ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Ο πολιτιστικός πλούτος της Κορίνθου και η συµβολή του στην πολιτισµική ανάπτυξη της περιοχής»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Ο πολιτιστικός πλούτος της Κορίνθου και η συµβολή του στην πολιτισµική ανάπτυξη της περιοχής» Κανελλοπούλου Αλεξάνδρα Αριθµός Μητρώου : 1168 Επιβλέπων Καθηγητής : κ. Μέντης Κωνσταντίνος ΙΟΥΝΙΟΣ 2008

Ο πολιτιστικός πλούτος της Κορίνθου και η συμβολή του στην πολιτισμική ανάπτυξη της περιοχής ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα πτυχιακή εργασία αναφέρεται σε ένα σπουδαίο κομμάτι της κοινωνίας, στον πολιτισμό. Πρόκειται για μία έννοια που θα έπρεπε να ευαισθητοποιεί ολόκληρη την κοινωνία και να αφυπνίζει μνήμες από το παρελθόν. Ο πολιτισμός μας είναι το παρελθόν μας και η ελπίδα για το μέλλον. Είναι ο τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκε η ζωή μας ανά τους αιώνες και φυσικά η έκτασή του δε μπορεί να αποτυπωθεί σε ένα φύλλο χαρτί. Ωστόσο, ο τομέας του πολιτισμού (κάστρα, αρχαιολογικοί χώροι, θέατρα, κινηματογράφοι, μουσεία, μνημεία, σύλλογοι, βιβλιοθήκες, φεστιβάλ, καλλιτεχνικά προγράμματα, σεμινάρια κ.ά. ) συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό, στην οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, καθώς: Αποτελεί ένα ραγδαία αναπτυσσόμενο κλάδο. Συμβάλλει σημαντικά στο Ευρωπαϊκό ΑΕΠ. Δημιουργεί θέσεις εργασίας κυρίως υψηλής κατάρτισης. Συμβάλλει στην ανάπτυξη άλλων τομέων της οικονομίας. Προωθεί την ευρωπαϊκή συνοχή συνθέτοντας τα διαφορετικά στοιχεία των λαών της σε έναν ενιαίο ευρωπαϊκό πολιτισμό. Αξίζει να σημειωθεί πως το 2003 ο οικονομικός ρόλος του πολιτισμού ήταν πολύ σημαντικός. Αυτό το συμπέρασμα προκύπτει εύκολα αν λάβουμε υπόψη μας ότι, οι συνολικές πωλήσεις στον τομέα του πολιτισμού το 2003 ήταν 654 δις, ενώ στην αυτοκινητοβιομηχανία ήταν 271 δις και στον τομέα των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας 541 δις 1.Πρόκειται λοιπόν και για μία πτυχή της οικονομικής ζωής της χώρας, 1 DG Education and Culture, "The Economy of Culture in Europe",October 2006-0 -

Ο πολιτιστικός πλούτος της Κορίνθου και η συμβολή του στην πολιτισμική ανάπτυξη της περιοχής χωρίς βέβαια να αναιρούμε την κοινωνική διάσταση του πολιτισμού και ιδιαίτερα του ελληνικού πολιτισμού, πάνω στον οποίο βασίστηκε ο δυτικός κόσμος για ην ανάπτυξή του. Σε αυτό το πλαίσιο οι τέχνες και ο πολιτισμός έχουν ένα σημαντικό ρόλο να παίξουν στη διατήρηση και την ενίσχυση της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας και του τρόπου ζωής κόντρα στην ταχύτητα της τεχνολογικής και οικονομικής εξέλιξης και στις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Ο πολιτισμός είναι το πιο «καθαρό» προϊόν του ανθρώπινου πνεύματος, που αναπτύσσεσαι και ταυτίζεται με την κοινωνία που τον δημιουργεί... - 0 -

Ο πολιτιστικός πλούτος της Κορίνθου και η συμβολή του στην πολιτισμική ανάπτυξη της περιοχής Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Σ Ε Λ. Εισαγωγή...3 v ΜΕΡΟΣ Α Πολιτιστικός πλούτος της Κορίνθου...4 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Αρχαία Κόρινθος.4 o 1.1. Περιγραφή......4 o 1.2. Aανασκαφές.......7 o 1.3. Τα σπουδαιότερα μνημεία..... 9 1.3.1 Ακροκόρινθος - Κάστρο Αρχαίας Κορίνθου......12 1.3.1.α. Περιγραφή....... 12 1.3.1.β. Κτίσματα στο εσωτερικό του κάστρου... 14 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου.... 17 o 2.1. Ιστορικό - Περιγραφή......17 o 2.2. Εκθέματα Μουσείου...... 17 2.2.1. Εκθέματα εισόδου.....18 2.2.2. Εκθέματα προθαλάμου.........18 2.2.3. Εκθέματα αίθουσας προϊστορικών χρόνων 18 2.2.4. Εκθέματα αίθουσας ιστορικών χρόνων.....18 2.2.5. Βιτρίνες..........19 2.2.6. Εκθέματα ρωμαϊκής αίθουσας... 19 2.2.7. Εκθέματα στο αίθριο και τη στοά......20 o 2.3. Κάτοψη αιθουσών Αρχαιολογικού Μουσείου....25 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Κορίνθου.... 26 o 3.1. Ιστορικό......26 o 3.2. Συντελεστές......27 o 3.3. Περιγραφή κτιρίου......... 29 o 3.4. Κατόψεις ορόφων........ 30 o 3.5. Θεματολογία..... 32 o 3.6. Συλλογές ορόφων.... 34 3.6.1. Συλλογές Ισογείου......... 34 3.6.1.α.Είδη εργαλείων και κατασκευών στο ισόγειο... 34 3.6.2. Συλλογές ημιώροφου......37 3.6.3. Συλλογές πρώτου και δεύτερου ορόφου.... 38 1

