ΤΕΥΧΟΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ

ΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ Α.Ε. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΝΕΩΝ ΕΡΓΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΑΝΑ ΟΧΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ «ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΣΙΚΗΣ Ο ΟΠΟΙΙΑΣ Ο ΩΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΥΠΕΡΥΨΗΛΗΣ ΤΑΣΗΣ 400 Κ.V. KYT ΠΑΤΡΑΣ ΚΥΤ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ» ιάρκεια του έργου : 5 µήνες Προεκτιµούµενη Αµοιβή : 262.500,00 (πλέον Φ.Π.Α. 23%) Σεπτέµβριος 2010

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΟΣ Α: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ 400 KV ΚΥΤ ΠΑΤΡΑΣ ΚΥΤ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ 4 1. Εισαγωγή 4 2. Γεωγραφική Θέση του Έργου 5 3. Εργασίες Κατασκευής του Έργου 6 4. Σκοπός Σηµασία Αναγκαιότητα του Έργου 6 5. Ιστορική εξέλιξη του Έργου 7 ΜΕΡΟΣ Β: ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 8 1. Μη Βιοτικά Χαρακτηριστικά 8 1.1. Κλιµατολογικά και Βιοκλιµατικά Χαρακτηριστικά 8 1.2. Μορφολογικά και Τοπιολογικά Χαρακτηριστικά 12 1.3. Εδαφολογικά Γεωλογικά Χαρακτηριστικά 14 1.4. Σεισµοτεκτονικά Χαρακτηριστικά 18 1.5. Φυσικό Περιβάλλον 19 1.6. Περιγραφή του Φυσικού Περιβάλλοντος της περιοχής µελέτης 21 1.7. Χλωρίδα 22 1.8. Πανίδα 22 1.9. Ανθρωπογενές Περιβάλλον 23 1.9.1. Χωροταξικός Σχεδιασµός Χρήσεις Γης 23 1.9.2. οµηµένο Περιβάλλον 24 1.9.3. Ιστορικό και Πολιτιστικό Περιβάλλον 26 1.9.4. Πιέσεις στο Περιβάλλον από άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες 31 ΜΕΡΟΣ Γ: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΣΙΚΗΣ Ο ΟΠΟΙΙΑΣ 33 1. Εισαγωγή 33 2. Αντικείµενο Μελέτης 33 3. Σκοπός Μελέτης 33 4. Μεθοδολογία Παράµετροι Μελέτης 34 4.1. Οριζοντιογραφική Μελέτη 34 2

4.2. Υψοµετρική Μελέτη 35 5. Χαρακτηριστικά ασικών Οδών πρόσβασης 36 6. Κριτήρια Χάραξης ασικών Οδών 37 7. ιάρθρωση Μελέτης 37 8. Χρόνος Παράδοσης Μελέτης 38 9. Παράδοση Μελέτης 39 10. ιαθέσιµα Στοιχεία για τον Ανάδοχο 39 11. Κριτήρια Αξιολόγησης Αναδόχου 39 3

ΤΕΥΧΟΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΟΣ Α: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ 400 KV ΚΥΤ ΠΑΤΡΑΣ ΚΥΤ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ 1. Εισαγωγή Η Γραµµή Μεταφοράς 400 KV συνδέει το νέο ΚΥΤ Πάτρας µε το νέο ΚΥΤ Μεγαλόπολης και διέρχεται τόσο από το Νοµό Αχαΐας της περιφέρειας υτικής Ελλάδας, όσο και από το Νοµό Αρκαδίας της περιφέρειας Πελοποννήσου. Η γραµµή αποτελείται από εναέριο τµήµα µήκους 115,2 χιλιοµέτρων και υπόγειο τµήµα µήκους 3,3 χιλιοµέτρων και διέρχεται τόσο από το Νοµό Αχαΐας σε µήκος 68,6 χιλιοµέτρων, (3,3 χιλιοµέτρων το υπόγειο δίκτυο και 65,3 χιλιοµέτρων το εναέριο τµήµα) όσο και από το Νοµό Αρκαδίας σε µήκος εναέριας όδευσης 49,9 χιλιοµέτρων. Ο συνολικός αριθµός των πυλώνων που θα εγκατασταθούν είναι 312. Σήµερα η Πελοπόννησος αποτελεί την πλέον κρίσιµη περιοχή για την ευστάθεια τάσεων του Νοτίου Συστήµατος, καθώς σε περιόδους υψηλών φορτίων και µε µειωµένη διαθεσιµότητα των µονάδων παραγωγής στη Μεγαλόπολη εµφανίζονται προβλήµατα τάσεων που επηρεάζουν ολόκληρο το Νότιο Σύστηµα. Η επέκταση του Συστήµατος 400 KV προς Μεγαλόπολη και η δηµιουργία δικτύου 400 KV Πάτρα Μεγαλόπολη Κόρινθος, αυξάνει δραστικά το περιθώριο ευστάθειας τάσεων για το Νότιο Σύστηµα και εξασφαλίζει την ασφαλή τροφοδότηση της Πελοποννήσου σε συνθήκες χαµηλής διαθεσιµότητας παραγωγής στη Μεγαλόπολη. Επιπλέον, συνδέει ισχυρά το κέντρο παραγωγής Μεγαλόπολης µε τις περιοχές υψηλού φορτίου (Αττική και περιοχή Πάτρας). Τέλος, συµβάλλει στην επίτευξη ισοβαρούς ανάπτυξης των Συστηµάτων Παραγωγής και Μεταφοράς στο Νότιο Σύστηµα. Οι εναέριες γραµµές ηλεκτρικής ενέργειας είναι από τη φύση τους "καθαρά" έργα δεδοµένου ότι, δεν εκπέµπουν αέρια ή υγρά ή στερεά απόβλητα που να µολύνουν κατά κάποιο τρόπο τον αέρα ή το έδαφος ή τα νερά και δεν προκαλούν επιπτώσεις στην πανίδα ούτε στη χλωρίδα των περιοχών από όπου διέρχονται. εν έχουν επίσης καµία ανιχνεύσιµη βλαβερή επίδραση στον ανθρώπινο οργανισµό από το µαγνητικό και ηλεκτρικό πεδίο που αναπτύσσουν γύρω τους τα ηλεκτροφόρα καλώδια, λόγω του µεγάλου ύψους που είναι εγκατεστηµένα. 4

