Εισαγωγή στην τεχνική της ψηφιοποίησης των διαφανειών και των μικροταινιών των χειρογράφων της συλλογής του Π.Ι.Π.Μ Επιμέλεια Άννα Γ. Λυσικάτου «Το αληθινό ταξίδι της ανακάλυψης δε βρίσκεται στην εξερεύνηση νέων περιοχών αλλά στην αναζήτηση μιας νέας ματιάς» Marcel Proust
Μέρος Α Αντί προλόγου Ποια είναι η σημασία και ο ρόλος του συγκεκριμένου σεμιναρίου; Αντί προλόγου (1) Η παρουσίαση αυτή αποτελεί τον κεντρικό άξονα των μαθημάτων του σεμιναρίου επιμόρφωσης με τίτλο: «Εισαγωγή στην τεχνική της ψηφιοποίησης των διαφανειών και των μικροταινιών των χειρογράφων της συλλογής του Π.Ι.Π.Μ», το οποίο πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του εαρινού εξάμηνου 2014 στο χώρο του Π.Ι.Π.Μ. Σκοπός της επιμόρφωσης αυτής είναι η αξιοποίηση των διαφανειών της συλλογής του Π.Ι.Π.Μ. Ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται με την προσωρινή αλλοίωση των διαφανειών, πράγμα που αποτελεί και μέθοδο διδασκαλίας, μετά το τέλος της οποίας η διαφάνεια παραμένει στην αρχική της κατάσταση. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Α ) 1/31
Μέρος Α Γενικά περί ψηφιοποίησης Τι είναι η ψηφιοποίηση; ορισμός της ψηφιοποίησης (2) η ψηφιοποίηση είναι η διαδικασία μετατροπής ενός φυσικού αντικειμένου σε ένα ηλεκτρονικό αντίστοιχό του. το ψηφιακό αντικείμενο για να είναι πλήρες θα πρέπει να συνοδεύεται από ένα σύνολο πληροφοριών που το χαρακτηρίζουν, το σύνολο αυτών των πληροφοριών αποτελεί τη λεγόμενη τεκμηρίωση. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Α ) 2/31
Μέρος Α Γενικά περί ψηφιοποίησης Σε τι μας χρειάζεται η ψηφιοποίηση; η χρησιμότητα της ψηφιοποίησης (3) πώς θα μπορούσε να διατηρηθεί ένα χειρόγραφο αναλλοίωτο από τη φθορά του χρόνου; πώς θα μπορούσαμε να διαβάσουμε ένα μέρος ενός κειμένου ή χειρογράφου από οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη; πώς θα διατηρήσουμε ένα μουσικό αρχείο; πώς θα καταγράψουμε τις εικόνες ενός βιβλίου τέχνης; Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Α ) 3/31
Μέρος Α Γενικά περί ψηφιοποίησης Τι κερδίζουμε από την ψηφιοποίηση; στόχοι της ψηφιοποίησης (4) η προστασία και φυσική διάσωση μιας συλλογής από την αλλοίωση και τη φθορά του χρόνου, η δημιουργία πρωτογενούς ψηφιακού υλικού για την παραγωγή δευτερογενών ψηφιακών και συμβατικών προϊόντων (ψηφιακά υποκατάστατα), η προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς, η ανάπτυξη άλλων τομέων όπως (έρευνα, εκπαίδευση κ.ά), η παροχή δυνατότητας πρόσβασης και αξιοποίησης σε ερευνητές από όλο τον κόσμο. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Α ) 4/31
Μέρος Α Γενικά περί ψηφιοποίησης Πώς μπορεί η τεχνολογία να διασώσει και να προβάλλει την πολιτιστική κληρονομιά; στόχοι της ψηφιοποίησης παράδειγμα (5) χρήστης / πηγές / διαδίκτυο Digital Repository Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Α ) 5/31
Μέρος Α Γενικά περί ψηφιοποίησης Ποιοι είναι οι παράμετροι της ψηφιοποίησης; ζητήματα ψηφιοποίησης (6) υλικοτεχνικοί ανάλυση δεδομένων, ψηφιακή επεξεργασία εικόνας, πρότυπα, υλικό, λογισμικό, περιβάλλον οργανωτικοί σχεδιασμός του έργου, στάδια της ψηφιοποίησης, καθορισμός ομάδων εργασίας, εκπαίδευση της ομάδας τεχνικής διαχείρισης μεταδεδομένα, δημιουργία και διαχείριση τράπεζας δεδομένων, δημοσίευση και προβολή του έργου νομικοί/οικονομικοί πνευματικά δικαιώματα, υδατογράφημα, νομική και οικονομική διαχείριση Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Β ) 6/31
