ΕΥΑΝΘΙΑ ΣΟΥΜΠΑΣΗ ΑΠΑΡΤΙΩΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Transcript

1 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΥΑΝΘΙΑ ΣΟΥΜΠΑΣΗ ΑΠΑΡΤΙΩΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

2 Εισαγωγή Ψυχική διαταραχή : αφορά τον τρόπο με τον οποίο το άτομο σκέπτεται, συμπεριφέρεται προς τους άλλους, και σχετίζεται με τον εαυτό του Χρόνια και σταθερή πορεία Παρουσιάζουν : Υψηλή συχνότητα άλλων ψυχικών διαταραχών (ουσίες, κατάθλιψη, πανικό) Χειρότερη πρόγνωση για τις συνυπάρχουσες διαταραχές Υψηλή συχνότητα αυτοκτονιών, βίαιης συμπεριφοράς Ορισμός DSM-IV : ένα σταθερό πρότυπο εσωτερικών εμπειριών και συμπεριφορών που αποκλίνουν σημαντικά από το αναμενόμενο πολιτισμικά για το άτομο Εκδηλώνονται σε δύο ή περισσότερες περιοχές α) Γνωστική λειτουργία β) Πεδίο των συναισθημάτων γ) Διαπροσωπική συναλλαγή δ) Έλεγχο των παρορμήσεων Μόνιμο, δύσκαμπτο, να εμποδίζει την προσαρμογή και τη λειτουργικότητα του ατόμου

3 Εισαγωγή Επιδημιολογία Επιπολασμός : 10-15% γενικού πληθυσμού 40% στο σύνολο των νοσηλευομένων 20-30% στο σύνολο των ασθενών στα ΤΕΙ Παράγοντας προδιάθεσης για άλλες διαταραχές τις οποίες επηρεάζει αρνητικά Συχνότητα : Παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας % Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας % Οριακή διαταραχή προσωπικότητας % του γενικού πληθυσμού 20% νοσηλευομένων ψυχιατρικών ασθενών 10% ασθενών ΤΕΙ : 3:1 Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας 1.5% του γενικού πληθυσμού : 1:2 Ηλικία έναρξης : εφηβεία πρώτη ενήλικη ζωή Φύλο Άνδρες αντικοινωνική, σχιζοειδής, ιδεοψυχαναγκαστική Γυναίκες αποφευκτική, εξαρτητική, οριακή Άνδρες~ Γυναίκες ναρκισσιστική και σχιζότυπη

4 Αιτιοπαθογένεια Πολυπαραγοντική Τρεις ομάδες Δυναμικό έναρξης ζωής Πρώιμες αναπτυξιακές εμπειρίες Πρόσφατες εκλυτικές εμπειρίες Γενετικοί : Μικρότερο ρόλο ορισμένοι τύποι Φυσιολογική προσωπικότητα : εγγενή χαρακτηριστικά ιδιοσυγκρασία ταμπεραμέντο Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες : σχέση αλληλεπίδρασης

5 Ταξινόμηση Πολλοί τρόποι ταξινόμησης Πιο αποδεκτός : DSM-IV, ICD-10 (κατηγορικό μοντέλο) Άλλα : Διαστατικός τρόπος, αποκλειστικά για έρευνα Ποσοτικός (Σοβαρή- Μέση - Ήπια) Ψυχαναλυτικής έμπνευσης

6 Διαγνωστική διερεύνηση Χαρακτηριστικά : Διαστάσεις της προσωπικότητας π.χ. εσωστρέφεια, εξωστρέφεια, νευρωτισμό, παρορμητικότητα, εξαρτητικότητα κλπ Ψυχομετρική διερεύνηση Ερωτηματολόγια Δομημένες συνεντεύξεις Συστηματική παρατήρηση της συμπεριφοράς και βαθμολόγηση σε ειδικές κλίμακες Διερεύνηση ενδοψυχικών διεργασιών

7 Διαγνωστική διερεύνηση Ερωτηματολόγια Πολυδιάστατο ερωτηματολόγιο προσωπικότητας της Μινεσότα (MMPI) και υποκλίμακες Κλινικό πολυαξονικό ερωτηματολόγιο (MCMI) Ερωτηματολόγιο ιδιοσυγκρασίας και χαρακτήρα (TCI) Πολυδιάστατο ερωτηματολόγιο προσωπικότητας (MPQ) Ερωτηματολόγιο προσωπικότητας του Eysenck (1975) Ερωτηματολόγιο SWAP 200 (ψυχοδυναμικής έμπνευσης) Δομημένη συνέντευξη για τις διαταραχές προσωπικότητας κατά DSM-IV και DSM-III- R (SCCID-II)

