Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (Attention Deficit Hyperactivity Disorder,ADHD) στην Εφηβεία Δημήτριος Ι Ζαφειρίου Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας- Αναπτυξιολογίας ΑΠΘ Μαρία Κυριαζή Παιδίατρος Επιμελήτρια Β Ε.Σ.Υ. 1η Παιδιατρική Κλινική ΑΠΘ
ADHD: φύση του προβλήματος Η ADHD είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή της παιδικής ηλικίας που χαρακτηρίζεται από ασυμβίβαστες για το αναπτυξιολογικό επίπεδο του παιδιού: -Υπερκινητικότητα -Παρορμητικότητα -Ελλειμματική Προσοχή / Διάσπαση της προσοχής
Σύνοψη των διαγνωστικών κριτηρίων Συμπτώματα Μείζονα Συμπτώματα Υπερκινητικότητας & Παρορμητικότητας και/ή Ελλειμματικής Προσοχής (Έξι ή περισσότερα συμπτώματα από οποιαδήποτε κατηγορία) Διάρκεια Τα συμπτώματα επιμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες Αναπτυξιολογικό επίπεδο Τα συμπτώματα είναι ασυμβίβαστα με το αναπτυξιολογικό επίπεδο Επίπτωση Σαφή δεδομένα για κλινικώς σημαντική επίπτωση στην κοινωνική, ακαδημαϊκή και επαγγελματική λειτουργικότητα
Σύνοψη των κριτηρίων Ηλικία Κάποια συμπτώματα που προκαλούν βλάβη εκδηλώθηκαν πριν την ηλικία των 7 Περίσταση Κάποιου βαθμού προσβολή από τα συμπτώματα είναι παρόντα σε δυο ή περισσότερες περιστάσεις ΣΗΜΕΙΩΣΗ Δεν είναι ασυνήθης η αποτυχία της παρακολούθησης του πλήρους εύρους της συμπτωματολογίας Παρουσία υπερκινητικότητας, παρορμητικότητας και διάσπασης προσοχής δεν σημαίνει απαραίτητα ADHD
Aλλαγές DSM-V για το ADHD Εγκυρότητα του κριτηρίου ηλικίας έναρξης Εγκυρότητα των υποτύπων Μη ευαισθησία των αναπτυξιακών συμπτωμάτων και ουδών για τους ενήλικες Παρουσία αυτισμού/δαδ ως κριτηρίου αποκλεισμού Βασισμένα στην κλινική εμπειρία Μελέτη όψιμης έναρξης ADHD δεν διαφέρει από την πρώιμης (πριν την ηλικία των 7 ετών) έναρξης ADHD στη συνοσηρότητα, βλάβη ή την απάντηση στη θεραπεία Προτείνουν τα 12 χρόνια ως maximum ηλικία για την έναρξη των συμπτωμάτων
Αλλαγές DSM-V για το ADHD Είναι οι υπάρχοντες υπότυποι έγκυρες κατηγορίες;; Υπάρχουν αποδείξεις ότι οι υπότυποι παριστούν ξεχωριστές διαταραχές;; Στους ενήλικες υπάρχει μια μείωση των συμπτωμάτων, ειδικά στην υπερκινητικότητα/παρορμητικότητα, παρά στην έλλειμματική προσοχή, αλλά παραμένει η βλάβη και η δυσλειτουργία. Προτείνουν στους ενήλικες μείωση από 6 σε 4 τα συμπτώματα για την ελλειμματική προσοχή ή 4 για την υπερκινητικότητα/παρορμητικότητα Θεωρούν ενήλικες τους >17 ετών
Αλλαγές DSM-V για το ADHD Όταν ADHD συνυπάρχει με αυτισμό, είναι καλύτερα να θεραπεύσεις και τις 2 καταστάσεις Η χρήση διεγερτικών φαρμάκων έχει συσχετισθεί με: Περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες Μεγαλύτερη δυσκολία να διαπιστώσει ο ασθενής τις ανεπιθύμητες ενέργειες Άγνωστο αν η νευροπαθολογία της ελλειμματικήςπροσοχής ή της υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας είναι ίδια στα παιδιά με ή χωρίς αυτισμό.
