ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ 1 ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΒΛΑΣΤΟΣ ΗΛΙΑΣ ar15022 ΒΛΑΧΟΥ ΜΥΡΤΩ ar15043 ΡΑΣΟΥΛΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ar15505 ΣΦΑΚΙΑΝΑΝΚΗ ΑΝΤΩΝΙΑ ar15042 5ο ΕΞΑΜΗΝΟ 2017-18

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙA ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ: ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ: TO ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ: ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΗΓΕΣ

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1861 1893 1922 1944 1833 1869 1904 1930 1950 1979 1872 1909 1834 1876 1911 1931 1955 1982 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΦΩΤΑΕΡΙΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ EΛΠ ΤΡΑΜ ΦΡΑΓΜΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ- ΥΔΡΟΔΟΤΗΣΗ ΕΚΚΙΝΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑ-ΠΕΙΡΑΙΑΣ (ΑΤΜΟΜΗΧΑΝΗ) ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΣ- ΗΛΕΚΤΡΟΔΟΤΗΣΗ ΛΙΜΑΝΙΟΥ OΛΠ ΠΛΗΡΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΚΑΣΤΕΛΛΑΣ ΩΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΙΔΡΥΣΗ ΝΑΤ ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΔΙΩΡΥΓΑΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ- ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Η σύγχρονη ιστορία του Πειραιά ξεκινά τη δεκαετία του 1830. Τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του νέου ελληνικού κράτους, δεν υφίσταται καν ως πόλη. Από τα χρόνια της καταστροφής της αρχαίας πόλης μέχρι τότε, δεν υπήρξε καμιά απολύτως ανάπτυξη. Το 1836, μετά από δημοτικό συμβούλιο, εκλέγεται ο πρώτος δήμαρχος του Πειραιά και αρχίζει η οικοδόμηση του, με αρχικό πληθυσμό που δεν ξεπερνούσε τους 300 κατοίκους. Η εξέλιξη του, όπως είναι λογικό, βασίζεται στο λιμάνι, το οποίο επρόκειτο να παίξει τον σημαντικότερο ρόλο στην ραγδαία ανάπτυξη του στην πορεία του μέχρι τις μέρες μας. Το 1848 πραγματοποιούνται κάποια πρώτα υποτυπώδη λιμενικά έργα, όπως εκβαθύνσεις και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1850 το λιμάνι παίρνει πρωτοφανείς διαστάσεις. Η σιδηροδρομική σύνδεση με την Αθήνα το 1869 αυξάνει την κίνηση ενώ το 1876 πραγματοποιείται ο φωτισμός της πόλης και του λιμανιού με φωταέριο. Καθοριστική είναι η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου που κάνει ακόμη πιο πλεονεκτική τη θέση του λιμανιού, αφού είναι πλέον πιο εύκολα προσβάσιμο από τη δυτική Μεσόγειο. Το 1998 κατασκευάζεται ο πρώτος εξωτερικός μόλος. Στα τέλη του αιώνα η πόλη έχει ήδη πάνω από 50 χιλιάδες κατοίκους, κάτι που, αν λάβουμε υπόψη το μηδενικό σημείο από το οποίο ξεκίνησε, μαρτυρά πόσο ταχεία ήταν η ανάπτυξη της. 3

