ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS 20/3/12

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS 20/3/12 Παρατηρήσεις επί του σχεδίου της ΚΥΑ για την έγκριση του νέου «Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό» Στα πλαίσια της διαβούλευσης επί του σχεδίου της ΚΥΑ για την έγκριση του νέου ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό, συμμετέχουμε για να εκφράσουμε την ανησυχία μας, και να διατυπώσουμε αφ ενός, τις αμφιβολίες μας σε σχέση με την οικονομική αποτελεσματικότητα των προτάσεων που περιέχει και αφ ετέρου, την αγωνία μας για την ολέθρια και οριστική προδιαγραφόμενη υποβάθμιση των μεγαλύτερων τουριστικών πόρων της χώρας: του τοπίου και του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. Μέσα στη δεινή οικονομική κατάσταση που βρίσκεται η Ελλάδα, είναι φυσικά απαραίτητο να στηριχθούν προσοδοφόροι κλάδοι, όπως ο Τουρισμός, προς την κατεύθυνση, όμως, της αειφόρου ανάπτυξης, προκειμένου να μπορούν να παραμείνουν επικερδείς κλάδοι τώρα και μετά την κρίση. Παρακάτω παρατίθενται παρατηρήσεις και σχόλια επί του σχεδίου της ΚΥΑ και επισημαίνονται τα σημεία στα οποία θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή για την ευημερία του Τουρισμού στη χώρα και για να αποσυρθούν οι προαναφερθείσες αρνητικές επιπτώσεις επί της οικονομικής αποτελεσματικότητας του Πλαισίου. ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ Είναι κοινός τόπος πως η ελκυστικότητα μιας χώρας/τόπου, ως τουριστικού προορισμού, εξαρτάται πλήρως από την κατάσταση των θελγήτρων που διαθέτει (φυσικό, δομημένο και πολιτιστικό περιβάλλον) και του τοπίου της. Ενδεχόμενη καταστροφή των τουριστικών πόρων, σημαίνει αυτόματα και τη συνολική 1

υποβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, συμπαρασύροντας συνεπώς και τους αντίστοιχους οικονομικούς δείκτες. Για το λόγο αυτό, εκφράζουμε τις αμφιβολίες μας, σχετικά με την οικονομική αποτελεσματικότητα ενός πρότυπου ανάπτυξης που στηρίζεται στην εκτεταμένη δόμηση άνευ ορθολογικού χωροταξικού σχεδιασμού, με μοιραίο αποτέλεσμα την υποβάθμιση τοπίων που μέχρι τώρα αποτελούσαν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, και στη μετατροπή τους σε υπερδομημένες και κορεσμένες περιοχές. Άλλωστε, η πρόταση για την στήριξη του Τουρισμού, με την κατασκευή οργανωμένων υποδοχέων έχει ήδη πραγματοποιηθεί στην Ισπανία, με ολέθρια για την οικονομία της (και το περιβάλλον) αποτελέσματα. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι το Σεπτέμβριο του 2011 το απόθεμα νεόδμητων κατοικιών που παρέμεναν απούλητες στην Ισπανία έφθαναν τις 818.000 (το ένα τρίτο των οποίων αφορά παραθεριστική κατοικία στην παράκτια ζώνη), χωρίς να υπολογίζονται μέσα σε αυτές και όσες βρίσκονταν στα χέρια των τραπεζών οι οποίες (την ίδια εποχή) εκτιμούνταν σε επιπλέον 200.000. Ταυτόχρονα, οι τιμές των ακινήτων στην Ισπανία πέφτουν συνεχώς ( 15,4% πτώση στις τιμές των ιδιωτικών κατοικιών από την έναρξη της κρίσης, από 2.101 /μ 2 σε 1.777 /μ 2 ), χωρίς να υπάρχουν ακόμα σημάδια ανάκαμψης στην αγορά ακινήτων. Αντίθετα, η Τράπεζα της Ισπανίας υπολογίζει πως η μείωση αυτή θα φτάσει το 25% το 2013, με τάση για μεγαλύτερη μείωση στις παράκτιες περιοχές προσέλκυσης μαζικού τουρισμού, ενώ την ίδια στιγμή αυξάνεται το ποσοστό των ανέργων. Έτσι, το επιχείρημα της αθρόας αγοράς