ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 5.9.2014 COM(2014) 550 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Σχετικά με την εφαρμογή και τα αποτελέσματα του προγράμματος Pericles για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία 2006-2013 EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Σχετικά με την εφαρμογή και τα αποτελέσματα του προγράμματος Pericles για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία 2006-2013 1. Γενικά Το πρόγραμμα «Pericles» είναι πρόγραμμα ανταλλαγών, συνδρομής και κατάρτισης για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία. Το πρόγραμμα θεσπίστηκε με την απόφαση 2001/923/ΕΚ του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2001, για περίοδο τεσσάρων ετών (1 Ιανουαρίου 2002 έως 31 Δεκεμβρίου 2005) 1. Η εν λόγω απόφαση τροποποιήθηκε με δύο αποφάσεις του Συμβουλίου: 2006/75/ΕΚ, της 30ής Ιανουαρίου 2006 2, και 2006/849/ΕΚ, της 20ής Νοεμβρίου 2006 3, εφεξής η «απόφαση Pericles». Η απόφαση αυτή παρέτεινε τη διάρκεια του προγράμματος έως την 31η Δεκεμβρίου 2013. Το άρθρο 13 παράγραφος 3 στοιχείο β) της απόφασης 2001/923/ΕΚ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2006/849/ΕΚ του Συμβουλίου, απαιτεί την υποβολή αναλυτικής έκθεσης για την εφαρμογή και τα αποτελέσματα του προγράμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έως τις 30 Ιουνίου 2014. Η παρούσα έκθεση ανταποκρίνεται σε αυτή την απαίτηση σε σχέση με την περίοδο εφαρμογής 2006-2013 και βασίζεται στην αξιολόγηση που διενεργήθηκε το 2013 και η οποία αναφέρεται στο τμήμα 2 της παρούσας έκθεσης. 2. Προηγούμενες εκθέσεις αξιολόγησης Σύμφωνα με το άρθρο 13 παράγραφος 3 στοιχείο α) της απόφασης 2001/923/ΕΚ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2006/849/ΕΚ του Συμβουλίου, η Επιτροπή υποχρεούται να υποβάλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο έκθεση αξιολόγησης, ανεξάρτητη από την έκθεση του διαχειριστή του προγράμματος, σχετικά με την ορθότητα, την επάρκεια και την αποτελεσματικότητα του προγράμματος, καθώς και ανακοίνωση σχετικά με τη σκοπιμότητα της συνέχισης και της προσαρμογής του προγράμματος, συνοδευόμενη από κατάλληλη πρόταση. Η παρούσα αξιολόγηση διενεργήθηκε από το κλιμάκιο εσωτερικού ελέγχου και τη λειτουργία αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) κατά το 2013. Η Επιτροπή έχει αποστείλει την εν λόγω αναλυτική αξιολόγηση στο Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο με την ανακοίνωση αριθ. COM/2013/588 Η αξιολόγηση καλύπτει την περίοδο από το 2002 έως την πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων το 2012. 1 ΕΕ L 339 της 21.12.2001, σ. 50-54. 2 ΕΕ L 36 της 8.2.2006, σ. 40-41. 3 ΕΕ L 330 της 28.11.2006, σ. 28-29. 2

Επιπλέον, η Επιτροπή προέβη σε ενδιάμεση αξιολόγηση της περιόδου 2006-2010 4, προκειμένου να εκτιμήσει την αποτελεσματικότητα του προγράμματος. Η ενδιάμεση αξιολόγηση έχει χρησιμοποιηθεί στο πλαίσιο της εκτίμησης επιπτώσεων στην οποία προέβη η Επιτροπή και η οποία συνόδευε την πρότασή της για το πρόγραμμα «Pericles 2020» στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020 (ΠΔΠ) (βλ. τμήμα 4). Η παρούσα έκθεση εστιάζεται στην πραγματική υλοποίηση του προγράμματος και στις ετήσιες εκροές που υλοποιήθηκαν την περίοδο 2006-2013. 3. Εφαρμογή του προγράμματος 5 και αποτελέσματα Με βάση το ποσό αναφοράς ύψους 1 εκατ. ευρώ για το 2006 και 6,9 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2007-2013, οι ετήσιες πιστώσεις που εγκρίθηκαν δυνάμει του προγράμματος Pericles ανήλθαν σε 1 εκατ. ευρώ ανά έτος με εξαίρεση το 2010 (0,9 εκατ. ευρώ). Η εφαρμογή του προγράμματος «Pericles» αντανακλά το υψηλό επίπεδο ενδιαφέροντος των κρατών μελών για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία. Κατόπιν συζητήσεων σχετικά με την πολυετή στρατηγική στις συνεδριάσεις της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την