Μέρος Β Σχεδιασμός του έργου της ψηφιοποίησης Από ποια στάδια αποτελείται η ψηφιοποίηση; στάδια της ψηφιοποίησης (7) πολιτιστικά αγαθά τεκμηρίωση εικόνες microfilms χειρόγραφα μουσικά αρχεία παρτιτούρες σχέδια βιβλία χάρτες ψηφιοποίηση μετατροπή του αναλογικού αντικειμένου σε ψηφιακό υποκατάστατο πρωτόκολλο για οργάνωση και αξιοποίηση του υλικού ψηφιακό αποθετήριο ψηφιακά υποκατάστατα Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Β ) 7/31
Μέρος Β Σχεδιασμός του έργου της ψηφιοποίησης Ποια είναι τα στάδια διαχείρισης της συλλογής; διαχείριση της συλλογής των πληροφοριών (8) ανάλυση ποιό τμήμα επιλογή και τεκμηρίωση αρχή της διαχείρισης μεταδεδομένα τι είδους; καταγραφή ή αναζήτηση ποιοτικός έλεγχος τέλος της διαχείρισης βάση δεδομένων ποιά κριτήρια; δημιουργία και διαχείριση Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Β ) 8/31
Μέρος Β Σχεδιασμός και οργάνωση του έργου της ψηφιοποίησης Ποια στάδια ελέγχου περιλαμβάνει η διαδικασία πριν την υλοποίηση του έργου; διάγραμμα ροής της ψηφιακής διαδικάσιας (9) Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Β ) 9/31
Μέρος Β Υλοποίηση του έργου της ψηφιοποίησης Ποια στάδια ελέγχου περιλαμβάνει η διαδικασία σάρωσης κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του έργου; διαδικασία σάρωσης (10) διάγραμμα ροής έναρξη καταγραφής μεταδεδομένων προετοιμασία ρυθμίσεις αποτίμηση έναρξη μη αποδεκτή ποιότητα νέα σαρωση αποτίμηση ιστογράμματος & χρώματος σάρωση ρύθμιση χρωμάτων προεπισκόπηση λήξη καταγραφής μεταδεδομένων αποθήκευση αντίγραφα ασφαλείας έλεγχος εικόνας & μεταδεδομένων τελικό ψηφιακό αντικείμενο μη αποδεκτή ποιότητα νέα σαρωση Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Β ) 10/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Τι είναι η ψηφιακή εικόνα; ψηφιακή εικόνα (11) μία ψηφιακή εικόνα είναι ένα «ψηφιδωτό» στοιχειωδών σημείων, τα οποία διαθέτουν την απαραίτητη πληροφορία φωτεινότητας και χρώματος και κατά συνέπεια δημιουργούν στον παρατηρητή την αίσθηση της εικόνας. x = pixel width y = pixel length pixel με επεξεργασία Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 11/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Πώς αναπαριστάται ψηφιακά μια εικόνα; αναπαράσταση εικόνας (12) εικονοστοιχεία οι εικόνες δεν είναι παρά πίνακες από pixels: δεν παρέχουν καμία πληροφορία για τη δομή των απεικονιζόμενων αντικειμένων, στην ουσία αναπαράγουν την εικόνα μέσω ενός πλέγματος από ορθογώνια γραφικά στίγματα. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 12/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Ποια είναι η σημασία της ψηφιακής πληροφορίας; ψηφιακή πληροφορία (13) στην Πληροφορική η πληροφορία σηματοδοτείται από την ποσοτική και κατά συνέπεια ποιοτική αξία του bit, μερικά παραδείγματα srgb 3 bit RGB (1 bit for each of the red, green and blue color components ) 8 bit grayscale 1 bit monochrome srgb 3 bit RGB 8 bit grayscale 1 bit monochrome Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 13/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Ποιες δυνατότητες παρέχει η ψηφιακή επεξεργασία μιας εικόνας; τροποποίηση εικόνας με τη χρήση των χρωματικών καναλιών (14) (παράδειγμα 1) με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού μπορούμε να επιτύχουμε οποιαδήποτε χρωματική παρέμβαση σε μια εικόνα. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 14/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Ποιες δυνατότητες παρέχει η ψηφιακή επεξεργασία μιας εικόνας; διορθώσεις χρώματων (15) (παράδειγμα 2) το software, που χρησιμοποιούμε για την επεξεργασία της εικόνας, αποτελεί σημαντικό παράγοντα για το αποτέλεσμα που θα έχουμε. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 15/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Ποια φαινόμενα παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια της ψηφιακής επεξεργασίας μιας εικόνας; το φαινόμενο της παραμόρφωσης (16) (aliased vs. antialiased) Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 16/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Ποια είναι τα βασικά στοιχεία του χρώματος; τα βασικά στοιχεία του χρώματος (17) απόχρωση / κορεσμός / φωτεινότητα η απόχρωση αναφέρεται στα μοναδικά χαρακτηριστικά ενός χρώματος, ο κορεσμός αναφέρεται στην καθαρότητα του χρώματος, η φωτεινότητα αναφέρεται στο πόσο ανοικτό ή σκούρο είναι ένα χρώμα. απόχρωση + 180 απόχρωση - 180 κορεσμός + 100 κορεσμός - 100 φωτεινότητα -100 Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) φωτεινότητα + 100 17/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Τι είναι το dithering και για ποιους λόγους χρησιμοποιείται; μείωση χρωμάτων (18) dithering 256 colors without dithering 256 colors dithering 32 colors dithering Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 16 colors dithering 18/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Τι είναι το dithering και για ποιούς λόγους χρησιμοποιείται; διαφορετικές μορφές dithering (19) παραδείγματα Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 19/31
Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Ποιοι μορφότυποι αποθήκευσης αρχείων υπάρχουν ; χρήση απωλεστικών αλγορίθμων (20) jpeg quality = 85 quality = 50 quality = 20 quality = 10 Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 20/31
ποιότητα εικόνας Μέρος Γ Ζητήματα τεχνικής της ψηφιοποίησης Πώς συνδέεται η αύξηση της ανάλυσης μιας εικόνας με την ποιότητά της; διάγραμμα (21) ποιότητα / ανάλυση ανάλυση: 200 dpi dpi ανάλυση: 600 dpi ανάλυση Η αύξηση της ανάλυσης μιας εικόνας δεν εγγυάται την καλύτερη ποιότητα της Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Γ ) 21/31
Μέρος Δ Ζητήματα οργάνωσης της ψηφιοποίησης Από ποια στοιχεία αποτελείται μια ψηφιακή συλλογή; ψηφιακή συλλογή (22) ψηφιακοί πόροι ψηφιακή συλλογή μετεδεδομένα Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Δ ) 22/31
Μέρος Δ Ζητήματα οργάνωσης της ψηφιοποίησης Ποια είναι η σημασία και ο ρόλος των μεταδεδομένων; ορισμός των μεταδεδομένων (23) με τον όρο μεταδεδομένα αναφερόμαστε κυρίως στις περιγραφικές πληροφορίες ενός ψηφιακού πόρου. πρόκειται για έναν ευρέως διαδεδομένο σύγχρονο όρο, ο οποίος αναφέρεται στις πληροφορίες που εισάγονται στους ηλεκτρονικούς καταλόγους μουσείων και αρχείων, τα μεταδεδομένα αποσκοπούν στην παροχή πληροφοριών χωρίς τη βοήθεια ειδικών. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Δ ) 23/31
Μέρος Δ Ζητήματα οργάνωσης της ψηφιοποίησης Σε ποιες κατηγορίες ταξινομούνται τα μεταδεδομένα; διάρθρωση μεταδεδομένων (24) περιγραφικά δομικά διαχειριστικά περιγραφή προσδιορισμός του πρωτοτύπου περιγραφή απεικόνιση της δομής σχέσεων περιγραφή τεχνικά χαρακτηριστικά του πρωτοτύπου χρήση εύρεση και αναγνώριση ενός ψηφιακού αντικειμένου χρήση προβολή του ψηφ. αντικειμένου και δυνατότητα περιήγησης του χρήστη σε αυτό χρήση διαχείριση και επεξεργασία ψηφιακών συλλογών Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Δ ) 24/31