Μέτρα για την πρόληψη και µείωση των αρνητικών επιπτώσεων έχουν ληφθεί κατά το στάδιο της µελέτης. Καταβλήθηκε ιδιαίτερη προσοχή για την αρµονική ένταξη της Γραµµής στο περιβάλλον και την αποµάκρυνσή της από οικισµούς και εν γένει ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Οι θιγόµενοι ιδιοκτήτες αποζηµιώνονται για τα εδαφοτεµάχια εγκατάστασης των πύργων και τη δουλεία διέλευσης της γραµµής (αναγκαστική απαλλοτρίωση). Επίσης αποζηµιώνονται εις το ακέραιο για τις ζηµιές που τυχόν γίνονται κατά την κατασκευή του έργου. Για την καλύτερη κατανόηση του κειµένου παραθέτονται οι εξής συντοµογραφίες: Γ.Μ. 400 KV: Συντετµηµένη ονοµασία για τις Γραµµές Μεταφοράς 400.000 ΒΟΛΤ (400 KV). KYΤ: Κέντρο Υπερυψηλής Τάσης. Υ/Σ: Συντετµηµένη ονοµασία για τον Υποσταθµό. 2. Γεωγραφική Θέση του Έργου Tο εξεταζόµενο έργο διέρχεται από το Νοµό Αχαΐας και το Νοµό Αρκαδίας. Πιο συγκεκριµένα, όσον αφορά στο τµήµα του Νοµού Αχαΐας, το υπόγειο καλώδιο διέρχεται από το ήµο Πατρών, ενώ το εναέριο τµήµα από τους ήµους Ρίου, Ερινέου, Συµπολιτείας, Καλαβρύτων, Αροανίας, Παΐων καθώς και από την Κοινότητα Λεοντίου. Όσον αφορά στο τµήµα του Νοµού Αρκαδίας η γραµµή διέρχεται από τους ήµους Κοντοβαζαίνης, Τροπαίων, Ηραίας, ηµητσάνης, Γόρτυνος και Μεγαλόπολης. Το µεγαλύτερο τµήµα του έργου αναπτύσσεται εκτός Σχεδίου και εκτός Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.), µε εξαίρεση ένα µικρό τµήµα του υπόγειου δικτύου (450 µέτρων) που διέρχεται εντός του ορίου του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου (Γ.Π.Σ.) του ήµου Ρίου του Νοµού Αχαΐας. Μικρά τµήµατα της Γ.Μ. διέρχονται εντός των ορίων των οικισµών Άνω Σαλµένικο του ήµου Ερινέου, Πιτίτσα του ήµου Ρίου και Πάος του ήµου Παΐων του Νοµού Αχαΐας. Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις, η όδευση διέρχεται σε απόσταση µεγαλύτερη των 500 µέτρων από τα κέντρα των οικισµών. Στο Νοµό Αρκαδίας, η όδευση διέρχεται από τα όρια του οικισµού ήµητρας του ήµου Κοντοβαζαίνης, εκτός δοµηµένης περιοχής και πιθανής επέκτασης της σε απόσταση µεγαλύτερη των 300 µέτρων από το κέντρο του οικισµού, λόγω τεχνικής δυσκολίας εξαιτίας του αναγλύφου για την ολοσχερή αποφυγή του. Στις περιπτώσεις αυτές η 5

γραµµή δεν διέρχεται πάνω από κατοικίες, ενώ τεχνικές δυσκολίες δεν επέτρεψαν την επιλογή άλλης όδευσης Η Αχαΐα (3.271 τ.χλµ., 327.316 κάτοικοι) είναι Νοµός της Ελλάδας που βρίσκεται στην Βορειοδυτική Πελοπόννησο και ανήκει στην περιφέρεια υτικής Ελλάδας. Συνορεύει στα Ανατολικά µε το Νοµό Κορινθίας, στα Νότια µε το Νοµό Αρκαδίας και στα Νοτιοδυτικά µε το Νοµό Ηλείας. Πρωτεύουσα του Νοµού είναι η Πάτρα, η τρίτη µεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, η οποία χαρακτηρίζεται και ως η βασική ακτοπλοϊκή πύλη της χώρας προς τη υτική Ευρώπη. Ο Νοµός Αρκαδίας (4.419 τ.χλµ., 102.035 κάτοικοι) µε πρωτεύουσα την Τρίπολη, συνορεύει Βόρεια µε τους Νοµούς Κορινθίας και Αχαΐας, υτικά µε τους Νοµούς Ηλείας και Μεσσηνίας, Νότια µε τους Νοµούς Λακωνίας και Μεσσηνίας και Ανατολικά βρέχεται από τον Αργολικό Κόλπο. 3. Εργασίες Κατασκευής του Έργου Οι εργασίες κατασκευής του έργου είναι τρεις: Κατασκευή της εναέριας Γ.Μ., η οποία αποτελείται από τις εξής φάσεις: o ιάνοιξη οδών προσπέλασης. o Κατασκευή θεµελιώσεων. o Ανέγερση πύργων. o Ενσυρµάτωση της γραµµής. Κατασκευή του υπόγειου καλωδίου. Κατασκευή του τερµατικού χώρου, όπου το υπόγειο καλώδιο θα γίνει εναέρια Γ.Μ. Σηµαντικό είναι να αναφέρουµε ότι κατά τη φάση κατασκευής του έργου οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, (µορφολογία εδάφους, χλωρίδα, πανίδα), αλλά και εν γένει στην ανθρώπινη δραστηριότητα στην περιοχή εγκατάστασης του έργου, είναι µικρές και προσωρινού ως επί το πλείστον χαρακτήρα. 4. Σκοπός Σηµασία Αναγκαιότητα του Έργου Η αναζήτηση των βέλτιστων συνθηκών για την ενσωµάτωση στο περιβάλλον των Γραµµών Μεταφοράς που µελετούµε και κατασκευάζουµε, αποτελεί για µας µόνιµη φροντίδα, κατά τον ίδιο λόγο µε τη φροντίδα για την εξασφάλιση της τεχνικής αρτιότητας, της ασφάλειας λειτουργίας και της οικονοµικής εκτέλεσης αυτών. 6

Το υπό εξέταση έργο αποτελεί ένα έργο κοινής ωφελείας που σκοπεύει στη βελτίωση της αξιοπιστίας του ηλεκτρικού συστήµατος. Προς την κατεύθυνση αυτή έχει προγραµµατιστεί η κατασκευή του νέου ΚΥΤ Μεγαλόπολης. Βασική προϋπόθεση για τη λειτουργία του νέου ΚΥΤ Μεγαλόπολης είναι η διασύνδεση µε το νέο ΚΥΤ Πάτρας και το νέο ΚΥΤ Κορίνθου. Με το εξεταζόµενο έργο επιλύονται ριζικά τα υφιστάµενα σοβαρά προβλήµατα τάσης και επάρκειας ενέργειας στην περιοχή της Πελοποννήσου και εξασφαλίζεται η δυνατότητα εξυπηρέτησης των διαρκώς αυξανόµενων ηλεκτρικών φορτίων. Αντιµετωπίζονται έτσι ευχερέστερα η παρούσα αλλά και η προβλεπόµενη ζήτηση φορτίου για γεωργική, βιοµηχανική και τουριστική εκµετάλλευση. Εξάλλου, το συγκεκριµένο έργο εξυπηρετεί και στη µελλοντική εγκατάσταση νέων υποσταθµών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, στους χώρους του ενεργειακού κέντρου της Μεγαλόπολης ισχύος 800 MW. 5. Ιστορική εξέλιξη του Έργου Η Γ.Μ. 400 KV ΚΥΤ Πάτρας ΚΥΤ Μεγαλόπολης αποτελεί ένα νέο έργο επέκτασης του συστήµατος 400 KV στην περιοχή της Πελοποννήσου. Τo έργο της ανωτέρου Γ.Μ. συµβάλλει στη µεταφορά ενέργειας βελτιώνοντας έτσι τις ροές φορτίων από και προς την Πελοπόννησο, ύστερα και από την κατασκευή των ΚΥΤ και είναι έργο το οποίο περιλαµβάνεται στην Μελέτη Ανάπτυξης Συστήµατος Μεταφοράς (Μ.Α.Σ.Μ.) 2006 2010, µε χρόνο ένταξης το 2011. 7

