45 Χρόνια ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΑΒΒΑΪ Η-ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗ ΠΑΓΚΡΑΤΙ : Χρυσ Σµύρνης 3 : Τηλ.: 2107601470 ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ : ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β ΤΕΕ 2 ΟΥ ΚΥΚΛΟΥ 2006 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ Α 1. «Η κοινωνική αγωγή είναι αναγκαία προϋπόθεση της ηµοκρατίας», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Τερζάκης. Και πώς να µην είναι άλλωστε, αφού η ηµοκρατία δεν είναι απλά ένα πολίτευµα, αλλά «αναβαθµός πολιτισµού»; Η µάχη για την πολιτισµική αναβάθµιση δεν δίνεται µόνο κάθε φορά που ένας λαός προσέρχεται στις κάλπες για να εκλέξει δηµοκρατικά τους αντιπροσώπους του. ίνεται καθηµερινά, έξω από το παραβάν. ίνεται όταν στην καθηµερινή µας πρακτική σεβόµαστε εµπράκτως τις δηµοκρατικές αξίες. Όταν σεβόµαστε σε κάθε περίσταση τους συµπολίτες µας. Λέξεις 78 ΕΝΟΤΗΤΑ Β 1. α. Τα βασικά γνωρίσµατα του κειµένου αυτού του Άγγελου Τερζάκη που το κατατάσσουν στο είδος του δοκιµίου είναι τα εξής: Η δοµή του: έχει την κλασική δοµή ενός δοκιµίου: Συγκεκριµένα: Πρόλογος ή εισαγωγή ή έκθεση (δήλωση θέµατος και θέσης): «Στη ζωή των λαών προτάσεις εκλογής». Παράγραφος 1. Κύριο µέρος ή ανάπτυξη (προσκόµιση του αποδεικτικού υλικού): «Πολλοί ένοχα κι αθώα». Παράγραφοι 2-4. Επίλογος ή συµπέρασµα (διατύπωση του συµπεράσµατος): «Για να γίνει ένας λαός άξιος σεβασµό του διπλανού σου;». Παράγραφος 5. Το είδος του λόγου η γλώσσα του: είναι ένα είδος πεζού λόγου, µε στοιχεία λογοτεχνικού λόγου (π.χ. µεταφορές: «φόβητρα», «κάτι µαραίνεται µέσα µου» κτλ). Άλλο ένα χαρακτηριστικό του δοκιµιακού λόγου που εµφανίζεται και σε αυτό το δοκίµιο είναι η καλλιέπεια. Η έκτασή του: έχει µέση έκταση (το συγκεκριµένο κείµενο είναι απόσπασµα). Παρουσιάζονται πολλές πτυχές του θέµατος χωρίς αυτό να εξαντλείται. Η θεµατολογία του. Όπως γνωρίζουµε το δοκίµιο καλύπτει µια ευρεία θεµατολογία. Το συγκεκριµένο εξετάζει ένα θέµα πολιτικής και για να ακριβολογούµε ένα ζήτηµα πολιτικής ηθικής, τις αρετές που πρέπει να διακρίνουν έναν λαό για να καταστεί άξιος για το δηµοκρατικό πολίτευµα. Ο σκοπός του: Βασικός σκοπός του είναι να µοιραστεί ο συγγραφέας τις ιδέες του και τον προβληµατισµό του µε τον αναγνώστη. Γενικά, ο δοκιµιογράφος επιδιώκει µε το κείµενό του να πληροφορήσει τον αναγνώστη, να τον προβληµατίσει, να τον 1
πείσει, να τον διδάξει και να τον τέρψει (ψυχικά, πνευµατικά ή αισθητικά). Το ύφος του: είναι προσωπικό, καθώς ο Τερζάκης καταθέτει προσωπικές απόψεις και εµπειρίες. Αυτό γίνεται εµφανές κυρίως µε τη χρήση του α ενικού ρηµατικού προσώπου, καθώς και µε τη χρήση προσωπικών και κτητικών αντωνυµιών α προσώπου. («Μου έχει τύχει ν` ακούσω µαραίνεται µέσα µου, µε κυριεύει κατά τη γνώµη µου», 4 η παράγραφος, «Όταν ακούω χαµογελώ µέσα µου, παρ` όλη µου την αθυµία, γιατί συλλογίζοµαι», 5 η παράγραφος). β. Η τέταρτη παράγραφος του κειµένου αναπτύσσεται µε παραδείγµατα