Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Σουρίδα Παναγιώτα (Α.Ε.Μ 1457) ΜΑΙΟΣ 2012 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Δρ. Σάλτας Βασίλειος Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το θέμα της παρούσας πτυχιακής είναι η διδακτική τεχνολογία και η σχέση της με την σύγχρονη εκπαιδευτική διαδικασία. Έχει σαν στόχο να κάνει κατανοητή την έννοια της διδακτικής τεχνολογίας και να διερευνήσει τα θετικά ή αντίστοιχα αρνητικά αποτελέσματα της χρήσης διδακτικών στοιχείων τεχνολογίας στην εκπαίδευση. Παρακάτω θα παρουσιαστούν προτάσεις αναπροσαρμογής αλλά και προσθήκης στοιχείων διδακτικής τεχνολογίας, με σκοπό να ληφθούν κατάλληλες αποφάσεις αλλά και διορθωτικές ενέργειες, για την κάλυψη των πραγματικών εκπαιδευτικών αναγκών και την αναβάθμιση της διδασκαλίας. Στο πρώτο κεφάλαιο, αναλύεται η έννοια της διδακτικής τεχνολογίας, και γίνεται μια αναφορά στην εξέλιξη της κατά την διάρκεια των χρόνων. Επίσης, παραθέτονται τα αποτελέσματα που έχει επιφέρει η τεχνολογία στην εκπαίδευση. Στο δεύτερο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά στα βασικά στοιχεία διδακτικής τεχνολογίας, και στον ρόλο που διαδραματίζουν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Στο τρίτο κεφάλαιο, λαμβάνοντας υπ όψιν τους σκοπούς της εκπαίδευσης και γενικότερα τις διδακτικές-παιδαγωγικές αρχές, για τη διδασκαλία των διαφόρων επιστημών, επισημαίνονται κάποιες βασικές διδακτικές αρχές. Στο τέταρτο κεφάλαιο, αναλύεται η πορεία της διδακτικής τεχνολογίας στην ελληνική εκπαίδευση. Η εφαρμογή και η χρήση στοιχείων διδακτικής τεχνολογίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, και η σταδιακή αναβάθμιση της διδασκαλίας. Στο πέμπτο κεφάλαιο, παρουσιάζονται προτάσεις αναπροσαρμογής αλλά και προσθήκης διδακτικών στοιχείων τεχνολογίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τέλος, στο έκτο και έβδομο κεφάλαιο έχουμε την έρευνα που έχει γίνει και το πλήθος του δείγματος που μοιράστηκαν τα ερωτηματολόγια. Την ανάλυση των αποτελεσμάτων με διάφορα γραφήματα σύμφωνα με τα ποσοστά της ανάλυσης. Επίσης έχουμε τα αποτελέσματα της έρευνας. Βλέπουμε τα Σελίδα 2 από 99
συμπεράσματα των εκπαιδευτικών/δασκάλων για την διδακτική τεχνολογία και συγκρίνουμε τις απόψεις μεταξύ τους για να έχουμε μεγαλύτερη ακρίβεια στο συνολικό πόρισμα. Σελίδα 3 από 99
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 2 Εισαγωγή...11 Κεφάλαιο 1ο Εισαγωγή στη Διδακτική Τεχνολογία 1.1 Αναφορά στη διδακτική τεχνολογία και την εφαρμογή της στην εκπαίδευση... 12 1.2 Τι είναι διδακτική τεχνολογία- Ορισμός...14 1.3 Ιστορική αναδρομή...15 1.4 Πως το παρελθόν έχει επηρεάσει την διδακτική τεχνολογία του σήμερα... 16 1.5 Η τεχνολογία στην εκπαίδευση... 20 1.6 Συστήματα Διδακτικής Τεχνολογίας- Σχηματισμοί και εφαρμογές... 25 Κεφάλαιο 2ο Βασικά στοιχεία Διδακτικής Τεχνολογίας 2.1 Εισαγωγή...27 2.2 Στοιχεία διδακτικής... 28 Κεφάλαιο 3ο Διδακτικές επιστημονικές αρχές 3.1 Εισαγωγή...35 3.2 Διδακτικές αρχές... 35 Κεφάλαιο 4ο Η πορεία της Διδακτικής Τεχνολογίας 4.1 Εισαγωγή...40 4.2 Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα... 41 4.3 Διδακτική Τεχνολογία στην πρωτοβάθμια/δευτεροβάθμια /τριτοβάθμια εκπαίδευση...41 Σελίδα 4 από 99
Κεφάλαιο 5ο Προτάσεις αναπροσαρμογής και προσθήκης στοιχείων Διδακτικής τεχνολογίας στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση 5.1 Εισαγωγή...46 5.2 Οι νέες τεχνολογίες και η αξιοποίηση τους στην εκπαίδευση...46 5.3 Ανάπτυξη εφαρμογών εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στην εκπαίδευση ενηλίκων... 54 Κεφάλαιο 6ο Θεωρητική αναφορά στατιστικής έρευνας 6.1 Τι είναι στατιστική έρευνα-στατιστικά δεδομένα... 57 6.2 Στατιστική και λήψη αποφάσεων... 57 6.3 Συλλογή στατιστικών στοιχείων... 58 6.4 Διαλογή επεξεργασία και ταξινόμηση δεδομένων... 59 Κεφαλαίο 7ο Διεξαγωγή της έρευνας 7.1 Στοιχεία έρευνας... 60 7.2 Ανάλυση των στοιχείων της έρευνας... 60 Παραρτήματα... 94 Βιβλιογραφία... 97 Σελίδα 5 από 99
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΩΝ 1. MS/MA: MASTER 2. PhD: Διδακτορικό 3. BA: Βαθμίδα Πτυχίου Σελίδα 6 από 99
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ 1. Φύλο δασκάλων-καθηγητών 2. Ηλικία δασκάλων-καθηγητών 3. Βαθμίδα εκπαίδευσης 4. -4.1-4.2-4.3 Σχολείο-εκπαιδευτικό ίδρυμα 5. -5.1-5.2 Μάθημα-μαθήματα 6. Θέση δασκάλων-καθηγητών 7. Χρόνια εκπαιδευτικής προϋπηρεσίας 8. Τίτλοι σπουδών 9. Χρησιμοποίηση ηλεκτρονικών διαγωνισμάτων αυτοεκπαίδευσης και αυτοαξιολόγησης κατά την διδασκαλία στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση 9.1 Χρησιμοποίηση ηλεκτρονικών διαγωνισμάτων αυτοεκπαίδευσης και αυτοαξιολόγησης κατά την διδασκαλία στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση 9.2 Χρησιμοποίηση ηλεκτρονικών διαγωνισμάτων αυτοεκπαίδευσης και αυτοαξιολόγησης κατά την διδασκαλία στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση 9.3 Χρησιμοποίηση ηλεκτρονικών διαγωνισμάτων αυτοεκπαίδευσης και αυτοαξιολόγησης κατά την διδασκαλία και στις τρείς βαθμίδες της εκπαίδευσης 10. Χρησιμοποίηση λογισμικών παρουσίασης κατά τη διδασκαλία στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση 10.1 Χρησιμοποίηση λογισμικών παρουσίασης κατά τη διδασκαλία στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση 10.2 Χρησιμοποίηση λογισμικών παρουσίασης κατά τη διδασκαλία στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση 10.3 Χρησιμοποίηση λογισμικών παρουσίασης κατά τη διδασκαλία και στις τρείς βαθμίδες της εκπαίδευσης 11. Χρησιμοποίηση διδακτικού πλάνου μαθήματος,ξεχωριστά στην Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια εκπαίδευση Σελίδα 7 από 99
11.1 Χρησιμοποίηση διδακτικού πλάνου μαθήματος σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης 12. Εάν οι δάσκαλοι-καθηγητές έχουν φάκελο μαθήματος και στις τρείς βαθμίδες της εκπαίδευσης 12.1 Εάν οι δάσκαλοι-καθηγητές έχουν φάκελο μαθήματος, ξεχωριστά στην Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια εκπαίδευση 13. Πότε δίνονται από τους καθηγητές οι πληροφορίες που σχετίζονται με τη δομή του μαθήματος 14. Κατά πόσο η βιντεοσκόπηση επιλεγμένων μαθημάτων και ο εγκλεισμός τους στην ασύγχρονη εκπαίδευση θα βοηθούσε τους εκπαιδευομένους στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση 14.1 Κατά πόσο η βιντεοσκόπηση επιλεγμένων μαθημάτων και ο εγκλεισμός τους στην ασύγχρονη εκπαίδευση θα βοηθούσε τους εκπαιδευομένους στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση 14.2 Κατά πόσο η βιντεοσκόπηση επιλεγμένων μαθημάτων και ο εγκλεισμός τους στην ασύγχρονη εκπαίδευση θα βοηθούσε τους εκπαιδευομένους στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση 14.3 Κατά πόσο η βιντεοσκόπηση επιλεγμένων μαθημάτων και ο εγκλεισμός τους στην ασύγχρονη εκπαίδευση θα βοηθούσε τους εκπαιδευομένους σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης 15. Η χρήση διαδραστικών πινάκων αν θα μπορούσε να κάνει πιο εύκολη τη διδασκαλία του μαθήματος στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση 15.1 Η χρήση διαδραστικών πινάκων αν θα μπορούσε να κάνει πιο εύκολη τη διδασκαλία του μαθήματος στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση 15.2 Η χρήση διαδραστικών πινάκων αν θα μπορούσε να κάνει πιο εύκολη τη διδασκαλία του μαθήματος στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση 15.3 Η χρήση διαδραστικών πινάκων αν θα μπορούσε να κάνει πιο εύκολη τη διδασκαλία του μαθήματος σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης 16. Η άμεση ενημέρωση για το βαθμό και τα λάθη στην τελική εξέταση αν θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίδοση των εκπαιδευομένων στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Σελίδα 8 από 99