Αλλαγές DSM-V για το ADHD Εξάλλειψη των υποτύπων Μείωση ουδού των συμπτωμάτων για τους ενήλικες με ADHD αλλαγή της ηλικίας έναρξης Πολλά άτομα του περιβάλλοντος να δίνουν πληροφορίες Εξάλλειψη του αυτισμού/δαδ από τα κριτήρια αποκλεισμού Παραδείγματα συμπτωμάτων
Πρόγνωση της ADHD Η έκβαση της ADHD στους εφήβους τονίζεται από τα αποτελέσματα της μελέτης των Barkley, Fischer, et al, (1990) Κατά την παρούσα προοπτική μελέτη παρακολουθήθηκε ένα μεγάλο δείγμα παιδιών με ADHD (158) και υγιών παιδιών (81) για 8 χρόνια μετά τη διάγνωση 123 υπερκινητικά παιδιά και 66 υγιή εντοπίσθηκαν, υποβλήθηκαν σε συνέντευξη και συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια Στην υπερκινητική ομάδα 12 (9.7%) ήταν κορίτσια και 111 αγόρια Στην υγιή ομάδα, 4 ήταν κορίτσια και 62 αγόρια
Πρόγνωση στην εφηβεία Η μεγάλη πλειοψηφία των υποκειμένων με υπερκινητικότητα (71.5%) εκπληρούσαν τα κριτήρια DSM III-R για την ADHD κατά το χρόνο του follow up Πάνω από 59% εκπληρούσαν τα κριτήρια για εναντιωτική προκλητική διαταραχή σε σχέση με το 11% της ομάδας ελέγχου Περίπου 43 % της υπερκινητικής ομάδας μπορούσαν να διαγνωστούν ως διαταραχή διαγωγής σε σχέση με το 1.6% της ομάδας ελέγχου
Πρόγνωση Τα υπερκινητικά άτομα είναι πιο «επιρρεπή» σε τροχαία ατυχήματα, τραυματισμούς και υπαιτιότητα για ατυχήματα σε σχέση με τα άτομα της ομάδας ελέγχου Οι υπερκινητικοί έφηβοι είναι πιο πιθανό να λάβουν κλήση για τροχαία παράβαση, ιδίως για υπερβολική ταχύτητα
Πρόγνωση Τα τσιγάρα και το αλκοόλ ήταν οι μόνες κατηγορίες χρήσης ουσιών που διαφοροποιούνταν ανάμεσα στα υπερκινητικά άτομα και τα υγιή Όταν η υπερκινητική ομάδα χωρίστηκε σε υποομάδες (αμιγής ADHD και ADHD + διαταραχή διαγωγής), τα άτομα με αμιγή ADHD δεν εμφάνισαν μεγαλύτερη χρήση τσιγάρων, αλκοόλ ή μαριχουάνα από την ομάδα ελέγχου (υγιή) Τα άτομα με υπερκινητική διαταραχή και διαταραχή διαγωγής παρουσίασαν 2 με 5 φορές υψηλότερα ποσοστά χρήσης ουσιών σε σχέση με την υποομάδα αμιγών υπερκινητικών ατόμων ή την ομάδα ελέγχου
Πρόγνωση 3 φορές περισσότερο τα υπερκινητικά άτομα έχασαν χρονιά στο σχολείο (29.3% έναντι 10%), έλαβαν αποβολή (46.3% έναντι 15.2%) ή αποπεμφθήκαν (10.6% έναντι 1.5%) Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν πως η υπερκινητικότητα από μόνη της αυξάνει τον κίνδυνο της αποβολής (30.6% vs 15.2%), και της εγκατάλειψης των σπουδών (4.8% vs 0% ) σε σχέση με την ομάδα ελέγχου Ωστόσο, όταν επιπροστίθεται η διάγνωση της διαταραχής διαγωγής, ο κίνδυνος αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό (67% με αποβολή, 13% εγκατάλειψη σπουδών) Η παρουσία της διαταραχής διαγωγής ευθύνεται σχεδόν ολοκληρωτικά για τον κίνδυνο αποπομπής από το σχολείο στην υπερκινητική ομάδα
Πρόγνωση στους ενήλικες Το 67% των παιδιών που διαγνώσθηκαν με ADHD θα αναπτύξουν συμπτώματα στην ενήλικη ζωή αρκετά σοβαρά ώστε να έχουν επιπτώσεις στην ακαδημαϊκή, επαγγελματική ή κοινωνική λειτουργικότητά τους Υπάρχουν ενδείξεις πως ο τύπος της ADHD που επιμένει στην ενήλικο ζωή έχει σε μεγαλύτερο βαθμό γενετικό υπόβαθρο σε σχέση με τον τύπο που υποχωρεί στην παιδική ηλικία Η ADHD στους ενήλικες μερικές φορές θεωρείται ως «κρυφή διαταραχή», καθώς τα συμπτώματα συχνά συγκαλύπτονται από άλλα προβλήματα Ο επιπολασμός πιστεύεται πως είναι 2-4 % με μια αναλογία φύλου 2 1 (ή λιγότερο)