και διευκρινήσεις, γιατί η θεµατική περίοδος «Είναι πάντοτε επικίνδυνο να γενικεύει κανένας, αλλά και η δειγµατοληψία δεν µπορεί να καταργηθεί σα µέθοδος» χρειάζεται διευκρίνιση. Πράγµατι, στα σχόλια λεπτοµέρειες που ακολουθούν δίνονται αυτές οι διευκρινήσεις µέσα απ` το παράδειγµα που προσκοµίζει ο συγγραφέας, ένα παράδειγµα µιας συζήτησης στην οποία παρέστη ως αυτήκοος µάρτυρας. ευτερευόντως, µπορούµε να πούµε ότι η παράγραφος αναπτύσσεται µε αιτιολόγηση, γιατί η θεµατική περίοδος είναι διατυπωµένη µε τέτοιο τρόπο, ώστε να µας παρακινήσει να ρωτήσουµε «γιατί η δειγµατοληψία δεν µπορεί να καταργηθεί σα µέθοδος;» Και σ` αυτή την ερώτηση η απάντηση δίνεται στη συνέχεια, στα σχόλια λεπτοµέρειες της παραγράφου: «(Γιατί: εννοείται) µου έχει τύχει πάµπολλες φορές». Άρα, µπορούµε να πούµε ότι η παράγραφος αναπτύσσεται µε συνδυασµό µεθόδων. γ. ΟΜΗ 1 ης ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ Θεµατική περίοδος: «Στη ζωή των λαών ώριµο για τη ηµοκρατία». Σχόλια λεπτοµέρειες: «εν πρόκειται διαλέγεις». Κατακλείδα: «Η εποχή µας προτάσεις εκλογής». 2. α. α) Η ηµοκρατία συντελεί στο να γίνονται τα άτοµα υπεύθυνα, συνεπή, διαλλακτικά και συνεργάσιµα µε αποτέλεσµα να ευνοείται η επίλυση των κοινωνικών προβληµάτων και άρα η κοινωνική πρόοδος. β) Σε καθεστώτα αυταρχικά, όπως αυτό της Κίνας, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων είναι συχνό φαινόµενο. γ) Η απόφαση για τον τόπο προορισµού της τριήµερης εκδροµής της τάξης µας θα βγει µε βάση την αρχή της πλειοψηφίας. δ) Οι µαθητές που επιτυγχάνουν στις Πανελλαδικές εξετάσεις ακολουθούν µέθοδο και τάξη στο διάβασµά τους. ε) Στην εποχή µας, µια εποχή τροµολαγνείας, πολλοί άνθρωποι απεµπολούν βασικά τους ατοµικά δικαιώµατα και δέχονται να εκχωρήσουν υπερεξουσίες στα σώµατα ασφαλείας προκειµένου να αποκτήσουν µια ψευδαίσθηση ασφάλειας. 2
β. αποδείξει ξεκάθαρες απατηλές απόληξη αθυµία ΛΕΞΗ ΣΥΝΩΝΥΜΟ επιβεβαιώσει αποσαφηνισµένες παραπλανητικές τέλος ακεφιά γ. ΒΑΘΜΟΙ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΣ ώριµο ωριµότερο πιο ώριµο ωριµότατο πολύ ώριµο µέγας µεγαλύτερος πιο µεγάλος µέγιστος πολύ µεγάλος άξιος αξιότερος πιο άξιος αξιότατος πολύ άξιος εύκολα ευκολότερα πιο εύκολα ευκολότατα πολύ εύκολα (επίρρ.) χαµηλή χαµηλότερη πιο χαµηλή χαµηλότατη πολύ χαµηλή ΕΝΟΤΗΤΑ Γ 1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το κείµενο αναφέρεται στις αρετές που πρέπει να διακρίνουν τους πολίτες ενός δηµοκρατικού πολιτεύµατος. Σύµφωνα µε το συγγραφέα κάθε λαός καλείται, σε κάποιες ιστορικές στιγµές, ν` αποδείξει αν είναι άξιος για τη δηµοκρατία, που, ως υπέρτατη κατάκτηση του πολιτισµού, προϋποθέτει καλλιέργεια και εσωτερική πειθαρχία. Όταν λοιπόν δοκιµάζεται η δηµοκρατική ιδέα, οι αιτίες δε βρίσκονται µόνο στις εξωτερικές ιστορικές συνθήκες, αλλά και στην εσωτερική ανωριµότητα του λαού. Παράδειγµα τέτοιας ανωριµότητας είναι η προτίµηση ορισµένων πολιτών προς τα δικτατορικά καθεστώτα, µε αναπόφευκτο τίµηµα την καταπάτηση