ΜΕΡΟΣ Β: ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 1. Μη Βιοτικά Χαρακτηριστικά 1.1. Κλιµατολογικά και Βιοκλιµατικά Χαρακτηριστικά Μήνας Το κλίµα της Πελοποννήσου, εκτός από τις χαµηλές παραλιακές περιοχές, είναι µάλλον ψυχρό και ηπειρωτικό. Το χειµώνα το ψύχος είναι δριµύ, ανάλογα µε το γεωγραφικό πλάτος, λόγω του ορεινού χαρακτήρα της περιοχής. Η µέση ετήσια βροχόπτωση ξεπερνά τα 800 mm. Τα µετεωρολογικά στοιχεία της µελέτης έχουν ληφθεί από δύο Μετεωρολογικούς Σταθµούς. Για τη µελέτη των κλιµατολογικών δεδοµένων της περιοχής του Νοµού Αχαΐας συλλέχθηκαν στοιχεία από το Μετεωρολογικό Σταθµό Πατρών, ο οποίος βρίσκεται σε γεωγραφικό πλάτος 38 0 15' 0 Ν, γεωγραφικό µήκος 21 0 44' 0 Ε και σε υψόµετρο περίπου 1 µέτρου. Ο σταθµός Πατρών θεωρείται ότι παρέχει τα πιο αντιπροσωπευτικά στοιχεία για την περιοχή µελέτης και τα στοιχεία έχουν επεξεργαστεί από το Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (Κ.Α.Π.Ε.) και έχουν επικαιροποιηθεί µέχρι και το έτος 2004. Κλιµατολογικά Βροχοµετρικά στοιχεία Ώρες ηλιοφάνειας (h) Πίνακας 1.1: Κλιµατολογικά στοιχεία Μετεωρολογικού Σταθµού Πατρών (Πηγή: Ε.Μ.Υ.). Μετεωρολογικός Σταθµός Πάτρας Γεωγραφικό µήκος: 21 0 44 Γεωγραφικό πλάτος: 38 0 15 Βαροµετρική πίεση (mm Hg) Μέση θερµοκρασία αέρα ( O C) Ύψος σταθµού: 1 m Απόλυτη µέγιστη θερµοκρασία ( O C) Απόλυτη ελάχιστη θερµοκρασία ( O C) Μέση Νέφωση Βροχόπτωση (mm) ιεύθυνση ανέµου Ι 104,8 1017 10 24-4,5 4,2 89,1 ΒΑ Φ 117,4 1015,7 10,6 25,3-2,8 4,3 81,7 ΒΑ Μ 190,5 1014,9 12,5 30,3-2,1 4,1 63,3 ΒΑ Α 186 1013,3 15,6 31,2 0,2 3,8 47,8 Ν Μ 272,4 1010,6 20,1 35 5,8 3 28,9 Ν Ι 323,1 1013,5 24,1 37,4 8,3 1,8 7,5 Ν Ι 334,1 1012,3 26,4 41,3 11,5 0,9 4,6 Ν Α 313,5 1012,4 26,7 39,6 11,8 1 5,2 Ν Σ 254,2 1015,2 23,5 38,2 8,4 1,9 28,3 Ν Ο 193,8 1016,8 19 36,4 3 3,1 72,2 ΒΑ Ν 132,2 1017,1 14,5 30,6-1 4 118 ΒΑ 117,1 1016,2 11,4 24,6-2 4,4 116,1 ΒΑ ΣΥΝΟΛΟ 2539,1 8

Ο µήνας µε τη χαµηλότερη απόλυτη ελάχιστη θερµοκρασία είναι ο Ιανουάριος µε τιµή 4,5 C, ενώ ο µήνας µε την υψηλότερη απόλυτη ελάχιστη θερµοκρασία είναι ο Αύγουστος µε τιµή +11,8 ο C. Ο µήνας µε τη χαµηλότερη µέση θερµοκρασία είναι ο Ιανουάριος µε +10,0 C, ενώ ο µήνας µε την υψηλότερη µέση θερµοκρασία είναι ο Αύγουστος µε +26.7 C. Ο µήνας µε τη χαµηλότερη απόλυτη µέγιστη θερµοκρασία είναι ο Ιανουάριος µε +24,0 C, ενώ ο µήνας µε την υψηλότερη απόλυτη µέγιστη θερµοκρασία είναι ο Ιούλιος µε +41,3 C. Ανεµολογικά στοιχεία Ετήσια συχνότητα (%) της δύναµης και διεύθυνσης των ανέµων, στην κλίµακα BEAUFORT, που έχει προκύψει από παρατηρήσεις 06h, 12h, 18h GMT κατά τη χρονική περίοδο 1955 2003. Πίνακας 1.2: Ανεµολογικά στοιχεία περιόδου 1955-2003 (Πηγή: Ε.Μ.Υ.). BEAUFORT Β ΒΑ Α ΝΑ Ν Ν Β ΣΥΝΟΛΟ 0 26.907 1 1.713 4.080 4.824 4.452 1.927 3.528 3.032 2.761 26.317 2 2.919 4.069 1.104 2.006 1.645 5.410 3.302 3.584 24.039 3 2.592 2.333 0.316 0.485 0.789 3.854 1.341 1.814 13.524 4 1.521 1.195 0.124 0.169 0.428 1.736 0.507 0.518 6.198 5 0.541 0.417 0.056 0.034 0.113 0.687 0.101 0.113 2.062 6 0.124 0.203 0.034 0.011 0.023 0.225 0.056 0.034 0.710 7 0.011 0.011 0.011 0.011 0.023 0.023 0.011 0.011 0.100 8 0.011 0.011 0.011 0.000 0.000 0.000 0.011 0.000 0.044 9 0.011 0.011 0.000 0.000 0.000 0.011 0.011 0.000 0.044 10 0.000 0.011 0.011 0.000 0.000 0.011 0.011 0.000 0.033 11 0.000 0.011 0.011 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.022 SUM 9.443 12.352 6.491 7.168 4.936 15.485 8.383 8.835 100.000 9

Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτει ότι η επικρατούσα διεύθυνση είναι Ν, ενώ η εµφάνιση ανέµων µεγαλύτερη των 11 Beaufort είναι ΒΑ και Α. Μέση σχετική υγρασία ( % ) Ο πίνακας που παρατίθεται αφορά δεδοµένα από µετρήσεις του Κ.Α.Π.Ε., σχετικά µε τη µέση υγρασία της περιοχής. Πίνακας 1.3: Σχετική υγρασία περιόδου 1955 2003 (Πηγή: Ε.Μ.Υ.). Μήνας Σχετική Υγρασία (%) Ι 69,1 Φ 67,4 Μ 67,1 Α 66,4 Μ 64,5 Ι 61,9 Ι 59,8 Α 59,3 Σ 63,0 Ο 66,9 Ν 70,9 71,2 Ο µήνας µε την υψηλότερη σχετική υγρασία είναι ο εκέµβριος µε 71,2% και αυτός µε τη χαµηλότερη µέση υγρασία ο Αύγουστος µε 59,3%. Όσον αφορά στο Νοµό Αρκαδίας τα κλιµατολογικά στοιχεία συλλέχθηκαν από τον Μετεωρολογικό Σταθµό της Ε.Μ.Υ. ο οποίος βρίσκεται στο ιαβολίτσι του Νοµού Μεσσηνίας και έχει γεωγραφικό µήκος 21 58' 0" Ε, γεωγραφικό πλάτος 37 18' 0" Ν και υψόµετρο 108 µέτρα. Η βάση κλιµατολογικών δεδοµένων καλύπτει όλες τις τιµές που µετρήθηκαν από το 1974 µέχρι και το 1997. Στοιχεία του Μετεωρολογικού Σταθµού δίνονται στον πίνακα που ακολουθεί. Η ελάχιστη µέση µηνιαία θερµοκρασία (9,7 0 C) παρατηρείται το µήνα Ιανουάριο και η µέγιστη µέση µηνιαία (27,3 0 C) τον µήνα Ιούλιο. H απολύτως µέγιστη θερµοκρασία που έχει σηµειωθεί στην περιοχή είναι 46 0 C τον Ιούλιο, ενώ η απολύτως ελάχιστη είναι 5 0 C τον Φεβρουάριο. Η µέση ετήσια βροχόπτωση στην ευρύτερη περιοχή είναι περίπου 950 mm. 10

Πίνακας 1.4: Κλιµατολογικά Στοιχεία Μετεωρολογικού Σταθµού ιαβολίτσι, περιόδου 1974 1997 (Πηγή: Ε.Μ.Υ.). Μήνας Μέση Μέση Μέγιστη Θερµοκρασία Μέση Ελάχιστη Απόλυτη Μέγιστη Απόλυτη Ελάχιστη Σχετική Υγρασία Μέση Νέφωση Βροχόπτωση (mm) Μέγιστη Συνολική 24 h Επικρατούντες Άνεµοι Ι 9.7 14.3 4.6 24-4.8 70.7 4 142.3 100 υτικός Φ 10.1 14.2 4.9 25-5 68.5 4.2 127.6 72 υτικός Μ 12.3 16.7 6.4 27.6-3.6 66.3 3.7 80.6 68 υτικός Α 15.2 20 8.7 32-1 64.7 3.6 80 50 υτικός Μ 20.2 25.2 12.5 36.6 6 59.1 2.8 32.6 40.4 υτικός Ι 24.7 30.1 16.1 41.6 8 54.2 1.5 12.2 35 υτικός Ι 27.3 33 18.6 46 12 50.1 1 9.4 60 υτικός Α 27.1 33.1 18.7 43 11.9 52.2 1.2 19.4 40 υτικός Σ 24 29.9 16.3 38.4 9 58.6 1.9 34.6 79 υτικός Ο 19.4 24.8 13.2 38 5 66.1 2.9 87.5 185 υτικός Ν 14.3 19.1 9.2 31-0.8 71.8 3.8 151 86 υτικός 10.9 15.4 6.1 24-2.6 72.9 4.2 173.1 111 υτικός 11

Λόγω του έντονου ανάγλυφου και του αποκλεισµού από τις θαλάσσιες επιρροές, το κλίµα της Αρκαδίας χαρακτηρίζεται ως τύπος ορεινού κλίµατος µέσα στο πλαίσιο του ηπειρωτικού µεσογειακού. Έτσι, αν και τα παράλια της Πελοποννήσου εντάσσονται στις θερµότερες ζώνες της χώρας, στην αρκαδική ενδοχώρα οι θερµοκρασίες είναι πολύ χαµηλότερες. Αυξηµένες είναι και οι βροχοπτώσεις στην ενδοχώρα, µε µια µείωση από τα υτικά προς τα Ανατολικά. Το µέσο ετήσιο ύψος βροχής στην Τρίπολη φθάνει τα 900 mm, ενώ στην Βαµβακού (στον Πάρνωνα) δεν ξεπερνά τα 550 mm. Γενικότερα στην τοποθεσία του έργου δεν υπάρχουν ακραία κλιµατολογικά φαινόµενα. 1.2. Μορφολογικά και Τοπιολογικά Χαρακτηριστικά Στο Ανατολικό τµήµα του Νοµού Αχαΐας υψώνεται το ορεινό συγκρότηµα του Χελµού (Αροάνια όρη, 2.341 µέτρα), από τα ωραιότερα της Ελλάδας, µε απότοµες πλαγιές και πολλά δάση. Οι βραχίονες του Χελµού καταλήγουν στον Κορινθιακό Κόλπο, σχηµατίζοντας ανάµεσά τους βαθιές χαράδρες, ενώ στα Νότια η κορυφογραµµή της Ντουρντουβάνας (2.109 µέτρα) και του Σαϊτά (1.814 µέτρα) τον συνδέουν µε τον Ολίγυρτο της Αρκαδίας και την Κυλλήνη της Κορινθίας. Ο Αυχένας, κοντά στο χωριό Καστέλι, συνδέει τον Χελµό µε το Αφροδίσιον όρος (1.447 µέτρα) στα όρια µε το Νοµό Αρκαδίας και µέσω της κορυφογραµµής Καλλιφώνι (1.998 µέτρα) στα όρια µε το Νοµό Ηλείας, µε τον Ερύµανθο ή Ωλονό (2.224 µέτρα), κατάφυτο στο µεγαλύτερο τµήµα του από έλατα και πεύκα. Στα Βόρεια του Ερυµάνθου και Ανατολικά της Πάτρας βρίσκεται το όρος Παναχαϊκό (1.926 µέτρα), κυρίως χέρσο, και ακόµα ανατολικότερα ο Μπαρµπαριάς (1.615 µέτρα) και ο Κλωκός (1.779 µέτρα). Στο υτικό τµήµα του Νοµού απλώνεται η µεγάλη εύφορη πεδιάδα της Αχαΐας, µε τα χαµηλότερα βουνά Σαντοµέρι ή Σκόλλις (965 µέτρα), Κοµποβούνι (760 µέτρα) και Μόµβρη (692 µέτρα). Τα χειµαρρώδη ποτάµια του Νοµού, προκαλούν ζηµιές σε περιόδους βροχών, ιδίως στην παραλιακή ζώνη, και ακόµα όπως ο Κράθις, διαβρώσεις και κατολισθήσεις. Στον Κορινθιακό χύνονται ο Βουραϊκός στην περιοχή ιακοπτού (πηγές στον Ερύµανθο και Χελµό) που έχει ανασκάψει µια βαθιά κοίτη φαράγγι, ο Σελινούς Ανατολικά του Αιγίου (πηγές στον Ερύµανθο), ο Κράθις στην παραλία Ποροβίτσης (πηγές στον Χελµό, από όπου αποστραγγίζει και τα νερά της Στυγός), ο Κριός στην Αιγείρα (πηγές στον Χελµό) και ο Φοίνικας στην παραλία του Λαµπιρίου (πηγές στο Παναχαϊκό). Στον Πατραϊκό χύνεται ο Πείρος στην Παραλία Κάτω Αχαΐας (πηγές στον Ερύµανθο και στο 12