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Με την αυγή του 20ου αιώνα το λιμάνι του Πειραιά είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας, θέση που μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα κρατούσε το λιμάνι της Σύρου. Είναι επίσης 4ο μεγαλύτερο λιμάνι της ανατολικής Μεσογείου, ενώ αργότερα θα ανέβει σταδιακά στην πρώτη θέση. Η διοικητική ανεξαρτητοποίηση του λιμένα από το δήμο ξεκάνει με την ίδρυση της Επιτροπής Λιμένος Πειραιώς (ΕΛΠ) το 1911. Το 1924 ξεκινούν μεγάλα έργα στο λιμάνι. Η ραγδαία ανάπτυξη κάνει αναγκαία την ίδρυση του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) το 1930, που έκτοτε το 1980 επέφερε την ανάγκη αλλαγών στο σχέδια επέκτασης και εκσυγχρονισμού που έγιναν μετά τον πόλεμο (τροποποίηση - επέκταση αποθηκών, αγορά εξοπλισμού όπως γερανοί κ.τ.λ.). Πολύ σημαντική είναι η κατασκευή του σταθμού εμπορευματοκιβωτίων «Ελευθέριος Βενιζέλος» στο νέο Ικόνιο που ολοκληρώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Έτσι, με την συμβολή κάποιων έργων μετά το 2000 σχετικά με τους ολυμπιακούς αγώνες παίρνει το λιμάνι τη σημερινή του μορφή. Περιφερειακή ενότητα Πειραιώς ελέγχει διοικητικά. Η ανοδική πορεία διακόπτεται προσωρινά τα χρόνια της κατοχής. Από το 1940 μέχρι το 1944 το λιμάνι καταστρέφεται σχεδόν ολοσχερώς από εκρήξεις και βομβαρδισμούς. Λίγο μετά το τέλος του πολέμου ξεκινούν τα έργα αποκατάστασης του λιμένα, τα οποία ολοκληρώνονται το 1954, ενώ έργα εκσυγχρονισμού ξεκινούν από το 55. Έτσι την δεκαετία του 60 το λιμάνι ανακτά την μεγάλη του δύναμη. Το 1962 κατασκευάζεται ο λιμενίσκος «Δέλτα Φαλήρου» και ο μόλος Φρεατίδας. Το 1978 κατασκευάζεται η προβλήτα στο νέο Ικόνιο. Η νέα λογική των containers ως μονάδων αποθήκευσης των εμπορευμάτων τη δεκαετία του 4

ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Γεωμορφολογία 54μ. 0μ. 50μ. 100μ. 150μ. 200μ. 250μ. 300μ. 350μ. 400μ. 450μ. 500μ. 550μ. 600μ. 650μ. 700μ. Βασιλέως Γεωργίου Ά-Βασιλέως Γεωργίου Β Πολύ βασικό χαρακτηριστικό της περιοχής 15μ. είναι ότι βρίσκεται ανάμεσα σε δυο μακριές 0μ. 0.07χλμ. 0.15χλμ. 0.22χλμ. 0.30χλμ. 0.37χλμ. 0.45χλμ. 0.52χλμ. 0.60χλμ. 0.67χλμ. 0.75χλμ. 0.82χλμ. 0.90χλμ. 1.01χλμ. ακτογραμμές. Στη ΝΑ ακτογραμμή 2ας Μεραρχίας σχηματίζεται η μαρίνα της Ζέας και το 35μ. Τουρκολίμανο (ή μικρολίμανο). Η ΒΔ ορίζεται 0μ. Σαχτούρη 0.25χλμ. 0.5χλμ. 0.75χλμ. 1χλμ. 1.25χλμ. 1.75χλμ. 1.5χλμ. από τον μεγάλο κόλπο του κεντρικού λιμανιού του Πειραιά. Παρατηρείται ότι τα νερά την 20.9μ. μαρίνας Ζέας και αυτά του κεντρικού λιμανιού 0μ. 75μ. 150μ. 225μ. 300μ. 375μ. 450μ. 525μ. 600μ. 675μ. 750μ. Mπουμπουλίνας βρίσκονται σε μικρή απόσταση στο χάρτη και έτσι στενεύει σημαντικά η χερσόνησος σ αυτό το σημείο. Η κλίση του εδάφους εμποδίζει τις οπτικές φυγές από το ένα λιμάνι στο άλλο με αποτέλεσμα αυτή η εγγύτητα να μην είναι τόσο αντιληπτή από τον παρατηρητή. Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι παντού υπάρχει κοντά θάλασσα και ότι κάθε σημείο της ακτογραμμής έχει χαρακτηριστική όψη μάλλον διευκολύνει Θέσεις τομών τον προσανατολισμό στην πόλη. 5

ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Ρυμοτομία Το κέντρο είναι ρυμοτομημένο ορθοκανονικά με χαράξεις παράλληλες και κάθετες στην ακτή Μιαούλη. Η οδός Σαχτούρη τέμνει αυτό το πρώτο σύστημα διαγώνια οριοθετώντας το από τα ανατολικά, και δυτικά της οι δρόμοι ακλουθούν ορθοκανονικό σύστημα παράλληλα και κάθετα σ αυτή (κάτι που μοιάζει να υποδεικνύεται από το σχήμα της χερσονήσου). Το ανάγλυφο γίνεται καλά αντιληπτό λόγω της χρήσης του συγκεκριμένου συστήματος στη συγκεκριμένη ΔΡΟΜΟΙ διπλής κυκλοφορίας μονής κυκλοφορίας πεζόδρομοι γεωμορφολογία Κυκλοφορία Στον Πειραιά υπάρχουν πάρα πολλά αυτοκίνητα και μποτιλιάρισμα που δυσκολεύει τη ζωή των ανθρώπων. Άλλωστε αυτό είναι και ένα από τα προβλήματα της σημερινής ζωής στη μεγαλούπολη, με τη ρουτίνα της και την απροσωπία. Εκεί που παλιά δέσποζαν οι χαρούμενες παιδικές φωνές έχουμε τώρα τους ήχους των αυτοκίνητων και τη βαβούρα της μεγαλούπολης. Τα παιδιά πλέον πέρανε την ώρα τους στο χαζοκούτι που τα αποβλακώνει και στα βιντεοπαιχνίδια που τα κάνουν βίαια. Στη σημερινή ηρεριδα του ΔΡΟΜΟΙ εμπορικοί κατοικίας σχολειου μας θα μιλησουμε για θεματα που μας αφορουν ολους και αρα ένα θεμα που μας αφορα ολους είναι και ο πειραιας. 6

ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Λειτουργίες Το καθαρά εμπορικό και διοικητικό κέντρο ορίζεται από τις οδούς Δευτέρας Μεραρχίας, βασιλέως Γεωργίου και Γρηγορίου Λαμπράκη. Κεντρικοί εμπορικοί δρόμοι είναι οι Ηρώων Πολυτεχνείου, Λαμπράκη και η κάθετη σε αυτές βασιλέως Γεωργίου. Σε όλους τους δρόμους της περιοχής το εμπόριο συγκεντρώνεται αποκλειστικά στα ισόγεια ενώ στους ορόφους έχουμε διοικητικές λειτουργίες, γραφεία και άλλες υπηρεσίες. Εμπορικές και διοικητικές λειτουργιές καταλαμβάνουν σημαντικό χώρο και βόρεια της βασιλέως Γεωργίου από την Λαμπράκη μέχρι το κεντρικό λιμάνι, όπως και στην περιοχή της Τρούμπας (από την Ηρώων Πολυτεχνείου μέχρι το κεντρικό λιμάνι), περιοχές στις οποίες υπάρχει επίσης κατοικία. Από τη Λαμπράκη προς το λόφο του ΧΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑ ΟΡΟΦΟ διοικητικά κατοικίες εμπόριο προφήτη Ηλία όπως και από τη δευτέρας μεραρχίας προς τη Σαχτούρη οι χρήσεις ορόφων είναι αμιγώς κατοικία και η εμπορική δραστηριότητα συγκεντρώνεται στα ισόγεια των πιο κεντρικών δρόμων. Πλατείες-εκκλησίες-γειτονιές-περιοχές Κάθε υποπεριοχή έχει τη δική της πλατεία και εκκλησία, παίρνοντας ενίοτε από την τελευταία και το τοπωνύμιό της. ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ 7

ΑΚΤΗ ΠΟΣΕΙΔΩΝΟΣ 10 30 60 ΑΚΤΗ ΜΙΑΟΥΛΗ ΑΚΤΗ ΠΟΣΕΙΔΩΝΟΣΛΕΩΦ. ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΡΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΑΚΡΑΣ ΣΤΟΑΣ ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΔΗΜ. ΓΟΥΝΑΡΗ ΚΥΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΤΣΑΜΑΔΟΥ ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΑΓ. ΤΡΙΑΔΑ ΕΘ. ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ 8

ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 227306 227306 227306 227307 227307 227307 227305 227305 227305 227304 227310 227309 227308 227304 227310 227309 227308 227304 227310 227309 227308 227303 227303 227303 227302 227321 227311 227302 227321 227311 227302 227321 227311 227301 227320 227312 110002 227301 227320 227312 110002 227301 227320 227312 110002 109902 109902 109902 110003 110003 110003 227319 227313 227318 110001 110004 227319 227313 227318 110001 110004 227319 227313 227318 110001 110004 227317 227314 110011 110005 227317 227314 110011 110005 227317 227314 110011 110005 227316 110010 110009 110008 110006 227316 110010 110009 110008 110006 227316 110010 110009 110008 110006 227315 227315 227315 110007 110007 110007 109901 109901 109901 111101 111101 111101 206402 206402 206402 111102 111103 111102 111103 111102 111103 ΚΤΙΡΙΟ ΥΠΟ ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΧΩΡΙΣ ΧΡΗΣΗ 206401 111105 111104 206401 111105 111104 206401 111105 111104 ΛΟΙΠΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ 113105 113105 113105 ΔΙΟΙΚΗΣΗ, ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΛΗ ΠΡΟ 1920 ΕΣΤΙAΣΗ, ΑΝΑΨΥΧΗ 111201 113104 ΜΕΤΡΙΑ 111201 113104 1921-1950 111201 113104 ΛΙAΝΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΥΠΕΡΤΟΠΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ 113102 113103 113106 114505 ΚΑΚΗ ΕΡΕΙΠΙΟ-ΠΑΡΑΠΗΓΜΑ 113102 113103 113106 114505 1951-1985 ΜΕΤΑ 1985 113102 113103 113106 114505 ΧΡΗΣΕΙΣ ΙΣΟΓΕΙΟΥ 113107 114503 114504 ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 113107 114503 114504 ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ 113107 114503 114504 113101 113101 113101 114502 114511 114502 114511 114502 114511 10 30 60 114512 10 30 60 114512 10 30 60 114512 Τα τετράγωνα που ορίζονται από τις οδούς Γούναρη, Ποσειδώνος, Τσαμαδού και Νοταρά 227305 227306 227307 περιλαμβάνουν ποικίλου ενδιαφέροντος και μεγάλης σημασίας κέντρα και οργανισμούς του 227304 227310 227309 227308 227303 227301 227302 227321 227320 227311 227312 109902 110002 110003 Πειραιά: την κεντρική αγορά, τον Πύργο, το Μέγαρο του ΝΑΤ και την Μητροπολιτική Αγία 227319 227313 227318 110001 110004 227317 227314 110011 110005 227316 227315 110010 110009 110008 110007 110006 Τριάδα. 109901 111101 206402 111102 111103 Η ανοικοδόμηση της κεντρικής αγοράς πραγματοποιήθηκε το 1863 σε ολόκληρη την 206401 111105 111104 ΛΙΘΟΚΤΙΣΤΟ 113105 έκταση του οριζόμενου από τις οδούς Γούναρη, Τσαμαδού, Ιπποκράτους τετραγώνου, πλάι στην Ο.Σ 111201 113104 ΜΕΤΑΛΛΙΚΗ/ΞΥΛΙΝΗ ΣΥΜΜΕΙΚΤΗ 113102 113103 113106 114505 πλατεία Θεμιστοκλέους (από το '30 Μέγαρο Εθνικής Τραπέζης). Η σημερινή αγορά, ορισμένη απ' ΕΙΔΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ 113107 114504 114503 10 30 60 113101 114502 114512 114511 τις οδούς Τσαμαδού, Γούναρη και Δημοσθένους αποτελεί το εναπομείναν τμήμα της παλιάς μετά την ανοικοδόμηση του Πύργου, προορισμένου να λειτουργήσει ως το νέο εμπορικό κέντρο της περιοχής. 227306 227307 227303 227304 227305 227310 227309 227308 Το τετράγωνο πάνω από τον πεζόδρομο συγκεντρώνει ισόγεια τις σημερινές λειτουργίες 227302 227321 227311 110002 227301 227320 227312 227319 227313 227318 227317 227314 109902 110001 110011 110003 110004 110005 της ψαραγοράς-κρεαταγοράς και έχει κηρυχθεί από το 1979 διατηρητέο. Οι όροφοι των 227316 110010 110009 110008 110006 227315 109901 110007 νεοκλασικών ως επί το πλείστον κτηρίων παραμένουν κενοί ή λειτουργούν ως αποθήκες. 111101 206402 ΚΤΙΡΙΟ ΥΠΟ ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΧΩΡΙΣ ΧΡΗΣΗ 206401 111102 111105 111103 111104 Όλη η πρόσοψη της οδού Ποσειδώνος καταλαμβάνεται από πολυώροφα κτήρια που ΛΟΙΠΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗ, ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΣΤΙAΣΗ, ΑΝΑΨΥΧΗ 111201 στεγάζουν τα γραφεία εταιρειών, υπηρεσιών και οργανισμών. ΛΙAΝΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΧΟΝΔ/ΡΙΟ, AΠΟΘΗΚΕΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΟΡΟΦΩΝ 10 30 60 9

ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Μετά την κατεδάφιση του Ρολογιού και της Κεντρικής Δημοτικής Αγοράς του Πειραιώς το 1968, ξεκίνησε η οικοδόμηση του Εμπορικού Πύργου το 1972. Με την πτώση της Χούντας το έργο έμεινε ημιτελές και παρά τις πολυάριθμες μελέτες και διαγωνισμούς που έγιναν έκτοτε για την ολοκλήρωση και αξιοποίησή του, έως και σήμερα μόνο οι 3 από τους 25 συνολικά ορόφους του Πύργου χρησιμοποιούνται. Στους ορόφους αυτούς στεγάζονται δημοτικές υπηρεσίες και επιχειρήσεις. O ναός της Αγίας Τριάδας κρατά επίσης αρκετές ιστορικές μνήμες του Πειραιά. Χτισμένος το 1845, είχε αποτελέσει το καταφύγιο -και τελικά την παγίδα- των κατοίκων της γύρω περιοχής κατά τους βομβαρδισμούς του 1944. Ο σημερινός ναός χτίστηκε εξαρχής, μετά το βομβαρδισμό του, το 1979. Πάνω: Η Κεντρική Αγορά το 1947 Κάτω: το οικόπεδο κατασκευής του Πύργου Οι δρόμοι που "κλείνουν" την περιοχή μελέτης μας είναι επίσης μεγάλης σημασίας για την περιοχή του κέντρου. Η οδός Γούναρη οριοθετεί από πολύ παλιά την άμεση κίνηση από και προς την Αθήνα, πράγμα που υποδεικνύει και το μεγάλο πλάτος της. Μαζί με την Εθνικής Αντιστάσεως, οι δύο οδοί εξυπηρετούν την κυκλοφορία από και προς(αντίστοιχα) την Αθήνα ή τα δυτικά προάστια. Οι μικρότεροι ενδιάμεσοι δρόμοι είναι πεζοδρομημένοι, ειδικά η Μακράς Στοάς από το 1980. Η περιοχή έχει και σήμερα έντονη κινητικότητα, τόσο στο τετράγωνο της Αγοράς, όσο και στους γύρω δρόμους και στην πλατεία της Μητρόπολης. Ωστόσο είναι φανερή η μείωσή της μετά την ανέγερση του-σε μεγάλο βαθμό-άδειου Πύργου και τη διασπορά των εμπορικών δραστηριοτήτων σε άλλα σημεία του Πειραιά. 10

ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ 11

ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ EΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΜΕΑΣ-ΚΛΑΔΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Πειραιώς Καστέλλα Νέο Φάληρο Δραπετσώνα Πειραιώς Πειραϊκή Καστέλλα Νέο Φάληρο Δραπετσώνα Πειραιώς Πειραϊκή Καστέλλα Νέο Φάληρο Παρατηρείται ότι νοτιοανατολικά της οδού Πειραιώς συγκεντρώνονται κάτοικοι που απασχολούνται κυρίως στον τριτογενή τομέα, που έχουν λάβει τριτοβάθμια εκπαίδευση και που κατέχουν διευθυντικές θέσεις στην εργασία, ενώ βορειοδυτικά, εμφανίζονται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση κάτοικοι που έχουν λάβει έως κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που απασχολούνται κυρίως στο δευτερογενή τομέα, ανειδίκευτοι εργάτες, χειρώνακτες, χειριστές βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Έτσι η οδός Πειραιώς χρησιμεύει ως όριο στη χωροθέτηση κοινωνικών στρωμάτων: Από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα η οδός Πειραιώς έχει υπάρξει μια βιομηχανική ζώνη, ενώ η περιοχή του Νέου Φαλήρου παραθεριστικός προορισμός και περιοχή αναψυχής. Έτσι οι κατοικίες χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων που εργάζονται στη δευτερογενή παραγωγή συγκεντρώνονται βορειοδυτικά της Πειραιώς, ενώ νοτιοδυτικά, το Νέο Φάληρο έχει καταλήξει να είναι περιοχή μεσοαστικής κατοικίας. Παρατηρείται επίσης ότι στις περιοχές της Καστέλλας και της Πειραϊκής οι κάτοικοι απασχολούνται κυρίως στον τριτογενή τομέα και έχουν λάβει σε μεγάλο βαθμό τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι περιοχές αυτές μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα υπήρξαν επίσης παραθεριστικοί προορισμοί και πλέον είναι περιζήτητες περιοχές με καλών προδιαγραφών αστική κατοικία, πιθανότατα και χάρη στην προνμιακή τους θέα. Αντίθετα, οι περιοχές της Δραπετσώνας και του Κερατσινίου, της Αγίας Σοφιάς, περιοχές που υποδέχτηκαν πρόσφυγες στις αρχές του αιώνα, συγκεντρώνουν απασχολούμενους στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα και έχοντες λάβει ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Παρατηρείται ότι στο Κερατσίνι και την Αγία Σοφία κατοικούν περισσότερο υπάλληλοι γραφείων και πάροχοι υπηρεσιών, ενώ στη Δραπετσώνα και στο Ικόνιο πιο πολύ τεχνίτες, χειριστές βιομηχανικού εξοπλισμού. Σε αυτές τις περιοχές γίνεται λόγος μάλλον για μικροαστικά και χαμηλά μεσαία στρώματα. Φαίνεται γενικώς η οδός Πειραιώς (και η νοητή προέκτασή της) να χωροθετεί τη διάσταση ανάμεσα στις χαμηλές εισοδηματικά και στις μεσοαστικές τάξεις ακολουθώντας και αναπαράγοντας το διαχωρισμό της πόλης της Αθήνας σε μία ανατολική αστική και μία δυτική βιομηχανική ζώνη. 12

ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Δραπετσώνα Πειραιώς Πειραιώς Πειραϊκή Καστέλλα Νέο Φάληρο Παρατηρούμε ότι η περιοχή του κέντρου έχει πολύ μεγάλη συγκέντρωση ατόμων άνω των 65 ετών. Στην ίδια περιοχή βλέπουμε ότι όλες οι άλλες ηλικιακές ομάδες καταλαμβάνουν πολύ μικρό ποσοστό. Οι ηλικίες κάτω των 35 φαίνεται να κατανέμονται σε περιοχές εκτός κέντρου (Πειραϊκή, Δραπετσώνα, Κερατσίνι, Μανιάτικα, Ρετσίνα, Μοσχάτο και νέο Φάληρο). Η συγκέντρωση γηρεών ατόμων στο κέντρο δείχνει μάλλον ότι ενώ η περιοχή υπήρξε έντονα κατοικημένη, πιθανότατα δεν θα είναι και στο μέλλον, αφού οι νέοι φαίνεται πως δεν επιλέγουν να κατοικήσουν πλέον εκεί. 13

ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ ΛΙΜΑΝΙ ΚΑΙ ΠΟΛΗ Από την αρχή της ιστορίας ως τις μέρες μας η ιστορική μοίρα του Ελληνισμού, σ' όλες τις εκφάνσεις της, είναι στενά συνδεδεμένη με τη θάλασσα. Από την εποχή που η ιστορία ταυτίζεται με το μύθο, στη θάλασσα αναζήτησαν οι Έλληνες το δρόμο για την απόκτηση των οικονομικών αγαθών που θα τους βοηθούσαν να εξασφαλίσουν την ευημερία τους. Και στη θαλάσσια δύναμη θεμελίωσαν το οικοδόμημα του πολιτισμού τους. Οι κάτοικοι του ελλαδικού χώρου στην προιστορική εποχή είδαν έγκαιρα τη σημασία της θάλασσας ως παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης και πολιτισμού και στήριξαν σε αυτή τη δύναμη τους. Στους ιστορικούς χρόνους με τη θάλασσα συνδέθηκαν επίσης τα σημαντικότερα επιτεύγμτα των αρχαίων Ελλήνων. Η θαλάσσια δύναμη, το περίφημο «κράτος της θαλάσσης» ήταν ο βασικός συντελεστής της Από την αρχή της ιστορίας ως τις μέρες μας η ιστορική μοίρα του Ελληνισμού, σ' όλες τις εκφάνσεις της, είναι στενά συνδεδεμένη με τη θάλασσα. Από την εποχή που η ιστορία ταυτίζεται με το μύθο, στη θάλασσα αναζήτησαν οι Έλληνες το δρόμο για την απόκτηση των οικονομικών αγαθών που θα τους βοηθούσαν να εξασφαλίσουν την ευημερία τους. Και στη θαλάσσια δύναμη θεμελίωσαν το οικοδόμημα του πολιτισμού τους. Οι κάτοικοι του ελλαδικού χώρου στην προιστορική εποχή είδαν έγκαιρα τη σημασία της θάλασσας ως παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης και πολιτισμού και στήριξαν σε αυτή τη δύναμη τους. Στους ιστορικούς χρόνους με τη θάλασσα συνδέθηκαν επίσης τα σημαντικότερα επιτεύγμτα των αρχαίων Ελλήνων. Η θαλάσσια δύναμη, το περίφημο «κράτος της θαλάσσης» ήταν ο βασικός συντελεστής της πολιτικής, της οικονομικής και της πολιτιστικής ανάπτυξης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Και το κέντρο της θαλάσσιας αυτής δύναμης υπήρξε ο Πειραιάς, που αναπτύχθηκε, στην περίοδο την πολιτικής, της οικονομικής και της πολιτιστικής ανάπτυξης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Και το κέντρο της θαλάσσιας αυτής δύναμης υπήρξε ο Πειραιάς, που αναπτύχθηκε, στην περίοδο την μεγάλης ακμής του, σε «Εμπόριον της Ελλάδος». Για τον Πειραιά, στη διαδρομή των αιώνων, ίσχυσε με μαθηματική ακρίβεια ό,τι συνήθως παρατηρείται στις περισσότερες, αν όχι σε όλες, τις παραθαλάσσιες πόλεις. Η κατά καιρούς ανάπτυξη του λιμένα του συνδέθηκε πάντοτε με περιόδους ανάλογης ακμής και προόδου της πόλης. Σημαντικό γεγόνος αποτελεί ότι στους δεκαπέντε περίπου αιώνες της παρακμής του λιμένα, πόλη δεν υπήρξε. Η πορεία, λοιπόν, της πόλης και του λιμένα εμφανίζεται, στα πλαίσια του πειραϊκού χώρου, κοινή. Στους πρώτους ιστορικούς χρόνους, που το λιμάνι του Πειραιά δε χρησιμοποιήθηκε από τους Αθηναίους, οι κάτοικοι του τόπου ήταν ελάχιστοι. Ο Πειραιάς πριν αξιοποιηθεί, στις αρχές του 5ου αιώνα π.χ. και αναδειχθεί σε επίνειο της Αθήνα, ήταν και παρέμεινε για αρκετούς αιώνες, ασήμαντος τόπος. Αντίθετα όταν, μετά τα έργα του Θεμιστοκλή και του Περικλή, διαμορφώθηκε σε υποδειγματικό για την εποχή λιμάνι και συγκέντρωσε το εισαγωγικό και διαμετακομιστικό εμπόριο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, αναπτύχθηκε παράλληλα και η πόλη, που έγινε το κέντρο της οικονομικής ζωής όχι μόνο της Αθήνας αλλά και ολόκληρης της χώρας. μεγάλης ακμής του, σε «Εμπόριον της Ελλάδος». 14

ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ ΛΙΜΑΝΙ ΚΑΙ ΠΟΛΗ Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, το λιμάνι καταστράφηκε, έτσι η η πόλη άρχισε να μαραζώνει και σιγά-σιγά ερημώθηκε, για να παραμείνει έρημη από τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες ως το τέλος της Τουρκοκρατίας. Έπειτα, με τη δημιουργία του νεότερου ελληνικού κράτους και τη μεταφορά της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα, το 1834, άρχισαν να διαγράφονται προοπτικές για τη μελλοντική ανάπτυξη του λιμένα του. Έτσι εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για τον εποικισμό του Πειραιά, από ανθρώπους που προέρχονταν από όλα τα σημεία του ελληνικού χώρου, οι οποίοι αποτέλεσαν το δυναμικό «πυρήνα» του πληθυσμού της νέας πόλης, μέσω της οποίας η πόλη εξελίχθηκε και έγινε το σπουδαιότερο εμποροναυτιλιακό κέντρο της χώρας. Το 2017 το λιμάνι παραχωρήθηκε από τον ΟΛΠ στην κινέζικη εταιρεία COSCO Shipping. Η ιδιωτικοποίηση του λιμένα υπόσχεται τη λειτουργία του σε συνθήκες βελτιωμένης αποδοτικότητας οι οποίες αναμένεται να επιδράσουν θετικά στην ανάπτυξη του κύκλου εργασιών των τμημάτων που προσανατολίζονται στην παροχή υπηρεσιών προς τα πλοία, που αναπτύσσονται στην παραλιμένια περιοχή, όπως για παράδειγμα, τα logistics και οι σιδηροδρομικές μεταφορές. Το γεγονός αυτό με τη σειρά του θα συμβάλλει στην περαιτέρω ανάπτυξη της γύρω περιοχής. Τα γεγονότα αυτά, οφείλονται σε ορισμένους παράγοντες που μένουν προσόντα που φυσικό είναι να διαθέτουν όσοι ζουν, εργάζονται και δημιουργούν σ' ένα μεγάλο ναυτιλιακό, εμποροβιομηχανικό και γενικότερα οικονομικό κέντρο. Το λιμάνι του Πειραιά, λοιπόν, αποτελεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα την κύρια θαλάσσια πύλη της Ελλάδας και έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς στο πιο πολυσύχναστο πέρασμα της παγκόσμιας ναυτιλίας, τη Μεσόγειο. Σήμερα, αποτελεί το πρώτο διαμετακομιστικό κέντρο στην Ανατολική Μεσόγειο, και τη μοναδική νότια πύλη της ενωμένης Ευρώπης. Με δεδομένο το μέγεθος και τη σημασία του λιμανιού είναι προφανές ότι οι λειτουργίες του επηρεάζουν άμεσα όλο τον οικιστικό ιστό που το περιβάλλει, από τον Πειραιά μέχρι το Πέραμα, και σε ό,τι αφορά την οικονομική ζωή αλλά και την ποιότητα ζωής των 300.000 κατοίκων των παραλιμένιων Δήμων Πειραιά-Δραπετσώνας-Κερατσινίου και Περάματος. Ειδικότερα, το επιβατικό λιμάνι, μέσω των λειτουργιών που επιτελεί, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την πόλη του Πειραιά, αποτελώντας ταυτόχρονα τη «συνέχεια» της κεντρικής περιοχής της πόλης. Έτσι ο χώρος του επιβατικού λιμανιού λειτουργεί σαν ένα συστατικό στοιχείο της δραστηριότητας των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων στις σχέσεις με τις βασικές λειτουργίες του αστικού χώρου του Πειραιά. αναλλοίωτοι ανάμεσα στους αιώνες. Κάποιοι από αυτούς είναι: Η καίρια και πλεονεκτική γεωγραφικη θέση του Πειραιά τόσο στην αρχαιότητα όσο και στα νεότερα χρόνια. Η φυσική ασφάλεια και τα άλλα πλεονεκτήματα του Κεντρικού λιμένα και των γύρω όρμων και λιμενίσκων, που αποτελούν το πειραϊκό λιμενικό συγκρότημα. Η ύπαρξη κατάλληλης ενδοχώρας που εκτείνεται σ' ολόκληρο το λεκανοπέδιο Αττικής και προσδίδει την ιδιότητα εισαγωγικού λιμένα. Οι ικανότητες και η οικονομική σκέψη που διέκριναν τους κατοίκους του Πειραιά, στις διάφορες φάσεις της ιστορικής πορείας του, 15

ΠΗΓΕΣ Καρύδης Δ. Ν., Τα Επτά Βιβλία της Πολεοδομίας. Παπαϊωάννου Θ., Ενθύμιον Αθηνών. Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Οικονομικές επιπτώσεις από την κυκλοφορία και στάθμευση στον Πειραιά και στο λιμάνι του. Χατζημανωλάκη Γ. Ε., Το λιμάνι του Πειραιά στη διαδρομή των αιώνων.