16.1 Η άμεση ενημέρωση για το βαθμό και τα λάθη στην τελική εξέταση αν θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίδοση των εκπαιδευομένων στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση 16.2 Η άμεση ενημέρωση για το βαθμό και τα λάθη στην τελική εξέταση αν θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίδοση των εκπαιδευομένων στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση 16.3 Η άμεση ενημέρωση για το βαθμό και τα λάθη στην τελική εξέταση αν θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίδοση των εκπαιδευομένων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης 17. Εάν δίνονται από τους καθηγητές επιπρόσθετες σημειώσεις για το μάθημα πέρα των προκαθορισμένων βιβλίων,και στις τρείς βαθμίδες της εκπαίδευσης 17.1 Εάν δίνονται από τους καθηγητές επιπρόσθετες σημειώσεις για το μάθημα πέρα των προκαθορισμένων βιβλίων, ξεχωριστά στην Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια εκπαίδευση 18. Εάν οι καθηγητές κρατάνε στατιστικά αποτελέσματα των εξετάσεων των μαθημάτων τους, και στις τρείς βαθμίδες της εκπαίδευσης 18.1 Εάν οι καθηγητές κρατάνε στατιστικά αποτελέσματα των εξετάσεων των μαθημάτων τους, ξεχωριστά στην Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια εκπαίδευση 19. Εάν πιστεύουν οι καθηγητές ότι η διεξαγωγή των εξετάσεων θα ήταν διδακτικά ωφέλιμη για τους εξεταζόμενους αν τους δινόταν η δυνατότητα χρήσης οποιοδήποτε εργαλείου στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση 19.1 Εάν πιστεύουν οι καθηγητές ότι η διεξαγωγή των εξετάσεων θα ήταν διδακτικά ωφέλιμη για τους εξεταζόμενους αν τους δινόταν η δυνατότητα χρήσης οποιοδήποτε εργαλείου στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση 19.2 Εάν πιστεύουν οι καθηγητές ότι η διεξαγωγή των εξετάσεων θα ήταν διδακτικά ωφέλιμη για τους εξεταζόμενους αν τους δινόταν η δυνατότητα χρήσης οποιοδήποτε εργαλείου στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση 19.3 Εάν πιστεύουν οι καθηγητές ότι η διεξαγωγή των εξετάσεων θα ήταν διδακτικά ωφέλιμη για τους εξεταζόμενους αν τους δινόταν η δυνατότητα χρήσης οποιοδήποτε εργαλείου σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Σελίδα 9 από 99
20. Εάν θα πρέπει να υπάρχει αρνητική βαθμολόγηση κατά την αξιολόγηση ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης 20.1 Εάν θα πρέπει να υπάρχει αρνητική βαθμολόγηση κατά την αξιολόγηση ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, ξεχωριστά στην Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σελίδα 10 από 99
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανάγκη για απόκτηση υψηλότερου επιπέδου εκπαίδευσης και κατάρτισης προκειμένου το άτομο να μπορεί να παρακολουθήσει τον ταχύ ρυθμό των τεχνολογικών αλλαγών, να προσαρμόζεται και να αναπροσαρμόζεται στο νέο περιβάλλον δημιουργούν νέα δεδομένα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η δημιουργία της λεγόμενης «κοινωνίας της γνώσης», μιας κοινωνίας η οποία εξαρτάται περισσότερο παρά ποτέ από τη γνώση, ανάγεται σε κυρίαρχη στρατηγική επιλογή και σηματοδοτεί σημαντικές εξελίξεις στο χώρο της εκπαίδευσης. Ο κεντρικός λόγος σε αυτή την προσπάθεια αποδίδεται στις νέες τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας. Στην παρούσα πτυχιακή θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε την έννοια της διδακτικής τεχνολογίας, την εφαρμογή της στα ελληνικά σχολεία, τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα κατά την εφαρμογή της, και τέλος την ανταπόκριση των δασκάλων-καθηγητών, αλλά και των μαθητών στα νέα δεδομένα στο κομμάτι της εκπαίδευσης. Παράλληλα διεξήχθη έρευνα η οποία βασίστηκε στα ερωτηματολόγια και που καλέστηκαν να απαντήσουν ένα τυχαίο δείγμα 159 δασκάλων και καθηγητών, με σκοπό να διερευνηθεί κατά πόσο γίνεται χρήση στοιχείων διδακτικής τεχνολογίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα αποτελέσουν αρωγό εκπαίδευσης αφού, μετά την εκπόνηση της πτυχιακής εργασίας, θα είναι στη διάθεση όσων ενδιαφέρονται και επιθυμούν να αναβαθμίσουν τη διδασκαλία τους. Σελίδα 11 από 99
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 1.1 ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Οι σημερινές κοινωνικές ανάγκες, στην προσπάθεια να δομηθεί μια κοινωνία της γνώσης, επιβάλλουν την δόμηση εκπαιδευτικών συστημάτων τα οποία στηρίζουν την ανάπτυξη νέων μαθησιακών και διδακτικών πρακτικών. Στον εκπαιδευτικό χώρο, οι σύγχρονες ερευνητικές τάσεις επικεντρώνονται στην ποιότητα της εκπαίδευσης και στη λήψη αποφάσεων, οι οποίες άμεσα αφορούν τους εκπαιδευόμενους, τους εκπαιδευτικούς και τη διαχείριση της γνώσης. Η εκπαιδευτική διαδικασία στηρίζεται στην ανάπτυξη πολυδιάστατων και ολιστικών στρατηγικών και το παιδαγωγικό έργο εξαρτάται από τις αντιλήψεις, τις αξίες και τις ικανότητες των εμπλεκόμενων ατόμων όπως επίσης και την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση έχει συμβάλει σημαντικά στο δύσκολο έργο των εκπαιδευτικών. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαίδευση επιφέρει μια βαθιά αλλαγή στον τρόπο μάθησης και διδασκαλίας. Οι υπολογιστικές τεχνολογίες μπορούν σήμερα να διαθέσουν στην εκπαιδευτική κοινότητα πηγές πληροφορίας, μέσα επικοινωνίας και εργαλεία έκφρασης και διερεύνησης. Η εισαγωγή υπολογιστικών εργαλείων στην διδακτική πρακτική έχει προκαλέσει άπειρες συζητήσεις γύρω από το θέμα του τι αλλάζει και τη παραμένει σταθερό στη μαθησιακή διαδικασία, αλλά και στο περιεχόμενο της σχολικής γνώσης, όταν γίνεται χρήση του υπολογιστή για την διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων. Σελίδα 12 από 99