Παναχαϊκό), ο Γλαύκος υτικά της Πάτρας (πηγές στο Παναχαϊκό) και ο Βελιτσιάνικος υτικά του Ρίου. Στα όρια του Νοµού µε το Νοµό Ηλείας ρέει το Ριολήτικο ποτάµι, ο αρχαίος Λάρισσος, που αποτελούσε και κατά την αρχαιότητα το όριο µεταξύ Ηλείας και Αχαΐας. Στο Νότιο τµήµα του Νοµού βρίσκονται οι πηγές και το ανώτερο τµήµα του ποταµού Ερύµανθου και ο Αροάνιος ποταµός, ο οποίος συνεχίζει το ρου του στην Αρκαδία ως Λάδωνας. Στο Βορειοδυτικό άκρο της Αχαΐας, κοντά στο ακρωτήριο Άραξος, σχηµατίζεται η µικρή λιµνοθάλασσα Καλογριά, µε ιχθυοτροφείο και Νοτιότερα η λίµνη Λάµια. Οι ακτές της Αχαΐας εµφανίζουν µικρό διαµελισµό. Μεταξύ των ακρωτηρίων του Άραξου και του Ρίου σχηµατίζεται ο Πατραϊκός Κόλπος µε το λιµάνι της Πάτρας Ανατολικά του στενού Ρίου Αντιρρίου. Στον Κορινθιακό, βρίσκονται το ακρωτήριο ρέπανο, οι όρµοι Σελιανίτικων και Αιγίου, οι άκρες Γύφτισσα και Πούντα και το ακρωτήριο της Ακράτας. Ο Νοµός Αρκαδίας (4.419 τ.χλµ., 102.035 κάτοικοι) µε πρωτεύουσα την Τρίπολη συνορεύει Βόρεια µε τους Νοµούς Κορινθίας και Αχαΐας, υτικά µε τους Νοµούς Ηλείας και Μεσσηνίας, Νότια µε τους Νοµούς Λακωνίας και Μεσσηνίας και Ανατολικά βρέχεται από τον Αργολικό Κόλπο. Η Μεγαλόπολη βρίσκεται στο κέντρο ενός εύφορου οροπεδίου, του δεύτερου σε έκταση της Αρκαδίας µετά από αυτό της Μαντινείας. Η λεκάνη απορροής της Mεγαλόπολης ή της υτικής Αρκαδίας, όπως επίσης αποκαλείται, έχει µήκος 22 χιλιόµετρα. και πλάτος 10 χιλιόµετρα. Περιβάλλεται κυρίως από τα όρη Μαίναλο, Ταΰγετο και Πάρνωνα, αλλά και από µικρότερα βουνά. Ολόκληρη η περιοχή διασχίζεται από τον Αλφειό και τους παραποτάµους του, οι οποίοι σχηµατίζουν βαθιές κοιλάδες, διοχετεύουν το υδάτινο φορτίο της λεκάνης απορροής στη θάλασσα και την αποστραγγίζουν εντελώς. Από το Νότιο τµήµα της λεκάνης απορροής πηγάζει ο ποταµός Ευρώτας. Από γεωργικής άποψης, η λεκάνη απορροής της Μεγαλόπολης είναι η φτωχότερη από τις πεδινές περιοχές της Πελοποννήσου. Στα Νότια του οροπεδίου της Τρίπολης σχηµατίζεται το οροπέδιο της Ασέας, που κατεβαίνει προς τη λεκάνη της Μεγαλόπολης, τεκτονικό βύθισµα, λίµνη κατά το τριτογενές και τέλµα κατά το τεταρτογενές. Οι φυτικές ύλες που συγκεντρώθηκαν εκεί έχουν σχηµατίσει επιφανειακά κοιτάσµατα λιγνίτη, τα µεγαλύτερα της Ελλάδας µαζί µε αυτά της Πτολεµαΐδας. Τα όρη Λύκαιο (1.421 µέτρα) και Τετράζιο (1.389 µέτρα) κλείνουν τη λεκάνη της Μεγαλόπολης στα υτικά και τη χωρίζουν από τη σχετικά εύφορη πεδιάδα 13