8 Τύποι διαταραχών προσωπικότητας Σύνολο χαρακτηριστικών που έχουν μια διαχρονική και δομική συνοχή

9 Παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας Κλινική εικόνα Συνεχής και γενικευμένη καχυποψία Έλλειψη εμπιστοσύνης Ευαισθησία στην κριτική Παθολογικός τρόπος σκέψης Συνεχής και εξαντλητική επαγρύπνηση Ακαμψία Ερεθιστικότητα Μηχανισμός άμυνας : προβολή Αιτιοπαθογένεια Ψυχαναλυτική θεωρία : Χρήση πρώιμων αμυντικών μηχανισμών (σχάση, διάσπαση, προβολή) Ύπαρξη γενετικής συνιστώσας Πορεία-Πρόγνωση Ποικίλει Προνοσηρή για σχιζοφρενή προσωπικότητα Παρουσιάζουν σταθερότητα Συνοσηρότητα με κατάθλιψη, OCD, χρήση ή εξάρτηση από ουσίες, αγοραφοβία, παραληρητική διαταραχή παρανοειδούς τύπου

10 Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας Επιδημιολογία 3-7%, 1% Φυλακές 70% Συχνότερη στις κατώτερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες Κλινική εικόνα Εφηβεία : φυγές από το σπίτι, σκασιαρχείο, ψέματα, συμμετοχή σε μικρές παραβάσεις Ηλικία διάγνωσης >18 ετών Ενήλικη ζωή : Βιαιότητα Ανευθυνότητα Έλλειψη συναισθημάτων, ενοχών Παραβατική συμπεριφορά Όχι σταθερότητα στις σχέσεις Αιτιοπαθογένεια Συμμετοχή γενετικών παραγόντων Προδιαθεσικοί παράγοντες Παρουσία διαταραχής ελλειμματικής προσοχής ή Διαταραχή συμπεριφοράς πριν το 10ο έτος Πορεία-Πρόγνωση Αρνητική εξέλιξη Συνοσηρότητα με χρόνια χρήση ουσιών και κατάθλιψη

11 Οριακή διαταραχή προσωπικότητας Κλινική εικόνα Διαχρονικό πρότυπο αστάθειας της εικόνας του εαυτού, των συναισθημάτων, της συμπεριφοράς και των διαπροσωπικών σχέσεων Παρορμητικότητα Αυτοκαταστροφικότητα (σεξουαλικές σχέσεις, χρήση ουσιών, διαχείριση χρημάτων) Προβλήματα ταυτότητας Αίσθημα κενού και ανίας Συναισθηματικές εναλλαγές (κατάθλιψη, επιθετικότητα, άγχος, οργή, απόγνωση ή πανικό, δυσφορία) Παροδικές γνωστικές διαταραχές Διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις Φόβος εγκατάλειψης

12 Οριακή διαταραχή προσωπικότητας Αιτιοπαθογένεια Σωματική και σεξουαλική κακοποίηση Παραμέληση ή γονεϊκή περιπλοκή Μηχανισμός άμυνας : σχάση, προβολή Επιδημιολογία Επιπολασμός 2% γενικού πληθυσμού > 90% των περιπτώσεων συνοσηρότητα με μία ακόμα ψυχική νόσο 40% των περιπτώσεων συνοσηρότητα με δύο ψυχικές νόσους Πορεία-Πρόγνωση Πορεία χρόνια και επιδεινούμενη Συνοσηρότητα : υψηλή 10% αυτοκτονούν Κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών συχνή επιπλοκή