Η μετάβαση από τη χρήση αδρανών υλικών, όπως το μολύβι και το χαρτί, στη χρήση δυναμικών λογισμικών τα οποία αλληλεπιδρούν με το χρήστη, επαναπροσδιορίζει τόσο τον τρόπο με τον οποίο ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει, όσο και την ίδια την φύση των γνωστικών αντικειμένων. Έτσι η διαμεσολάβηση των υπολογιστικών εργαλείων δεν αποτελεί απλά γέφυρα για να αποκτήσουμε πρόσβαση σε κάποια συγκεκριμένη έννοια, αλλά διαμορφώνουν και, σε μεγάλο βαθμό, καθορίζουν την ίδια την κατανόηση της έννοιας. Γενικότερα ο ηλεκτρονικός υπολογιστής συνιστά τον κύριο άξονα ένταξης των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία λόγω των δυνατοτήτων που προσφέρει για πολλαπλή αναπαράσταση της πληροφορίας και της διασύνδεσης του σε δίκτυα επικοινωνίας. Ο υπολογιστής τόσο ως εργαλείο όσο και ως σύστημα διδασκαλίας, απολαμβάνει περισσότερο από ποτέ στήριξη σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Παρά την αυξανόμενη δημοτικότητα της όμως, για πολλούς η τεχνολογία έχει και κάποιες αρνητικές επιρροές στην εκπαίδευση. Οι ανησυχίες κυρίως εντοπίζονται στο γεγονός ότι οι μαθητές-εκπαιδευόμενοι αποκτούν περισσότερες γνώσεις και εμπειρίες από έναν εικονικό και όχι από τον πραγματικό κόσμο. Όπως επίσης και οι κίνδυνοι που εγκυμονεί κυρίως για τα παιδιά η χρήση του διαδικτύου. Το να υπάρχουν προβληματισμοί και ανησυχίες είναι απόλυτα λογικό και υγιές. Το ζητούμενο είναι να δοθούν ερεθίσματα και κίνητρα στους εκπαιδευτικούς να υιοθετήσουν για το μέρος αυτό της γνώσης που αφορά την ενσωμάτωση των υπολογιστικών μέσων στις πρακτικές του σχολείου. Να αντιληφθούν την χρήση του υπολογιστή ως ένα ισχυρό εργαλείο για να δημιουργήσουν διερευνητικές προσεγγίσεις και να οδηγήσουν τους εκπαιδευόμενους τους να κατανοήσουν πληρέστερα τις αντίστοιχες έννοιες των γνωστικών τους αντικειμένων. Προϋπόθεση για την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην σχολική τάξη και πιο γενικά στην εκπαίδευση θεωρείται σημαντικό πέραν της αλλαγής της διδακτικής πρακτικής του εκπαιδευτικού, η ενίσχυση στην χρήση των υπολογιστικών εργαλείων μέσω της τροποποίησης των αναλυτικών προγραμμάτων. [Ματσαγγούρας,Η.(2006) Η εξέλιξη της Διδακτικής],[ Τσαπαρλής,Γ. (1989) Θέματα Διδακτικής Φυσικής και Χημείας, Αθήνα] Σελίδα 13 από 99
1.2 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ-ΟΡΙΣΜΟΣ Ο όρος Διδακτική τεχνολογία εισήχθη για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1960 και έκτοτε οι ειδικοί έχουν προσδιορίσει το περιεχόμενο της έννοιας με διαφορετικούς τρόπους. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει μοναδικός και καθολικά αποδεκτός ορισμός για την έννοια αυτή. Ενώ οι σημερινοί εκπαιδευτικοί τείνουν να σκέπτονται την διδακτική τεχνολογία ως τον εξοπλισμό και ακόμη πιο συγκεκριμένα τον ηλεκτρονικό εξοπλισμό, οι ειδικοί του χώρου μας υπενθυμίζουν ότι ένας τέτοιος περιορισμένος ορισμός θα πρέπει να αλλάξει με τον χρόνο, ακολουθώντας τη αλλαγή των διαθέσιμων πόρων. Πριν από 20 χρόνια η έμφαση της διδακτικής τεχνολογίας δινόταν στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση και δευτερεύοντος στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Σήμερα η έμφαση δίνεται στο διαδίκτυο και πιθανώς σε 10 χρόνια από τώρα να δίνεται στα ευφυή συστήματα διδασκαλίας, στην εικονική πραγματικότητα ή όπως αλλιώς μπορεί να ονομάζονται οι τεχνολογίες τότε. Επομένως, κατά την άποψη των περισσότερων συγγραφέων,ερευνητών και ειδικών του χώρου,οι χρήσιμοι ορισμοί της διδακτικής τεχνολογίας πρέπει να εστιάζουν τόσο στην διαδικασία της εφαρμογής εργαλείων για εκπαιδευτικούς σκοπούς όσο και στα εργαλεία και στα υλικά που χρησιμοποιούνται. Με τον όρο διδακτική τεχνολογία εννοείται ο προκαθορισμένος τρόπος επεξεργασίας πρωταρχικών εννοιών και η διαδοχική ομάδα εργασιακών ενεργειών για τη διοργάνωση δεδομένης παραγωγικής πορείας μάθησης. Όπως επίσης και η εφαρμογή τεχνολογικών διαδικασιών και εργαλείων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να λύσουν προβλήματα της διδασκαλίας και της μάθησης.[σάλτας, Β. (2009) Στοιχεία Διδακτικής και Παιδαγωγικής], [http://vrasidas.com/wp-content/uploads/2008/02/history_leaming6.pdf] Σελίδα 14 από 99
1.3 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Εάν βλέπουμε την διδακτική τεχνολογία τόσο από την πλευρά των διαδικασιών όσο και των εργαλείων, είναι σημαντικό να ξεκινήσουμε εξετάζοντας τέσσερις διαφορετικές ιστορικές αντιλήψεις αυτών των διαδικασιών και των εργαλείων, όλες εκ των οποίων βοήθησαν στη διαμόρφωση της τρέχουσας πρακτικής. Οι επιρροές αυτές προέρχονται από τέσσερις διαφορετικές ομάδες επαγγελματιών της εκπαίδευσης,με μοναδική άποψη για το τι είναι διδακτική τεχνολογία. Σε κάποιο βαθμό, οι απόψεις αυτές άρχισαν με τον καιρό να συγχωνεύονται, αλλά η κάθε μία διατηρεί το σημείο εστίασης της που τείνει να διαμορφώνει τις πρακτικές ενσωμάτωσης της τεχνολογίας στην εκπαίδευση που θεωρεί σημαντικές. Διδακτική τεχνολογία ως μέσα και οπτικοακουστικές επικοινωνίες. Η προοπτική αυτή αναπτύχθηκε με την οπτικοακουστική κίνηση της δεκαετίας του 1930, όταν οι καθηγητές της ανώτερης εκπαίδευσης υπέδειξαν ότι μέσα όπως οι διαφάνειεςΐβνάθβ) ή οι ταινίες (films) μετέδιδαν πληροφορίες με πιο χειροπιαστό και επομένως πιο αποδοτικό τρόπο, απ'ότι οι διαλέξεις και τα βιβλία. Διδακτική τεχνολογία ως συστήματα διδασκαλίας και διδακτικός σχεδιασμός. Η άποψη αυτή ξεκίνησε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο από τους στρατιωτικούς και βιομηχανικούς εκπαιδευτές που αντιμετώπιζαν το πρόβλημα της προετοιμασίας σε σύντομο χρόνο μεγάλου αριθμού προσωπικού. Βασισμένοι σε μελέτες αποδοτικότητας και θεωρίες μάθησης, συνηγορούσαν υπέρ της χρήσης περισσότερο σχεδιασμένων και συστηματικών προσεγγίσεων για την ανάπτυξη ομοιόμορφων και αποδοτικών και εκπαιδευτικών διαδικασιών. Η άποψη τους βασίζονταν στην πεποίθηση ότι όλοι οι πόροι, ανθρώπινοι(δάσκαλοι-καθηγητές) και μη (μέσα) μπορούν να αποτελούν τμήματα ενός αποδοτικού συστήματος που να απευθύνεται σε οποιαδήποτε διδακτική ανάγκη. Σελίδα 15 από 99
Διδακτική τεχνολογία ως επαγγελματική κατάρτιση. Γνωστή και σαν τεχνολογική εκπαίδευση, αυτή η προοπτική ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 από τους επαγγελματικούς εκπαιδευτές. Αυτοί πίστευαν α) πως μια σημαντική λειτουργία της μάθησης στο σχολείο είναι η προετοιμασία των μαθητών για τον κόσμο της εργασίας όπου θα χρησιμοποιούν την τεχνολογία, και β) ότι η επαγγελματική κατάρτιση μπορεί να είναι ένα πρακτικό μέσο για την διδασκαλία και άλλων επιστημών όπως για παράδειγμα τα μαθηματικά και η γλώσσα. Διδακτική τεχνολογία ως συστήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Γνωστή και ως πληροφορική στην εκπαίδευση, ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960, όταν δάσκαλοι και εκπαιδευτές άρχισαν να βλέπουν τη δυνατότητα των υπολογιστών να βοηθήσουν την διδασκαλία. Τη δεκαετία του 1990, οι εκπαιδευτικοί είδαν τους υπολογιστές ως τμήμα ενός συνδυασμού τεχνολογικών πόρων που περιλαμβάνουν : μέσα, συστήματα διδασκαλίας και συστήματα υποστήριξης βασισμένα σε υπολογιστή. Στο σημείο αυτό η πληροφορική στην εκπαίδευση έγινε γνωστή ως Διδακτική τεχνολογία Κάθε μία από τις τέσσερις παραπάνω αντιλήψεις έχει συνεισφέρει στον κορμό της γνώσης που έχουμε για τις διαδικασίες και τα εργαλεία που καλύπτουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες. [http://el.wikipedia.org/wiki/] [http://blogs.sch.gr/nikmichailidis/archives/1420] 1.4 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΕΧΕΙ ΕΠΗΡΕΑΣΕΙ ΤΗΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ Τρείς βασικές περίοδοι μπορούν να διακριθούν στην ιστορία των υπολογιστών στην εκπαίδευση : Σελίδα 16 από 99