Παραχάραξη του Ευρώ (ECEG) κατέστη δυνατή η δέσμευση κονδυλίων που αντιστοιχούν στο 95,7 % του συνολικού προϋπολογισμού. Επί τρία διαδοχικά έτη (2009-2010-2011), η OLAF χρειάστηκε να δεσμεύσει εκ νέου κονδύλια που είχαν αποδεσμευτεί κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους, προκειμένου να ικανοποιηθούν αιτήματα κρατών μελών. Κατά την περίοδο 2006-2013 το πρόγραμμα «Pericles» χρηματοδότησε 113 έργα από τα έργα αυτά, 72 προέρχονταν από τις αρμόδιες αρχές κρατών μελών, ενώ 41 αποτελούσαν πρωτοβουλίες της Επιτροπής/OLAF λεπτομέρειες περιέχονται στο παράρτημα I. 6 Σύμφωνα με την αξιολόγηση του προγράμματος Pericles 2013 7 : «Οι δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα είναι σε γενικές γραμμές ιδιαίτερα σημαντικές για την επίτευξη των ειδικών του στόχων. οι πλέον συναφείς δραστηριότητες είναι η κατάρτιση και η διάδοση, καθώς και οι δραστηριότητες δικτύωσης. Πολύ μεγάλη σημασία έχουν επίσης οι ανταλλαγές προσωπικού και οι πηγές διδασκαλίας. Το 95 % περίπου των πόρων του προγράμματος διατέθηκαν στις δραστηριότητες με τη μεγαλύτερη συνάφεια». 4 Αυτή η ενδιάμεση αξιολόγηση αποτελεί το παράρτημα III της εκτίμησης επιπτώσεων (SEC (2011) 1615 τελικό) που συνοδεύει την πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη θέσπιση του προγράμματος «Pericles 2020» (COM(2011) 913 τελικό). 5 Οι πίνακες ετήσιας εφαρμογής την περίοδο 2006-2013 δημοσιεύονται στον δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/anti_fraud/europrotection/training/index_en.htm 6 Παράρτημα I - Συγκεντρωτικά στατιστικά στοιχεία για την εφαρμογή του προγράμματος Pericles κατά την περίοδο 2006-2013. 7 Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SWD (2013) 304 final, σ. 45. 3

Οι περισσότερες από τις δράσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο 2006-2013 αφορούσαν σεμινάρια 8, κατάρτιση/εργαστήρια και ανταλλαγές προσωπικού. Λεπτομέρειες περιέχονται στο παράρτημα I. 9 Επιλεγμένες ομάδες-στόχοι και συμμετέχοντες Σύμφωνα με την αξιολόγηση του προγράμματος Pericles 2013 10 : «Οι ομάδες-στόχοι του προγράμματος είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικές. Η σημαντικότερη ομάδα στόχος είναι η αστυνομία, η οποία αποτελεί επίσης την ομάδα στόχο που εμπλέκεται περισσότερο στις δραστηριότητες του προγράμματος, τόσο σε ρόλους διοργανωτών όσο και συμμετεχόντων. Οι δικαστικές αρχές και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικές, και οι δύο αυτές ομάδες στόχοι συμμετέχουν στις περισσότερες δραστηριότητες του προγράμματος, μολονότι σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα ήταν επιθυμητή η αύξηση της συμμετοχής των δικαστικών αρχών. Ο ιδιωτικός τομέας, ειδικότερα ο χρηματοπιστωτικός/ τραπεζικός τομέας, αποτελεί επίσης σημαντική ομάδα στόχο, ιδίως στα κράτη μέλη που δεν συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ και σε τρίτες χώρες όπου η κατάρτιση σε εθνικό επίπεδο δεν παρέχεται πάντοτε από εθνικές αρχές». Γραφικές παραστάσεις Ι και ΙΙ: προέλευση και επαγγελματικό ιστορικό των συμμετεχόντων. 8 Σεμινάρια: Διάσκεψη-κατάρτιση-εργαστήριο (CTW). 9 Παράρτημα II Πίνακας που παρουσιάζει την κατανομή ανά είδος δραστηριοτήτων που χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος Pericles κατά την περίοδο 2006-2013. 10 Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SWD (2013) 304 final, σ. 45-46. 4

