ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2017-2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ 1. Σε ποια μορφή της αιμοσφαιρίνης συνδέεται το 2,3, BPG, ποιο είναι το ηλεκτρικό του φορτίο, με ποια αμινοξέα της αιμοσφαιρίνης προσδένεται και με τι είδους δεσμούς. Ποιος ο ρόλος αυτού και να σχεδιαστεί η καμπύλη για την πίεση του Ο2 όταν [BPG]= 5 mm και [BPG]=8mM. Δίνεται po 2 4kPa (στους ιστούς) και 13 kpa (στους πνεύμονες). Βρίσκεται στη σελίδα 224-225 του βιβλίου «Βασικές Αρχές Βιοχημείας» Lehninger
2. Δίνεται το πενταπεπτίδιο H O H O H O H O H H 3 N + C C N C C N C C N C C N C COO - CH 2 H HC- CH 3 H (CH 2 ) 4 H (CH 2 ) 3 H CH 2 COO - CH 3 + NH 3 NH C NH pk R 3,65 pk R 10,53 C= + NH 2 CH NH 2 pk R 12,48 HC N pk R 6 α) ποιες από αυτές τις ομάδες συμμετέχουν στη διαμόρφωση της δευτεροταγούς δομής; β) ποιες από αυτές τις ομάδες συμμετέχουν στη διαμόρφωση της τριτοταγούς δομής; γ) πώς συνδέονται τα αμινοξέα μεταξύ τους; Περιγράψτε δ) ποιο είναι το καθαρό φορτίο σε ph 7, όταν το πενταπεπτίδιο βρίσκεται συνδεδεμένο στο μέσο, στο αμινοτελικό και στο καρβοξυτελικό άκρο του πεπτιδίου. α) Ο όρος δευτεροταγής δομή αναφέρεται στην τοπική διαμόρφωση κάποιου τμήματος ενός πολυπεπτιδίου.τα πιο κοινά πρότυπα δευτεροταγούς δομής είναι η α έλικα και η β διαμόρφωση. Στην α έλικα ο πολυπεπτιδικός σκελετός περιελίσσεται γύρω από έναν νοητό άξονα (δεξιόστροφα), ενώ οι πλευρικές ομάδες R προβάλλουν έξω από τον σκελετό της έλικας. Η περιστροφή της έλικας περιλαμβάνει 3,6 κατάλοιπα αμινοξέων. Η δομή της α έλικας αξιοποιεί τους εσωτερικούς δεσμού υδρογόνου, οι οποίοι αναπτύσσονται ανάμεσα στο υδρογόνο της αμινομάδας ενός αμινοξέος και στην καρβονυλομάδα ενός αμινοξέος περίπου τέσσερις θέσεις μακρύτερα. Κάθε διαδοχική δομή της α έλικας συγκρατείται με τις γειτονικές στροφές με 3-4 δεσμούς υδρογόνου. Η β διαμόρφωση είναι πιο εκτεταμένη καθώς ο σκελετός της αλυσίδας εκτείνεται σε ζιγκ ζαγκ. Οι αλυσίδες τοποθετούνται δίπλα δίπλα σχηματίζονται ένα β φύλλο και συγκρατούνται με δεσμούς υδρογόνου ανάμεσα στο υδρογόνο της αμινομάδας ενός αμινοξέος και στην καρβονυλομάδα ενός αμινοξέος παρακείμενης αλυσίδας.
