Τι Είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητα;

Transcript

1 Τι Είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητα; Τα κύρια συμπτώματα των παιδιών με ΔΕΠ-Υ είναι η εκδήλωση συμπτωμάτων απροσεξίας, υπερκινητικότητας και/ή παρορμητικότητας σε βαθμό δυσανάλογο με την ηλικία τους. Συμπτώματα απροσεξίας: διάσπαση προσοχής από εξωτερικά ερεθίσματα, μικρότερο εύρος προσοχής, λάθη απροσεξίας και μη ολοκλήρωση εργασιών. Συμπτώματα υπερκινητικότητας: αυξημένη κινητική δραστηριότητα, αδυναμία να παραμείνουν καθιστοί και ψυχοκινητική διέγερση. Συμπτώματα παρορμητικότητας: περιορισμένες ικανότητες για αναστολή των παρορμήσεων τους και ρύθμιση της συμπεριφοράς τους σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες.

2 Ποια Είναι η Εικόνα του Μαθητή με ΔΕΠ Υ; Η ΔΕΠ Υ είναι μια σχολική διαταραχή. Η είσοδος στο σχολείο σηματοδοτεί για πολλά παιδιά με ΔΕΠ Υ την εμφάνιση νέων συμπτωμάτων που σχετίζονται με τη σχολική εργασία και ζωή. Με την έναρξη του σχολείου στα ήδη υπάρχοντα πρωτογενή προβλήματα της ελλειμματικής προσοχής, υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας προστίθενται συχνά οι ειδικές ή γενικές μαθησιακές δυσκολίες και τα εξωτερικευμένα προβλήματα συμπεριφοράς στην τάξη.

3 Ποια Είναι η Εικόνα του Μαθητή με ΔΕΠ Υ; Μέσα στην αίθουσα η υπερκινητική και παρορμητική συμπεριφορά των μαθητών αυτών τους δυσκολεύει να παραμείνουν καθιστά για πολλή ώρα και να παρακολουθούν με ησυχία το μάθημα. Οι δάσκαλοι συχνά αναφέρουν ότι οι μαθητές με ΔΕΠ Υ ονειροπολούν την ώρα του μαθήματος, είναι αφηρημένοι και παρουσιάζουν ασυνέπεια στις επιδόσεις τους. Οι δυσκολίες των παιδιών επεκτείνονται και στον τομέα των διαπροσωπικών σχέσεων καθώς δυσκολεύονται να συμμετάσχουν σε ομαδικά παιχνίδια και να αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεων τους.

4 Αντιμετώπιση της ΔΕΠ - Υ Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα προτάθηκαν και εφαρμόστηκαν πολλές θεραπευτικές μέθοδοι για την αντιμετώπιση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητα. Οι κυριότερες μέθοδοι συνίστανται σε παρεμβάσεις στην διατροφή (δίαιτα Feignold, 1975), χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων και ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι ( ψυχαναλυτική ψυχοδυναμική προσέγγιση, γνωσιακή συμπεριφοριστική προσέγγιση και συστημική προσέγγιση ).

5 Τι Είναι η Θεραπεία της Συμπεριφοράς; Η ΔΕΠ-Υ είναι μια αναπτυξιακή καθυστέρηση στην αυτορρύθμιση της συμπεριφοράς μέσω εσωτερικευμένων κανόνων και κινήτρων(barkley, 1997). Για το λόγο αυτό η θεραπεία της συμπεριφοράς αποτελεί την ψυχοθεραπευτική μέθοδο εκλογής για την αντιμετώπιση τόσο των πρωτογενών όσο και των δευτερογενών συμπτωμάτων των παιδιών με ΔΕΠ Υ. Βασίζεται στις αρχές της συνειρμικής, συντελεστικής και κοινωνικής μάθησης.

6 Τι Είναι η Θεραπεία της Συμπεριφοράς; Οι τεχνικές που εφαρμόζονται είναι ποικίλες και στηρίζονται στην έννοια της διαφορικής ενίσχυσης, της μίμησης προτύπων και της λεκτικής αυτοκαθοδήγησης. Με τον τρόπο αυτό το παιδί ασκείται στον αυτοέλεγχο της συμπεριφοράς του, στην μείωση δηλαδή της παρορμητικότητας, της αυξημένης κινητικής δραστηριότητας και της διάσπασης της προσοχής.

