Σεισμική Αποτίμηση του Γ.Ν.Π. "Ο Άγιος Ανδρέας" και προτάσεις Προσεισμικών Επεμβάσεων με βάση την Επιτελεστικότητα Performance-based Seismic Evaluation and Retrofit: General Hospital of Patras "Agios Andreas" Βασίλειος ΜΠΑΡΔΑΚΗΣ 1, Γεώργιος ΦΕΡΕΝΤΙΝΟΣ 2, Ιωάννης ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ 3, Κωνσταντίνος ΛΙΟΝΤΟΣ 4 Λέξεις κλειδιά: Επιτελεστικότητα, Ανελαστική Ανάλυση, ΚΑΝΕΠΕ, ΙΟΠ ΠΕΡΙΛΗΨΗ : Το κεντρικό δόμημα του Γενικού Νοσοκομείου Πατρών "Ο Άγιος Ανδρέας" αποτελείται από έξι πλαισιακά κτίρια Ω/Σ. Τα οκταώροφα κτίρια παρουσίασαν βλάβες κατά το σεισμό της 8 ης Ιουνίου του 2008 και εκκενώθηκαν για λόγους ασφαλείας. Κατά την αποτίμηση και τη μελέτη ενίσχυσης - λόγω της υψηλής κοινωνικής σπουδαιότητας του δομήματος - επιπλέον των συμβατικών μεθόδων ανάλυσης, εφαρμόστηκαν οι προχωρημένες διαδικασίες που προβλέπει ο ΚΑΝΕΠΕ. Με στόχο τη Στάθμη Επιτελεστικότητας "Προστασίας Ζωής", για το σεισμό σχεδιασμού του ΕΑΚ, σχεδιάστηκαν τοιχωματοποιήσεις πλαισίων/στύλων, επικολλήσεις ΙΟΠ και μεταλλικών ελασμάτων, καθώς και μανδύες Ω/Σ. Επίσης, μελετήθηκαν ειδικά θέματα επεμβάσεων όπως η οιονεί-σταδιακή δόμηση των νέων τοιχείων και η προστασία των μεταλλικών ελασμάτων, των στηρίξεων των δοκών, από θλιπτική καταπόνηση. Οι ανελαστικές μέθοδοι Ανάλυσης οδήγησαν το σχεδιασμό σε λύση με αντίτιμο την αύξηση της πολυπλοκότητας των υπολογισμών. ABSTRACT : The central structure of the General Hospital of Patras "Agios Andreas", consists of six RC framed buildings. The 8-storey buildings were damaged during the earthquake recorded in the 8 th of June 2008 and were evacuated for security reasons. For the evaluation and the retrofit - due to the high importance class of the structure - apart from the conventional methods of analysis, more advanced procedures were applied according to the Greek Code for Structural Interventions. Aiming at "Life Safety" Performance Level for the design earthquake of the Greek Seismic Code, conversions of frames/columns to shear-walls, FRP wrapping, steel plating and RC jacketing were designed. Special retrofitting issues were taken into account, such as staged construction of the shear walls and protection of the steel plates of the beam ends against compressive stress. The inelastic procedures led to the design solution, resulting though in the increase of the computational complexity. 1, Πολιτικός Μηχανικός Δρ, Eblecton Σύμβουλοι Μηχανικοί ΕΠΕ, Πάτρα, email: vbarda@tee.gr 2,3 Πολιτικός Μηχανικός, Λιόντος & Συνεργάτες ΕΠΕ, Αθήνα, email: info@liontos.gr 4, Πολιτικός Μηχανικός, Διαχ/της της Λιόντος & Συνεργάτες ΕΠΕ, Αθήνα, email: info@liontos.gr 1