13 Υστερική και οιστριονική διαταραχή προσωπικότητας Κλινική εικόνα Ασταθείς και επιφανειακές συναισθηματικές αντιδράσεις Ανάγκη προσοχής από τους άλλους, εξαρτητικότητα Δραματοποίηση Επιπολασμός Οιστριονική διαταραχή 2-3%, Υστερική διαταραχή αύξηση λειτουργικότητας Οιστριονική διαταραχή μείωση λειτουργικότητας Αιτιοπαθογένεια Συνύπαρξη νευρωσικών και αρχαϊκών διαταραχών Ματαίωση κατά την παιδική ηλικία Πορεία και πρόγνωση Βαρύτερη πρόγνωση η οιστριονική διαταραχή Συνοσηρότητα με κατάθλιψη, σωματοποιητική διαταραχή ή ακόμα και ψυχωσικής συμπτωματολογίας

14 Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας Κλινική εικόνα Χρόνια διαταραχή Ανάγκη για τελειότητα Υπερβολική σημασία στις λεπτομέρειες, κανόνες, τάξη Ανάγκη για απόλυτο έλεγχο Έλλειψη προσαρμοστικότητας Ακαμψία σε θέματα ηθικής και αξιών Αφοσίωση Αυστηρός κριτής Μεγάλη ευαισθησία στην κριτική Αμφιβολία Αναστολή Υπέρμετρη ευγένεια σε συνδυασμό με έντονα επιθετικά συναισθήματα

15 Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας Αιτιοπαθογένεια Αυστηρό και δύσκαμπτο περιβάλλον Καθήλωση νηπίου στην «πρωκτική» φάση Γενετική συμμετοχή Πορεία Πρόγνωση Χρόνια Συνοσηρότητα με μείζων καταθλιπτικό επεισόδιο

16 Άλλες διαταραχές προσωπικότητας Σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας Ενδοστρέφεια Συναισθηματική ψυχρότητα Έλλειψη ενδιαφέροντος 7,5% επιπολασμός : 2:1 Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας Κοινά χαρακτηριστικά με τις σχιζοφρενικές διαταραχές Χρόνια, σταθερή Παράδοξη συμπεριφορά Διαταραχές σκέψης 3% επιπολασμός

17 Άλλες διαταραχές προσωπικότητας Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας Αποφυγή σχέσεων Φόβος κριτικής και απόρριψης 0,05-1% στο γενικό πληθυσμό Εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων και στον αποχωρισμό Σχέση εξάρτησης και παθητικότητας Κυρίως Επιπολασμός 2,5% όλων των διαταραχών

18 Άλλες διαταραχές προσωπικότητας Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας Διάχυτο πρότυπο μεγαλείου Ανάγκη για θαυμασμό Έλλειψη ενσυναίσθησης 1-1,5% στο γενικό πληθυσμό 4-16% σε κλινικούς πληθυσμούς Καταθλιπτική διαταραχή προσωπικότητας Απαισιοδοξία Χαμηλή αυτοεκτίμηση Υψηλές απαιτήσεις όχι στο DSM-IV DSM-V διαταραχή προσωπικότητας προς περαιτέρω διερεύνηση Διαταραχή προσωπικότητας ΜΠΑ Διαταραχή λειτουργικότητας της προσωπικότητας

19 Θεραπεία Ψυχοθεραπεία Ατομική Ψυχαναλυτική : αναδιοργάνωση και εσωτερική ψυχική ανάπτυξη Γνωσιακή : εστίαση σε ορισμένα μόνο χαρακτηριστικά Ομαδική Συγκρότηση από άτομα με διαφορετικές διαταραχές ή όχι Ψυχοθεραπεία οικογένειας Φαρμακευτική θεραπεία Σε σοβαρή συνοσηρότητα Ή σε συνοδό βίαιη συμπεριφορά, παρορμητική συμπεριφορά και συναισθηματική αστάθεια SSRIs Καρβαμαζεπίνη κ.α. Διαζεπάμη όχι Αντιψυχωσικά σε μικρές δόσεις

20 Θεραπεία Απαρτιωμένη θεραπεία Συνδυασμός θεραπειών που : Πραγματοποιούνται από διαφορετικούς θεραπευτές Ατομική Ομαδική Φαρμακευτική αγωγή Συμβουλευτική ή και θεραπεία οικογένειας Νοσηλεία 3 μήνες 2 χρόνια

21 Βιβλιογραφία «Σύγγραμμα Ψυχιατρικής», Κ Σολδάτος, Λ Λύκουρας. Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2007 «Σύγχρονη Ψυχιατρική», ΓΝ Παπαδημητρίου, ΙΑ Λιάππας, Ε Λύκουρας, Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2013