Ο πολιτιστικός πλούτος της Κορίνθου και η συμβολή του στην πολιτισμική ανάπτυξη της περιοχής ΕΝΟΤΗΤΑ 4 Πνευματικό Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Κορινθίων....40 o 4.1. Τμήματα Πνευματικού-Πολιτιστικού κέντρου... 41 4.1.1. Πινακοθήκη και Εικαστικές Δραστηριότητες.... 41 4.1.1.α. Περιγραφή....41 4.1.1.β. Στόχος... 41 4.1.1.γ. Συλλογές.... 42 4.1.1.δ. Οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων. 45 4.1.1.δ.1.Ενδεικτικά εκπαιδευτικά προγράμματα...46 4.1.2. Δημοτική Βιβλιοθήκη...50 4.1.2.α. Περιγραφή.....50 4.1.2.β. Συλλογές Τμήματα.......50 4.1.2.γ. Δανεισμός.....51 4.1.2.δ. Υπηρεσίες της Βιβλιοθήκης..51 4.1.2.ε. Δραστηριότητες.51 4.1.3. Θέατρο...... 52 4.1.4. Τμήμα Χορωδιών.........53 4.1.4.α. Παιδική Χορωδία.......53 4.1.4.β. Γυναικείο Φωνητικό Σύνολο...54 4.1.5. Τμήμα Παραδοσιακού Χορού και Τραγουδιού..55 4.1.5.α. Παραδοσιακοί χοροί..55 4.1.5.β. Χορωδία Παραδοσιακού Τραγουδιού...56 4.1.5.γ. Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής 56 4.1.6. Τμήμα Κλασικού και Μοντέρνου χορού...56 4.1.7. Σκακιστικό Τμήμα.........57 o 4.2. Άλλα τμήματα που συνεργάζονται με τα τμήματα του Πνευματικού Πολιτιστικού Κέντρου Κορίνθου..57 4.2.1. Τμήμα Παιδικής ζωγραφικής....57 4.2.2. Σχολές Φιλαρμονικής.58 4.2.3. Big Band...58 o 4.3. Προγραμματισμένες Πολιτιστικές εκδηλώσεις, για τα 150 χρόνια της Κορίνθου από το Πνευματικό Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Κορινθίων......59 v ΜΕΡΟΣ Β Η συμβολή του πολιτιστικού πλούτου της Κορίνθου στην πολιτισμική ανάπτυξη της περιοχής..62 v ΜΕΡΟΣ Γ Βιβλιογραφία....70 2

Ο πολιτιστικός πλούτος της Κορίνθου και η συμβολή του στην πολιτισμική ανάπτυξη της περιοχής ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η έννοια του πολιτισμού και η μεγάλη σημασία αυτής, προσπαθούν στη συνέχεια να προσδιοριστούν για ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό μέρος. Για την Κόρινθο και το Δήμο Κορινθίων. Στη συνέχεια λοιπόν γίνεται μία αναφορά, στον πολιτιστικό πλούτο της Κορίνθου και στο πως αυτός επηρεάζει την ευρύτερη περιοχή, τους κατοίκους και τους επισκέπτες της. Η πόλη, έχει μεγάλη προϊστορία και αποθέματα πολιτιστικής κληρονομιάς. Η γεωγραφική της θέση, αλλά και ο πλούτος της στην αρχαιότητα, της έδιναν τη θέση μιας εκ των ισχυρότερων πόλεων του αρχαίου κόσμου. Έτσι, μια μηχανή, υπαρκτή στη φαντασία μου, γυρνά το χρόνο πίσω για να δανειστεί όλα εκείνα τα πολιτιστικά στοιχεία τα οποία μετρούν χιλιάδες χρόνια και να τα φέρει εδώ. Στο σήμερα, για να αποτιμηθεί ο πολιτιστικός πλούτος της Κορίνθου και να αναδειχτεί η πολιτιστική φυσιογνωμία της. Σήμερα, ο Δήμος πάνω στον οποίο γίνεται η μελέτη, περιλαμβάνει το Δήμο Κορίνθου καθώς και τις πρώην κοινότητες Αρχαίας Κορίνθου, Εξαμιλίων, Ξυλοκέριζας και Σολομού, ενώ έχει έκταση 102.187 στρέμματα και πληθυσμό 33.435 κατοίκους. 3

ΜΕΡΟΣ Α ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Η Κόρινθος, ισχυρή πόλη της αρχαιότητας και γεωγραφικά ευεργετημένη περιοχή, διαθέτει εξόχως σημαντικό ιστορικό και πολιτιστικό πλούτο. Αυτό θα μπορούσε να αναλυθεί σε διάφορες συνιστώσες, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι η Αρχαία Κόρινθος με το κάστρο, τον Ακροκόρινθο και το Αρχαιολογικό Μουσείο, και ο σημερινός Δήμος Κορίνθου, στον οποίο ανήκει το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης, το Πνευματικό και Πολιτιστικό Κέντρο, η Δημοτική Βιβλιοθήκη, Πινακοθήκη κλπ. Ας αρχίσουμε όμως να ανακαλύπτουμε τον πολιτισμό αυτό. Θα ξεκινήσω από τις ρίζες του πολιτισμού που αναπτύχθηκαν στην αρχαιότητα και θα αναφερθώ αρχικά στην Αρχαία Κόρινθο. ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΑΡΧΑΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΣ 1.1 Περιγραφή Η Αρχαία Κόρινθος βρίσκεται 8 χλμ. νοτιοδυτικά της σύγχρονης ομώνυμης πόλης και υπήρξε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας. Οφείλει την ανάπτυξή της στη μοναδική γεωγραφική της θέση, δίπλα στο πιο πολυσύχναστο σταυροδρόμι του δυτικού κόσμου : τον Ισθμό! Έτσι, η Αρχαία Κόρινθος έλεγχε τον Ισθμό και μαζί με αυτόν ήταν σε θέση να μπορεί να ελέγχει όλες τις χερσαίες επικοινωνίες ανάμεσα στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα καθώς και το θαλάσσιο δρόμο από τον Κορινθιακό κόλπο, στο Σαρωνικό. H 4

Αρχαία Κόρινθος πάνω σε αυτή τη δύναμη δημιούργησε τον πλούτο της και πάνω σε αυτή τη γεωγραφική της θέση. Ο πολιτισμός της όμως αναπτύχθηκε κι αυτός ταχύτατα. Αναπτύχθηκαν οι τέχνες, τα γράμματα και ιδιαίτερα η αγγειοπλαστική. Η αγγειοπλαστική και η αγγειοτεχνία κατέχουν ηγετική θέση ανάμεσα σε αυτές των υπόλοιπων ελληνικών πόλεων. Τα κορινθιακά αγγεία με τον ωχροκίτρινο πηλό, την κομψότητα, τα μικροσκοπικά συνήθως σχήματα, την ακρίβεια, καθώς και τη λεπτότητα του σχεδιασμού τους, ήταν περιζήτητα στις αγορές του αρχαίου κόσμου. Ο πρώτος οικισμός στην περιοχή της Κορίνθου εντοπίστηκε στους ανατολικούς πρόποδες του Ακροκορίνθου και ανάγεται στα νεολιθικά χρόνια (3000 π.χ. περίπου). Στην ευρύτερη περιοχή έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον οκτώ προϊστορικές θέσεις ( εποχή του χαλκού). Κυριότερη είναι η θέση του Κοράκου, που στα μυκηναϊκά χρόνια ήταν σημαντικότερη από την Κόρινθο. Από τον 8 ο αιώνα π.χ. αρχίζει για την πόλη η εποχή της ακμής. Οι κάτοικοι κατασκεύασαν δύο λιμάνια στο Λέχαιο και τις Κεγχρεές- το Δίολκο, ισχυρά τείχη, Ακρόπολη πάνω από την πόλη, στον Ακροκόρινθο. Ναυπήγησαν πλοία και ανέπτυξαν τη βιοτεχνία. Ισχυρή ναυτική δύναμη η Κόρινθος, οικονομικά εύρωστη, αναπτύσσει το εμπόριο και ιδρύει αποικίες. Οι σπουδαιότερες είναι η Κέρκυρα, η Ποτίδαια και οι Συρακούσες. Η ίδρυση των αποικιών μεγάλωσε τις εξαγωγές βιοτεχνικών προϊόντων, ενίσχυσε την οικονομία και έφερε σε μεγάλη ακμή τη ναυσιπλοΐα. Τα έσοδα από το εμπόριο, την είσπραξη των διοδίων, των τελωνειακών και των λιμενικών τελών δίνουν στην Αρχαία Κόρινθο τη θέση της πρώτης ελληνικής οικονομικής δύναμης. 5

Ο πληθυσμός της την κλασσική περίοδο, έφτανε τους 100.000 κατοίκους. Ήταν από τις μεγαλύτερες πόλεις του τότε γνωστού κόσμου. Η ακμή της δηλαδή, άρχισε τον 8 ο αιώνα κατά τον οποίο ίδρυσε τις αποικίες της στη δύση. Οι Κορίνθιοι τελειοποίησαν την τριήρη, τύπο πολεμικού πλοίου στο ναύσταθμο του Λεχαίου. Τόσο μεγάλη ήταν η ανάπτυξη της ναυπηγικής που πολλές ελληνικές πόλεις παράγγελναν τα πλοία τους από την Κόρινθο. Η Χρυσή εποχή της Κορίνθου, άρχισε δύο περίπου αιώνες μετά τον εκδωρισμό της και διατηρήθηκε μέχρι την εποχή των περσικών πολέμων. Ο ανταγωνισμός της με την Αθήνα ήταν η αιτία του Πελοποννησιακού πολέμου. Τελικά αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το όνειρο της ναυτικής κυριαρχίας. Η πόλη έμεινε 100 χρόνια έρημη και ακατοίκητη. Αργότερα την ξανάχτισε ο Ιούλιος Καίσαρας, το 44 π.χ. και η Αρχαία Κόρινθος γνώρισε τότε τη δεύτερη περίοδο ακμής της. Περίπου 50 χρόνια μετά τη γέννηση του Χριστού, ήρθε στην Αρχαία Κόρινθο, ο Απόστολος Παύλος. Έμεινε αρκετό διάστημα στην πόλη και ίδρυσε χριστιανική εκκλησία. Την εποχή του Βυζαντίου η Πελοπόννησος αποτελούσε ιδιαίτερο θέμα με σαράντα πόλεις και πρωτεύουσα την Κόρινθο. Η Κόρινθος ήταν τότε μία από τις σπουδαιότερες πόλεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, με ακμαίο εμπόριο και ανθηρότατη βιοτεχνία μεταξουργίας. Η Αρχαία Κόρινθος καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τον ισχυρό σεισμό του 1858 και οι κάτοικοί της την εγκατέλειψαν και εγκαταστάθηκαν στο χώρο που βρίσκεται η σημερινή πόλη. Σήμερα η Κόρινθος, μαζί με την Αρχαία Κόρινθο, τα Εξαμίλλια, το Σολωμό και την Ξυλοκέριζα αποτελούν ένα Δήμο, σύμφωνα με το σχέδιο Καποδίστριας. 6

1.2 Ανασκαφές Οι εφτά μονολιθικοί κίονες του αρχαϊκού Ναού του Απόλλωνος καθώς και ίχνη του περιβόλου της οχυρώσεως ήταν τα μόνα ορατά λείψανα της Αρχαίας Κορίνθου πριν από τις ανασκαφές. Μία πρώτη ανασκαφική έρευνα επιχειρήθηκε το 1892 καθώς και το 1906 από τον Ανδρέα Σκία χάρη στο ενδιαφέρον της Αρχαιολογικής Εταιρίας, ανατολικά από τα επιβλητικά λείψανα του Ναού, καθώς και σε διάφορα σημεία της περιοχής προς το Λέχαιο. Τα αποτελέσματα της περιορισμένης αυτής έρευνας δεν ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακά, γιατί δεν έφεραν στο φως κανένα από τα σημαντικά οικοδομήματα της Αγοράς. Εικόνα επάνω: Αρχαία κεντρική αγορά Η Ανασκαφή της Αγοράς είναι έργο της Αμερικάνικης Σχολής Κλασσικών Σπουδών, που άρχισε το 1986 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα με τρεις διακοπές εξαιτίας των πολέμων. Οι πρώτες έρευνες των Αμερικάνων περιορίστηκαν στην Αγορά και στα αμέσως γύρω από αυτήν, σε σχέση με την περιγραφή των μνημείων που μας δίνει ο περιηγητής Παυσανίας. Έφεραν στο φως αρκετά σημαντικά οικοδομήματα, δύο θέατρα, τις κρήνες Πειρήνη και 7