Συνολικά 4 320 εμπειρογνώμονες συμμετείχαν σε εκδηλώσεις του προγράμματος Pericles. Σε ό, τι αφορά την καταγωγή, οι συμμετέχοντες προέρχονται από 83 χώρες. Η πλειονότητα των ασκουμένων (51 %) ήταν υπήκοοι κρατών μελών με σαφή υπεροχή του προσωπικού από τη ζώνη του ευρώ. Οι ευρωπαίοι συμμετέχοντες αντιπροσωπεύουν το 73 % του συνόλου, ενώ το 16 % των ασκουμένων προέρχονταν από τη Λατινική Αμερική (κυρίως την Κολομβία, το Περού και την Αργεντινή). Ενώ η Αφρική εκπροσωπήθηκε κυρίως από άτομα με ιθαγένειες της Βορείου Αφρικής, η συμμετοχή των ασιατών ασκουμένων περιορίστηκε κυρίως σε κινέζους 11. Όσον αφορά το επαγγελματικό ιστορικό των συμμετεχόντων, τα στελέχη των αστυνομικών δυνάμεων αντιπροσωπεύουν το 64 % του συνόλου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι αστυνομικές αρχές βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της καταπολέμησης της παραχάραξης του ευρώ και ότι η αστυνομία απασχολεί τόσο ερευνητικό όσο και τεχνικό προσωπικό. Θα πρέπει να επισημανθεί η διαφοροποίηση μεταξύ των διαφόρων άλλων κατηγοριών συμμετεχόντων (36 %), συμπεριλαμβανομένης της υψηλής συμμετοχής από κεντρικές τράπεζες (11 %) και δικαστικούς υπαλλήλους (7 %),. Συνεπώς, κατά την εφαρμογή του Pericles καλύφθηκαν η διεθνική και η πολυτομεακή διάσταση του προγράμματος, όπως απαιτείται σύμφωνα με το άρθρο 3 της απόφασης Pericles. Σε γενικές γραμμές, για κάθε έτος εφαρμογής προστίθεντο νέοι υποψήφιοι για το πρόγραμμα 12, γεγονός που πιστοποιεί τις προσπάθειες της OLAF να διαφοροποιήσει τη χρησιμοποίηση των κονδυλίων του προγράμματος Pericles. Οι χώρες που πλήττονται περισσότερο από την παραχάραξη του ευρώ είναι πιο συχνοί χρήστες κονδυλίων του προγράμματος Pericles, π.χ. η Ιταλία, η Ισπανία και η Γερμανία. Πρέπει να σημειωθεί ότι η μη αίτηση κονδυλίων από κράτη μέλη οφειλόταν γενικά σε οργανωτικούς και όχι διαρθρωτικούς λόγους. 11 Η κατηγορία «λοιπά» περιλαμβάνει τη Βόρειο Αμερική και τα ευρωπαϊκά και διεθνή θεσμικά όργανα. 12 Οι αρμόδιες εθνικές αρχές όπως αναφέρονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1338/2001, της 28ης Ιουνίου 2011, σχετικά με τον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία, ΕΕ L 181 της 4.7.2001, σ. 6. 5

Γραφική παράσταση III: Αριθμός δράσεων ανά κράτος μέλος (επιχορηγήσεις 2006-2013) Ενέργειες Pericles εκτός της ΕΕ Ενέργειες «Pericles» υλοποιήθηκαν τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ ανάλογα με τις ειδικές ανάγκες που ανέκυψαν για προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία. Από την έναρξή του, το πρόγραμμα Pericles εδραίωσε την περιφερειακή του προσέγγιση μέσω της υλοποίησης ενεργειών σε ιδιαίτερα ευαίσθητες περιοχές του κόσμου. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη Λατινική Αμερική (όπου το οργανωμένο έγκλημα στην Κολομβία και το Περού αντιπροσωπεύει σημαντική απειλή για το ευρώ) και σε γειτονικές γεωγραφικές περιοχές όπως η νοτιοανατολική Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας και των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων), η περιοχή της Μεσογείου και η βορειοανατολική Ευρώπη. Διαρθρωτικές και νομοθετικές βελτιώσεις Οι ενέργειες Pericles, πέρα από το σχετικό με την ευαισθητοποίηση και κατάρτιση περιεχόμενό τους, συνέβαλαν σε σημαντικό βαθμό σε μια σειρά διαρθρωτικές και νομοθετικές βελτιώσεις στα κράτη μέλη και σε τρίτες χώρες. Μεταξύ άλλων, η Κολομβία, το Περού και η Αργεντινή κατέβαλαν έντονη προσπάθεια για τη δημιουργία δομών καταπολέμησης της παραχάραξης και της κιβδηλείας παρόμοιες με τις εθνικές κεντρικές υπηρεσίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πρόγραμμα Pericles βοήθησε τις (τότε) προσχωρούσες και τις νεοεισερχόμενες χώρες στις προσπάθειές τους να εφαρμόσουν το κεκτημένο της ΕΕ στον ειδικό τομέα της προστασίας του ευρώ 13. 13 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1338/2001 του Συμβουλίου, της 28ης Ιουνίου 2001, σχετικά με τον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 44/2009 του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2008, τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1339/2001 του Συμβουλίου, της 28ης Ιουνίου 2001, για την επέκταση των αποτελεσμάτων του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1338/2001 σχετικά με τον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία σε εκείνα τα κράτη μέλη τα οποία δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ ως ενιαίο νόμισμα. Απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, της 16ης Σεπτεμβρίου 2010, σχετικά 6