Μέρος Δ Ζητήματα οργάνωσης της ψηφιοποίησης Ποιος είναι ο ρόλος των βάσεων δεδομένων στη διαχείριση μιας ψηφιακής συλλογής; διαχείριση της ψηφιακής συλλογής (25) (βάσεις δεδομένων) βάση δεδομένων διαχείρισης της πληροφορίας που προέρχεται από τη διαχείριση της αναλογικής συλλογής, βάση δεδομένων διαχείρισης των πολυδιάστατων πληροφοριών που σχετίζονται με τη φύση και το περιεχόμενο του αντικειμένου, βάση δεδομένων ή ένα αρχείο πολυμεσικού υλικού, ως τμήμα της βάσης δεδομένων της συλλογής ή όχι, software και hardware που εξασφαλίζει στον χρήστη την πρόσβαση σε όλο αυτό το υλικό. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Δ ) 25/31
Μέρος Δ Ζητήματα οργάνωσης της ψηφιοποίησης Ποιος είναι ο ρόλος των βάσεων δεδομένων στη διαχείριση μιας ψηφιακής συλλογής; βάσεις δεδομένων (26) σχηματική αναπαράσταση Active clustered Database Server (Node 1) Passive clustered Database Server (Node 2) DB_data Log files Replication Log files DB_data Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Δ ) 26/31
Μέρος Ε Τεχνικές απαιτήσεις του έργου της ψηφιοποίησης Ποιες τεχνικές προϋποθέσεις είναι απαραίτητες για την υλοποίηση του έργου της ψηφιοποίησης; τεχνικές απαιτήσεις της ψηφιοποίησης (27) η δυνατότητα μεταφοράς migration σε άλλη πλατφόρμα, η δυνατότητα διασύνδεσης integration των δεδομένων διαφόρων συλλογών, η δυνατότητα διαλειτουργικότητας interoperability των συστημάτων που χειρίζονται τις συλλογές και η δυνατότητα διάθεσης availability στο διαδίκτυο. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Ε ) 27/31
Μέρος Ε Τεχνικές απαιτήσεις του έργου της ψηφιοποίησης Ποια είναι η σημασία της δυνατότητας διασύνδεσης; τεχνικές απαιτήσεις της ψηφιοποίησης (28) παράδειγμα διασύνδεσης Database Server Web Server Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Ε ) 28/31
Μέρος Ε Τεχνικές απαιτήσεις του έργου της ψηφιοποίησης Ποιος είναι ο ρόλος της διαλειτουργικότητας; τεχνικές απαιτήσεις της ψηφιοποίησης (29) παράδειγμα διαλειτουργικότητας process interoperability semantic interoperability technical interoperability Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Ε ) 29/31
Μέρος Ε Τεχνικές απαιτήσεις του έργου της ψηφιοποίησης Πώς μπορεί να διατηρηθεί ψηφιακά το περιεχόμενο μιας συλλογής; διατήρηση του ψηφιακού περιεχομένου (30) αποθηκευτικά μέσα οπτικά μέσα αποθήκευσης (CD και DVD): συνιστούν μια οικονομική λύση, αλλά είναι ακατάλληλα για μεγάλες συλλογές, συστοιχίες δίσκων (RAID): πρόκειται για ένα σύνολο σκληρών δίσκων το οποίο με τις κατάλληλες ρυθμίσεις λειτουργεί ως ενιαίο σύστημα αποθήκευσης, αποθήκευση (SAN): η τεχνολογία SAN συνιστά ένα ξεχωριστό και αυτόνομο δίκτυο που διασυνδέει τα αποθηκευτικά μέσα εξυπηρετητών, η τεχνολογία (NAS): είναι ένα σύστημα αποτελούμενο από συσκευές κατάλληλες για διαμοιρασμό αρχείων στις οποίες η πρόσβαση επιτυγχάνεται μέσω ενός δικτυακού πρωτοκόλλου. Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Ε ) 30/31
Μέρος Ε Τεχνικές απαιτήσεις του έργου της ψηφιοποίησης Ποιες δυνατότητες ψηφιακής διατήρησης υπάρχουν; διατήρηση του ψηφιακού περιεχομένου (31) SAN vs. NAS Άννα Γ. Λυσικάτου Εισαγωγή στην ψηφιοποίηση (Μέρος Ε ) 31/31