Περιγραφή ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το κεντρικό δόμημα του Γενικού Νοσοκομείου Πατρών (Γ.Ν.Π.) "Ο Άγιος Ανδρέας" αποτελείται από τρία οκταώροφα και τρία διώροφα "ανεξάρτητα" κτίρια - χωρίζονται μεταξύ τους με αρμούς (Εικ. 1). Τα δομικά συστήματα των κτιρίων είναι πλαισιακού τύπου εξ Ω/Σ. Για το σύνολο των κτιρίων το πλήθος των υπόγειων ορόφων μπορεί να θεωρηθεί ίσο με δύο, αν συμπεριληφθεί σ αυτό η υψηλή στάθμη θεμελίωσης. Όλα τα κτίρια εδράζονται επί του εδάφους μέσω μεμονωμένων πεδίλων Ω/Σ και μόνο σε λίγες περιοχές υπάρχουν συνδετήριες δοκοί (υψίκορμες). Εικόνα 1. Σκαρίφημα διάταξης κτιρίων σε κάτοψη Τα κτίρια έχουν κάτοψη ορόφου ορθογωνικής μορφής, ενώ μόνον στο ισόγειο και στα υπόγεια των κτιρίων ΙΙΙα και IV η κάτοψη μορφώνεται σε σχήμα "Γ". Σε αρκετές περιπτώσεις διαπιστώνονται έμμεσες στηρίξεις δοκών και ασθενής διαδοκίδωση κατά τη μια διεύθυνση. Οι διατομές των στύλων είναι γενικώς μικρές - εύκαμπτο σύστημα - και μειώνονται καθ ύψος σύμφωνα με τη συνήθη μελετητική/κατασκευαστική πρακτική της εποχής. Σε ορισμένες περιοχές υπάρχουν και ανισοσταθμίες πλακών. Ιστορικό Το Γ.Ν.Π. σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε την δεκαετία του 70, για σεισμική επιβάρυνση ε=0.06 βάσει των "παλαιών κανονισμών" (Αντισεισμικός 59, Σκυροδέματος 54). Για τα οκταώροφα κτίρια είχε προδιαγραφεί κατηγορία σκυροδέματος Β225, κατηγορία χάλυβα διαμήκους οπλισμού δοκών/πλακών St- III, και κατηγορία χάλυβα λοιπών οπλισμών (διαμήκης οπλισμός στύλων, εγκάρσιος οπλισμός) St-I. Για τα διώροφα κτίρια είχε προδιαγραφεί κατηγορία σκυροδέματος Β160, και κατηγορία χάλυβα οπλισμού St-I. 2
2.35 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.10 i 4.30 5.95 4.60 ii 4.50 4.55 4.60 3.10 3.10 3.10 3.15 3.15 3.15 3.10 3.10 3.35 iii 4.65 4.80 5.10 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 Εικόνα 2. Τυπικοί ξυλότυποι διωρόφων κτιρίων (i) I (ii) IIα (iii) IIβ 3
6.35 i 6.45 3.25 2.50 5.20 3.50 2.50 3.65 3.45 3.45 3.45 ii 6.45 2.50 3.25 6.35 3.45 3.45 3.45 3.45 3.45 3.45 iii 6.45 3.25 6.35 2.50 3.40 3.45 3.45 3.45 3.45 3.45 3.45 3.45 3.45 Εικόνα 3. Τυπικοί ξυλότυποι οκταώροφων κτιρίων (i) I (ii) IIα (iii) IIβ 3.65 4
Τα οκταώροφα κτίρια παρουσίασαν βλάβες κατά τον σεισμό της 8 ης Ιουνίου του 2008 και εκκενώθηκαν για λόγους ασφαλείας. Τα αποτελέσματα του ελέγχου στατικής επάρκειας δεν τεκμηρίωναν επαναλειτουργία του δομήματος και τελικώς κρίθηκε σκόπιμη η σεισμική αναβάθμιση του δομικού συστήματος. Κατά την αποτίμηση και τη μελέτη ενίσχυσης - λόγω της υψηλής κοινωνικής σπουδαιότητας του δομήματος - επιπλέον των συμβατικών μεθόδων ανάλυσης, εφαρμόστηκαν οι προχωρημένες διαδικασίες που προβλέπει ο ΚΑΝΕΠΕ. Στη φάση τεκμηρίωσης διαπιστώθηκε έντονο πρόβλημα διάβρωσης οπλισμού σε κάποιες θέσεις και υπέρβαση φορτίου επικαλύψεων σε κάποιες περιοχές ανισοσταθμιών. i ii Εικόνα 4. Παραδείγματα Προσομοιωμάτων: (i) λεπτομερές γραμμικό (ii) μή-γραμμικό 5
ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ Είναι κοινώς αποδεκτό πως η πολυπλοκότητα της Ανάλυσης (γραμμική μήγραμμική, στατική δυναμική, ντετερμινιστική στοχαστική, κτλ) είναι αντιστρόφως ανάλογη της λεπτομέρειας των πεπερασμένων στοιχείων (ραβδωτά επιφανειακά χωρικά κτλ). Με στόχο την μεγαλύτερη αξιοπιστία χρησιμοποιήθηκαν δύο προσομοιώματα για κάθε κτίριο: ένα λεπτομερές γραμμικό προσομοίωμα (π.χ. Εικ. 4.i) αποτελούμενο από ραβδωτά και επιφανειακά πεπερασμένα στοιχεία, το οποίο αναλύθηκε βάσει της συμβατικής διαδικασίας αποτίμησης, και ένα μή-γραμμικό προσομοίωμα (π.χ. Εικ. 4.ii) αποτελούμενο από ραβδωτά πεπερασμένα στοιχεία (άρα απλούστερο στην τοπολογία του απ το πρώτο) συγκεντρωμένης (στα άκρα) ανελαστικότητας, τα οποία ενσωματώνουν κατάλληλους νόμους υστέρησης (ροπής/στροφής χορδής) για την προσομοίωση στοιχείων Ω/Σ και είναι συμβατά με το σχέδιο του ελληνικού Κανονισμού Επεμβάσεων (βλ. και 7.1.2 ΚΑΝΕΠΕ). Για την πρώτη ομάδα προσομοιωμάτων χρησιμοποιήθηκαν τα προγράμματα ANSYS και ETABS και διενεργήθηκε αποτίμηση με βάση τις Δυνάμεις. Για την δεύτερη ομάδα προσομοιωμάτων χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα ANSRuop (ANSRuop, 2007) : εξειδικευμένο λογισμικό ανάλυσης κατασκευών το οποίο αναπτύχθηκε στο Εργαστήριο Κατασκευών του Πανεπιστημίου Πατρών ως εξέλιξη και επέκταση του προγράμματος ANSR I (Mondkar & Powel 1975). Για το νόμο ροπής/στροφής χορδής υιοθετήθηκε διγραμμικό μοντέλο με κράτυνση, ενώ λήφθηκε υπόψη και η μεταβολή της ροπής διαρροής με την αξονική δύναμη στην απόκριση. Η μή-γραμμικότητα της γεωμετρίας λήφθηκε μερικώς υπόψη (ροπές 2 ας τάξεως με μικρές μετακινήσεις). Το βασικό μέγεθος απόκρισης για τις πλάστιμες μορφές αστοχίας είναι η στροφή χορδής (Εικ. 5) - το έργω-αντίστοιχο μέγεθος της ροπής. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΕΠΙΤΕΛΕΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Μεθοδολογία Ανάλυσης Συνδυάστηκε η στατική ανελαστική ανάλυση ("pushover analysis") με τη μεθοδολογία εύρεσης στοχευόμενης μετακίνησης του EC8 (CEN 2003), και η βασική παράμετρος αποτίμησης των πλάστιμων μορφών αστοχίας ήταν οι απαιτούμενες στροφές χορδής στα άκρα των μελών. Κατά τον ΚΑΝΕΠΕ, όταν η επιρροή των ανώτερων ιδιομορφών είναι σημαντική, επιτρέπεται να εφαρμόζεται η στατική ανελαστική ανάλυση, υπό τον όρο ότι θα εφαρμόζεται σε συνδυασμό με μια συμπληρωματική δυναμική ελαστική ανάλυση (μέθοδος τοπικών δεικτών συμπεριφοράς). Η βασική ανίσωση ασφαλείας των τοπικών δεικτών συμπεριφοράς: M s /M R m (1) 6
Όσον αφορά το πρότυπο φόρτισης της ανελαστικής στατικής ανάλυσης εφαρμόζεται: Κατανομή καθ ύψος σύμφωνα με το σχήμα της πρώτης ιδιομορφής στη θεωρούμενη διεύθυνση, όταν το ποσοστό ενεργούς μάζας είναι σημαντικό (> 75%). Κατανομή καθ ύψος συμβατή με την κατανομή των τεμνουσών ορόφων που υπολογίζονται με συνδυασμό των ιδιομορφικών αποκρίσεων από τη φασματική ανάλυση του κτιρίου, χρησιμοποιώντας τον απαιτούμενο αριθμό ιδιομορφών, όταν δεν ισχύουν οι προϋπόθεσης του πρώτου