τουριστικών κατοικιών στην Ευρώπη έχει πλέον καταρριφθεί, έπειτα από τις εμπειρίες των προσφάτων χρόνων και, ιδιαίτερα την αποτυχημένη εκστρατεία προσέλκυσης νέων αγοραστών από τη Γερμανία, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ολλανδία και Ελβετία, εκ μέρους της προηγούμενης Ισπανικής Κυβέρνησης, με στόχο τη μείωση του τεράστιου αποθέματος κατοικιών που μόλις περιγράψαμε. ΕΠΙ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ/ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ Ακολουθούν σχόλια επί της έκθεσης αξιολόγησης και των ειδικότερων ρυθμίσεων: 2

1. Επί της Έκθεσης Αξιολόγησης: Όπως αναφέρεται, η αναγκαιότητα της τροποποίησης του ισχύοντος ΕΠΧΣΑΑ και η έλλειψη συγκροτημένης πολιτικής στον κλάδο ως διαχρονικό πρόβλημα, αποτελούν απολύτως ορθές διαπιστώσεις, όπως επίσης και τα διαχρονικά προβλήματα του κλάδου που εντοπίζονται (η ποιότητα υπηρεσιών, οι υποδομές, η βραχεία τουριστική περίοδος, η ανάγκη διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος, μείζονα περιβαλλοντικά θέματα και θέματα τοπίου). Σημαντικές είναι και οι επισημάνσεις σχετικά με την έλλειψη εναρμόνισης των Περιφερειακών Πλαισίων που συντάχθηκαν και θεσμοθετήθηκαν προ της θέσπισης του ισχύοντος νομοθετήματος, κάνοντας ακόμα εντονότερο το πρόβλημα της διαδοχικής χρονικής εναρμόνισης των διαφόρων επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού. Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί πως η Στρατηγική που προτείνεται για τη μεσοπρόθεσμη περίοδο δεν διαφέρει σημαντικά από αυτήν της προηγούμενης ΚΥΑ, της οποίας αξίζει να σημειωθεί πως υλοποιήθηκαν περιορισμένες μόνο πτυχές. Αποτελεί πλέον κοινό τόπο ότι οι εγγενείς αδυναμίες του νομοθετήματος έχουν ήδη αποδειχθεί ως αλυσιτελείς. 2. Επί του Σχεδίου της ΚΥΑ Πρόκειται υποτίθεται για ένα αναπτυξιακό, κανονιστικό πλαίσιο με ελάχιστες χωρικές αναφορές και παραπομπή σε έναν χάρτη που δεν έχει καν δημοσιευθεί και έτσι προς το παρόν αγνοείται απ όσους συμμετέχουν στη διαβούλευση. Θα πρέπει να οριστεί ξεκάθαρα ποια είναι η «εθνική στρατηγική για τον τουρισμό» που αναφέρεται στην υπό διαβούλευση ΚΥΑ, καθώς και πώς θεωρείται ότι σχετίζεται η στρατηγική αυτή με το «τρέχον κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον και στις εξελίξεις στον κλάδο του τουρισμού» και τις «αλλαγές που έχουν επέλθει στο θεσμικό πλαίσιο». Πρέπει να επισημανθεί πως αρνητικές εξελίξεις με γνώμονα την αειφορική διαχείριση του τουριστικού πόρου έχουν ήδη συντελεσθεί και κατοχυρωθεί, δυστυχώς, θεσμικά. Τα «σύνθετα τουριστικά καταλύματα» (ΣΤΚ), και κάθε άλλο συναφές με τα ΣΤΚ ζήτημα, υιοθετήθηκαν με το ν.4002/2011, χωρίς να προηγηθεί καμία διαβούλευση παρ όλης της σπουδαιότητας του νομοθετήματος και μάλισταως τμήμα φορολογικού νομοσχεδίου. Το σχέδιο της ΚΥΑ για την έγκριση του 3

ΕΠΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό περιλαμβάνει ρυθμίσεις στις οποίες γίνεται ευθεία αναφορά στο συγκεκριμένο νομοθέτημα, πλην όμως δε συγκεκριμενοποιεί. Για παράδειγμα, δεν αναφέρεται στην ΚΥΑ το ανώτερο ποσοστό των δυνάμενων να πουληθούν ή εκμισθωθούν μακροχρονίως τουριστικών επιπλωμένων κατοικιών επί της συνολικώς δομούμενης επιφάνειας του Σύνθετου Τουριστικού Καταλύματος. Στο άρθρο 5, καθορίζεται δίχως να δίνονται κριτήρια (ενώ η ύπαρξη τους είναι άκρως απαραίτητη), ότι τα ΣΤΚ επιτρέπονται σε: α) αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές/περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ποιοτικού τουρισμού, β) ακατοίκητα νησιά και βραχονησίδες καθώς και σε γ) προστατευόμενους και εγκαταλελειμμένους οικισμούς αν και αυτοί αποτελούν υποκατηγορία του Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων περιοχών. Συγκεκριμένα, δεν χρησιμοποιούνται ποιοτικά στοιχεία, αλλά αντίθετα το κείμενο επικεντρώνεται στην εκμετάλλευση φυσικών και ανθρωπογενών πόρων, γεγονός που θα οδηγήσει στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από τον αρχικό στόχο της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος και του κατάλληλου χωροταξικού σχεδιασμού. Άρθρο 2 Οι αναφερόμενοι στόχοι περιγράφουν την επιδιωκόμενη στρατηγική αν και η σειρά αναφοράς τους ακολουθεί μια άτυπη ιεράρχηση. Παρατηρήσεις Η διασφάλιση της εξωγενούς ζήτησης ορίζεται, στο άρθρο 2, ως προϋπόθεση για τη συνέχιση της μεγέθυνσης του κλάδου και της αύξησης των εισροών επενδύσεων, προσέγγιση που περιθωριοποιεί άλλες σημαντικές πτυχές του ζητήματος. Η εξωγενής ζήτηση αποτελεί βασικό, αλλά όχι μοναδικό παράγοντα στην εξέλιξη του κλάδου του τουρισμού και προϋποθέτει την εξασφάλιση της υγιούς λειτουργίας του και της θετικής συμβολής του στις τοπικές οικονομίες. Στο σημείο που επιχειρείται συσχετισμός της τουριστικής δραστηριότητας, των πόρων που απαιτούνται και της διασφάλισης αποδεκτού επιπέδου υποδομών και εγκαταστάσεων, πρέπει να γίνει ευθεία αναφορά στον σεβασμό της φέρουσας ικανότητας κάθε περιοχής, σε συνάρτηση με το φυσικό περιβάλλον, των ιδιαίτερων 4

μορφολογικών στοιχείων (π.χ. ανάγλυφο) και με ιδιαίτερη έμφαση στους περιορισμένους υδατικούς πόρους των νησιών. Στη διάταξη που αναφέρεται σε ζητήματα πρόνοιας, σχετικά με την αναβάθμιση των αναγκαίων υποδομών προσβασιμότητας, διακίνησης και εξυπηρέτησης των επισκεπτών και κατοίκων, πρέπει να γίνει ευθεία πρόβλεψη για τις πρόνοιες που θα αφορούν το περιβάλλον (φυσικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, οικονομικό). Πρέπει να τονιστεί ο στόχος που αφορά την αειφόρο ανάπτυξη των περιοχών σε σχέση με την τοπική κοινωνία οικονομία, την κοινωνική συνοχή και το πολιτιστικό περιβάλλον. Άρθρο 3 Οι ορισμοί που χρησιμοποιούνται είναι γενικά ορθότεροι και σαφέστεροι από αυτούς της ισχύουσας ΚΥΑ. Παρατηρήσεις Παράγραφος 9: Εκτιμούμε ότι είναι απαραίτητη η διευκρίνιση του τι ακριβώς είναι «οργανωμένος υποδοχέας τουριστικών δραστηριοτήτων». Είναι εν δυνάμει κάθε γήπεδο επίσημου σχεδιασμού άνω των 15 ή 20 στρ. ή κάθε χώρος που βρίσκεται σε περιοχή Τουρισμού Αναψυχής του ΠΔ ΦΕΚ 166/Δ/87 περί εκτός σχεδίου δόμησης; Πρέπει να καταγραφούν αναλυτικά οι ακριβείς προϋποθέσεις και τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία μπορεί να χαρακτηριστεί μια έκταση ως οργανωμένος υποδοχέας. Σε κάθε περίπτωση, εκτός του μεγέθους της έκτασης θα πρέπει να λαμβάνονται υπ όψιν παράγοντες όπως το τοπίο, η φέρουσα ικανότητα, οι διαθέσιμοι φυσικοί και ανθρωπογενείς πόροι, οι υποδομές, το ανάγλυφο του εδάφους και η πυκνότητα του δομημένου χώρου. Οι παραπάνω παράγοντες, όμως, δεν μπορούν παρά να εξετάζονται κατά περίπτωση Άρθρο 4 Η κατηγοριοποίηση που ακολουθεί το Σχέδιο της ΚΥΑ είναι ικανοποιητική, αφού κατηγοριοποιεί την ελληνική επικράτεια. Συγκεκριμένα, σε σχέση με την ισχύουσα ΚΥΑ, εξορθολογίστηκαν ορισμένα προβλήματα κατηγοριοποίησης 5