Η περίοδος πριν την εμφάνιση των μικροϋπολογιστών. Αν και οι υπολογιστές εκείνης της περιόδου ήταν πολύ διαφορετικοί από τους σημερινούς, τόσο οι εταιρείες υπολογιστών όσο και οι εκπαιδευτικοί έμαθαν πολλά για τον ρόλο που η τεχνολογία θα έμελλε να παίξει στην εκπαίδευση. Ήταν η εποχή που κάποια πανεπιστήμια χρησιμοποιούσαν μεγάλους υπολογιστές(mainframes) για να αναπτύξουν υλικά διδασκαλίας βοηθούμενης από υπολογιστή (Computer Assisted Instruction - CAI ). Η σημαντικότερη από αυτές τις προσπάθειες ήταν αυτή που καθοδηγούσε ο καθηγητής του Stanford University και «πρόγονος του CAI», Patrick Suppes. Επρόκειτο για μία γλώσσα συγγραφής μαθημάτων για την δημιουργία μαθημάτων εξάσκησης και πρακτικής στην ανάγνωση και στα μαθηματικά. Για περίπου 15 χρόνια αυτά τα συστήματα κυριαρχούσαν στον χώρο. Ωστόσο, λόγω του ότι τα συστήματα αυτά ήταν ιδιαίτερα δαπανηρά, καθώς και σύνθετα στη λειτουργία και συντήρηση τους, η αγορά και η χρήση τους άρχισε να ελέγχεται από τα γραφεία σχολικής εκπαίδευσης. Το γεγονός αυτό ώθησε τους καθηγητές να απορρίψουν την ιδέα ότι οι υπολογιστές θα μπορούσαν να φέρουν την επανάσταση στη διδασκαλία. Η περίοδος των μικροϋπολογιστών. Η συνολική εικόνα άλλαξε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με την εφεύρεση των μικρών, αυτόνομων υπολογιστών γραφείου(desktop computers) που μετέφεραν τον έλεγχο των υπολογιστών στην εκπαίδευση από τα πανεπιστήμια, τις εταιρίες και τα γραφεία σχολικής εκπαίδευσης στα χέρια των ίδιων εκπαιδευτικών και των σχολείων. Καθώς οι εκπαιδευτικοί επιζητούσαν μεγαλύτερη δική τους συμμετοχή στο σχεδιασμό του υλικού των μαθημάτων, οι εταιρίες άρχισαν να δημιουργούν γλώσσες και συστήματα συγγραφής. Η συγγραφή από τους εκπαιδευτικούς μαθημάτων τέτοιων εργαλείων αποδείχθηκε όμως χρονοβόρα και το ενδιαφέρον για αυτά τα συστήματα εξασθένισε. Η εποχή του διαδικτύου. Καθώς οι καθηγητές είχαν αρχίσει να χάνουν ξανά το ενδιαφέρον τους για τις δυνατότητες της τεχνολογίας στην εκπαίδευση, ο πρώτος φυλλομετρητής(browser), το λογισμικό Mosaic, μετέτρεψε το μέχρι τότε Σελίδα 17 από 99
βασισμένο σε κείμενο διαδίκτυο σε έναν συνδυασμό κειμένου και γραφικών. Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1990, καθηγητές και μαθητές μπήκαν στην «Λεωφόρο της Πληροφορίας». Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα online (βασισμένα στον παγκόσμιο ιστό) πολυμέσα και η βιντεοδιάσκεψη έγιναν καθιερωμένα εργαλεία των χρηστών του διαδικτύου και οι φορητές συσκευές έκαναν εφικτή την πρόσβαση στο διαδίκτυο από παντού. Η ευκολία της επικοινωνίας και της πρόσβασης σε online υλικά οδήγησε σε εντυπωσιακή αύξηση των προσφορών εξ αποστάσεως, πρώτα στην ανώτερη εκπαίδευση και έπειτα στην πρωτοβάθμια και τριτοβάθμια. Η γνώση της ιστορίας της διδακτικής τεχνολογίας είναι χρήσιμη μόνο εάν εφαρμόζουμε ότι ξέρουμε από το παρελθόν σε μελλοντικές αποφάσεις και ενέργειες. Καμία τεχνολογία δεν είναι πανάκεια για την εκπαίδευση Ακόμη και οι πιο σύγχρονες και με πολλές δυνατότητες τεχνολογίες, δεν προσφέρουν γρήγορες εύκολες και καθολικές λύσεις. Τα υλικά και οι στρατηγικές που βασίζονται σε υπολογιστή είναι συνήθως εργαλεία ενός μεγαλύτερου συστήματος και πρέπει να ενσωματώνονται προσεκτικά στους υπόλοιπους πόρους και τις δραστηριότητες του καθηγητή. Αν ξεκινάμε έχοντας πιο ρεαλιστικές προσδοκίες, έχουμε περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας και επίδρασης στη διδασκαλία και την μάθηση. Ο σχεδιασμός πρέπει να ξεκινάει πάντα με αυτή την ερώτηση :Ποιες συγκεκριμένες ανάγκες έχουνε οι μαθητές μου και εγώ και ποιοι πόροι μπορούν να βοηθήσουν στο να καλυφθούν ; Ο τεχνολογικός αλφαβητισμός προσφέρει περιορισμένη αιτιολογία για την ενσωμάτωση. Πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί επιζητούν τα τεχνολογικά εργαλεία στην τάξη επειδή αισθάνονται ότι οι τεχνικές δεξιότητες θα δώσουν στους μαθητές τον τεχνολογικό αλφαβητισμό που απαιτείται για την προετοιμασία τους για την αγορά εργασίας. Ωστόσο, το επιχείρημα της δυνατότητας εξεύρεση εργασίας παρέχει περιορισμένες κατευθυντήριες γραμμές για το πώς και το που θα ενσωματωθεί η τεχνολογία. Οι δυνατότητες των τεχνολογικών πόρων και Σελίδα 18 από 99
μεθόδων πρέπει να συνδυαστούν με τις δεξιότητες που εμφανίζουν μια προφανή ανάγκη για εφαρμογή στο τρέχον εκπαιδευτικό σύστημα., για παράδειγμα δεξιότητες ανάγνωσης, γραφής, μαθηματικών, έρευνας και συλλογής πληροφοριών, επίλυσης και ανάλυσης προβλημάτων. Οι καθηγητές συνήθως δεν αναπτύσσουν τεχνολογικό υλικό. Η διδασκαλία είναι από τις πιο κοπιαστικές και χρονοβόρες εργασίες στην κοινωνία μας. Με τόσες απαιτήσεις για το χρόνο τους, οι περισσότεροι καθηγητές δεν είναι δυνατόν να αναπτύσουν λογισμικό ή να δημιουργούν πολύπλοκα διδακτικά υλικά βασισμένα στην τεχνολογία. Στο παρελθόν, τέτοιου είδους βοήθεια παρείχαν εκδότες ή το προσωπικό χρηματοδοτούμενων έργων, κάτι που είναι απίθανο να αλλάξει στο μέλλον. Τεχνολογικά δυνατό δεν σημαίνει απαραίτητα επιθυμητό, εφικτό ή αναπόφευκτο. Η τεχνολογία εκτός των επιθυμητών, επιφέρει και ανεπιθύμητες αλλαγές. Για παράδειγμα, οι εξ αποστάσεως τεχνολογίες επιτρέπουν στους ανθρώπους να παρακολουθούν εικονικά συνέδρια, αντί του να ταξιδεύουν σε άλλες τοποθεσίες. Ωστόσο, οι άνθρωποι συνεχίζουν να θέλουν να ταξιδεύουν και να συναντιούνται πρόσωπο με πρόσωπο. Όλοι οι νέοι τεχνολογικοί ορίζοντες κάνουν έκδηλο το ότι είναι πια καιρός να αναλύσουμε προσεκτικά τις επιπτώσεις κάθε απόφασης για υλοποίηση. Η καλύτερη τεχνολογία απαιτεί να γίνουμε πιο κριτικοί καταναλωτές της δύναμης και των ικανοτήτων της. Τα πράγματα αλλάζουν γρηγορότερα από το ρυθμό με τον οποίο οι καθηγητές μπορούν να συμβαδίσουν. Η ιστορία του χώρου έχει δείξει ότι οι πόροι και οι αποδεκτές μέθοδοι εφαρμογής τους θα αλλάζουν γρήγορα και δραματικά. Αυτό προσθέτει ένα επιπλέον φορτίο στους ήδη σκληρά εργαζόμενους καθηγητές να συνεχίζουν να μαθαίνουν για καινούριους πόρους και να αλλάζουν τις μεθόδους διδασκαλίας τους. Οι εκπαιδευτικοί μπορεί να μην είναι σε θέση να προβλέψουν το μέλλον της διδακτικής τεχνολογίας, αλλά ξέρουν ότι θα είναι διαφορετικό από το παρόν, έτσι πρέπει να αποδεχτούν την αναπόφευκτη αλλαγή και την ανάγκη για συνεχή επένδυση του χρόνου τους. Σελίδα 19 από 99