προτύπου. «Ομοιόμορφη» κατανομή αποτελούμενη από οριζόντια φορτία ανάλογα προς τη μάζα κάθε στάθμης (ορόφου). Τελικώς χρησιμοποιήθηκε η περιβάλλουσα της απόκρισης (των δεικτών βλάβης). Εικόνα 5. Στροφή χορδής μέλους Η αποτίμηση και ο σχεδιασμός της επέμβασης υπολογίστηκαν βάσει των κριτηρίων της στάθμης επιτελεστικότητας "Προστασίας Ζωής" του ΚΑΝΕΠΕ για το σεισμό σχεδιασμού του ΕΑΚ 2000 (για κατηγορία σπουδαιότητας Σ4). Με άλλα λόγια, επιλέχθηκε ο στόχος αποτίμησης/ανασχεδιασμού "Β1" του ΚΑΝΕΠΕ ο οποίος - όπως ενδεικτικά αναφέρεται στον ΚΑΝΕΠΕ - προβλέπεται και από τον ΕΑΚ κατά τον σχεδιασμό νέων δομημάτων. Σχεδιασμός Επέμβασης Δοκιμάστηκαν εναλλακτικά σενάρια επέμβασης και τελικώς υιοθετήθηκε η παρακάτω δέσμη επεμβάσεων: τοιχωματοποίηση πλαισίων (π.χ. 8.5.3 ΚΑΝΕΠΕ) και δημιουργία τοιχωμάτων στις πλευρές υποστυλωμάτων. Επικόλληση ελασμάτων χάλυβα σε στηρίξεις δοκών προς ενίσχυση της εφελκυόμενης ζώνης έναντι ορθής έντασης (σε περιοχές που δεν θα αναπτύξουν θλίψη κατά την ανακύκλιση). Επικόλληση υφασμάτων ΙΟΠ (Ινοπλισμένων Πολυμερών) για την αύξηση της φέρουσας ικανότητας έναντι τέμνουσας και την αύξηση της διαθέσιμης πλαστιμότητας των υφισταμένων στοιχείων. Κατασκευή μανδυών Ω/Σ σε περιορισμένο πλήθος στύλων. Η διαδικασία ανασχεδιασμού πραγματοποιήθηκε κυρίως βάσει μετακινήσεων και ήταν θαμιστική. Η τιμή της στοχευόμενης μετακίνησης αλλά και οι τιμές των απαιτούμενων στροφών χορδής μεταβάλλονται έντονα όταν σχεδιάζονται προσθήκες που προκαλούν μεταβολή τις δυσκαμψίας του συστήματος. Απ την άλλη μεριά, οι παραπάνω τιμές μένουν πρακτικώς ανεπηρέαστες όταν 7
σχεδιάζονται προσθήκες που προκαλούν αύξηση μόνον της πλαστιμότητας ή της αντοχής έναντι τέμνουσας (π.χ. προαναφερθείσα επικόλληση ΙΟΠ). Με βάση το παραπάνω σκεπτικό για να σχεδιαστούν οι επεμβάσεις της δεύτερης κατηγορίας προσομοιώθηκαν οι επεμβάσεις της πρώτης κατηγορίας: τοιχωματοποιήσεις πλαισίων, δημιουργία τοιχωμάτων στις πλευρές υποστυλωμάτων, μανδύες Ω/Σ και επικόλληση ελασμάτων χάλυβα στις στηρίξεις των δοκών. Π.χ. στην Εικ. 6 διακρίνονται με κόκκινο οι κρίσιμες περιοχές των δομικών στοιχείων που απαιτούσαν (για την συγκεκριμένη φόρτιση) αύξηση της διαθέσιμης στροφής χορδής (θ S /θ ΠΖ > 1). Η θαμιστική διαδικασία υπολογισμού ποσοτήτων ΙΟΠ σταματούσε επιτυχώς όταν το όριο της Στάθμης Επιτελεστικότητας "Προστασίας Ζωής", θ ΠΖ, υπερέβαινε την απαιτούμενη στροφή χορδής, θ S. 0-1/3 1/3-2/3 2/3-1 > 1 Εικόνα 6. Δείκτες βλάβης σε όρους στροφής χορδής (θ S /θ ΠΖ ) από τις Ανελαστικές Στατικές Αναλύσεις για το σεισμό σχεδιασμού. Στάδιο: μανδύες Ω/Σ, προσθήκη τοιχείων, επικόλληση μεταλλικών ελασμάτων. Σε όρους καθολικής αντίστασης δομικού συστήματος, οι επεμβάσεις της πρώτης ομάδας είχαν σαν κύριο στόχο τη μείωση της απαιτούμενης μετακίνησης του συστήματος (στοχευόμενη μετακίνηση), ενώ οι επεμβάσεις της δεύτερης κατηγορίας προκαλούσαν αύξηση της διαθέσιμης μετακίνησής του (όριο εξεταζόμενης Στάθμης Επιτελεστικότητας). 8