περιοχών, όπως η αναγνώριση του νησιωτικού χώρου, ως περιοχής αυτοτελούς χαρακτήρα και ενδιαφέροντος. Ωστόσο πρέπει να επισημανθεί πως η κατηγορία «μικρά νησιά» παραμένει ασαφής. Χρειάζεται να προσδιοριστούν αναλυτικά τα κριτήρια, με βάση τα οποία συμπεριλαμβάνονται στην Ομάδα ΙΙΙ οι συγκεκριμένες γεωγραφικές ενότητες, ενώ έμφαση πρέπει να δοθεί στο γεγονός πως η έκταση και η απόσταση τους από την ηπειρωτική Ελλάδα και από άλλα μεγαλύτερα νησιά, δεν πρέπει να αποτελέσουν τα μοναδικά κριτήρια. Ακόμα, ο ορισμός για τις ορεινές περιοχές είναι αυθαίρετος, καθώς το κριτήριο του υψομέτρου που χρησιμοποιείται δεν συμβαδίζει με τους ορισμούς της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επιπρόσθετα, δεν έχει δημοσιευθεί και άρα δοθεί προς διαβούλευση ο χάρτης στον οποίο γίνεται αναφορά, ενώ δεν αναφέρεται βάσει ποιου σχεδιασμού συντάχθηκε ο συγκεκριμένος χάρτης. Επιπλέον, στο Σχέδιο της ΚΥΑ δεν αναφέρεται ούτε ποια θα είναι τα κριτήρια με τα οποία θα γίνεται η αδειοδότηση τουριστικών δραστηριοτήτων, ούτε ποιες από τις αρμόδιες αρχές θα είναι υπεύθυνες για την συνεκτίμηση των χωροταξικών και περιβαλλοντικών περιορισμών στις οποίες γίνεται αναφορά. Άρθρο 5 Θα έπρεπε να απαγορευτεί η κατασκευή κύριων τουριστικών καταλυμάτων εκτός επίσημου σχεδιασμού στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Θα πρέπει τουλάχιστον να υπάρχουν εγκεκριμένα πολεοδομικά σχέδια, επιπέδου ΓΠΣ/ΣΧΟΑΠ, όπου θα προβλέπεται η χωροθέτηση τουριστικών καταλυμάτων. Παρατηρήσεις (Α.1): Δυναμικά ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές Στις περιοχές Α1, ενώ αρχικά απαιτείται για την ίδρυση νέας μονάδας η υπαγωγή της στην κατηγορία 5*, σε επόμενη παράγραφο ορίζεται η αρτιότητα και η πυκνότητα κλινών, ανά στρέμμα και για τα καταλύματα κατηγορίας 4*. Συνεπώς, εντοπίζεται μια ασάφεια, δεδομένου ότι η διαφορά μεταξύ 5* και 4* είναι μεγάλη. 6

(Α.2): Φθίνουσες ανεπτυγμένες περιοχές Σε όλες τις κατηγορίες εκτός της Α2 παρέχεται η δυνατότητα αναβάθμισης υφισταμένων μονάδων με δυνατότητα επέκτασης. Αναβάθμιση κατηγορίας χωρίς δυνατότητα επέκτασης σημαίνει κατά κανόνα μείωση κλινών, περίπτωση στην οποία δεν γίνεται ξεκάθαρη αναφορά. (Β.1): Περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ποιοτικού μαζικού τουρισμού Στις περιοχές Β1 αναφέρεται η δυνατότητα χωροθέτησης ΣΤΚ μόνο με πολεοδόμηση. Η διάταξη του άρθρου 5 είναι ασαφής, και μπορεί να συνεπάγεται ότι στις υπόλοιπες περιοχές είτε δεν απαιτείται πολεοδόμηση, είτε ότι δεν υφίσταται η δυνατότητα χωροθέτησης ΣΤΚ. Κρίνεται απαραίτητη η διασαφήνιση. (Ε) Νησιά και παράκτιες περιοχές Πρόκειται για ένα από τα πιο επικίνδυνα σημεία της ΚΥΑ. Τόσο για την Ομάδα Ι όσο και για την Ομάδα ΙΙ των νησιών. Κρίνεται απαραίτητη: η δραστική μείωση της μέγιστης χωρητικότητας νέων επιτρεπόμενων τουριστικών μονάδων στις νήσους Κρήτη, Κέρκυρα, και Ρόδο, όπως και στα οικιστικά κέντρα των νησιών αυτής της ομάδας με πληθυσμό μεγαλύτερο των 10.000 κατοίκων, να περιοριστεί το ανώτατο όριο κλινών για τις νέες τουριστικές μονάδες μείωση της πρόβλεψης του 3%, ως μέγιστης κάλυψης τουριστικών εγκαταστάσεων σε ακατοίκητα νησιά. Το σχετικό ποσοστό δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 0,5%, ώστε να αποφευχθούν επεμβάσεις που