7 Τροποποίηση της Συμπεριφοράς στο Σχολείο και ΔΕΠ Υ Το πρόγραμμα τροποποίησης της συμπεριφοράς περιλαμβάνει τρία στάδια στα οποία καλούνται να απαντηθούν τα εξής ερωτήματα: - Ποιες είναι οι προβληματικές συμπεριφορές; - Ποιες συνθήκες επηρεάζουν αυτές τις συμπεριφορές; - Ποιο συγκεκριμένο σκοπό πρέπει να έχει η παρέμβαση;

8 1. Καθορισμός και περιγραφή της προβληματικής συμπεριφοράς Στη πρώτη φάση κατά την οποία γίνεται η διάγνωση το πρώτο και κυριότερο σημείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας είναι το να μάθουμε να σκεφτόμαστε πάνω σε συγκεκριμένες κατηγορίες συμπεριφορών. Δίνονται γενικά και εξειδικευμένα ερωτηματολόγια, κυρίως στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς όπου αναφέρονται πιθανές προβληματικές συμπεριφορές - συμπτώματα της ΔΕΠ Υ και άλλων συνεμφανιζόμενων διαταραχών.

9 1. Καθορισμός και περιγραφή της προβληματικής συμπεριφοράς Παραδείγματα Ο Κώστας είναι μαθητής της τρίτης τάξης και δυσκολεύεται να παραμείνει καθιστός για περισσότερο από δέκα λέπτα. Δεν σηκώνει το χέρι του για να πάρει το λόγο και συχνά μεταφέρει άσχετες με το θέμα συζήτησης πληροφορίες. Η Χριστίνα είναι μαθήτρια στην τετάρτη τάξη δημοτικού. Σύχνα είναι αφηρημένη και δεν ξέρει σε ποια άσκηση είναι ο δάσκαλος της. Στα διαγωνίσματα παραπονιέται ότι δεν της φτάνει ο χρόνος και δεν ολοκληρώνει τις ερωτήσεις. Της αρέσει να μιλά με την διπλανή της. Πολλές φορές ξεχνά τα βιβλία της στο σπίτι.

10 2. Ανάλυση των συνθηκών Γίνεται η ανάλυση των συνθηκών κάτω από τις οποίες εμφανίζεται η προβληματική συμπεριφορά σύμφωνα με τους νόμους της θεωρίας της μάθησης. Εντοπίζονται, δηλαδή οι ενισχυτές των αρνητικών μη επιθυμητών συμπεριφορών. Για την ανάλυση των συνθηκών εϊναι απαραίτητη η παρατήρηση της αρνητικής συμπεριφοράς σε διάφορες καταστάσεις (π,χ- σχολείο, σπίτι) από διάφορα πρόσωπα (π.χ.δάσκαλο, μητέρα) συμφωνά με ένα συγκεκριμένο πλάνο.

11 2. Ανάλυση των συνθηκών - Παράδειγμα: Η Μαρία «πετάγεται» στο μάθημα χωρίς να ερωτηθεί. - Οι παρατηρήσεις γίνονται από τον δάσκαλο, τα 5 πρώτα λεπτά κάθε μαθήματος κατά τις 2 πρώτες ώρες και τα 5 τελευταία λεπτά κατά τις 3 τελευταίες. ΔΕΥΤΕΡΑ ΤΡΙΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ

12 3. Σκοπός της τροποποιητικής παρέμβασης Γενικός σκοπός κάθε τροποποιητικής παρέμβασης πρέπει να είναι η καλυτέρευση της τωρινής κατάστασης, η απαλλαγή του παιδιού από αρνητικές συμπεριφορές και η καλυτέρευση της επικοινωνίας με τον εαυτό του και τους άλλους. Η ενσυνείδητη συνεργασία του παιδιού και του περιβάλλοντος του σ' αυτή την προκαταρκτική φάση είναι πολύ σπουδαία. Οι ειδικοί στόχοι καθορίζονται μαζί με το παιδί.

13 3. Σκοπός της τροποποιητικής παρέμβασης Οι ειδικοί στόχοι για ένα μαθητή με ΔΕΠ Υ είναι οι εξής: Μείωση της υπερκινητικής συμπεριφοράς Διατήρηση της προσοχής για μεγαλύτερο διάστημα κατά τη διάρκεια του μαθήματος Ολοκλήρωση δραστηριοτήτων Πρόθυμη εκτέλεση οδηγιών και εντολών Βελτίωση διαπροσωπικών σχέσεων με τους συνομηλίκους Μείωση της παρορμητικότητας

14 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ Τοποθετείστε το παιδί με ΔΕΠ Υ στο πρώτο θρανίο από την πλευρά του διαδρόμου και στην σειρά με την οποία έχετε την καλύτερη οπτική επαφή. Ο διπλανός του θα πρέπει να είναι ένας μαθητής με καλή σχολική επίδοση και με συνεργατική διάθεση. Δώστε του συχνά ευκαιρίες για να απελευθερώσει «νόμιμα» τη συσσωρευμένη ενεργητικότητα, π.χ. ο δάσκαλος του αναθέτει να σβήσει τον πίνακα, να ποτίσει τα φυτά, να αδειάσει το καλάθι, να φέρει κάτι από το γραφείο των δασκάλων κλπ.