Οι παλιότερες τεχνολογίες μπορεί να είναι χρήσιμες. Πολύ λίγη έμφαση δίνεται στη διερεύνηση του ποιες τεχνολογίες πραγματικά δουλεύουν, με αποτέλεσμα οποιοσδήποτε να προτείνει εντυπωσιακές βελτιώσεις. Όταν αυτές δεν πραγματοποιούνται, οι εκπαιδευτικοί προχωρούν στην επόμενη τάση της εποχής. Αυτή η προσέγγιση αποτυγχάνει να λύσει τα πραγματικά προβλήματα και τραβά την προσοχή μακριά από την προσπάθεια της εξεύρεσης έγκυρων λύσεων. Ακόμα χειρότερα, πολλές μέθοδοι με δυνατότητες απορρίφτηκαν λόγω των υπερβολικών και μη ρεαλιστικών προσδοκιών που έτρεφαν για αυτές. Το παρελθόν έχει δείξει ότι οι καθηγητές πρέπει να είναι προσεκτικοί και αναλυτικοί στην επιλογή των τεχνολογικών καινοτομιών, κοιτάζοντας το τι έχει δουλέψει στο παρελθόν και έχοντας το ως οδηγό για τις αποφάσεις και τις προσδοκίες τους. Η εκπαιδευτική πρακτική τείνει να κάνει κύκλους, και συχνά οι νέες μέθοδοι είναι παλιές μέθοδοι με νέα αμφίεση. Οι καθηγητές και οι δάσκαλοι θα είναι πάντα περισσότερο σημαντικοί από την τεχνολογία. Με κάθε νέα τεχνολογική πρόοδο που εμφανίζεται στον ορίζοντα, η παλιά ερώτηση επανέρχεται : Θα αντικαταστήσουν οι υπολογιστές τους εκπαιδευτικούς; Οι σχεδιαστές των πρώτων διδακτικών συστημάτων με υπολογιστή τη δεκαετία του 1960 προέβλεπαν την αντικατάσταση πολλών θέσεων καθηγητών. Το ίδιο κάνουν σήμερα κάποιοι υπέρμαχοι της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Ακόμα όμως, η απάντηση στην παλαιότερη ερώτηση είναι, και πιθανότατα θα παραμείνει, η ίδια: Οι καλοί εκπαιδευτικοί είναι περισσότερο χρήσιμοι παρά ποτέ. Χρειαζόμαστε περισσότερους εκπαιδευτικούς που αντιλαμβάνονται το ρόλο που παίζει η τεχνολογία στην κοινωνία και στην εκπαίδευση, που είναι προετοιμασμένοι να εκμεταλλευτούν την δύναμη της και που αναγνωρίζουν τους περιορισμούς της. [http://blogs.sch.gr/nikmichailidis/archives/1420] [Δημητρόπουλος,Ε. (2001) Εισαγωγή στη Μεθοδολογία επιστημονικής έρευνας, Αθήνα] [Κασιμάτη,Α. (1997) Τα «πιστεύω» των εκπαιδευτικών και η επίδραση τους στη Διδακτική Διαδικασία, Αθήνα ] Σελίδα 20 από 99
1.5 Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Οι εκπαιδευτικοί θα χρησιμοποιήσουν νέες μεθόδους αν δουν καθαρά πειστικούς λόγους για να το κάνουν. Πολλοί εκπαιδευτικοί αναζητούν στις εκπαιδευτικές έρευνες ενδείξεις για τα οφέλη της τεχνολογίας. Ωστόσο, αν και οι ηλεκτρονικές τεχνολογίες χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση από την δεκαετία του 1950, τα αποτελέσματα των ερευνών δεν συνιστούν πειστικά επιχειρήματα για την επίδραση τους στην διδασκαλία και στην μάθηση. Παρόλο που δεν υπάρχει συμφωνία ούτε για τις μεθόδους ενσωμάτωσης της τεχνολογίας στην εκπαίδευση αλλά ούτε και για τα οφέλη αυτής, ένας συνδυασμός σύγχρονων παραγόντων καθιστά απαραίτητη τη διατύπωση μιας ξεκάθαρης και πειστικής επιχειρηματολογίας υπέρ της χρήσης της τεχνολογίας στην εκπαίδευση: Η διαδικασία της αποτελεσματικής ενσωμάτωσης της τεχνολογίας στην εκπαίδευση απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε τεχνολογικό εξοπλισμό και κατάρτιση των καθηγητών. Οι εκπαιδευτικοί και όσοι εμπλέκονται στη χάραξη εκπαιδευτικής πολιτικής χρειάζονται στέρεα επιχειρήματα που να δικαιολογούν αυτές τις δαπάνες. Η επιβεβαίωση των οφελών της τεχνολογίας είναι ολοένα περισσότερο σημαντική λόγω του καταιγισμού κριτικών από μη εκπαιδευτικούς. Αυτές οι επιθέσεις εστιάζουν στην έλλειψη ενδείξεων ότι τα οφέλη της τεχνολογίας υπερέχουν των προβλημάτων που αυτή προκαλεί. Για παράδειγμα υψηλό κόστος ανανέωσης των υλικών, δυσκολίες υλοποίησης, πιθανοί κίνδυνοι για τους μαθητές. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και οι εκπαιδευτικοί που έχουν επαρκή κατάρτιση και πρόσβαση σε πόρους, δεν χρησιμοποιούν την τεχνολογία όσο θα ήταν αναμενόμενο. Ο προφανής λόγος για αυτό είναι ότι δεν έχουν ακούσει πειστικά επιχειρήματα για τα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας. Τα πλεονεκτήματα της χρήσης της τεχνολογίας στην εκπαίδευση είναι τα εξής : Η τεχνολογία μπορεί να παρέχει κίνητρα στους μαθητές. Σελίδα 21 από 99
-Τραβώντας την προσοχή τους. Οι καθηγητές λένε πάντα πως οι οπτικές και αλληλεπιδραστικές ιδιότητες της τεχνολογίας μπορούν να κατευθύνουν την προσοχή των μαθητών προς τις μαθησιακές εργασίες. -Υποστηρίζοντας τις χειρονακτικές διαδικασίες κατά τη διάρκεια της μάθησης υψηλού επιπέδου. Οι μαθητές παρακινούνται να μάθουν πιο σύνθετες δεξιότητες όταν τα τεχνολογικά εργαλεία τους βοηθούν να επιτελέσουν τις χαμηλού επιπέδου δεξιότητες. -Εικονογραφώντας τη σχέση με τον πραγματικό κόσμο μέσω οπτικοποιημένων παρουσιάσεων. Όταν οι μαθητές μπορούν να δουν για παράδειγμα ότι αυτά τα μαθηματικά υψηλού επιπέδου που τους διδάσκουν έχουν εφαρμογή και στην πραγματική ζωή, δεν τα αντιμετωπίζουν πια μόνο ως «δουλειά του σχολείου» και είναι πρόθυμοι να μάθουν δεξιότητες που θα έχουν ξεκάθαρη αξία στην μελλοντική τους ζωή και εργασία. -Εμπλέκοντας τους μέσω παραγωγικής διαδικασίας. Οι μαθητές που μαθαίνουν δημιουργώντας έγγραφα σε επεξεργαστή κειμένου, υπερμέσα και άλλα τεχνολογικά προϊόντα, αναφέρουν υψηλότερη δέσμευση στη μάθηση και μεγαλύτερη αίσθηση περηφάνιας για τα κατορθώματα τους. -Συνδέοντας τους με κοινό που θα δει το έργο τους. Οι εκπαιδευτικοί λένε ότι οι μαθητές παρακινούνται περισσότερο να γράψουν ή να παράγουν οτιδήποτε όταν αυτό πρόκειται να δημοσιευθεί στο παγκόσμιο ιστό, λόγω του ότι και άλλοι εκτός τάξης θα δουν το έργο τους. Η τεχνολογία μπορεί να βελτιώσει τις διδακτικές μεθόδους. -Παρέχοντας αλληλεπίδραση και άμεση ανάδραση για την υποστήριξη της εξάσκησης δεξιοτήτων. Το λογισμικό του τύπου της εξάσκησης και πρακτικής προσφέρει σε πολλούς μαθητές την ιδιωτικότητα, τη δυνατότητα να καθορίζουν οι ίδιοι το ρυθμό μάθησης, και την άμεση ανάδραση που χρειάζονται ώστε να κατανοήσουν και να συγκρατήσουν βασικές δεξιότητες. -Βοηθώντας τους μαθητές να οπτικοποιήσουν έννοιες σε μη οικεία ή αφηρημένα θέματα. Οι προσομοιώσεις και άλλα αλληλεπιδραστικά εργαλεία λογισμικού έχουν μοναδικές δυνατότητες να εικονογραφούν επιστημονικές έννοιες που γίνονται με αυτόν τον τρόπο ευκολότερα κατανοητές. Σελίδα 22 από 99