θα παραβιάζουν την κλίμακα των συγκεκριμένων περιοχών. η απαιτούμενη πρόσθετη αξιολόγηση και δημόσια συζήτηση για την εγκατάσταση ΣΤΚ σε βραχονησίδες. Τα οικοσυστήματα του νησιωτικού χώρου, ιδιαίτερα των βραχονησίδων που κυριολεκτικά αποτελούν κάποια από τα τελευταία αδιατάρακτα οικοσυστήματα της ηπείρου μας, φιλοξενούν μοναδική και πολύ πλούσια βιοποικιλότητα τόσο σε εθνικό όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. λόγω του ότι ο ορισμός της κρίσιμης ζώνης των 350 μέτρων στον παράκτιο χώρο (χερσαίο και νησιωτικό), παρουσιάζει καταρχάς προβλήματα ως προς την εφαρμογή του, (εξαιτίας της ποικιλομορφίας των γεωλογικών και χωρικών καταστάσεων της 7

χώρας) απαιτείται η απαιτούμενη μελέτη του ζητήματος κατά περίπτωση, καθώς δεν ενδείκνυται η γενική θεώρηση τόσο σύνθετων ζητημάτων. Σε κάθε περίπτωση τα 500μ. έχουν μέχρι σήμερα ληφθεί υπόψη σε μελέτες για τον παράκτιο χώρο και αποτελούν ένα καταλληλότερο μέγεθος για τον υποκείμενο σχεδιασμό. Οι χρήσεις γης στον παράκτιο χώρο μπορούν να θεσπιστούν με τις νέες ρυθμίσεις του υπό διαβούλευση κειμένου χρήσεων γης του άρθρου 8 (Τουρισμός, Αναψυχή). η απαγόρευση της χωροθέτησης οργανωμένων τουριστικών υποδοχέων τουλάχιστον στα νησιά των Ομάδων Ι και ΙΙ με έκταση μικρότερη των 90 τ.χλμ. Κατά τη γνώμη μας, η περιορισμένη φέρουσα ικανότητα των νησιών (νερό, ενέργεια κτλ) υπαγορεύει την απαγόρευση χωροθέτησης οργανωμένων τουριστικών υποδοχέων σε νησιά μικρότερα σε έκταση από τη Λήμνο. (Η) Περιοχές του Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών Οι περιορισμοί στις περιοχές του Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών (προστατευόμενες ή/και ευαίσθητες περιοχές) όπως παρουσιάζονται στο Σχέδιο της ΚΥΑ συρρικνώνονται στις περιοχές απολύτου προστασίας. Επιπλέον, πρέπει να υπογραμμιστεί πως στην αυξημένη πλειοψηφία των περιοχών του δικτύου Natura 2000 δεν έχουν οριστεί οι περιοχές απολύτου προστασίας. Κρίνεται απαραίτητη: η εγκατάσταση κάθε είδους οργανωμένου τουριστικού υποδοχέα να μην υπάγεται απλά στον περιβαλλοντικό έλεγχο, ο οποίος κατά την συνήθη πρακτικήστερείται στοιχειώδους εκτίμησης χωρικών και κοινωνικών επιπτώσεων. η κατάργηση της διάταξης του άρθρου 8 που προβλέπει ότι μέχρι τον καθορισμό χρήσεων και δραστηριοτήτων στις περιοχές αυτές, να επιτρέπεται η ανάπτυξη τουριστικών καταλυμάτων στις εντός σχεδίου και εντός ορίων οικισμών περιοχές, καθώς και σε μια ζώνη πλάτους 500 μέτρων από τα όρια τους στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται σχετικός κορεσμός. η κατάργηση της διάταξης που προβλέπει την δυνατότητα χωροθέτησης οργανωμένων υποδοχέων σε περιοχές του Δικτύου Natura 2000 στις οποίες δεν έχουν εγκριθεί ειδικές ρυθμίσεις και οι οποίες δεν έχουν ενταχθεί σε ειδικότερη κατηγορία προστασίας. Είναι υποχρέωση των αρμοδίων υπηρεσιών να 8

διεκπεραιώσουν πρώτα την υποχρέωση τους να ορίσουν τις περιοχές απολύτου προστασίας, ώστε να εκπληρωθεί η Συνταγματική επιταγή της προστασίας του περιβάλλοντος και στη συνέχεια να προταθούν οποιεσδήποτε άλλες χωροθετήσεις. (Θ) Προστατευόμενοι και εγκαταλελειμμένοι οικισμοί Πρέπει να αποσυρθεί η διάταξη του άρθρου 5 που προβλέπει έως 20% αύξηση της υφιστάμενης δομημένης επιφάνειας προστατευόμενων ή/και εγκαταλελειμμένων οικισμών, καθώς και η διάταξη του άρθρου 5 που προβλέπει κίνητρα προς τους σημερινούς ιδιοκτήτες και ενδιαφερόμενους επενδυτές. Επιπλέον, πρέπει να καθοριστούν όροι δόμησης και οι φορείς που θα επιφορτιστούν με την αδειοδότηση των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Οι παραπάνω προτάσεις θα συμβάλλουν στη προστασία της φυσιογνωμίας και των ιδιαίτερων τοπικών χαρακτηριστικών των παραπάνω περιοχών. Θεωρούμε κρίσιμη την προστασία του τοπίου δικτύου παραδοσιακών οικισμών (π.