Επινοώντας εκ νέου τη φυσική, στην εποχή της ανάδυσης. Εκδόσεις Κάτοπτρο, 2008. Ο Robert B. Laughlin κατέχει την έδρα φυσικής Robert M. και Anne Bass στο Πανεπιστήμιο Stanford, όπου διδάσκει από το 1985. Το 1998 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ φυσικής για το έργο του σχετικά με το κλασματικό κβαντικό φαινόμενο Hall. Είναι εταίρος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών (AAAS), της Αμερικανικής Ένωσης για την Προαγωγή της Επιστήμης (AAAS), καθώς και της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (NAS). Για να περιγράψουμε φιλοσοφικά το Σύμπαν, έχουμε δύο εκδοχές: Τον ολισμό και τον αναγωγισμό. Σύμφωνα με τον ολισμό το Σύμπαν περιγράφεται πλήρως από το ίδιο το Σύμπαν, 1 / 11
με την εισαγωγή όλων των θεμελιωδών ποιοτήτων του. Σύμφωνα με τον αναγωγισμό το Σύμπαν περιγράφεται πλήρως μέσω ενός απλού και μοναδικού θεμελιώδους νόμου ή αρχής. Η πλήρης εκδοχή του ολισμού είναι ότι το Σύμπαν περιγράφεται από το ίδιο το Σύμπαν και τίποτε λιγότερο ή περισσότερο, ενώ η πλήρης εκδοχή του αναγωγισμού είναι η απόλυτη απλούστευση στην ερμηνεία του Σύμπαντος, μέσω ενός και μοναδικού θεμελιώδους νόμου ή 2 / 11
αρχής. Η επιστήμη και, ειδικότερα η φυσική, είναι αναγωγιστικές, καθώς αναζητούν, με αρκετή επιτυχία μάλιστα, την αναγωγή των συνθέτων φαινομένων και ποιοτήτων σε απλούστερα, με έσχατη μάλιστα κατάληξη έναν θεμελιώδη μαθηματικό νόμο, τον οποίο αναζητά και η πιο σύγχρονη θεωρία της φυσικής, η θεωρία των χορδών. Αναγωγισμός είναι η τάση, η οποία συνίσταται στην εξαγωγή του ανώτερου από το κατώτερο, του πλέον σύνθετου από το 3 / 11
απλούστερο, θεωρώντας ως πραγματικά και θεμελιωδέστερα μόνο τα απλούστερα συστατικά. Ο Αμερικανός νομπελίστας επιστήμονας Robert Laughlin, υποστηρίζει ότι οι φυσικοί θα πρέπει να εγκαταλείψουν τη φρενήρη αναζήτηση των στοιχειωδών σωματιδίων στους επιταχυντές και να αντιμετωπίσουν πρώτα το πρόβλημα της πολυπλοκότητας. «Είναι πολύ πιο αποτελεσματικό», υποστηρίζει ο Laughlin, «γιατί η τωρινή προσέγγιση δεν επιτρέπει την 4 / 11
περιγραφή των εξισώσεων πολλών φαινομένων. Αντίθετα η λύση στο πρόβλημα της πολυπλοκότητας θα μπορούσε να εξηγήσει σχεδόν τα πάντα, από την έκρηξη που μετατρέπει το καλαμπόκι σε ποπ κορν ως τη Μεγάλη Έκρηξη, που δημιούργησε το σύμπαν μας». Ένα σύστημα είναι πολύπλοκο όταν η συνολική συμπεριφορά του δεν γίνεται κατανοητή με την ανάλυση των επιμέρους 5 / 11
συστατικών του. Πού βρίσκονται τα σύνορα της επιστήμης; Πάρα πολύ μακριά από εμάς και την εποχή μας, διατείνεται ο νομπελίστας Robert Laughlin, τόσο ώστε είναι φαιδρό να μιλάμε για "το τέλος της επιστήμης". Έχουμε απλώς φτάσει στο τέλος ενός ορισμένου είδους αναγωγιστικής σκέψης. Αντί να αναζητούμε τελικές 6 / 11
θεωρίες, μας λέει, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στον κόσμο των αναδυόμενων ιδιοτήτων - ιδιοτήτων όπως η σκληρότητα και το σχήμα ενός κρυστάλλου, που είναι αποτέλεσμα οργάνωσης μεγάλου πλήθους ατόμων. Οι θεμελιωδέστεροι νόμοι της φυσικής, όπως οι νόμοι του Νεύτωνα ή της κβαντικής μηχανικής, συνεχίζει, είναι στην πραγματικότητα αναδυόμενοι. Είναι ιδιότητες μεγάλων συγκεντρώσεων 7 / 11
ύλης, και η ακρίβειά τους, όταν εξετάζονται προσεκτικά, εξαφανίζεται. Ο Laughlin στο βιβλίο "Ένα διαφορετικό σύμπαν" μας δείχνει γιατί πρέπει να αλλάξει κάθε μας σκέψη για τους θεμελιώδεις νόμους της φύσης και γιατί τα μεγαλύτερα μυστήρια της φυσικής δεν βρίσκονται στα άκρα του Σύμπαντος αλλά 8 / 11
δίπλα μας! Μας πηγαίνει σε έναν κόσμο -τον δικό μαςόπου ο κενός χώρος πρέπει να θεωρείται ενός είδους στερεά ύλη, όπου ο ήχος έχει κβάντα όμοια με εκείνα του φωτός, όπου υπάρχουν πολλές φάσεις της ύλης και όχι τρεις, όπου το μέταλλο μοιάζει με υγρό, ενώ το υπερρευστό ήλιο θυμίζει περισσότερο στερεό. Είναι ένα σύμπαν το οποίο βρίθει από φαινόμενα που περιμένουν να τα ανακαλύψουμε. Ένας 9 / 11
απίστευτα όμορφος και μυστηριώδης νέος κόσμος. Το "Ένα διαφορετικό σύμπαν" μπορεί να σπάσει νοητικά κελύφη, τα οποία μας εμποδίζουν επικίνδυνα να δούμε τα πράγματα και με έναν διαφορετικό τρόπο, πέραν του γνωστού και του συνηθισμένου! 10 / 11
Σταμάτης Τσαχάλης 11 / 11