β) Η συνολική τρισδιάστατη δομή όλων των ατόμων σε μια πολυπεπτιδική αλυσίδα αναφέρεται ως τριτοταγής δομή. Αμινοξέα που βρίσκονται μακριά μεταξύ τους στην πρωτοταγή και ανήκουν σε διαφορετικές δευτεροταγείς δομές είναι δυνατόν να αλληλεπιδράσουν στην πτυχωμένη δομή. Οι δεσμοί που σταθεροποιούν την τριτοταγή δομή είναι κυρίως ασθενείς, δεσμοί υδρογόνου, υδρόφοβες αλληλεπιδράσεις, δυνάμεις Van der Waals και ιοντικές αλληλεπιδράσεις αλλά και ομοιοπολικοί δεσμοί όπως δισουλφιδικοί. Στο συγκεκριμένο πολυπεπτίδιο το ασπαρτικό, η λυσίνη και η αργινίνη θα κάνουν ιοντικές αλληλεπιδράσεις, η βαλίνη συμμετέχει στις υδρόφοβες αλληλεπιδράσεις, ενώ η ιστιδίνη σε ουδέτερο ph δεν έχει φορτισμένη πλευρική ομάδα αλλά διαθέτει ομάδα -ΝΗ που μπορεί να σχηματίσει δεσμό υδρογόνου. γ) Τα αμινοξέα συνδέονται μεταξύ τους με ομοιοπολικό δεσμό (πεπτιδικός δεσμός) ο οποίος σχηματίζεται με μια αντίδραση συμπύκνωσης (αφαίρεση ενός μορίου ύδατος).η πεπτιδικός δεσμός ανάμεσα στον άνθρακα της καρβονυλομάδας και στο άζωτο της αμινομάδας είναι αδύνατον να περιστραφεί καθώς έχει εν μέρει χαρακτήρα διπλού δεσμού εξαιτίας του συντονισμού. Οι πεπτιδικοί δεσμοί έχουν trans διαμόρφωση με εξαίρεση την προλίνη που μπορεί να λάβει και διαμόρφωση cis. δ) Όταν το πεπτίδιο βρίσκεται στο άμινο τελικό άκρο εκτός από τις ιοτνισμένες ομάδες στο φορτίο συμβάλει και η πρωτονιομένη αμινομάδα του άκρου συνεπώς το φορτίου του είναι +2. Όταν βρίσκεται στο κέντρο συμβάλλουν μόνο οι φορτισμένες πλευρικές άρα είναι +1 και όταν βρίσκεται στο καρβόξυ τελικό άκρο συμβάλει και η αποπρωτονιωμένη καρβοξυλομάδα, συνεπώς έχει φορτίο μηδέν.
3. Τι εκφράζει και πώς εξάγεται ο νόμος της ταχύτητας; Βρίσκεται στις 13.3 και 13.4 του βιβλίου «Αρχές Χημείας» Tro. 4. Να γράψετε τη δομή της φωσφατιδυλοαιθανολαμίνης, να αναφέρετε ποιο είναι το πολικό και ποιο το μη πολικό τμήμα και το καθαρό φορτίο της σε ph 7. Η φωσφατιδυλοαιθανολαμίνη είναι φωσφολιπίδιο της κατηγορίας των γλυκεροφωσφολιπιδίων. Τα κοινά γλυκεροφωσφολιπίδια είναι διακυλογλυκερόλες που συνδέονται τις ομάδες κεφαλής μέσω ενός φωσφοδιεστερικού δεσμού. Τα γλυκεροφωσφολιπίδια είναι μεμβρανικά λιπίδια στα οποία δύο λιπαρά οξέα (ένα κορεσμένο και ένα ακόρεστο) έχουν εστεροποιηθεί με τον άνθρακα 1 και 2 μιας γλυκερόλης ενώ ο άνθρακας 3 σχηματίζει φωσφοδιεστερικό δεσμό με μια φωσφορική ομάδα, αρνητικά φορτισμένη σε ουδέτερο ph. H ομάδα της κεφαλής μπορεί να είναι αρνητικά φορτισμένη, ουδέτερη, ή θετικά φορτισμένη όπως στην φωσφατιδυλοαιθανολαμίνη. Το θετικό φορτίο της αιθαμολαμίνης και το αρνητικό της φωσφορικής ομάδας αποδίδουν μηδενικό φορτίο στην «κεφαλή» του φωσφολιπιδίου.
Τα φωσφολιπίδια είναι αμφιπολικά, έχοντας δύο υδρόφοβες αλυσίδες λιπαρών οξέων, που αποτελούν τις υδρόβοφες «ουρές» του φωσφολιπιδίου και την υδρόφιλη «κεφαλή» που αποτελείται από την αιθανολαμίνη και την φωσφορική ομάδα μέσω της οποίας συνδέεται πάνω στην γλυκερόλη. Η αμφιπολικότητα των φωσφολιπιδίων είναι η ιδιότητα που καθιστά εφικτή το σχματισμό των λιπιδικών διπλοστιβάδων, που αποτελούν τις κυτταρικές μεμβράνες.