χ. Ζαγόρι, Μάνη) όπου θα πρέπει να προηγείται κάθε επέμβασης μεγάλης κλίμακας, μια ειδική μελέτη τοπίου μιας ευρύτερης χωρικής ενότητας που θα περιλαμβάνει δομημένο και φυσικό περιβάλλον ως ενιαίο σύνολο. (Ι) Αρχαιολογικοί χώροι Ειδικά για τους αρχαιολογικούς χώρους, με έμφαση σε αυτούς που αποτελούν σημαντικούς τουριστικούς πόρους, θα πρέπει να προηγείται κάθε παρέμβασης που βρίσκεται σε έμμεση οπτική επαφή με τον αρχαιολογικό χώρο (ανεξάρτητα από την διαβαθμισμένη αρχαιολογική ζώνη προστασίας που βρίσκεται) ειδική μελέτη τοπίου που θα καθορίζει και το αποδεκτό ή μη της προτεινόμενης παρέμβασης. Άρθρο 6 Παρατηρήσεις: (Γ) Τουρισμός κρουαζιέρας Σε ορισμένα νησιά που δεν διαθέτουν την κατάλληλη υποδομή, όπως για παράδειγμα, η νήσος Πάτμος, θα πρέπει να εξαιρεθούν από τον κατάλογο των περιοχών που καταγράφονται ως περιοχές προτεραιότητας ανάπτυξης τουρισμού 9

κρουαζιέρας, διότι η φέρουσα ικανότητα αυτών των νησιών είναι δυσανάλογα μικρή ως προς το μεγάλο μέγεθος της προτεινόμενης περαιτέρω ανάπτυξης μαζικού τουρισμού κρουαζιέρας. Πολύ περισσότερο για την περίπτωση της Πάτμου που διέπεται από ειδικό καθεστώς προστασίας (Ιερά Νήσος). (Ε.1.) Γκολφ Προτείνεται η επανεξέταση των περιοχών, που καταγράφονται ως περιοχές κατάλληλες για την ανάπτυξη εγκαταστάσεων γκολφ, σε σχέση με τους περιορισμούς στους φυσικούς τους πόρους (π.χ. υδατικό ισοζύγιο στην Αργολίδα). Η εξέταση της φέρουσας ικανότητας της κάθε περιοχής είναι απαραίτητη προϋπόθεση πριν τη χωροθέτηση τέτοιων χρήσεων, λαμβανομένου πάντα υπόψη και της δυνατότητας της ανακύκλωσης). Άρθρο 7 Παρατηρήσεις: Προτείνεται η ρητή απαγόρευση της χωροθέτησης ΧΥΤΑ ή οποιουδήποτε άλλου τρόπου διάθεσης/διαχείρισης απορριμμάτων σε περιοχές του Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών (προστατευόμενες ή/και ευαίσθητες περιοχές) στις περιοχές του Δικτύου Φύση (NATURA) 2000, στην άμεση περίμετρο τους καθώς και στις περιοχές που προτείνονται για προστασία, ως τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλους. Προτείνεται η ρητή απαγόρευση της χωροθέτησης κεραιών σε περιοχές του Δικτύου Φύση (NATURA) 2000 και στα τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Άρθρο 8 Η προσέγγιση που ακολουθείται στο συγκεκριμένο άρθρο είναι εσφαλμένη καθώς επιδιώκει μέσω γενικών ρυθμίσεων να επιλύσει ζητήματα που σχετίζονται με κατηγορίες του χώρου με ειδικό καθεστώς. Τα συγκεκριμένα ζητήματα είναι εξαιρετικά σύνθετα και γι αυτό είναι προτιμότερο να εξετάζονται κατά περίπτωση. Το συγκεκριμένο άρθρο δεν επιλύει τις όποιες συγκρούσεις και δεν χρησιμοποιεί εργαλεία χωροταξικού σχεδιασμού για την επίλυσή τους, συμβάλλοντας συνεπώς με αυτόν τον τρόπο στη συνέχιση της ασάφειας. 10