Γλαύκη και διασάφησαν το σχέδιο του αρχαϊκού Ναού του Απόλλωνος. Βρέθηκε επίσης μεγάλος αριθμός γλυπτών, πήλινων και μεταλλικών αντικειμένων, καθώς και επιγραφών. Ερευνήθηκε ακόμα ο Ακροκόρινθος και οι προϊστορικοί συνοικισμοί. Άλλες σημαντικές αποκαλύψεις των παλαιότερων ανασκαφών ήταν η συνοικία των Κεραμέων, το ιερό του Ασκληπιού με την κοντινή πηγή της Λέρνας και το βόρειο νεκροταφείο στην πεδιάδα. Στον κυρίως χώρο της Αγοράς, ήρθαν στο φως το Βήμα (Rostrum), σειρά καταστημάτων, νότια στοά και ένα ολόκληρο συγκρότημα μικρών ναών και άλλων κτιρίων. Κάτω από τα ρωμαϊκά ερείπια αποκαλύφθηκαν πρωιμότερα ίχνη της κλασσική πόλης, θεμέλια οικιών και καταστημάτων, ένα αρχαϊκό νεκροταφείο, η αφετηρία ιπποδρόμου κ.α. Στην ευρύτερη περιοχή της Κορίνθου, εργάστηκαν κατά καιρούς και Έλληνες αρχαιολόγοι που ανέσκαψαν την παλαιοχριστιανική βασιλική. Πρέπει να σημειώσω εδώ, ότι η Κόρινθος που μας περιγράφει ο Παυσανίας και που ξαναείδε το φως χάρη στις ανασκαφές, είναι η επανοικισμένη ρωμαϊκή colonia, όχι η ελληνική πόλη, που ίχνη της μόνο βρέθηκαν σε βαθύτερα στρώματα, κάτω από τα ρωμαϊκά κτίσματα. Εικόνα Αριστερά: Βορειοδυτικά Καταστήματα 8

Εικόνα Πάνω: Δυτικά Καταστήματα 1.3 Τα σπουδαιότερα μνημεία Τα μνημεία που περιγράφονται στη συνέχεια βρίσκονται στο κεντρικότερο σημείο της αρχαίας πόλης. Περιλαμβάνουν την Αγορά, τα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα ιερά, διάφορα δημόσια κτίρια και σειρές καταστημάτων. Ήταν το εμπορικό και συνάμα το θρησκευτικό κέντρο της Κορίνθου. Ορισμένα από τα σπουδαιότερα μνημεία είναι τα εξής: Ο Ακροκόρινθος που μας δείχνει ότι η πόλη ήταν περιτειχισμένη και ο ναός του Απόλλωνα. Ο ναός δεσπόζει πάνω στο βραχώδη λόχο. Είναι δωρικός περίπτερος, έχει από 16 κίονες στις στενές και από 15 στις μακρές πλευρές του. Σήμερα σώζονται μόνο 7 στη θέση τους. Είναι μονολιθικοί και οι βαριές αναλογίες τους και τα έντονα συμπιεσμένα κιονόκρανά τους δείχνουν ότι κατασκευάστηκαν στα μέσα του 6 ου π.χ. αιώνα. Είχαν επάλειψη από ασβεστοκονίαμα, που κάλυπτε τις ανωμαλίες του μαλακού ασβεστόλιθου. Ο σηκός χωριζόταν σε δύο μέρη και έφερε διπλή εσωτερική κιονοστοιχία. Από 2 κίονες εν παραστάσι υπήρχαν και στον πρόδρομο και στον οπισθόδρομο. Λίγο πιο βόρεια από το ναό βρέθηκαν λείψανα πρωιμότερου ναού του 7 ου π.χ. αιώνα. Άλλα σημαντικά ευρήματα. είναι η «Ιουλία» Βασιλική της εποχής του Αυγούστου, μία σειρά 15 καταστημάτων, μία ορθογώνια αυλή με 9

μνημειακή διώροφη πρόσοψη προς την Αγορά κοσμημένη με αγάλματα βαρβάρων αιχμαλώτων, επιχρισμένες δεξαμενές με σκληρό υδραυλικό κονίαμα, ένα ωδείο, ένα τυπικό ρωμαϊκό θέατρο με κοίλο και ημικυκλική ορχήστρα στη σκηνή. Επίσης βρέθηκε ένα λίθινο κιβώτιο με σχισμή στο πάνω μέρος για τη ρίψη νομισμάτων και μέσα στο κιβώτιο 13 χαλκά νομίσματα. Εικόνα Επάνω: Ο ιερός ναός του Απόλλωνα 10

Εικόνα Επάνω Αριστερά: Αρχαίο Θέατρο Εικόνα Επάνω Δεξιά: Αρχαίο Ωδείο Εικόνα Πάνω: Πρόσοψη της κρήνης Κάτω Πειρήνης της Αγοράς Εικόνα Δεξιά: Μερική άποψη του Θεάτρου από τα Ανατολικά Εικόνα Αριστερά: Άποψη της κρήνης Γλαύκης Δυτικά του ναού του Απόλλωνος Εικόνα Δεξιά: Ο ναός της Οκταβίας 11

1.3.1. Ακροκόρινθος Κάστρο Αρχαίας Κορίνθου 1.3.1.α. Περιγραφή Ακροκόρινθος Στα νοτιοδυτικά της Αρχαίας Κορίνθου υψώνεται ο απόκρημνος βράχος του Ακροκορίνθου με το ομώνυμο κάστρο, που ήταν η οχυρωμένη ακρόπολη της αρχαίας Κορίνθου και της μεσαιωνικής Κορίνθου. Η Κόρινθος υπήρξε άμεσα συνδεδεμένη με το κάστρο της σε όλη τη διάρκεια της μακραίωνης και πολυτάραχης ιστορίας της. Ο Ακροκόρινθος ήταν το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο της περιοχής από την αρχαιότητα ως Εικόνα: Κεντρική πύλη Ακροκορίνθου την επανάσταση του 1821. Ένα βραχοβούνι απόκρημνο και απομονωμένο, με άφθονο νερό, που σε ώρες ανάγκης αποτελούσε το καταφύγιο του γύρω πληθυσμού. Έχει ύψος 575 μ., τα τείχη του έχουν συνολική περίμετρο σχεδόν 3000 μ. και περικλείουν επιφάνεια 240.000 τ.μ. περίπου. Σήμερα ο επισκέπτης φθάνει στον Ακροκόρινθο με αυτοκίνητο ξεκινώντας από την Αρχαία Κόρινθο ( τη σύγχρονη κωμόπολη που απλώνεται στη θέση της Αρχαίας πόλης ) και ακολουθώντας στη βόρεια πλαγιά του λόφου έναν ασφαλτοστρωμένο δρόμο ( 2 χλμ. ), που δεν πρέπει να απέχει πολύ από το αρχαίο μονοπάτι και ασφαλώς ακολουθεί τα ίχνη ενός τούρκικου Εικόνα: Σχέδιο οχύρωσης Ακροκορίνθου καλντεριμιού. Αφήνοντας στα δεξιά την πλαγιά τα 12