των ελευθεριών και τη συνακόλουθη κοινωνική κρίση. Αντιθέτως, η γνήσια δηµοκρατική συµπεριφορά ορίζεται απ` την κοινωνική αγωγή και την αυτοπειθαρχία στην καθηµερινή ζωή. Λέξεις 106 Ι. Πρόλογος Στην εποχή µας, όπου καθηµερινά γινόµαστε αυτόπτες µάρτυρες φαλκίδευσης και άγριας παραχάραξης των δικαιωµάτων ατόµων και λαών, ο ρόλος της δηµοκρατίας, στη διασφάλιση των δικαιωµάτων αυτών και στην πορεία επιστηµονικοτεχνικής αλλά και ανάλογης πνευµατικής ανέλιξης προµηνύεται και αενάως αποδεικνύεται ευεργετικός. Μέσα σ αυτήν την 3
πραγµατικότητα ο σύγχρονος άνθρωπος καλείται να αξιοποιήσει τις προνοµιακές, πνευµατικές, νοητικές και υλικοτεχνικές δυνατότητες του και να υπερκεράσει τα ατέρµονα προβλήµατα που µαστίζουν την κοινωνία, κατευθυνόµενος από την παιδεία. ΙΙ. Κύριο θέµα 1. ηµοκρατία Πολιτειακό σύστηµα που θεµελιώνεται στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, σε αντίθεση προς τη µοναρχία και την ολιγαρχία και που ρυθµίζει τη λειτουργία του σύµφωνα µε τη βούληση της πλειοψηφίας των πολιτών. Η δηµοκρατία είναι ένας τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας, της ζωής του ανθρώπου, που στηρίζεται σε δύο βασικά αξιώµατα: στην αναγνώριση της αξίας του ανθρώπου, και κατ επέκταση στο σεβασµό των ανθρώπινων δικαιωµάτων και στο αξίωµα ότι η εξουσία ανήκει σ όλους, προέρχεται απ όλους και αποβλέπει στην εξυπηρέτηση όλων. 2. Παιδεία Ο όρος αυτός αποκτά το νόηµα ενός πνευµατικού ευγενισµού του ανθρώπου, της εγκαθίδρυσης ενός συστήµατος αξιών, που αποσκοπεί στη στροφή του προς τις πνευµατικές ενασχολήσεις και τον αγώνα µε πυξίδα προσανατολισµού τον άνθρωπο, τις µεγάλες και αναλλοίωτες αξίες που εµπνέουν και καθοδηγούν µε ιδανικά, µε ιδεατές καθοδηγητικές αρχές. Η παιδεία δεν επιδαψιλεύει απλώς στείρες γνώσεις ή χρησιµοθηρικές όπως γίνεται µε την εκπαίδευση, µε τα κρατικά, προγράµµατα που αποβλέπουν στην εξασφάλιση της επαγγελµατικής σταδιοδροµίας αντίθετα η παιδεία οδηγεί στην αληθινή ακέραια, στην αληθινή ακέραια, στην ολοκληρωµένη γνώση, καταυγάζοντας τον εσωτερικό κόσµο του ανθρώπου και του ανθρώπου και τελικά τον ίδιο τον άνθρωπο. Γιατί ανάµεσα στην παιδεία και τη δηµοκρατία αναπτύσσεται µια διαλεκτική σχέση, µια σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης. Συµπέρασµα Η παιδεία αποτελεί θεµέλιο της δηµοκρατίας, της οποίας µόνιµος και σταθερός σκοπός, πρωταρχικά µέληµα είναι η παροχή σωστής παιδείας. Άρα οι δύο έννοιες είναι αλληλένδετες, η µία προϋποθέτει την άλλη. Το δηµοκρατικό πολίτευµα αναδεικνύει τις δυνατότητες του ανθρώπου µε αξιολογικά κριτήρια, το πνεύµα και την αρετή, καταξιώνει την προσωπικότητα του, αφήνοντας του περιθώρια δηµιουργικής και ποιοτικής δραστηριότητας. Καταλαβαίνουµε λοιπόν πως η δηµοκρατία απαιτεί πολίτες που δηµιουργούν, που δε συµβιβάζονται, που συνεργάζονται ισότιµα µε τους άλλους, που δέχονται τις διαφορετικές απόψεις και αντιλήψεις στα πλαίσια της πλουραλιστικής κοινωνίας πολιτών, που βασικό γνώρισµα της