-Δείχνοντας τις σχέσεις μεταξύ δεξιοτήτων και εφαρμογών της πραγματικής ζωής. Τα τεχνολογικά εργαλεία υποστηρίζουν την βασισμένη σε προβλήματα μάθηση για να βοηθήσουν τους μαθητές να δουν το πεδίο εφαρμογής των υψηλών επιπέδου επιστημονικών δεξιοτήτων. -Επιτρέποντας στους μαθητές να μελετήσουν συστήματα με μοναδικούς τρόπους. Οι μαθητές χρησιμοποιούν εργαλεία όπως τα υπολογιστικά φύλλα ή οι προσομοιώσεις για να απαντήσουν σε ερωτήσεις του τύπου «τι θα συμβεί εάν», που θα ήταν από δύσκολο έως ανέφικτο να γίνει χωρίς την βοήθεια της τεχνολογίας. -Δίνοντας πρόσβαση σε μοναδικές πηγές πληροφόρησης και πληθυσμούς. Το διαδίκτυο συνδέει τους μαθητές με πληροφορίες, έρευνες, δεδομένα και εμπειρογνωμοσύνη που δεν είναι διαθέσιμα τοπικά. Η πολυπολιτισμική αντίληψη μπορεί να αυξηθεί όταν μαθητές διαφορετικών πολιτισμών αλληλεπιδρούν on line. -Παρέχοντας στους ικανούς μαθητές τη δυνατότητα να προχωρούν με το δικό τους ρυθμό. Οι μαθητές που μπορούν σε κάποιο βαθμό να κατευθύνουν μόνοι τους την μάθηση τους, μπορούν να αυτοεκπαιδεύονται με λογισμικό μαθημάτων ή υλικό εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Μπορούν να προχωρήσουν πιο μπροστά από την τάξη ή να ασχοληθούν με θέματα που δεν προσφέρονται από το σχολείο. -Δίνοντας ευκαιρίες μάθησης σε όλους. Οι μαθητές με ειδικές ανάγκες εξαρτώνται από την τεχνολογία για να αποκαταστήσουν την όραση, την ακοή και την κινητική ικανότητα που χρειάζονται ώστε να διαβάσουν, να αλληλεπιδράσουν στην τάξη και να παράγουν έργο για να αποδείξουν τι έχουν μάθει. -Παρέχοντας ευκαιρίες και υποστήριξη για τη συνεργατική μάθηση. Μολονότι οι μαθητές μπορούν να εργαστούν σε ομάδες χωρίς τη βοήθεια της τεχνολογίας, οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν ότι οι μαθητές συχνά παρακινούνται περισσότερο να συνεργαστούν όταν πρόκειται για εργασίες υπερμέσων, βάσεων δεδομένων και παραγωγής ιστοσελίδων. Σελίδα 23 από 99
Η τεχνολογία κάνει περισσότερο παραγωγική την εργασία μαθητών και καθηγητών. -Κερδίζοντας χρόνο από τις εργασίες παραγωγής. Τα εργαλεία λογισμικού όπως οι επεξεργαστές κειμένου ή τα υπολογιστικά φύλλα επιτρέπουν γρήγορες και εύκολες διορθώσεις σε αναφορές, παρουσιάσεις, προϋπολογισμούς κλπ. -Βαθμολογώντας και παρακολουθώντας την εργασία των μαθητών. Τα ολοκληρωμένα συστήματα μάθησης και οι υπολογιστές παλάμης βοηθούν τους καθηγητές να παρακολουθούν και να υπολογίζουν γρήγορα την πρόοδο των μαθητών τους. -Παρέχοντας ταχύτερη πρόσβαση σε πηγές πληροφοριών. Οι μαθητές χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο για να κάνουν έρευνα και να συγκεντρώσουν δεδομένα που θα χρειαζόταν πολύ περισσότερο χρόνο για να λάβουν με τις παραδοσιακές μεθόδους παράδοσης. -Γλιτώνοντας χρήματα από αναλώσιμα είδη. Τα εργαλεία λογισμικού όπως τα προγράμματα εξάσκησης και πρακτικής ή οι προσομοιώσεις εξοικονομούν χρήματα στα σχολεία καλύπτοντας την χρήση πολλών αναλώσιμων υλικών. Για παράδειγμα φύλλα για υπολογισμούς, φύλλα σημειώσεων κλπ. Η τεχνολογία βοηθά τους μαθητές να μάθουν και να εξασκήσουν δεξιότητες της εποχής της Πληροφορίας. -Τεχνολογικός αλφαβητισμός. Τεχνολογίες όπως οι επεξεργαστές κειμένου, τα υπολογιστικά φύλλα, οι προσομοιώσεις, τα πολυμέσα και το διαδίκτυο έχουν γίνει εξαιρετικά απαραίτητα σε πολλές περιοχές εργασίας. Οι μαθητές που χρησιμοποιούν τα εργαλεία αυτά στο σχολείο έχουν προβάδισμα σε ότι θα κάνουν στο χώρο εργασίας. -Αλφαβητισμός πληροφοριών. Οι μαθητές μαθαίνουν δεξιότητες που οι Johnson & Eisenberg(1996) αποκαλούν «Μεγάλες Έξι»(Big Six) : ορισμός του προβλήματος, στρατηγικές αναζήτησης πληροφοριών, τοποθεσία και πρόσβαση, χρήση των πληροφοριών, σύνθεση και αξιολόγηση. -Οπτικός αλφαβητισμός. Οι εικόνες συνεχίζουν να αντικαθιστούν το κείμενο ως μέσα επικοινωνίας. Οι μαθητές πρέπει να μάθουν να ερμηνεύουν, να Σελίδα 24 από 99
καταλαβαίνουν και να εκτιμούν το νόημα των οπτικών μηνυμάτων, να επικοινωνούν περισσότερο αποτελεσματικά εφαρμόζοντας τις βασικές αρχές και έννοιες του οπτικού σχεδιασμού, να παράγουν οπτικά μηνύματα χρησιμοποιώντας τον υπολογιστή και άλλες τεχνολογίες και να χρησιμοποιούν οπτική σκέψη για να αντιλαμβάνονται τις λύσεις σε προβλήματα. [http://intenigent-education.blogspot.com/], [http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads/eisigisi18.pdf],[http://www.alfavita. gr/artra/art8704a.php] 1.6 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ- ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Όλες οι στρατηγικές ενσωμάτωσης της τεχνολογίας απαιτούν ένα συνδυασμό υλικού και λογισμικού ή αλλιώς προγραμμάτων που να εκτελούν διάφορα είδη εκπαιδευτικών εφαρμογών. Ο εξοπλισμός μπορεί να τοποθετηθεί με διαφόρους τρόπους δημιουργώντας διάφορους σχηματισμούς, ο καθένας εκ των οποίων είναι κατάλληλος να υποστηρίξει συγκεκριμένους τύπους στρατηγικών ενσωμάτωσης. Έτσι μπορούμε να διακρίνουμε τους εξής σχηματισμούς: Εργαστήρια (συνήθως με 20-30 υπολογιστές σε δίκτυο). Μπορεί να είναι γενικού η ειδικού σκοπού. Μεταφερόμενοι υπολογιστές. Μπορεί να πρόκειται για έναν σταθμό εργασίας σε τρόλεϊ ή για ολόκληρο κινητό εργαστήριο με 15 30 φορητούς υπολογιστές. Υπολογιστές τάξης. Μπορεί να πρόκειται για σταθμούς εργασίας τάξης (2-5 υπολογιστές με έναν εκτυπωτή), ή για έναν αυτόνομο υπολογιστή, συχνά συνδεδεμένο μέσω δικτύου με το διακομιστή του σχολείου. Σελίδα 25 από 99
Το λογισμικό που υποστηρίζει τις εφαρμογές της διδακτικής τεχνολογίας διακρίνεται στους εξής τρείς τύπους : -Διδακτικό: Προγράμματα σχεδιασμένα να διδάσκουν στους μαθητές δεξιότητες ή πληροφορίες μέσω επιδείξεων, παραδειγμάτων, επεξηγήσεων ή επίλυσης προβλημάτων. -Παραγωγικό: Προγράμματα σχεδιασμένα να βοηθούν τους καθηγητές και τους μαθητές να σχεδιάζουν, να αναπτύσσουν υλικά και να κρατούν αρχείο. -Διοικητικό: Προγράμματα που χρησιμοποιεί η εκπαιδευτική διοίκηση (σε όλα τα επίπεδα) για την τήρηση στοιχείων και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ διαφόρων φορέων. Στους δύο πρώτους τύπους λογισμικών περιλαμβάνονται, προγράμματα εξάσκησης και πρακτικής, προσομοίωσης, διδακτικά παιχνίδια, επεξεργαστές κειμένου, υπολογιστικά φύλλα, βάσεις δεδομένων, προγράμματα επιτραπέζιας τυπογραφίας, συστήματα συγγραφής, λογισμικό παρουσιάσεων, βίντεο, παγκόσμιος ιστός, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, δωμάτια συνομιλίας (chat rooms), εικονική πραγματικότητα κ.α. [http://www.alfavita.gr/artro.php?id=27609] Σελίδα 26 από 99
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σχολική εκπαίδευση μπορεί να διαιρεθεί, σε δύο μέρη: την προπαιδευτική και τη συστηματική. Και στα δύο αυτά μέρη εισάγονται και διδάσκονται επιστημονικές έννοιες, διαπιστώνονται και εδραιώνονται επιστημονικές ιδιότητες και κανόνες και διαπλάθονται οι ικανότητες των μαθητών για λύση ασκήσεων ή απόδειξη θεωρημάτων. Όλα αυτά υλοποιούνται, στα δύο αυτά μέρη της εκπαίδευσης, με διαφορετικό τρόπο. Για το λόγο αυτό οι ενέργειες σχετικές με αυτά διαφέρουν κατά περίπτωση. Η διδακτική τεχνολογία των επιστημών εμπεριέχει πέντε βασικά στοιχεία και συγκεκριμένα τα ακόλουθα: τον προφορικό λόγο, την ακρόαση, το γραπτό λόγο, την ανάγνωση και το υλικό υποστήριξης. Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία των επιστημών και καθ όλη την διάρκεια της σχολικής εκπαίδευσης των μαθητών, εφαρμόζονται επίσης και δεδομένες διδακτικές τεχνολογίες όπως για παράδειγμα για την εισαγωγή ή εμπέδωση μιας επιστημονικής έννοιας. Κάποιες από αυτές τις διδακτικές τεχνολογίες αναφέρονται στους μαθητές ενώ άλλες στους καθηγητές. Σε κάθε περίπτωση απώτερο σκοπό έχουν την βελτίωση της σχολικής εκπαίδευσης. [Σάλτας, Β. (2009) Στοιχεία Διδακτικής και Παιδαγωγικής] Σελίδα 27 από 99