λείψανα του ιερού της Δήμητρας και της Κόρης, σε λίγα λεπτά φτάνει κανείς στην πρώτη πύλη του Κάστρου. Η πρόσβαση στο κάστρο γίνεται από τη δυτική πλευρά. Το σχήμα των τειχών είναι ακανόνιστο και υπαγορεύεται από τη μορφολογία του εδάφους. Παρέμενε δε ίδιο από τα κλασσικά ως τα νεότερα χρόνια. Τρεις επάλληλες ζώνες οχύρωσης Εικόνα Πάνω: Τοπογραφικό σχέδιο Ακροκορίνθου με ισάριθμους επιβλητικούς πυλώνες οδηγούν στο εσωτερικό του κάστρου. Το κάστρο Η πρώτη πύλη του Ακροκορίνθου είναι μία απλή ημικυλινδρική καμάρα πλαισιωμένη από δύο αντηρίδες και επιστρεφόμενη από ένα χαμηλό τόξο, στο μέτωπο του οποίου είναι εντοιχισμένη μία βυζαντινή μαρμάρινη πλάκα. Δεξιά και αριστερά της πρώτης πύλης εκτείνεται η πρώτη ζώνη οχύρωσης με δύο προμαχώνες στα άκρα της. Η πρώτη πύλη και η πρώτη γραμμή άμυνας μαζί με τον πύργο χρονολογούνται, όπως μαρτυρούν η τοιχοποιία και η μορφολογία στις αρχές του 14 ου αιώνα, ενώ οι δύο ακραίοι προμαχώνες με την άψογη τοιχοποιία στα τέλη του 17 ου ως τις αρχές του 18 ου αιώνα. Αφήνοντας την πρώτη πύλη του κάστρου, ανηφορίζει κανείς μία λιθόστρωτη ράμπα, έχοντας από τη μία πλευρά τον απόκρημνο βράχο και από την άλλη ένα παραπέτο με πολεμίστρες. Η δεύτερη πύλη είναι μία εντυπωσιακή πυργόσχημη διώροφη κατασκευή με δύο διακεκριμένες χρονολογικές φάσεις. Κάτω υπάρχει μία τοξωτή πύλη, πέτρινα στόμια των κανονιών και η κενή σήμερα τετράγωνη κόγχη, που έφερε ανάγλυφο με τον Λέοντα του Αγίου Μάρκου. Ο δεύτερος όροφος, φέρει στην πρόσοψη μία τυφλή ασπίδα και από κάτω ένα μικρό παράθυρο 13

που φωτίζει το δωμάτιο φυλάκιο που βρίσκεται από πίσω. Η κατασκευή του δεύτερου ορόφου ανάγεται στο 10 ο αιώνα. Στο εσωτερικό του κάστρου υπάρχει ένα τοξωτό άνοιγμα στο επίπεδο του εδάφους και με αυτόν τον τρόπο υπάρχει άμεση επικοινωνία του πρώτου με το δεύτερο περίβολο του κάστρου, χωρίς να περνά κανείς από τη δεύτερη πύλη. Μπορούσαν δηλαδή οι αμυνόμενοι να υποχωρήσουν, αν χρειαζόταν, πίσω από τη δεύτερη ζώνη οχύρωσης χωρίς να ανοίξουν την πύλη. Πάνω σε μία πυραμοειδή βάση, ορθώνεται ένας μεγάλος τετράγωνος πύργος που πλαισιώνει τη δεύτερη πύλη προς τα δεξιά. Από τη δεύτερη πύλη προς το νότο υπάρχει τείχος, το πρώτο τμήμα του οποίου μοιάζει με την πρόσοψη του πρώτου ορόφου. Μετά από αυτό το νότιο προμαχώνα, το δεύτερο τείχος ανηφορίζει απότομα και συναντά την τρίτη γραμμή άμυνας, κλείνοντας έτσι και από τα νότια το δεύτερο περίβολο του κάστρου. Καθώς διασχίζει κανείς το δεύτερο περίβολο αντικρίζει το τρίτο τείχος του Ακροκορίνθου, εξαιρετικά εντυπωσιακό με τους τέσσερις ισχυρούς πύργους και τους δύο προμαχώνες στα άκρα του. Στη συνέχεια, ακολουθεί ένα ευθύ τμήμα τείχους, μετά το οποίο, το τείχος σχηματίζει ένα τόξο με τέσσερις προεξέχοντες τετράγωνους πύργους σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, εκ των οποίων οι δύο κεντρικοί πλαισιώνουν την τρίτη πύλη. Το πέρασμά της, όπως και της δεύτερης πύλης, είναι ένας θολωτός σκεπαστός διάδρομος 7 μ. Μετά το βορειοδυτικό προμαχώνα, στον οποίο η τρίτη ζώνη οχύρωσης συναντά τη δεύτερη, ακολουθούμε την πορεία του περιμετρικού τείχους του κάστρου. Μέσα σε αυτό περικλείονται διάφορα όπως πλατφόρμες πυροβολικού, κανόνια, πύργοιπαρατηρητήρια κ.α. 1.3.1.β. Κτίσματα στο εσωτερικό του κάστρου Το εσωτερικό του κάστρου είναι γεμάτο ερείπια όλων των εποχών. Σε αυτό υπάρχουν μια τρίκλιτη εκκλησία με τρεις αψίδες και αντίστοιχες θύρες εισόδου με χαμηλωμένα τόξα, τουρκικές κρήνες και ένα τζαμί που ορθώνεται πολύ κοντά στη βόρεια είσοδο του κάστρου. 14