Τέλος, τα αποτελέσματα των εκδηλώσεων του προγράμματος «Pericles» χρησιμοποιήθηκαν από την Επιτροπή κατά την κατάρτιση της πρότασης οδηγίας σχετικά με την προστασία του ευρώ και άλλων νομισμάτων από την παραχάραξη και την κιβδηλεία μέσω του ποινικού δικαίου 14. Ειδικότερα, στα σεμινάρια Pericles υπογραμμίστηκε η ανάγκη να επιτραπεί κατά τις έρευνες για παραχάραξη νομισμάτων η χρήση των ίδιων μεθόδων έρευνας με εκείνες που χρησιμοποιούνται για άλλες μορφές σοβαρού οργανωμένου εγκλήματος και προστέθηκε ως διάταξη στην προτεινόμενη οδηγία. 4. Η μελλοντική πορεία Στην ανακοίνωσή της COM/2013/588, η Επιτροπή ανέφερε σαφώς ότι τα συνολικά αποτελέσματα της αξιολόγησης 15 που διενεργήθηκε το 2013 ήταν πολύ θετικά. Το πρόγραμμα Pericles υιοθετήθηκε πλήρως από τους διοργανωτές και τους συμμετέχοντες σε ενέργειες Pericles, οι οποίοι εξέφρασαν τη στήριξή τους για τη συνέχιση του προγράμματος πέραν του 2013 16. Στις 11 Μαρτίου 2014 εκδόθηκε ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 331/2014 17 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί προγράμματος ανταλλαγών, συνδρομής και κατάρτισης για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία (πρόγραμμα «Pericles 2020») που καλύπτει το ΠΔΠ 2014-2020. Εφαρμόζεται σήμερα στο πλαίσιο του ετήσιου προγράμματος εργασίας 2014 που επισυνάπτεται στην απόφαση χρηματοδότησης του 2014 [C (2014) 3427] 18. Η Επιτροπή παρέχει ετήσια ενημέρωση σχετικά με τα αποτελέσματα του προγράμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο, σύμφωνα με το άρθρο 13 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 331/2014. με τους ελέγχους γνησιότητας και καταλληλότητας των τραπεζογραμματίων ευρώ και την εκ νέου θέση αυτών σε κυκλοφορία (EΚΤ/2010/14), Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1210/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Δεκεμβρίου 2010 σχετικά με την εξακρίβωση της γνησιότητας των κερμάτων ευρώ και τη διαχείριση κερμάτων ευρώ ακατάλληλων για κυκλοφορία και κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2182/2004 του Συμβουλίου, της της 6ης Δεκεμβρίου 2004, σχετικά με τα μετάλλια και τις μάρκες που προσομοιάζουν με τα κέρματα ευρώ, όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 46/2009 του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2008. 14 Πρόταση για οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία του ευρώ και άλλων νομισμάτων από την παραχάραξη και την κιβδηλεία μέσω του ποινικού δικαίου, και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2000/383/ΔΕΥ του Συμβουλίου. Η οδηγία τέθηκε σε ισχύ στις 22 Μαΐου 2014. Οδηγία 2014/62/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, σχετικά με την προστασία του ευρώ και άλλων νομισμάτων από την παραχάραξη και την κιβδηλεία μέσω του ποινικού δικαίου, και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2000/383/ΔΕΥ του Συμβουλίου. 15 Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SWD (2013) 304 final 16 Αξιολόγηση των επιπτώσεων (SEC (2011) 1615 τελικό) που συνοδεύει την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος «Pericles 2020» (COM (2011) 913 τελικό). 17 ΕΕ L 103 της 5.4.2014, σ. 1. 18 Η πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για την επέκταση της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 331/2014 για τη θέσπιση προγράμματος ανταλλαγών, συνδρομής και κατάρτισης για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία (πρόγραμμα «Pericles 2020») στα μη συμμετέχοντα κράτη μέλη αναμένεται να εγκριθεί έως το τέλος του 2014. Ο παρών κανονισμός βασίζεται στην πρόταση της Επιτροπής COM(2011) 913 τελικό η οποία συνοδεύεται από το έγγραφο αξιολόγησης των επιπτώσεων SWD SEC(2011) 1615 τελικό. 7