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί διάταξη του άρθρου 8 παράγραφος 2Α, η οποία προβλέπει πως είναι επιθυμητή η συγκέντρωση βιομηχανικών εγκαταστάσεων μέσης και υψηλής όχλησης σε περιοχές με ανεπτυγμένη ή αναπτυσσόμενη τουριστική δραστηριότητα, αντί να ορίζει χωρικά με σαφήνεια τις τουριστικές και τις βιομηχανικές ζώνες και τις προϋποθέσεις χωροθέτησης τους. Επίσης θα πρέπει να εξαιρεθεί κάθε είδους παρέμβαση τουριστικού περιεχομένου σε περιοχές αγροτικής γης υψηλής παραγωγικότητας, εκτός αν καθοριστεί με σαφήνεια, είτε η περιορισμένη κλίμακα των παρεμβάσεων είτε το συγκεκριμένο είδος της τουριστικής δραστηριότητας. Η παραπομπή στο αρ. 8 του Π.Δ. 23.02.87. (ΦΕΚ 166/Δ/1987) αποκαλύπτει την πραγματική στόχευση της διάταξης, καθώς το άρθρο 9 περιέχει πολύ δυσμενέστερες διατάξεις σε σχέση με το ισχύον τόσο σε σχέση με τους όρους δόμησης, τις αρτιότητες και τις επιτρεπόμενες χρήσεις όσο και όσον αφορά τους χωρικούς περιορισμούς χωροθέτησης. Άρθρο 9 Παρατηρήσεις: Σε κάθε οργανωμένο χωρικό υποδοχέα, ανεξαρτήτως του μεγέθους και του βαθμού έντασης των χρήσεων σ αυτόν, θα πρέπει να προβλέπεται συντελεστής κάλυψης που δεν θα ξεπερνά το 20% και μέγιστος Συντελεστής Δόμησης 0,2, με τάση ο Συντελεστής αυτός να είναι 0,1 σε περιοχές μικρότερης έκτασης. Στον υπολογισμό του Συντελεστή Δόμησης θα πρέπει να εξαιρούνται από τη συνολική δομημένη επιφάνεια, οι επιφάνειες δασικών εκτάσεων και αιγιαλού, που δεν έχουν ΣΔ μιας και δεν αποτελούν δυνάμει δομημένες επιφάνειες. Πρέπει να αυξηθούν δραστικά οι ελάχιστες επιτρεπόμενες εκτάσεις των οργανωμένων χωρικών υποδοχέων, ιδίως των υποδοχέων που χαρακτηρίζονται ως μικροί. Είναι επιθυμητός ο καθορισμός μέγιστου ορίου όσον αφορά τους μεγάλους χωρικούς υποδοχείς. Επιπλέον, πρέπει να προστεθεί διάταξη που θα προβλέπει την εισφορά σε γη και σε χρήμα των όποιων νέων οργανωμένων χωρικών υποδοχέων. Πρέπει να διευκρινιστεί αν ισχύει πως το ποσοστό των δυνάμενων να πωληθούν ή να εκμισθωθούν μακροχρονίως τουριστικών επιπλωμένων κατοικιών 11

που περιλαμβάνονται στα ΣΤΚ, στις Π.Ο.Α.Π.Δ., στις Π.Ε.Ρ.Π.Ο., στα Δημόσια Ακίνητα τουριστικού προορισμού και στις Π.Ο.Τ.Α. δεν μπορεί να υπερβαίνει το 30% της συνολικώς δομούμενης επιφάνειας τους, όπως ορίζει το Πολυνομοσχέδιο της 4 ης Αυγούστου 2011 καθώς και το καθεστώς πολεοδόμησης τους, προκειμένου να εξασφαλιστεί ο τουριστικός χαρακτήρας των υποδοχέων. Είναι σαφές πως το ποσοστό αυτό δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αυξηθεί. Πρέπει να προσδιοριστεί πώς ακριβώς ορίζεται η θεματική εξάρτηση των χωρικών υποδοχέων ειδικού τύπου και να καταγραφεί λεπτομερώς ποιοι φυσικοί και ανθρωπογενείς πόροι μπορούν να συνδεθούν με τον χαρακτηρισμό κάποιων οργανωμένων τουριστικών υποδοχέων ως ειδικών. Επίσης είναι σκόπιμο, για να μην αποτελέσει η διάταξη αυτή «παράθυρο» για την παράκαμψη περιορισμών, να οριστεί η αμεσότητα ή μη της θεματικής εξάρτησης. Παράγραφος Ε. : Χρειάζεται η κατά περίπτωση μελέτη των προβλεπόμενων όρων και περιορισμών για τα νησιά. Είναι ανεύθυνο να ορίζονται περιορισμοί που στηρίζονται μόνο σε ποσοτικά κριτήρια επί της έκτασης των νησιών. Επιπλέον, πρέπει να ληφθούν υπ όψιν και άλλοι σημαντικοί παράγοντες κάθε νησιού που παραβλέπονται, όπως οι περιοχές προστασίας, ο αιγιαλός, το φυσικό ανάγλυφο και η πυκνότητα των οικιστικών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση τα προτεινόμενα ποσοστά κάλυψης επί της επιφάνειας των νησιών, δηλαδή τα ποσοστά έκτασης για τους οργανωμένους υποδοχείς, είναι ιδιαιτέρως υψηλά και είναι αναγκαίος ο δραστικός περιορισμός κατά τουλάχιστον 50%, εφ όσον τα νησιά εμφανίζουν ως επί το πλείστον ένα ιδιαίτερα υψηλό και επικίνδυνο ποσοστό υπερδόμησης και μάλιστα αυθαίρετης. Κρίνεται εντελώς απαραίτητη η κατάργηση της διάταξης που προβλέπει πως στα νησιά με επιφάνεια μικρότερη των 90 τ.