Επίσης, μπορεί να φθάσει κανείς στη μεγάλη εξέδρα της υπόγειας βυζαντινής δεξαμενής. Είναι ένας χώρος 200 τ.μ. περίπου, στεγασμένος με δύο ημικυλινδρικές καμάρες, που στηρίζονται σε εννέα πεσσούς. Στο εσωτερικό του κάστρου, μπορεί κανείς να αντικρίσει επίσης, ό,τι σήμερα έχει απομείνει από το τζαμί του Σουλτάνου Μωάμεθ Β. Η ταύτιση γίνεται με τη βοήθεια της περιγραφής του τζαμιού που δίνει ο Τούρκος περιηγητής Evliya Çelebi, όταν επισκέφτηκε τον Ακροκόρινθο το 1668. Τέλος, μπορούμε να διακρίνουμε την πηγή της Άνω Πειρήνης και 300 μέτρα υψηλότερα, τα λείψανα του ναού της Αφροδίτης, που τα έφεραν στο φως οι ανασκαφές. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ήλιος είχε παραχωρήσει τον Ακροκόρινθο στην Αφροδίτη. Τα κινητά ευρήματα που προέρχονται από το χώρο του κάστρου, είναι λιγοστά: πόρπες, δαχτυλίδια, ένας σταυρός, μολυβδόβουλα, τμήματα όπλων και φυσικά, νομίσματα. Φωτογραφίες κάστρου Εικόνα πάνω: Πρώτη πύλη του κάστρου Εικόνα Δεξιά: Βόρειος προμαχώνας της πρώτης ζώνης οχύρωσης 15

Εικόνα Αριστερά: Βόρειος προμαχώνας της πρώτης ζώνης οχύρωσης Εικόνα Κάτω: Δεύτερη πύλη κάστρου και τμήμα δεύτερης ζώνης οχύρωσης Εικόνα Αριστερά: Η τρίτη πύλη προστατευόμενη ανάμεσα στο βυζαντινό και τον κλασικό πύργο Εικόνα Κάτω: Βορειοανατολικός τομέας περιμετρικού τείχους 16

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΟΡΙΝΘΟΥ 2.1 Ιστορικό - Περιγραφή Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κορίνθου χτίστηκε το 1931/32 από την Αμερικάνικη Σχολή Κλασικών Σπουδών. Το 1934 παραδόθηκε επισήμως στο ελληνικό κράτος. Το 1950 έγιναν προσθήκες στην ανατολική πλευρά του κτιρίου. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου είναι ένα από τα πλουσιότερα και πιο ενδιαφέροντα Μουσεία της Ελλάδας. Μέσα από τα ποικίλα εκθέματά του μπορεί να αναπλάσει και να ζήσει ο επισκέπτης τη μακραίωνη ιστορία της λαμπρής αυτής πόλης, καθώς και ολόκληρης σχεδόν της Κορινθίας και συγχρόνως να παρακολουθήσει σταδιακά την εξέλιξη της τέχνης της από τα νεολιθικά χρόνια ως το Μεσαίωνα, διακρίνοντας και μόνο μέσα από τα έργα τέχνης τις περιόδους της ακμής, του πλούτου και της διεθνούς για την εποχή ακτινοβολίας της Κορίνθου, καθώς επίσης και της περιόδους παρακμής και ερήμωσης. Ο πιο προσεκτικός επισκέπτης θα μπορέσει ακόμη, εξετάζοντας τα εκθέματα, να συλλάβει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της κορινθιακής τέχνης, που αντιπροσωπεύει και την ιδιαίτερη δομή της κορινθιακής κοινωνίας, όπως διαμορφώθηκε ανά τους αιώνες από τις κλιματολογικές; συνθήκες, τη γεωγραφική θέση, τις πολιτικές καταστάσεις,τις ξένες επιδράσεις και άλλους παράγοντες. 2.2 Εκθέματα Μουσείου Τα εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου Κορίνθου είναι πολλά και γι αυτό αναφέρθηκε παραπάνω πως ο επισκέπτης μέσω των εκθεμάτων μπορεί να κατανοήσει την ιστορία του 17

τόπου. Στη συνέχεια γίνεται μία ανάλυση της κατανομής των εκθεμάτων στο χώρο του Μουσείου. 2.2.1. Εκθέματα Εισόδου Στην είσοδο βλέπει κανείς εκτεθειμένα κυρίως αγάλματα ρωμαίων πολιτών με το χαρακτηριστικό τους ένδυμα, την toga. 2.2.2. Εκθέματα προθαλάμου Στον προθάλαμο, όπου βρίσκεται και το εκδοτήριο, ανάμεσα στα άλλα, ξεχωρίζει και τραβά την προσοχή ένα τμήμα μωσαϊκού δαπέδου με δύο γρύπες που κατασπαράσσουν άλογο. Χρονολογείται γύρω στ 400 π.χ. και θεωρείται ένα από τα παλιότερα μωσαϊκά της Ελλάδας. 2.2.3. Εκθέματα αίθουσας προϊστορικών χρόνων Στην αίθουσα με τα προϊστορικά, αριστερά από τον προθάλαμο, είναι εκτεθειμένα ευρήματα (αγγεία κυρίως) από την ίδια την Κόρινθο και τις γύρω περιοχές, που χρονολογούνται από τα νεολιθικά χρόνια ως τα υστεροελλαδικά. Ξεχωρίζουν δύο γεφυρόστομες πρόχους της πρωτοελλαδικής περιόδου (2500 2000 π.χ. περίπου) για τη λεπτή φόρμα τους και ορισμένα κομψά και χαρακτηριστικά ντόπια αγγεία της υστεροελλαδικής περιόδου. 2.2.4. Εκθέματα αίθουσας ιστορικών χρόνων Δεξιά από τον προθάλαμο βρίσκεται η αίθουσα με τα εκθέματα των ιστορικών χρόνων. Σε αυτήν υπάρχουν τα πιο αξιόλογα έργα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού από τα πρώιμα γεωμετρικά χρόνια ως την εποχή που η πόλη καταστράφηκε από τους Ρωμαίους. 18