2.2 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Με τον όρο προφορικό λόγο εννοούμε την ομιλούμενη γλώσσα, η οποία αποτελεί το σπουδαιότερο μέσο της ανθρώπινης επικοινωνίας. Το βασικότερο κανάλι επικοινωνίας στους ανθρώπους είναι το φωνητικό-ακουστικό στο οποίο βασίζεται η ομιλία, καθώς και η κατανόηση του προφορικού λόγου. Όσο καλύτερος γνώστης και χρήστης του προφορικού λόγου είναι κάποιος, τόσο ευκολότερα επικοινωνεί με τους γύρω του και αναπτύσσει την προσωπικότητα του. Σε μια κατάσταση προφορικής επικοινωνίας υπάρχει άμεση εναλλαγή μεταξύ των μετεχόντων στην επικοινωνία, όπου ο καθένας με τη σειρά του παίρνει το λόγο. Εκείνο το οποίο λέει ο ομιλητής, ελέγχεται από τις αντιδράσεις του δέκτη, ο οποίος εκφράζεται μέσω της γλώσσας και της παραγλώσσας. Αυτή η αντίδραση του δέκτη λειτουργεί ως ανατροφοδότηση για τον πομπό, ο οποίος τροποποιεί αυτά που λέει, καθώς και τον τρόπο που τα λέει, ανάλογα. Τα πορίσματα των σύγχρονων γλωσσολόγων, με πρώτο τον F.De Saussure, δίνουν αξιόλογη θέση στον προφορικό λόγο, ο οποίος αποτελεί το κέντρο της σύγχρονης γλωσσολογίας. Κατά τον Saussure (1979) «γλώσσα και γραφή είναι δύο χωριστά συστήματα σημείων ο μοναδικός λόγος ύπαρξης της γραφής είναι να παραστήσει τη γλώσσα. Το γλωσσικό αντικείμενο δεν ορίζεται από το συνδυασμό της γραπτής και της ομιλούμενης λέξης, η ομιλούμενη αποτελεί το αντικείμενο αυτό. Αλλά η γραπτή λέξη συνδέεται τόσο βαθιά με την ομιλούμενη, ώστε καταλήγει να οικειοποιηθεί τον κύριο ρόλο και φτάνουμε έτσι να δίνουμε μεγαλύτερη σημασία στην παράσταση του φωνητικού σημείου παρά στο σημείο το ίδιο. Επίσης, με την προφορική έκφραση καλλιεργείται η ικανότητα του ατόμου να διατυπώνει ελεύθερα τις σκέψεις και τα επιχειρήματά του, να οξύνει το πνεύμα και την κριτική του σκέψη, προσπαθώντας να αποδείξει μια θέση ή μια άποψη. Παράλληλα, βελτιώνεται η ικανότητα της ομιλίας του και εθίζεται στην Σελίδα 28 από 99
αναγκαιότητα της χρήσης του διαλόγου. Λόγω αυτής της συμβολής του προφορικού λόγου στην ψυχοπνευματική ανάπτυξη και καλλιέργεια του παιδιού, καθώς και στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του, επιβάλλεται η συστηματική και μεθοδευμένη διδασκαλία του στο σχολείο, το οποίο οφείλει να αναπτύξει και να καλλιεργήσει τις ικανότητες και δεξιότητές του μαθητών στον τομέα αυτό, καθώς και η συμβολή στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου και στη βελτίωση της έκφρασής του καθιστώντας το ικανό ομιλητή και χρήστη του προφορικού λόγου. Αναμφισβήτητο, εξάλλου, είναι το γεγονός ότι ο προφορικός λόγος είναι το βασικότερο μέσο διδασκαλίας και μάθησης όλων των μαθημάτων ανεξαιρέτως. Προβάλλει, λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη ο προφορικός λόγος να πάρει τη θέση που δικαιωματικά του ανήκει μέσα στα πλαίσια της γλωσσικής διδασκαλίας και να του παραχωρηθεί αρκετός χρόνος για την ολοκληρωμένη και αποκλειστική λειτουργία του. Είναι γεγονός πως όσο καλύτερα «κατέχει» το παιδί την ομιλούμενη γλώσσα, τόσο αποτελεσματικότερα διευκολύνεται η διαδικασία της ανάγνωσης και της γραφής. Πρέπει οι δάσκαλοι να γνωρίζουν πως η γλώσσα γίνεται ασφαλέστερο κτήμα του μαθητή με την πληρέστερη κατοχή του προφορικού λόγου. Ως εκ τούτου, επιβάλλεται η δραστηριοποίηση όλων των φορέων που σχετίζονται με την ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού (οικογένειας, σχολείου, πολιτείας, πνευματικής ηγεσίας ) για συντονισμένη προσπάθεια, ώστε το παιδί να καταστεί αποτελεσματικός χρήστης του προφορικού λόγου. Η προπαρασκευή μιας ομιλίας είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει τέσσερα στάδια τα οποία είναι τα εξής: Καθορισμό του σκοπού. Ο σκοπός της ομιλίας μπορεί να είναι -Για να πληροφορήσει το μαθητή -Για να πείσει το μαθητή -Για να διασκεδάσει το μαθητή Συγκέντρωση υλικού υποστήριξης των ιδεών. Το υλικό υποστήριξης των ιδεών μπορεί να προέρχεται από -Προσωπικές γνώσεις του καθηγητή -Συζητήσεις ή συνεντεύξεις με άλλους καθηγητές Σελίδα 29 από 99
-Σύγχρονα βιβλία που θα βρει σε βιβλιοθήκες ή στο διαδίκτυο Εκλογή του οργανωτικού πλαισίου. Από τα πολυάριθμα οργανωτικά πλαίσια που υπάρχουν τα συνηθέστερα είναι τα ακόλουθα πέντε: -Το χρονολογικό πλαίσιο -Το πλαίσιο του χώρου -Το πλαίσιο του διαχωρισμού σε επί μέρους θέματα -Το πλαίσιο με βάση την αιτία και το αποτέλεσμα -Το πλαίσιο προβλήματος και λύσης του Ταξινόμηση των κεντρικών ιδεών ομιλίας με ένα περίγραμμα. Το περίγραμμα των κεντρικών ιδεών ομιλίας χρειάζεται συνεχή αναμόρφωση, ώσπου να αποκτήσει ενότητα και συνοχή. Γενικότερα η παρουσίαση της ομιλίας πρέπει να δημιουργεί αίσθημα αμεσότητας και ειλικρίνειας. Επίσης, οι κινήσεις του σώματος και τα νεύματα κάνουν πιο αποτελεσματική την επικοινωνία, ενώ η υπερβολική εξάρτηση από σημειώσεις μετριάζει τα αποτελέσματα της επικοινωνίας. [Σάλτας, Β, (2009) Στοιχεία Διδακτικής και Παιδαγωγικής], [http://el.wikipedia.org/wiki], [http://www.alfavita.gr/artra/art1_2_10_1129.php] [Φλουρής,Γ. (1992) Η Αρχιτεκτονική της Διδασκαλίας, Αθήνα ] ΑΚΡΟΑΣΗ Την ακρόαση μπορούμε να την διακρίνουμε σε παθητική και ενεργητική. Η τέχνη της ακρόασης εξασφαλίζει την καρποφορία των προσπαθειών οποιουδήποτε ακροατή που θέλει να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει τις ιδέες που εκφράζονται προφορικά από τους άλλους. Ο ακροατής δεν μπορεί να ακούει παθητικά και να ελπίζει ότι θα συγκρατήσει αυτά εκείνα που ακούει. Η ακρόαση με το μυαλό σε διαρκή ετοιμότητα χρειάζεται προσπάθεια, αλλά είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους αποκτήσεως γνώσεων και κατανοήσεως ιδεών. Ευκαιρίες για ακρόαση παρουσιάζονται πάρα πολύ συχνά. Σελίδα 30 από 99