χλμ., θα δίνονται εξειδικευμένες κατευθύνσεις, με ΚΥΑ των Υπουργών ΠΕΚΑ και Πολιτισμού Τουρισμού. Τα νησιά αυτού του μεγέθους μπορούν να σταθούν στον διεθνή ανταγωνισμό μόνο με αναλλοίωτα τοπία και καλοδιατηρημένους οικισμούς και επομένως δεν υπάρχει περιθώριο μεγαλύτερου βαθμού εντατικής εκμετάλλευσης. 12

Άρθρο 10 Παρατηρήσεις: Β. Στις ζώνες 500μ. γύρω από τους οικισμούς δεν πρέπει να διαφοροποιηθούν οι ισχύοντες για την εκτός σχεδίου όροι δόμησης ( π.χ. συντελεστής δόμησης 0,2 και μέγιστη κάλυψης 20%). Άρθρο 11 Στα θετικά του σχεδίου της ΚΥΑ εντάσσεται το άρθρο 11, όχι ως προς το ακριβές περιεχόμενο, αλλά ως προς το ότι η διοίκηση αναλαμβάνει συγκεκριμένες δεσμεύσεις για θεσμικές παρεμβάσεις, αλλά και για την ανάπτυξη υποδομών, ώστε να εξυπηρετήσει κάποιους από τους στόχους του σχεδίου. Συμπεράσματα επί του Συνόλου του προτεινόμενου σχεδίου της ΚΥΑ Κατανοούμε ότι η τροποποίηση του ισχύοντος Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό φαίνεται πως ήταν αναγκαία, αφ ενός λόγω των αρνητικών οικονομικών συνθηκών της χώρας και αφ ετέρου προκειμένου να ενσωματώσει νέες κατευθύνσεις και νομοθετικές διατάξεις που εντωμεταξύ είχαν προωθηθεί. Πάντως, φαίνεται ότι εξαιτίας της σοβαρής και μακράς διαρκείας οικονομικής συγκυρίας, οι ρυθμίσεις του Πλαισίου εστιάζονται δυσανάλογα στη δημιουργία συνθηκών για την προσέλκυση, αβέβαιων για την εθνική οικονομία, τουριστικών επενδύσεων, χωρίς την κατοχύρωση όλων των συνεργειών που θα εγγυώνται την οικονομική επιτυχία και βιώσιμη ανάπτυξη της προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και την κοινωνική συνοχή. Προς το σκοπό αυτό η άμεση ενεργοποίηση του υποκείμενου σχεδιασμού (Περιφερειακά Πλαίσια, ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, ΕΧΜ), στον οποίο το νέο Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό αναθέτει την περαιτέρω προσέγγιση, αποτελεί μονόδρομο προς την ορθή κατεύθυνση τουριστικής ανάπτυξης, ώστε να περιοριστούν οι πιθανοί κίνδυνοι από καταστροφικές για το περιβάλλον και την ανάπτυξη εφαρμογές. Η άμεση ενεργοποίηση του σχεδιασμού χρήσεων γης και ο καθορισμός ζωνών, όρων και 13

προϋποθέσεων τουριστικής ανάπτυξης ανά Περιφέρεια σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες της και την φέρουσα ικανότητα ιδίως στον νησιώτικο χώρο μπορεί να διασφαλίσει την ισόρροπη ανάπτυξη σε αρμονία με το κοινωνικοοικονομικό, φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον των Περιφερειών. Η χρονική σύμπτωση της τροποποίησης του Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό με την επικαιροποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων φαίνεται ότι δεν είναι τυχαία και αποτελεί ίσως μια σημαντική ευκαιρία προς την σωστή κατεύθυνση. Από τα παραπάνω εκτεθέντα συνάγεται ότι το υπό διαβούλευση σχέδιο ΚΥΑ παρουσιάζει σοβαρές νομοτεχνικές και ουσιαστικές αδυναμίες, οι οποίες καθιστούν ατελέσφορη την εφαρμογή της και, επομένως, χρειάζεται επαρκής χρόνος διαβούλευσης ώστε να επιτευχθούν ουσιαστικές βελτιώσεις. 14