2.2.5. Βιτρίνες Στην αίθουσα αυτή υπάρχουν και οι βιτρίνες αριθμών 9-11, όπου βρίσκονται εκτεθειμένα ντόπια αγγεία της γεωμετρικής περιόδου. Μία επιλογή από τα αγγεία αυτά με το ωραίο ψήσιμο, τα στερεά σχήματα, το μαύρο βερνίκι και τα χαρακτηριστικά γεωμετρικά μοτίβα της διακόσμησής τους, εικονίζονται σε διάφορους πίνακες. Τα αγγεία αυτά προαναγγέλλουν τα πρωτοκορινθιακά και κορινθιακά αγγεία που κατέκτησαν τις διεθνείς αγορές, χαρίζοντας δύναμη και πλούτο στην πόλη και απεικονίζουν ζώα και φυτά. Το πιο αγαπητό και χαρακτηριστικό κορινθιακό σχήμα αγγείου είναι ο αρύβαλλος που διακοσμείται με παραστάσεις μαχών κ.α. Παράλληλα, μπορεί κανείς να δει αγγεία εισηγμένα από διάφορες περιοχές της Μεσογείου. Εκτός από τα αγγεία, θαυμάζει κανείς και άλλες μορφές της κορινθιακής τέχνης του 7 ου, του 6 ου και του 5 ου π.χ. αιώνα. Τον 4 ο αιώνα π.χ. οι Κορίνθιοι συνεχίζουν τη ντόπια παραγωγή από πήλινα κυρίως ειδώλια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει μία άμαξα με δύο γυναίκες που τη σέρνουν δύο άλογα. Τον 4 ο αιώνα, εκτός από ερυθρόμορφα αγγεία, που σταδιακά παρακμάζουν κι εξαφανίζονται, κάνουν την εμφάνισή τους και μελαμβαφή καλής ποιότητας αγγεία. Τον 2 ο π.χ. αιώνα, εμφανίζονται οι μεγαρικοί λεγόμενοι σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση, που είναι αγαπητοί σε ολόκληρο τον κόσμο. Την εποχή αυτήν και λίγο πριν, δηλαδή στα ελληνιστικά χρόνια, ιδιαίτερη ακμή εμφανίζουν οι τερρακόττες. 2.2.6. Εκθέματα ρωμαϊκής αίθουσας Στη μεγάλη ρωμαϊκή έκθεση του Μουσείου παρακολουθεί κανείς την τέχνη της Κορίνθου, ως ρωμαϊκής colonia, μετά το 44 π.χ., που ιδρύθηκε εκ νέου από τον Ιούλιο Καίσαρα, ύστερα από εκατό χρόνια περίπου, τέλειας εγκατάλειψης και ερήμωσης. 19

Αγάλματα του 1 ου π.χ. και 1 ου μ.χ. αιώνα, καθώς και μεταγενέστερα, είναι εκτεθειμένα κοντά στην είσοδο της αίθουσας: προέρχονται από την Ιουλιανή Βασιλική. Ξεχωρίζει το άγαλμα του Αυγούστου που πλαισιώνεται από δύο γυμνούς άνδρες. Υπάρχουν επίσης διάφορα μαρμάρινα κεφάλια όπως του Nero Julius Caesar. Επίσης, το μαρμάρινο κεφάλι, αντίγραφο του περίφημου δορυφόρου του Πολύκλειτου, που βρέθηκε στα ερείπια του θεάτρου και το θαυμάσιο κεφάλι του Διονύσου με πλούσια κόμμωση και στεφάνι από αμπελόφυλλα. Στην ίδια αίθουσα είναι εκτεθειμένα τα τρία μωσαϊκά δάπεδα του 2 ου μ.χ. αιώνα που βρέθηκαν στη ρωμαϊκή έπαυλη, πέρα από το βορειοδυτικό σκέλος του τείχους της πόλης. Το ένα φέρει κεφάλι Διονύσου στο κέντρο από ένα περίτεχνο κυκλικό σχέδιο. Τα άλλα μωσαϊκά έχουν βουκολικές σκηνές: α) Ένας τράγος καθισμένος κάτω από ένα δέντρο, β) βοσκός ακουμπισμένος σε δέντρο παίζει τη φλογέρα του, ενώ τα βόδια του βόσκουν πιο πέρα. Το τελευταίο αυτό μωσαϊκό θεωρείται παραλλαγή ενός περίφημου πίνακα του Σικυώνιου ζωγράφου Παυσία, που έζησε τον 4 ο π.χ. αιώνα. Στην ίδια αίθουσα τέλος, εκτίθενται διάφορα μικροαντικείμενα, αγγεία, νομίσματα κ.α. ύστερων ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων. Ανάμεσα στα χαρακτά βυζαντινά αγγεία, ξεχωρίζει ένα μεγάλο πινάκιο με παράσταση του Διγενή Ακρίτα, που κρατάει στην αγκαλιά του μία πριγκίπισσα, του 12 ου μ.χ. αιώνα. 2.2.7. Εκθέματα στο αίθριο και τη στοά Στο αίθριο και στη στοά του μουσείου εκτίθενται επιγραφές ρωμαϊκές κυρίως χρόνων καθώς και θραύσματα γλυπτών. Κατά μήκος του δυτικού τοίχου, βλέπει κανείς 15 κομμάτια μιας ανάγλυφης φρίζας με αμαζόνες και πολεμιστές, καθώς και άθλους του Ηρακλή και γιγαντομαχία, που κοσμούσε το θέατρο την εποχή του Αδριανού. Στο βάθος της δυτικής στοάς του αιθρίου βρίσκεται η μικρή αίθουσα του Ασκληπιείου, όπου μπορεί κανείς να δει τι πλήθος των πήλινων και αναθημάτων στον θεραπευτή Θεό από τους ασθενείς. Ιδιαίτερο 20

ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πήλινα ομοιώματα χεριών, ποδιών, κεφαλών κλπ., του 4 ου π.χ. αιώνα, σε φυσικό σχεδόν μέγεθος, που θυμίζουν τα σημερινά κέρινα κυρίως τάματα των εκκλησιών. Τα πόδια και τα χέρια των γυναικών ξεχωρίζουν από τα ανδρικά με το λευκό επίθετο χρώμα τους. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται αρχιτεκτονικά πήλινα μέλη, καθώς και παλαιοχριστιανικές επιτύμβιες στήλες και άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν στο χώρο του ιερού του Ασκληπιού, έστω και αν είναι άσχετα με η λατρεία του. Φωτογραφίες εκθεμάτων Εικόνα πάνω αριστερά: Εφυραικό αγγείο Υστεροελλαδικής εποχής Εικόνα πάνω δεξιά: Ραμφόστομη πρόχους Μυκηναϊκής εποχής Εικόνα κάτω αριστερά: Υψίποδη κύλικα Μυκηναϊκών χρόνων Εικόνα κάτω δεξιά: Ραμφόστομη πρόχους Πρωτοελλαδικής εποχής 21

Εικόνα πάνω αριστερά: Οινοχόη Μέσης Κορινθιακής εποχής με ζωοφόρο Εικόνα κάτω δεξιά: Πρωτοκορινθιακά αλάβαστρα με παραστάσεις ζώων Εικόνα κάτω αριστερά: Χάλκινο Κορινθιακό κράνος Εικόνα πάνω δεξιά: Εσωτερικό κύλικας με παράσταση Διονύσου και Μαινάδας Εικόνα Αριστερά: Πήλινα αναθήματα από το ιερό του Ασκληπιού 22

Εικόνα Πάνω: Ρωμαϊκό αντίγραφο της κεφαλής του Δορυφόρου του Πολύκλειτου 23

Εικόνα Πάνω: Κεφαλή του Σέραπι ( 2 ος αιώνας μ.χ. ) 24

Εικόνα Δεξιά: Πήλινη ανακαθισμένη παιδική μορφή από το Ασκληπιό 2.3. Κάτοψη αιθουσών Αρχαιολογικού Μουσείου 1)Αίθουσα Προϊστορικών 2) Αίθουσα γεωμετρικών, αρχαϊκών και κλασικών 3) Αίθουσα ρωμαϊκών 4) Αίθουσα Ασκληπιού 5) Στοές 25

ENOTHTA 3 Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ο - Λ Α Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Μ Ο Υ Σ Ε Ι Ο Κ Ο Ρ Ι Ν Θ Ο Υ 3.1. Ιστορικό Στον πολιτισμικό πλούτο της Κορίνθου ανήκει και το Ιστορικό Λαογραφικό μουσείο της πόλης. (The Historical and Folk Art Museum of Corinth), το οποίο την κοσμεί με τις υπέροχες συλλογές που φιλοξενεί. Το ιστορικό-λαογραφικό Μουσείο της πόλης (Βάσου Πετρόπουλου-Παναγιώτη Γαρταγάνη), το οποίο ιδρύθηκε το 1976 με πρωτοβουλία της Κορίνθιας αείμνηστης Αλκμήνης Γαρταγάνη- Πετροπούλου, είναι Νομικό πρόσωπο Ιδιωτικού δικαίου, που τελεί υπό την εποπτεία των Υπουργείων Πολιτισμού και Οικονομικών (Προεδρικά Διατάγματα 336 και 808 του 1976). Διοικείται από δεκατετραμελές Συμβούλιο, που εδρεύει στην Αθήνα. Στα μέλη του, σύμφωνα με το ιδρυτικό της σύστασής του, συμπεριλαμβάνονται οι εκάστοτε προϊστάμενοι της Διεύθυνσης Λαϊκού Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού, ο Δήμαρχος Κορίνθου και εκπρόσωπος του Συμβουλίου Επικρατείας, καθώς και διευθυντές των Μουσείων Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και Μπενάκη. Οι εθνωφελείς και κοινωφελείς σκοποί του επικεντρώνονται στην ανεύρεση, διάσωση, διαφύλαξη, συντήρηση και προβολή σε μόνιμη έκθεση των τεκμηρίων της ιστορίας και 26

κυρίως των έργων της λαϊκής παράδοσης του νεότερου Ελληνισμού, ώστε να παρέχονται στο ευρύ κοινό μνήμες και γνώσεις του παρελθόντος. Η ίδρυση του Ιστορικού-Λαογραφικού Μουσείου Κορίνθου αποτελεί το επιστέγασμα μιας αδιάλειπτης, πολύχρονης και πολυδιάστατης, κοινωνικής προσφοράς της οραματίστριάς του. Η αείμνηστη Αλκμήνη Γαρταγάνη-Πετροπούλου με ιδιαίτερη ευαισθησία και έχοντας συμπαράσταση από το σύντροφό της Βάσο Πετρόπουλο, επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την περισυλλογή έργων της ελληνικής λαϊκής παράδοσης, συγκροτώντας πλούσιες συλλογές, μέσα από τις οποίες ανιχνεύεται και υπογραμμίζεται ο ελληνικός λαϊκός πολιτισμός κατά τους αιώνες. 3.2. Συντελεστές Το μουσείο κτίστηκε με βάση τα αρχιτεκτονικά σχέδια του Ακαδημαϊκού κ. Σόλωνος Κυδωνιάτη και τις μελέτες του μηχανικού κ. Αριστείδη Παπαπάνου και του μηχανολόγου κ. Ιωάννη Γαρταγάνη, μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, οι οποίοι, εκτιμώντας το έργο της ιδρύτριας, προσέφεραν αμέριστα τις πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες τους. Οι δαπάνες καλύφθηκαν κατεξοχήν από την ιδρύτρια, την οποία βοήθησε οικονομικά και ηθικά το Υπουργείο Πολιτισμού και οι τότε προϊστάμενοι της Διεύθυνσης Λαϊκού Πολιτισμού κ. Μαίρης Μιχαηλίδου και κ. Θεοχάρης Προβατάκης. Η λειτουργία του Μουσείου άρχισε αμέσως μετά τα εγκαίνια (29 Ιουνίου 1988) της μόνιμης έκθεσης των δύο ορόφων του, η οποία συντελέστηκε με την προσωπική παρακολούθηση της ιδρύτριας σε όλα τα στάδια της διαμόρφωσής της. Η τότε διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών κ. Άννα Παπαμηχαήλ- Κουτρούμπα, η οποία υπήρξε επιστημονική σύμβουλος της Αλκμήνης Γαρταγάνη- 27