Εικόνα 7. Παράδειγμα σύγκρισης Αντίστασης/Απαίτησης Υφιστάμενου (Υ.) και Ενισχυμένου (Ε.) Δομικού Συστήματος (Δ.Σ.) για οκταώροφο δόμημα Εικόνα 8. Παράδειγμα σύγκρισης Αντίστασης/Απαίτησης Υφιστάμενου (Υ.) και Ενισχυμένου (Ε.) Δομικού Συστήματος (Δ.Σ.) για διώροφο δόμημα 9
ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Οιονεί-σταδιακή δόμηση νέων τοιχείων Η αξονική δύναμη νέου ή προκύπτοντος τοιχώματος (π.χ. από τοιχωματοποίηση πλαισίου/στύλου ή από εμφάτνωση πλαισίου) οφείλεται στο πρόσθετο ίδιο βάρος και στις επιπλέον αξονικές δυνάμεις που θα εμφανισθούν μετά την επέμβαση (βλ. Κεφ. 8 ΚΑΝΕΠΕ), για τον ακριβή δε υπολογισμό της απαιτείται ανάλυση σταδιακής δόμησης (που θα λαμβάνει υπ όψιν φάσεις κατασκευής). Από συγκριτικές αναλύσεις - αρχικώς αμελήθηκε και μετά λήφθηκε υπόψη το παραπάνω φαινόμενο - υπολογίστηκαν οι αξονικές δυνάμεις και βάσει αυτών οι αντίστοιχες καμπτικές αντιστάσεις κατά ΚΑΝΕΠΕ. Στο παράδειγμα των Εικ. 9-10 η λόγω των ανωτέρω υπερτίμηση της καμπτικής αντίστασης κυμαίνεται από 20% έως 35%, ενώ αντίστοιχη είναι και η υπερτίμηση της δυσκαμψίας του στοιχείου (20% έως 40%). Εικόνα 9. Καμπτικές αντιστάσεις διατομής νέου τοιχώματος αμελώντας τη σταδιακή δόμηση 10
Η ρεαλιστικότερη εκτίμηση της αξονικής δύναμης των νέων τοιχείων επηρέασε αρκετά και το σχεδιασμό της θεμελίωσης. Όταν λαμβάνεται υπόψη η σταδιακή δόμηση προκύπτουν εκτεταμένες αδρανείς περιοχές. Για τη μείωση της έκτασης των αδρανών περιοχών σχεδιάστηκαν νέα περιμετρικά βραχέα τοιχώματα στον πρώτο υπόγειο όροφο. Εικόνα 10. Καμπτικές αντιστάσεις διατομής νέου τοιχώματος λαμβάνοντας υπ όψιν τη σταδιακή δόμηση Προστασία χαλύβδινων ελασμάτων από θλιπτική καταπόνηση Η επικόλληση ελασμάτων χάλυβα ή ΙΟΠ σε στηρίξεις δοκών προς ενίσχυση έναντι ορθής έντασης (συνήθως για ροπή που προκαλεί εφελκυσμό στο πάνω πέλμα της δοκού) είναι αρκετά "δημοφιλής" τεχνική επέμβασης. Ο ΚΑΝΕΠΕ για να αποτρέψει την εκτός επιπέδου παραμόρφωση των ελασμάτων αναφέρει ότι η τεχνική δεν εφαρμόζεται σε περιοχές οι οποίες ενδέχεται να βρεθούν υπό θλιπτική καταπόνηση λόγω ανακυκλιζόμενης ροπής ή τυχηματικής δράσης. 11
Για τις περιπτώσεις διατομών πλακοδοκών (μορφής "Τ" ή "Γ"), που μελετήθηκαν στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας, διαπιστώθηκε πως η τοποθέτηση των ελασμάτων στο κάτω μέρος της πλάκας (Εικ. 11) απαιτούσε περισσότερη ποσότητα υλικού, αλλά εξασφάλιζε την μή-θλίψη των ελασμάτων. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα ανηγμένων παραμορφώσεων της διατομής για θλίψη στο πάνω πέλμα (Εικ. 11), το μεγάλο εύρος του συνεργαζόμενου πλάτους πλάκας μειώνει το βάθος της θλιβόμενης ζώνης - την περιορίζει εντός του πάχους της πλάκας. Εικόνα 11. Καμπτικές αντιστάσεις και ανηγμένες παραμορφώσεις διατομής δοκού 12