15 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ Τοποθετείστε μπροστά στην τάξη Πίνακα με 5 ή 6 βασικούς κανόνες, υποχρεωτικούς για όλους τους μαθητές. Οι κανόνες αυτοί πρέπει να προκύψουν σε συνεργασία με τα παιδιά και να προβληθούν ως κανόνες όροι που σαν στόχο έχουν να βοηθήσουν τους μαθητές και τον εκπαιδευτικό (συμβόλαιο τάξης). Οι κανόνες πρέπει να είναι διατυπωμένοι με σαφή και θετικό τρόπο. Ελέγχετε εάν ο μαθητής με ΔΕΠ Υ συμμορφώνεται προς τους αναρτημένους κανόνες και απαντάτε κάθε φορά ΑΜΕΣΑ και ΑΝΑΛΟΓΑ χρησιμοποιώντας την τεχνική της διαφορικής ενίσχυσης.

16 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ Ως συνθεραπευτές συνεργαστείτε με την οικογένεια εφαρμόζοντας ένα πρόγραμμα ενίσχυσης θετικών συμπεριφορών. Σε ένα καθημερινό τετράδιο συνεργασίας θα διαμορφώνονται και θα ενισχύονται οι συμπεριφορές ειδικοί στόχοι του προγράμματος τροποποιητικής συμπεριφοράς.

17 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΟΝΟΜΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: Ολοκλήρωσ ε τις εργασίες Απάντησε σε ερωτήσεις Σήκωσε χέρι πριν μιλήσει Παρέμεινε στη θέση του Δεν ενόχλησε τους άλλους Υπογραφή 1 η ΩΡΑ 2 η ΩΡΑ 3 η ΩΡΑ 4 η ΩΡΑ 5 η ΩΡΑ ΣΥΝΟΛΟ ΒΑΘΜΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

18 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ Αναπτύξτε θετική διαπροσωπική σχέση με το μαθητή με ΔΕΠ - Υ. Ανακαλύψτε τα θετικά γνωρίσματα του όπως η ειλικρίνεια, η προθυμία ή κάποιο ταλέντο και δημιουργείστε τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να σημειώνει τις επιτυχίες εκείνες που είναι αναγκαίες για να ενισχυθεί η αυτοεκτίμησή του. Όταν δίνετε εξηγήσεις ή οδηγίες να το κάνετε με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο και απλές λέξεις. Επαναλάβετε τουλάχιστον άλλη μια φορά για να είστε σίγουροι ότι σας πρόσεξε και ότι αντιλήφθηκε ό,τι του ζητήθηκε. Επίσης, πολλές φορές οι μαθητές με ΔΕΠ Υ βοηθιούνται όταν επαναλαμβάνουν τις οδηγίες φωναχτά πριν τις εφαρμόσουν.

19 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ Κάθε δραστηριότητα πρέπει να χωρίζεται σε μικρότερες ενότητες και να μην παρουσιάζεται στο σύνολό της, διότι έτσι μειώνονται οι πιθανότητες εγκατάλειψης. Παρουσιάστε το ίδιο διδακτικό υλικό με μικρές αλλαγές και ακολουθώντας την διδακτική αρχή της απλοποίησης μεγιστοποιώντας τον βαθμό κατανόησης και ενδιαφέροντος. Χρησιμοποιήστε το ρολόι της τάξης ή κλεψύδρες προκειμένου να αυξήσετε το χρονικό διάστημα συγκέντρωσης. Σε τακτά χρονικά διαστήματα επαναλαμβάνετε το χρόνο που έχουν στη διάθεσή τους για την ολοκλήρωση της δραστηριότητας.

20 Να θυμάστε ο τρόπος με τον οποίον ο δάσκαλος ερμηνεύει και αντιμετωπίζει τις δυσκολίες αυτών των παιδιών παίζει εξέχοντα ρόλο στην εξέλιξή τους. Αν αποδίδετε τα λάθη των μαθητών με ΔΕΠ Υ σε έλλειψη προσπάθειας ή προθυμίας να συνεργαστούν τότε αυτά έχουν ελάχιστες πιθανότητες να τα καταφέρουν.