Ο καλός ακροατής είναι αυτός που συγκεντρώνει απόλυτα την προσοχή του στον ομιλητή. Δύναται να βελτιωθεί ο βαθμός κατανοήσεως των λόγων του ομιλητή, αν γίνει προσπάθεια σύλληψης του τρόπου σκέψης του. Ο πιο πιθανός χρόνος για να ξεχάσει ο μαθητής είναι αμέσως μετά την απόκτηση των γνώσεων. Οι λογικά σύντομες σημειώσεις, που τηρούνται κατά τη διάρκεια της ομιλίας και συμπληρώνονται αργότερα βοηθούν τον ακροατή να συγκρατήσει τις σημαντικές ιδέες για να τις χρησιμοποιήσει στο μέλλον. Τι κάνει ένας καλός ακροατής : -Ενθαρρύνει -Διευκρινίζει -Αναδιατυπώνει -Αντανακλά -Συνοψίζει -Επικυρώνει [Σάλτας, Β. (2009) Στοιχεία Διδακτικής και Παιδαγωγικής], ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ Με το γραπτό λόγο εννοούμε κάθε είδους επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων που επιτυγχάνεται με πρόχειρες σημειώσεις, επιστολές, έγγραφα, βιβλία, περιοδικά, εγκυκλίους, κτλ. Αυτά άλλοτε διενεργούν την επικοινωνία για να ενημερώσουν ή για να εκπαιδεύσουν. Άσχετα από αυτό, τα μηνύματα που μεταβιβάζονται από το γραπτό λόγο, είναι αυτά που αποτυπώνονται με κείμενα σε χαρτί. Στο γραπτό λόγο έχουμε λεπτομερή καταγραφή γεγονότων και σκέψεων, επισημοποίηση εγγράφων, αποθήκευση σχημάτων και κειμένων που μπορούν να μεταφέρουν κάποιο μήνυμα. Βασικό χαρακτηριστικό τους η αναλλοίωτη παρουσία μέσα στο χρόνο, από κει και η λατινική ρήση «τα γραπτά μένουν». Ο γραπτός λόγος μπορεί να είναι και μονόδρομος και αμφίδρομος. Με τα παραπάνω διαπιστώνουμε εύκολα ότι ο γραπτός λόγος καθίσταται καλύτερος τρόπος μετάδοσης σύνθετων μηνυμάτων που χρειάζεται να μεταδοθούν ακριβώς, σε πολλούς αποδέκτες, ακόμα και σε διαφορετικούς χώρους ή χρονικά διαστήματα. Σελίδα 31 από 99
Η ικανότητα να αξιολογήσει και να διορθώσει κανείς τη δική του γραπτή εργασία είναι βασικό στοιχείο για κάθε καθηγητή. Για να γίνει αυτό, ο εκπαιδευτής θα πρέπει προσεκτικά να αναλύσει τουλάχιστον τέσσερις παράγοντες της γραπτής εργασίας του. Την οργάνωση Την καταλληλότητα Την ευθύτητα Την ορθότητα Οποτεδήποτε έχει αμφιβολία για την ακρίβεια ή τη χρήση της γλώσσας σε ένα από αυτούς τους παράγοντες θα πρέπει να καταφεύγει σε ένα λεξικό ή εγχειρίδιο για την αναθεώρηση του γραψίματος. [Σάλτας, Β. (2009) Στοιχεία Διδακτικής και Παιδαγωγικής], [ http://yannidakis.wordpress.com/2009/09/22/yannidakis-live-/] [Βρεττός,Γ. (2005) Θεωρίες της Αγωγής] ΑΝΑΓΝΩΣΗ Η λέξη "ανάγνωση" κυριολεκτικά σημαίνει την "εκ νέου γνώσιν" αυτών που έγραψε ο δημιουργός του κειμένου. Ανάγνωση δηλαδή σημαίνει τη μετάδοση στους αναγνώστες όλων των ψυχικών καταστάσεων, ιδεών και συναισθημάτων από τα οποία κατέχεται ο συγγραφέας του κάθε κειμένου. Γι' αυτό το λόγο ο μαθητής πρέπει να έχει την ικανότητα να διαβάζει προφέροντας τις γραμμένες λέξεις ή φράσεις με ευκρίνεια, αλλά και να κατανοεί τις έννοιές τους. Η γρήγορη ανάγνωση οδηγεί στη μηχανική και χωρίς κατανόηση άψυχη εκφώνηση μιας σειράς από λέξεις. Οι μαθητές από την πρώτη ημέρα της διδασκαλίας δεν πρέπει να διαβάζουν μηχανικά, αλλά να κατανοούν κάθε λέξη, κάθε πρόταση, ώστε να αποφεύγεται η ανούσια ανάγνωση. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν την ικανότητα να αυξήσουν τον ρυθμό της ανάγνωσης και κατανόησης τους. Το κλειδί για αποτελεσματική ανάγνωση είναι η ευκαμψία στην προσαρμοστικότητα του ρυθμού αναγνώσεως. Προς το υλικό και τον σκοπό της ανάγνωσης. Οι κύριες αιτίες της αργής ανάγνωσης είναι: Σελίδα 32 από 99
Το σύντομο διάστημα αναγνώρισης Η επαναστροφή σιωπηλή ή φωναχτή προφορά των λέξεων Το ανεπαρκές λεξιλόγιο Ο καθένας μπορεί να αυξήσει το ρυθμό ανάγνωσης χωρίς να ελαττώσει την κατανόηση του. Οι ακόλουθες συμβουλές ίσως φανούν χρήσιμες για τους μαθητές κατά την ανάγνωση: -Προσπάθεια αποκόμισης κάτι από την ανάγνωση το οποίο επιτυγχάνεται με το διάβασμα με ένα σκοπό. -Να διαβάζει κατά τρόπο σχεδόν εξαναγκαστικό για να αποφεύγεται έτσι η ονειροπόληση. -Να ποικίλει το ρυθμό ανάγνωσης ανάλογα με τον σκοπό. Το είδος της ύλης υπαγορεύει την ταχύτητα ανάγνωσης. -Να ψάξει για κύριες ιδέες στην ανάγνωση, που θα βοηθήσουν στην κατανόηση -Να μην διαβάζει μια λέξη κάθε φορά. Να διαβάζει ομάδες λέξεων που αποτελούν εννοιολογικές δυνατότητες. -Να είναι ενήμερος των λέξεων-ένα πλούσιο λεξιλόγιο οδηγεί σε πιο αποδοτική ανάγνωση. -Να προσπαθεί να αποφεύγει τις επαναστροφές και να συγκεντρώνεται στο περιεχόμενο του κειμένου προς ανάγνωση. -Να εξαλείψει την κίνηση των χειλιών και των μυών του λάρυγγα, όταν διαβάζει. Η προσφορά των λέξεων περιορίζει την ταχύτητα ανάγνωσης στο ρυθμό το λόγου. -Να διαβάζει περισσότερο, για να αναπτύξει ευρύτερα ενδιαφέροντα. [Σάλτας, Β. (2009) Στοιχεία Διδακτικής και Παιδαγωγικής],[ http://www.livepedia.gr/index.php/] ΥΛΙΚΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Το υλικό υποστηρίξεως βοηθά ένα καθηγητή να διευκρινίσει, να απεικονίσει, να αποδείξει, να δώσει έμφαση και ποικιλία στα μαθήματα του. Αναφορικά το υλικό υποστήριξης μπορεί να είναι : Σελίδα 33 από 99
Το διδακτικό πλάνο του μαθήματος Σημειώσεις με ερμηνεία της ορολογίας και των άγνωστων λέξεων Εξωσχολικά βοηθήματα Σημειώσεις με περιληπτική αναφορά στη διδακτέα ύλη (πορεία μαθήματος) Επιπρόσθετες θεωρητικές γνώσεις Επιπρόσθετες ασκήσεις ή προβλήματα προς λύση Απαντήσεις στις επιπρόσθετες θεωρητικές ή πρακτικές αναφορές Διδακτικά συστήματα αναγκαίων συνθηκών Διδακτικά συστήματα ικανών συνθηκών Συστήματα ασκήσεων ή προβλημάτων Αναφορές στο διαδίκτυο Βιβλιογραφία και αναφορές στο διαδίκτυο Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να διευκρινίσει ιδέες, είναι η χρησιμοποίηση διαλεγμένων παραδειγμάτων ή συγκρίσεων. Συχνά ένας καθηγητής χρειάζεται να προσφέρει αποδείξεις για τις ιδέες του. Στατιστικά στοιχεία ή μαρτυρίες ειδικών μπορούν να το επιτύχουν αυτό. Στις κύριες ιδέες μπορεί να δοθεί έμφαση με την επανάληψη τους. [Σάλτας, Β. (2009) Στοιχεία Διδακτικής και Παιδαγωγικής] Σελίδα 34 από 99
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι διδακτικές αρχές είναι κανόνες οι οποίοι πρέπει να εφαρμόζονται κατά τη διδασκαλία τόσο των επιστημών, όσο και γενικότερα στην εκπαίδευση. Είναι σημαντικές και βασικές για την οργάνωση και την αποτελεσματική εκπαίδευση των μαθητών, για όλα τα βιβλία και όλες τις σχολικές τάξεις. Διατυπώνονται και θεωρούνται κάτι σαν αξιώματα, αλλά στη διδακτική των επιστημών. Μαζί με τους σκοπούς και τους στόχους της διδασκαλίας χρησιμοποιούνται σαν κριτήρια για την βαθμολόγηση της ορθότητας της λύσης των διαφόρων διδακτικών προβλημάτων. Αρκετές διδακτικές αρχές αναφέρονται στους μαθητές, άλλες στους καθηγητές και κάποιες άλλες και στους δύο, στις ενέργειες και στις δραστηριότητες τους μέσα στην τάξη. Ο κάθε καθηγητής πρέπει να έχει αξιόλογους, συγκεκριμένους και εφικτούς σκοπούς και στόχους, πρέπει να ζει και να διδάσκει σύμφωνα με αυστηρούς κανόνες ηθικής και πρέπει να είναι ηγέτης της εκπαίδευσης. Επισημαίνεται, ότι ο εκπαιδευτής, από τη φύση της εργασίας του πρέπει να είναι σε θέση να κάνει κριτική ανάλυση, τόσο κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, όσο και με το πέρας αυτής. [Σάλτας, Β. (2009) Στοιχεία Διδακτικής και Παιδαγωγικής] 3.2 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Λαμβάνοντας υπ όψιν τους σκοπούς της εκπαίδευσης και γενικότερα τις διδακτικές-παιδαγωγικές αρχές, για τη διδασκαλία των διαφόρων επιστημών παρακάτω θα επισημανθούν οκτώ διδακτικές αρχές. Σελίδα 35 από 99