύω δ δυνατότητα 4 αυτός που δεν έχει δύναμη ε δυνατός 5 έντονη δραστηριότητα, αυτοπεποίθηση στ αδύναμος 6 εξασθενίζω ζ δυναμισμός 7 ενεργητικός, μαχητικός η δύναμη 1 2 3 4 5 6 7 14
Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (ΓΑΕ, σ. 40, 72) Τα μέρη του λόγου είναι δέκα. Έξι από αυτά κλίνονται, γι αυτό λέγονται κλιτά και τα υπόλοιπα τέσσερα δεν κλίνονται, γι αυτό λέγονται άκλιτα. 1. Να βρείτε στο πιο κάτω κρυπτόλεξο τα κλιτά και άκλιτα μέρη του λόγου. Ε Π Ι Φ Ω Ν Η Μ Α Σ Π Π Ξ Σ Β Μ Κ Α Ν Υ Ι Ρ Α Α Γ Ο Ο Ψ Τ Ν Θ Δ Ο Ρ Η Μ Α Η Ω Δ Ε Ε Α Θ Η Ψ Ξ Φ Ν Ε Τ Σ Φ Ρ Ε Ε Χ Η Υ Σ Ο Υ Θ Ο Ο Σ Ψ Ο Μ Μ Ρ Μ Ε Τ Ο Χ Η Α Ι Ο Σ Ε Π Ι Ρ Ρ Η Μ Α Σ Ο Υ Σ Ι Α Σ Τ Ι Κ Ο 2. Να τοποθετήσετε τα μέρη του λόγου, που έχετε βρει στο κρυπτόλεξο, στην αντίστοιχη στήλη. Στη συνέχεια, να γράψετε ένα παράδειγμα από το διδαγμένο κείμενο για το κάθε μέρος του λόγου. Κλιτά Μέρη του λόγου Άκλιτα 15
ΜΑΘΑΙΝΩ ΓΙΑ ΤΟ ΡΗΜΑ Το ρήμα εἰμί (= είμαι) (ΓΑΕ, σ. 161-162, 274-275) Οι λέξεις εἰμί, ἐστί, ἐστέ, που συναντήσαμε στο κείμενο, είναι τύποι του Ενεστώτα του ρήματος εἰμί. 1. Να διαβάσετε προσεκτικά τις πιο κάτω προτάσεις και να προσπαθήσετε να καταγράψετε όλα τα πρόσωπα του ρήματος εἰμί. Μπορείτε να βοηθηθείτε από την κλίση του ρήματος στα Νέα Ελληνικά. Ἐγὼ εἰμὶ καλὸς κἀγαθὸς πολίτης. Σὺ ἀγαθὸς εἶ. Οὗτος πλούσιός ἐστι. Ἡμεῖς ἐσμὲν ἄριστοι μαθηταί. Ὑμεῖς τό ἅλας τῆς γῆς ἐστέ. Οὗτοι σοφοὶ εἰσί. Ν.Ε. είμαι είσαι είναι είμαστε είστε είναι Α.Ε. 2. Να καταγράψετε στον πίνακα που ακολουθεί τις λέξεις των πιο πάνω προτάσεων που φανερώνουν ΠΡΟΣΩΠΑ και δίπλα τις αντίστοιχες στα Νέα Ελληνικά. Α.Ε. Ν.Ε. 3. Γνωρίζετε πώς ονομάζονται αυτές οι λέξεις που μπαίνουν αντί του ονόματος; 16
Δ. ΤΙ ΕΜΑΘΑ ΣΗΜΕΡΑ!!! 1. Να συμπληρώσετε τα κενά των πιο κάτω προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο του Ενεστώτα του ρ. εἰμί. (α) Ἐγώ.. ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή. (β) Ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός... (γ) Ὑμεῖς καθαροί... (δ) Ἡμεῖς.. ἐν τῷ γυμνασίῳ. (ε) Σὺ.. διδάσκαλος. 2. Να μεταφέρετε τα ρήματα της προηγούμενης άσκησης στον αντίθετο αριθμό: (α).. (β).. (γ).. (δ).. (ε).. 3. Να αντιστοιχίσετε τους τύπους του Ενεστώτα του ρ. εἰμί. Α στήλη Β στήλη 1 εἰμὶ α α πρόσωπο ενικού 2 εἶ β β πρόσωπο πληθυντικού 3 ἐστί γ α πρόσωπο πληθυντικού 4 ἐσμὲν δ γ πρόσωπο πληθυντικού 5 ἐστὲ ε β πρόσωπο ενικού 6 εἰσί στ γ πρόσωπο ενικού 1 2 3 4 5 6 17
4. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων, επιλέγοντας τον σωστό τύπο του Ενεστώτα του ρήματος εἰμί. Ἡμεῖς.. ἄλκιμοι νεανίαι. (α) εἰμί (β) ἐσμὲν Κῦρος.. βασιλεύς. (α) ἐστί (β) εἶ Ὑμεῖς.. στρατηγοί. (α) ἐσμὲν (β) ἐστέ Οἱ ἄνδρες.. πιστοὶ φίλοι. (α) ἐστέ (β) εἰσίν Σὺ.. ἄριστος μαθητής. (α) εἶ (β) εἰμὶ Ἐγὼ.. ὁ ποιμήν. (α) ἐστέ (β) εἰμὶ ΕΝΑ ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ 1. Να γράψετε τις πιο κάτω προτάσεις στα Αρχαία Ελληνικά. Εγώ είμαι μαθητής. Εμείς είμαστε νέοι. Αυτοί είναι δίκαιοι. 18
Ε. ΘΥΜΑΜΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ 1. Να βάλετε το σωστό πνεύμα (ψιλή ή δασεία ) στις πιο κάτω λέξεις: ομιλία ευρίσκω αιχμάλωτος άνθρωπος αγορεύω ημέρα οικία ίππος ιστορία ακρόπολις ησυχάζω αρετή 2. Να τονίσετε τις πιο κάτω λέξεις και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας: δυναμις: σημειον: λεγω:. καμινος: δωρων:.. τελος: γενναιος:.. μηκος:... θεος:.. πλουτος:... κηπου:... ΣΤ. ΟΡΘΟΓΡΑΦΩΜΕΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙ «Ἐγώ εἰμὶ ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, καὶ ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστι». 19