της Μεσσηνίας. 1.3. Εδαφολογικά Γεωλογικά Χαρακτηριστικά Σύµφωνα µε το Γεωτεχνικό Χάρτη της Ελλάδος, κλίµακας 1:500.000, του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ι.Γ.Μ.Ε.), το έδαφος της ευρύτερης περιοχής του έργου αποτελείται κυρίως από: f-l: Τεταρτογενή χαλαρά, µε επικράτηση των λεπτοµερών: ιλύες, άργιλοι και πηλοί µε κυµαινόµενο κατά θέσεις, συνήθως µικρό, ποσοστό άµµων, ψηφίδων και χαλίκων. Πρόκειται για αποθέσεις παράκτιων περιοχών ή εσωτερικών λεκανών µε κυµαινόµενη επιφανειακή ανάπτυξη. Παρουσιάζουν ασθενή συνεκτικότητα, χαµηλή έως µέτρια υδροπερατότητα και πάχος µε ευρύτατη κύµανση, από 1 µέτρο µέχρι και άνω των 100 µέτρων. Η συµπεριφορά και τα χαρακτηριστικά (φυσικά και µηχανικά) κυµαίνονται σε ευρέα όρια, ανάλογα µε την κοκκοµετρική και ορυκτολογική σύσταση, συνήθεις όµως είναι oι καθιζήσεις και διογκώσεις µικρής κλίµακας. f,c-l: Τεταρτογενή χαλαρά, µικτών φάσεων: αργιλοϊλύες, άµµοι, ψηφίδες, χάλικες και κροκάλες ποικίλης διαβάθµισης και σε κυµαινόµενα ποσοστά. Αποτελούν αποθέσεις χαµηλών περιοχών, κοιλάδων, χειµάρρων και προέρχονται από τη διάβρωση και απόπλυση παλαιότερων σχηµατισµών ποικίλης σύστασης. Έχουν συχνά σηµαντικό πάχος, που φθάνει τις µερικές εκατοντάδες µέτρων και παρουσιάζουν συχνές και ταχείες µεταβολές της λιθολογικής σύστασης και κοκκοµετρίας κατά την οριζόντια και κατακόρυφη εξάπλωση του σχηµατισµού. Χαρακτηρίζονται από µέτρια έως υψηλή υδροπερατότητα και δηµιουργούν συνήθως υδροφόρους ορίζοντες µεγάλης δυναµικότητας και µε έντονες διακυµάνσεις. Λόγω της εκτεταµένης επιφανειακής τους εξάπλωσης επί αυτών έχουν αναπτυχθεί κατά το µεγαλύτερο µέρος οι οικισµοί της χώρας και συχνά εµφανίζουν γεωτεχνικά προβλήµατα καθιζήσεων και εδαφικών µετακινήσεων. Είναι επιδεκτικά ευχερούς διάβρωσης και απόπλυσης. Τα φυσικά και µηχανικά χαρακτηριστικά τους ποικίλουν ανάλογα µε την επί µέρους λιθολογική σύσταση και κοκκοµετρία, ενώ η συµπεριφορά τους ελέγχεται εκτός των ανωτέρω και από το πάχος των αποθέσεων και την κλίση του εδάφους (ιδιαίτερα στις δυναµικές φορτίσεις). Παρουσιάζουν ταχείες πλευρικές µεταβολές στη λιθολογική σύσταση, που συνεπάγονται, σε µεγάλη κλίµακα, ισχυρή ανισοτροπία στη µηχανική συµπεριφορά του σχηµατισµού. 14

f,c-cm: Τεταρτογενή συνεκτικά, µικτών φάσεων: συνεκτικές αποθέσεις από αργιλοµάργες, ψαµµίτες, κροκαλοπαγή και λατυποπαγή. Κατά θέσεις εµφανίζουν ισχυρή συγκόλληση και σαφή ψευδοστρώση. Πάχος ευρύτατα κυµαινόµενο κατά θέσεις, από λίγα µέτρα µέχρι µερικές δεκάδες µέτρων. Παρουσιάζουν µικρή έως µέτρια υδροπερατότητα και δηµιουργούν συχνά τοπικούς υδροφόρους ορίζοντες. Χαρακτηρίζονται από συχνές και ταχείες µεταβολές στη λιθολογική σύσταση (λόγω εναλλαγών και πλευρικών εξελίξεων των επί µέρους φάσεων) και ισχυρή κύµανση της συνεκτικότητας είτε λόγω πρωτογενών διαφορών στο βαθµό συγκόλλησης είτε λόγω δευτερογενών επιδράσεων. Η έντονη ετερογένεια εισάγει έτσι ισχυρή ανισορροπία στη µηχανική συµπεριφορά των σχηµατισµών, οι οποίοι παρουσιάζουν συνήθως ικανοποιητικές αντοχές, ιδιαίτερα σε περιοχές µε ήπιες κλίσεις. F: Φλύσχης, αδιαίρετος: εναλλαγές κυρίως ιλυολίθων και ψαµµιτών. Με µικρότερη συχνότητα συµµετέχουν επίσης κροκαλοπαγή και ενδιάµεσοι λιθολογικοί τύποι, ενώ σπανιότερα παρεµβάλλονται ασβεστιτικοί σχιστόλιθοι και ασβεστόλιθοι. Πρόκειται για θαλάσσια ιζήµατα, πάχους κατά θέσεις µεγαλύτερου από 2.000 µέτρων. Σχηµατισµός συνήθως λεπτοστρωµατώδης, συχνά όµως µε ψαµµιτικούς πάγκους 0,5 1 µέτρο. Τα στρώµατα παρουσιάζουν έντονα ίχνη τεκτονικών παραµορφώσεων (πτυχές, στολιδώσεις, αναστροφές, διαρρήξεις και κερµατισµός). Σε µεγάλη κλίµακα είναι σχηµατισµός στεγανός και επιτρέπει την εκδήλωση µικροπηγών, συνήθως µεταξύ κερµατισµένου πετρώµατος ή µανδύα αποσάθρωσης και υγιούς πετρώµατος. Τα επιφανειακά στρώµατα εµφανίζουν κατά κανόνα µέτρια έως ισχυρή αποσάθρωση και πυκνό δίκτυο ασυνεχειών (επίπεδα στρώσεως και διακλάσεων), που προκαλούν έντονη δευτερογενή χαλάρωση. Καλύπτει εκτεταµένες περιοχές ιδιαίτερα στη υτική Ελλάδα και συνήθως δίνει µανδύα αποσάθρωσης κυµαινόµενου πάχους. Κατολισθητικά φαινόµενα εκδηλώνονται µε ιδιαίτερη συχνότητα, συνήθως όµως επηρεάζουν το µανδύα και την ανώτερη ζώνη κερµατισµού των στρωµάτων. Χαρακτηρίζεται συχνά από έκδηλη αστάθεια, που συνδέεται κυρίως µε τις συχνές ετερογενείς επαφές των στρωµάτων και τις ισχυρές κλίσεις αυτών, σε συνδυασµό µε το έντονο ανάγλυφο των περιοχών εξάπλωσης και τη δράση του νερού. Εµφανίζει έτσι προβλήµατα στη θεµελίωση τεχνικών έργων, κυρίως στην οδοποιία, που παρουσιάζονται συνηθέστερα ως προβλήµατα διατµητικών αντοχών. Η µηχανική συµπεριφορά γενικότερα, παρουσιάζει σαφή ανισορροπία και ταχείες µεταβολές που ελέγχονται από το βαθµό χαλάρωσης των στρωµάτων (αποσάθρωση κερµατισµός), τον προσανατολισµό των ασυνεχειών, την κλίση του πρανούς, καθώς και τη δράση του 15