έχει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Όλα αυτά όµως προϋποθέτουν ανθρώπους πολίτες µε παιδεία, µε κουλτούρα, ευρύτητα πνεύµατος, ανθρώπους που αγωνίζονται για ανώτερους στόχους. Για τη σχέση παιδείας και δηµοκρατίας γράφει ο Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλος: «ηµοκρατία χωρίς πνευµατική καλλιέργεια δε νοείται ούτε ως έννοια ούτε ως πραγµατικότητα. Η πνευµατική καλλιέργεια όµως δεν είναι µόνο προϋπόθεση της δηµοκρατίας, αλλά µόνιµος, σταθερός της σκοπός Όσο µειώνεται η πνευµατική καλλιέργεια µέσα σε µια δηµοκρατία, τόσο 4
απειλείται η δηµοκρατία από τους εχθρούς της, οι οποίοι είναι η τυραννία και η δηµοκοπία Η παιδεία είναι το σταθερό θεµέλιο της δηµοκρατίας. Με την παιδεία η δηµοκρατία θέλει να αναδείξει τον άνθρωπο, την αρετή, το πνεύµα, γενικώς το ανθρώπινο κάλλος. το πρώτο χρέος µιας δηµοκρατικής πολιτείας είναι η παιδεία, η συστηµατική καλλιέργεια των ψυχικών, ηθικών και πνευµατικών δυνάµεων οι οποίες συνιστούν την προσωπικότητα του ανθρώπου». Από την άλλη πλευρά όταν ο άνθρωπος δεν είναι καλλιεργηµένος είναι επιρρεπής στο δογµατισµό, στο φανατισµό στους µηχανισµούς της προπαγάνδας, που επιδιώκουν να χειραγωγήσουν τον άνθρωπο. Είναι τραγικό και άθλιο το θέαµα του ανθρώπου, του οποίου η δραστηριότητα ελέγχεται και κατευθύνεται. Όσο µειώνεται η πνευµατική καλλιέργεια του ανθρώπου, τόσο αυξάνονται οι κίνδυνοι κατάλυσης του δηµοκρατικού πολιτεύµατος. Στην περίπτωση αυτή ανοίγει ο δρόµος για την αυθαιρεσία, την επιβολή, τον αυταρχισµό, τον ολοκληρωτισµό. Γι αυτούς τους λόγους τα ανελεύθερα καθεστώτα, που τοποθετούν πολύ χαµηλά στην αξιολογική τους κλίµακα τον άνθρωπο, αδιαφορούν για την παροχή σωστής παιδείας, επιβάλλοντας τον αυταρχικό µονόλογο που ισοπεδώνει τον άνθρωπο, αδρανοποιεί τις δηµιουργικές του δυνάµεις, τον µετατρέπει σε πειθήνιο όργανο, σε άβουλο ον, σε πιόνι στη σκακιέρα των ύποπτων πολιτικών σκοπιµοτήτων, σε υπήκοο που δέχεται παθητικά τις απόψεις των άλλων και δεν αντιδρά σε καταστάσεις που τον ταπεινώνουν και τον υποβαθµίζουν. ΙΙΙ. Επίλογος α. Λογικό συµπέρασµα: Η δηµοκρατική πολιτεία οφείλει στις µέρες µας να στηρίξει το πνεύµα και όχι να το διορθώσει, να κάνει τον άνθρωπο ικανό να οδηγηθεί σε ανώτερα έργα δηµιουργίας, να ωθήσει ένα λαό στην ιστορική του αθανασία, να κάνει τον άνθρωπο ικανό να κυβερνήσει «το καράβι του πολιτισµού του». Παιδεία και δηµοκρατία είναι έννοιες που συνυφαίνονται, είναι έννοιες αλληλένδετες. β. Απόψεις διανοητών, σηµαντικών πνευµατικών ανθρώπων. Εύ ποιήσεις σύ τα µέγιστα την πόλιν, εί µη τους ορόφους αλλά τάς ψυχάς αυξήσεις. Άµεινον γάρ έν τοίς µικροίς οικήµασι µεγάλας οικείν ψυχάς ή έν ταίς µεγάλαις οικίαις ταπεινά φωλεύειν ανδράποδα. ( Θα ευεργετήσεις αφάνταστα την πόλη σου αν αρθρώσεις όχι τους ορόφους των οικιών αλλά τις ψυχές των πολιτών. Γιατί είναι καλύτερα σε µικρά σπίτια να κατοικούν µεγάλες ψυχές, παρά σε µεγάλα σπίτια να φωλιάζουν ταπεινά υποζύγια). Επιµέλεια απαντήσεων: Γιασουρίδης Μιλτιάδης Λιανός Αντώνης 5