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το αναβαθμισμένο δομικό σύστημα του Γενικού Νοσοκομείου Πατρών "Ο Άγιος Ανδρέας" πληροί τους ελέγχους της Στάθμης Επιτελεστικότητας "Προστασίας Ζωής" του ΚΑΝΕΠΕ υπό τον ίδιο Σεισμό Σχεδιασμού του ΕΑΚ 2000. Προκύπτει δηλαδή πως ο στόχος της επέμβασης είναι πραγματοποιήσιμος παρά τις αδυναμίες του υφιστάμενου δομικού συστήματος. Οι προχωρημένες διαδικασίες ανάλυσης που προβλέπονται στον ΚΑΝΕΠΕ οδηγούν το σχεδιασμό σε λύση με αντίτιμο την αύξηση της πολυπλοκότητας των υπολογισμών. Τα ειδικά θέματα επεμβάσεων που μελετήθηκαν επηρέασαν αρκετά τον σχεδιασμό της ενίσχυσης και φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη σημασία. Η απαίτηση προστασίας των ελασμάτων ενίσχυσης (έναντι ορθής έντασης) των στηρίξεων των δοκών από θλιπτική καταπόνηση, καθόρισε τη θέση τοποθέτησης των ελασμάτων. Επίσης, η προσομοίωση της σταδιακής δόμησης των νέων τοιχωμάτων και η προκύπτουσα μικρή τιμή της - λόγω κατακόρυφων δράσεων - θλιπτικής δύναμής τους, οδήγησε σε μικρότερες τιμές αντιστάσεων και δυσκαμψιών, ενώ επιβεβαίωσε και την "αίσθηση" περί μεγάλης στροφής θεμελίου και εκτεταμένων αδρανών περιοχών. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Οι συγγραφείς ευχαριστούν θερμά τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών κ. Σ. Δρίτσο και τον Καθηγητή του Ε.Μ.Π. κ. Κ. Σπυράκο, συμβούλους του Κυρίου του Έργου (ΔΕΠΑΝΟΜ Α.Ε.), για τη βοήθειά τους. ΑΝΑΦΟΡΕΣ ANSRuop, "Εξειδικευμένο λογισμικό Ανάλυσης/Αποτίμησης Δομημάτων", Εργαστήριο Κατασκευών Πανεπιστημίου Πατρών, Ομάδα Ανάπτυξης: Κοσμόπουλος Α., Παναγιωτάκος Τ., Μπαρδάκης Β. (2007) Κοσμόπουλος Α., "Αποτίμηση Σεισμικής Συμπεριφοράς και Ενίσχυση μήκανονικών σε κάτοψη Κατασκευών Οπλισμένου Σκυροδέματος", Διδακτορική Διατριβή, Επίβλεψη: Καθ. Μ.Ν. Φαρδής, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα (2005) ΟΑΣΠ, ΚΑΝΕΠΕ Κανονισμός Επεμβάσεων - Σχέδιο 3, Αθήνα, Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (2009) Τάσιος Θ.Π., "Θεωρία Σχεδιασμού Επισκευών και Ενισχύσεων", Αθήνα, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (2004) CEN, European (draft) Standard EN 1998-1: Eurocode 8 - Design of structures for earthquake resistance - Part 1: General rules, seismic actions and rules for buildings, Comité Européen de Normalisation (2003) 13
CEN, European (draft) Standard EN 1998-3: Eurocode 8 - Design of structures for earthquake resistance - Part 3: Assessment and Retrofitting of buildings, Comité Européen de Normalisation, Brusells (2004) CEN European Standard EN 1992-1-1: Eurocode 2 - Design of concrete structures - Part 1-1: General rules and rules for buildings, Comité Européen de Normalisation (2004b) Mondkar D.P. and Powel G.H., "ANSR-I General Purpose Program for Analysis of Structural Response", Res. Report UCB/EERC 75-37, Berkeley, Earthquake Engineering Research Center, University of California (1975) 14