νερού. L: Ασβεστόλιθοι: συµπαγείς, συχνά κρυσταλλικοί, παχυστρωµατώδεις ή άστρωτοι έως λεπτοπλακώδεις ποικίλης απόχρωσης. Κατά θέσεις µαργαϊκοί ή σε µικρότερη έκταση λιµναίοι τραβερτινοειδείς ασβεστόλιθοι. Συνήθως έντονα αποκαρστωµένοι στα επιφανειακά στρώµατα και διερρηγµένοι. Το πάχος τους κυµαίνεται µεταξύ µερικών δεκάδων και πολλών εκατοντάδων µέτρων. Παρουσιάζουν µεγάλη επιφανειακή ανάπτυξη στον Ελληνικό χώρο και δίνουν εκτεταµένους κώνους κορρηµάτων. Χαρακτηρίζονται από µέτρια έως υψηλή δευτερογενή περατότητα και υψηλές τιµές µηχανικών αντοχών του ασβεστολιθικού υλικού, ενώ η συµπεριφορά της βραχοµάζας είναι συνήθως ικανοποιητική για τη θεµελίωση τεχνικών έργων. Απαιτείται όµως ιδιαίτερη προσοχή στην κατασκευή υπογείων έργων, όταν διαπιστώνεται η παρουσία µεγαλοκαρστικών µορφών (καταρρεύσεις οροφής εγκοίλων) και στις περιπτώσεις δευτερογενούς χαλάρωσης λόγω πυκνής διάρρηξης των στρωµάτων, δυσµενούς προσανατολισµού των ασυνεχειών και πλήρωσης αυτών µε άργιλο. Σε ορισµένες περιπτώσεις και σε τοπική κλίµακα το ασβεστολιθικό πέτρωµα θρυµµατίζεται εύκολα σε µέγεθος ψηφίδας. Αστοχίες στα πρανή παρατηρούνται συνήθως ως καταπτώσεις βραχωδών µαζών στις περιπτώσεις ισχυρών κλίσεων και αυξηµένης δευτερογενούς χαλάρωσης της βραχοµάζας ή διατάραξης της φυσικής ισορροπίας και δυναµικών φορτίσεων. Σπανιότερα, στους λεπτοπλακώδεις ασβεστόλιθους µε ενστρώσεις µάλιστα σχιστολιθικού υλικού εκδηλώνονται κατολισθητικά φαινόµενα τοπικής σηµασίας. Η αφθονία και οι ποικίλες χρήσεις του πετρώµατος καθιστούν τους ασβεστόλιθους πολλαπλά χρήσιµο υλικό. L-si: Ασβεστόλιθοι µε κονδύλους και φακούς πυριτόλιθων: πελαγικοί, µεσοπλακώδεις συχνά µικρολατυποπαγείς µε κονδύλους ή φακοειδείς ενστρώσεις πυριτόλιθων και τοπικές παρεµβολές µικρού πάχους αργιλικών σχιστολίθων. Χαρακτηρίζονται από έντονη και πολυσχιδή διάρρηξη και κυµαινόµενη υδροπερατότητα. Το πάχος τους είναι συνήθως µικρό και η επιφανειακή τους ανάπτυξη περιορισµένη. Πτυχωµένοι και κατά θέσεις πολυπτυχωµένοι, από την επίδραση ισχυρών εφαπτοµενικών τεκτονικών πιέσεων. Τα φυσικά χαρακτηριστικά κυµαίνονται στο εύρος τιµών που ισχύουν για τους αµιγείς ασβεστόλιθους, ενώ τα µηχανικά χαρακτηριστικά των επί µέρους λιθολογικών φάσεων διαφοροποιούνται ανάλογα µε την ειδικότερη λιθολογική σύσταση (ασβεστόλιθοι κερατόλιθοι σχιστόλιθοι, κλπ.). Συνεπώς η συµπεριφορά της βραχοµάζας παρουσιάζει χαρακτηριστική ανοµοιοµορφία και ανισορροπία και 16

ελέγχεται σε σηµαντικό βαθµό από την πυκνότητα των κερατολιθικών και σχιστολιθικών ενστρώσεων, πέραν των άλλων παραγόντων που αναφέρονται στα συνήθη ασβεστολιθικά στρώµατα. Γενικότερα, η αυξηµένη πυκνότητα των ασυνεχειών (στρώσεις, διαρρήξεις) και οι ετερογενείς επαφές, υποβιβάζουν τη διατµητική, κυρίως, αντοχή και µε τη συνδροµή άλλων παραγόντων ενισχύουν την αστάθεια σε πρανή µε ισχυρή κλίση, µε αποτέλεσµα να απαιτείται η διαµόρφωση ηπιότερων κλίσεων στα πρανή σε περιπτώσεις διατάραξης της φυσικής ισορροπίας. Η παρουσία των κερατολιθικών σχιστολιθικών ενστρώσεων περιορίζει σηµαντικά το πεδίο χρήσεων του λιθολογικού σχηµατισµού (τσιµέντα, αδρανή, κλπ.). Στους σχηµατισµούς αυτούς στη υτική Ελλάδα έχουν σηµειωθεί εκτεταµένες κατολισθητικές κινήσεις (Ζώνη Πίνδου). L-sh: Ασβεστόλιθοι εναλλασσόµενοι µε κερατολίθους, σχιστοκερατολίθους ή σχιστοµαργαϊκές ενστρώσεις: είναι περιορισµένης έκτασης και µικρού πάχους, λεπτοστρωµατώδεις, ισχυρά κερµατισµένοι και µικρής έως µέτριας υδροπερατότητας. Έντονα πτυχωµένοι, µε εµφανή ίχνη οριζοντίων τεκτονικών παραµορφώσεων. Κύριο χαρακτηριστικό του σχηµατισµού είναι ο συνήθως υψηλός βαθµός χαλάρωσης των επιφανειακών στρωµάτων, που ενίοτε φθάνει µέχρι βάθους πολλών δεκάδων µέτρων. Η χαλάρωση οφείλεται κυρίως στην ετερογένεια του λιθολογικού υλικού (πυκνή εναλλαγή λεπτών ετερογενών στρωµάτων), το πυκνό δίκτυο ασυνεχειών (στρώσεων και διαρρήξεων) και τον συνδεόµενο µε τους ανωτέρω παράγοντες υψηλό βαθµό αποσάθρωσης. Η µηχανική συµπεριφορά συνεπώς της βραχοµάζας καθορίζεται κυρίως, από τη φυσική κατάσταση του σχηµατισµού και την ειδικότερη λιθολογική σύσταση (επικράτηση τοπικά των ασβεστόλιθων κερατολίθων ή του σχιοτολιθικού µαργαϊκού υλικού) και λιγότερο από τα µηχανικά χαρακτηριστικά των επί µέρους φάσεων. Στα πρανή ο σχηµατισµός είναι επιδεκτικός ευχερούς διάβρωσης και οι µηχανικές αντοχές του είναι κατώτερες των αντιστοίχων στα ασβεστολιθικά και κερατολιθικά στρώµατα. Ενδεικτικές είναι οι πολύ χαµηλές τιµές Vc στους ανώτερους ορίζοντες του σχηµατισµού. Στα φυσικά πρανή η κλίση ευσταθείας µπορεί να είναι υψηλή, ενώ στα τεχνητά πρανή παρατηρούνται συχνά θραύσεις και αποκολλήσεις, αλλά και σηµαντικές κατολισθητικές κινήσεις εκτεταµένων βραχωδών µαζών (Ζώνη Πίνδου). sh: Αργιλικοί σχιστόλιθοι και κερατόλιθοι: λεπτές εναλλαγές κυρίως κερατολίθων και αργιλικών σχιστόλιθων µε αραιές ενστρώσεις κατά θέσεις ασβεστόλιθων και ψαµµιτών. 17

Έντονα κερµατισµένοι και πολυπτυχωµένοι, µε πάχος συνήθως µέχρι λίγες εκατοντάδες µέτρων και χαµηλή έως µέτρια υδροπερατότητα. Παρουσιάζουν χαρακτηριστικές µορφές πλαστικής παραµόρφωσης των στρωµάτων από την άσκηση ισχυρών οριζοντίων τεκτονικών πιέσεων. Τα ανώτερα (επιφανειακά) στρώµατα είναι συνήθως έντονα αποσαθρωµένα (µανδύας σηµαντικού πάχους) και χαλαρωµένα, συχνά µέχρι σηµαντικού βάθους και για την εξόρυξη τους δεν απαιτούν τη χρήση εκρηκτικών. Η χαλάρωση είναι δευτερογενής και συνδέεται κυρίως µε την πυκνότατη διάρρηξη, τη λεπτοστρωµατώδη δοµή, την τεκτονική καταπόνηση και τη δράση του νερού και των αποσαθρωτικών παραγόντων. Χαρακτηριστικές είναι οι χαµηλές τιµές Vp που έχουν µετρηθεί στους ανώτερους ορίζοντες (1000 1200m/sec). Πηγές µικρής παροχής εκδηλώνονται µεταξύ µανδύα και µητρικού πετρώµατος. Τα φυσικά πρανή υπόκεινται σε ευχερή διάβρωση, ενώ τα τεχνητά πρανή απαιτούν ηπιότερες κλίσεις ευστάθειας ή αντιστήριξη. Η µηχανική συµπεριφορά της βραχοµάζας στα πρανή χαρακτηρίζεται από σχετικά χαµηλή διατµητική αντοχή, η αντοχή όµως σε θλίψη είναι ικανοποιητική σε περιοχές µε ήπιες κλίσεις. Κατολισθητικά φαινόµενα µικρού συνήθως βάθους εκδηλώνονται κυρίως στον παχύ µανδύα και τη ζώνη κερµατισµού του σχηµατισµού. 1.4. Σεισµοτεκτονικά Χαρακτηριστικά Σύµφωνα µε τον τροποποιηµένο Ελληνικό Αντισεισµικό Κανονισµό (Ν.Ε.Α.Κ. 2000 τροποποίηση ΦΕΚ 1154/Β/12 08 2003, απόφαση αριθ. 17 α /115/9/ΦΝ275) και τις ζώνες σεισµικής επικινδυνότητας, η περιοχή µελέτης ανήκει στις δύο πρώτες κατηγορίες, όπου η συνεπαγόµενη εδαφική επιτάχυνση ανοιγµένη στην επιτάχυνση της βαρύτητας για την κατηγορία Ι είναι α = 0,16 g και την κατηγορία ΙΙ α = 0,24 g. 18

Χάρτης ζωνών σεισµικής επικινδυνότητας της Ελλάδας (Πηγή: Ο.Α.Σ.Π.). Περιοχή έργου 1.5. Φυσικό Περιβάλλον Στους Νοµούς Μεσσηνίας και Αρκαδίας, όπου διοικητικά υπάγεται το προτεινόµενο έργο, υπάρχουν συνολικά 15 περιοχές, οι οποίες είναι ενταγµένες στο Πανευρωπαϊκό ίκτυο Προστασίας NATURA 2000, καθώς και πληθώρα από Καταφύγια Άγριας Ζωής και Αισθητικά άση. Η προτεινόµενη όδευση, διέρχεται σχεδόν οριακά και σε πολύ µικρό µήκος σε τρεις από τις δέκα προστατευόµενες περιοχές του δικτύου NATURA του Νοµού Αχαΐας, από καµία από τις πέντε περιοχές του Νοµού Αρκαδίας και από κανένα Καταφύγιο Άγριας Ζωής, Αισθητικό άσος ή άλλη σηµαντική περιοχή. 19

Στον παρακάτω πίνακα δίνονται οι ονοµασίες των ενταγµένων περιοχών στο δίκτυο NATURA 2000, το τµήµα της Γ.Μ. που διέρχεται εντός και το µήκος αυτής. Πίνακας1.5: Περιοχές από τις οποίες διέρχεται η προτεινόµενη όδευση. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΩ ΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑ ΤΜΗΜΑ Γ.Μ. Τόποι Κοινοτικής Σηµασίας SCI 92/43/ΕΚ Τόποι Κοινοτικής Σηµασίας SCI 92/43/ΕΚ Ζώνες Ειδικής Προστασίας SPA 79/409/ΕΚ GR2320007 GR2320010 ΟΡΟΣ ΠΑΝΑΧΑΪΚΟ ΖΟΥΜΠΑΤΑ ΑΓIΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΠΑΡΜΠΑΣ ΚΛΩΚΟΣ Κ9 Κ9Α και Κ18A- Κ20 Κ20 Κ22 και Κ23Α Κ24Α ΜΗΚΟΣ (χλµ.) GR2320008 ΟΡΟΣ ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ Κ37Α Κ38 0.8 ΣΥΝΟΛΟ 7.6 2.8 4 Με δεδοµένο το µήκος της χάραξης (115,2 χιλιόµετρα), το 93,3% δεν εµπίπτει σε καµία από τις κατηγορίες σηµαντικών περιοχών και µόνο το 6,7% διέρχεται από προστατευόµενες περιοχές, σύµφωνα µε τη βάση δεδοµένων του ΥΠ.ΠΕ.Κ.Α. Το µικρό αυτό ποσοστό του µήκους της χάραξης, εντός προστατευόµενων περιοχών, δεδοµένου του συνολικού µήκους της όδευσης, θεωρείται ένα από τα σηµεία που η προτεινόµενη όδευση υπερτερεί, µε βάση το ανάγλυφο και τη µη θεσµοθετηµένη δόµηση, στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Στην πλειονότητα των περιοχών η όδευση διέρχεται στα όρια των περιοχών NATURA και σύµφωνα µε τον Οικολογικό απολογισµό των καταστροφικών πυρκαγιών του Αυγούστου 2007 στην Πελοπόννησο, όπως συντάχθηκε από το WWF Ελλάς, τα τµήµατα αυτά δεν έχουν πληγεί από τις πυρκαγιές. Περιοχές ενταγµένες στο δίκτυο NATURA 2000, από τις οποίες η προτεινόµενη όδευση διέρχεται σε κοντινή απόσταση, χωρίς να τις διασχίζει δίνονται στον παρακάτω πίνακα, µε την απόσταση τους από το κέντρο του άξονα της όδευσης. 20